O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM
VAZIRLIGI
BUXORO DAVLAT UNIVERSITETI
IQTISODIYOT VA TURIZM FAKULTETI
“IQTISODIYOT” KAFEDRASI
MALAKAVIY AMALIYOTNING
HISOBOTI
Bajaruvchi: “Iqtisodiyot (tarmoqlar va sohalar)” yo’nalishi 4-kurs,
3-2IQT-20 guruh talabasi Ismoilov Mirfayz
Amaliyot boshlanishi: 05.02.2024
Amaliyot tugashi:
02.03.2024
Amaliyot o’tagan korxona: "O‘zmilliybank" AJ Buxoro viloyati
Bosh boshqarmasi “Buxoro amaliyot” bank xizmatlari markazi
Amaliyot o`tadigan joydagi rahbar:
D.A Buriyeva
Universitetdagi ilmiy rahbar:
S.I Xasanova
Buxoro – 2024 yil
~1~
MUNDARIJA
Kirish
1. “O‘zmilliybank” aksiyadorlik jamiyatining tashkil etilishi va uning
funksiyalari
2. "O‘zmilliybank" AJ faoliyatining asosiy vazifalari va yo‘nalishlari
3. Bankda hisob varaq ochish va bankning hisobvaraqlar rejasi haqida
4."O’zmilliybank" AJ bankining moliyaviy ko’rsatkichlari va ularning
iqtisodiy tahlili
5. "O‘zmilliybank" AJ bankining daromad va xarajatlari tarkibi hamda
ularning dinamikasi
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati
~2~
KIRISH
Men Ismoilov Mirfayz 4 haftalik muddat; 05.02.2024yildan 02.03.2024-yilgacha
malakaviy amalyotimni "O‘zmilliybank" AJ Buxoro viloyat filalida o'tagan to’rt
haftalik amalyotimni hisobotda yoritaman.
Bankda qimmatbaho qogʻozlarni saqlash, saqlashga oʻtkazilgan qimmatbaho
qogʻozlarni joriy boshqarish, birja topshiriqlarini bajarish, seyflarni ijaraga berish kabi
pullik xizmatlar ham koʻrsatadi. Turli iqtisodiy xizmatlarni amalga oshirishiga koʻra
hozirgi vaqtda bankning quyidagi asosiy turlari faoliyat koʻrsatadi: markaziy
(emissiya) banki va tijorat banki bilan shugʻullanadi.
Markaziy bank (“banklarning banki”) (Milliy bank va AQShda Federal rezerv
tizimi) mamlakatning jami kredit tizimini nazorat qiladi, davlat pul-kredit siyosatini
amalga oshiradi, naqd pul va qimmatbaho qogʻozlar emissiyasi bilan shugʻullanadi,
mamlakatning oltin-valuta zahiralarini saqlaydi, davlat va tijorat bankiga kreditlar
beradi.
"Oʻzbekiston Respublikasi tashqi iqtisodiy faoliyat milliy banki" aksiyadorlik
jamiyati
Oʻzbekistonning
universal
tijorat
banki,
aktivlar
hajmi
boʻyicha
mamlakatning eng yirik, loyihaviy moliyalashtirish, universal tijorat, investitsion va
jamgʻarma bank funksiyalarini birlashtiruvchi bank hisoblanadi.
Bank faoliyatining asosiy yoʻnalishlari Oʻzbekiston Respublikasi Hukumatining
xalqaro iqtisodiy munosabatlar sohasidagi siyosatini amalga oshirish, boshqa
mamlakatlar bilan iqtisodiy hamkorlikni rivojlantirish va mustahkamlashga,
respublikaning eksport salohiyatini kengaytirishga, tovar va xizmatlarning eksport va
import tuzilmalarini yaxshilashga koʻmaklashish, tashqi iqtisodiy faoliyatga xizmat
koʻrsatish, valyuta mablagʻlarini toʻplash, valyuta manfaatlarini himoya qilishdan
iborat.
Oʻzining keng miqyosli infratuzilmasi Bank Oʻzbekiston Respublikasida
oʻtkazilayotgan iqtisodiy islohotlarga koʻmaklashib, faol qoʻllab-quvvatlab bormoqda.
~3~
1. “O‘zmilliybank” aksiyadorlik jamiyatining tashkil etilishi va uning
funksiyalari
Bankning tashkil etilish tarixi
Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti I. Karimovning qarori bilan 1991-yil 7sentabrda tashkil topgan. Oʻz faoliyatini bank 1991-yil yilning 7-oktabridan yuz nafar
xodimlarda boshlagan. Milliybankning birinchi idorasi Oxunboboyev koʻchasi 23 uy
manzilida joylashgan.
1992-yili bank mamlakat xalqaro hisob-kitoblarining qariyb 95%ini amalga
oshiradi, bu dunyoning yetakchi banklari bilan korrespondentlik munosabatlar
tarmogʻini rivojlantirishga yordam bergan. Yilning oxiriga kelib ushbu tarmoq 83 nafar
xorijiy banklardan iborat boʻlgan. Boshqaruv raisi R. Azimov hukumat tomonidan
Oʻzbekiston nomidan ETTB boshqaruvchisi etib tayinlangan. Oʻzbekiston ETTB
strategiyasi maʼqullovini olgan MDXdagi toʻrtinchi mamlakat hisoblanadi. ETTB
kichik va oʻrta biznesni qoʻllab-quvvatlash uchun 60 mln. AQSh dollari miqdoridagi
birinchi kredit liniyasi bilan ochildi.
1993 yili xorijiy banklar bilan hamkorlik faol rivojlana boshlandi. Dunyoning 35
mamlakatlarining 120 nafar banklari bilan, jumladan MDX mamlakatlari: Rossiya,
Ukraina va Qozogʻiston banklari bilan korrespondentlik munosabatlari oʻrnatildi.
OʻMB moliyaviy telekommunikatsiyalarning SWIFT, REUTERS, DOW, JONES,
TELERATE, BLOOMBERG FINANCE xalqaro tizimiga qoʻshildi. OʻMBning yangi
baland binosining poydevoriga kapsula qoʻyildi va uning qurilishi boshlandi.
1994-yili bank Toshkentda va Oʻzbekiston Respublikasining viloyat markazlarida
EKV xarid qilish va sotish, MDX mamlakatlarining yoʻl cheklari va valyutalalrini
milliy
valyutaga
almashtirish
operatsiyalarini
bajaruvchi
100
dan
ortiq
ixtisoslashtirilgan ayirboshlash shahobchalarini ochdi. Bank oʻziga chet el kreditlari va
investitsiyalarini jalb qilish va ularga xizmat koʻrsatish boʻyicha davlat agenti
vazifalarini bajarish zimmasini oladi.
1995-yili Oʻzbekiston Banklar assotsiatsiyasini tuzishda bank asosiy taʼsischi
boʻlib xizmat qildi. 1996-yili xodimlar soni 2000 kishiga yeti. Shu yilgacha sanoatning
eksportga qaratilgan sohalarini ifoda etgan mijozlar bazasi kichik va hususiy
~4~
korxonalar hisobiga kengayishni boshladi. 1997-yili xodimlar soni 3,4 ming kishiga
oshdi.
1998-yili bank Osiyo Banklari Assotsiatsiyasiga (OBA) aʼzo boʻldi. Milliy bank
Oʻzbekistonda va Markaziy Osiyoda birinchilardan boʻlib xisob-kitoblarning xalqaro
standartlariga muvofiq boʻlgan yangi hisob-kitoblar rejasiga oʻtdi. Bank shaxsiy
kapitalining 571 mln. AQSh dollarigacha oshirilishi unga dunyoning 500 ta yirik
banklari orasiga kirish imkonini berdi va bank operatsiyalarini oʻtkazish uchun
qoshimcha bazani yaratdi. Korrespondentlik tarmogʻi 432 ta bankkacha oshdi,
shulardan 30 ta bank Oʻzbekistonda va 402 tasi-dunyodagi 66 nafar mamlakatlarning
xorijiy banklari hisoblanadi. Yilning oxirida rahbariyat oʻzgardi-R. Azimov moliya
vaziri etib tayinlandi, uning davomchisi etib esa Oʻzbekiston Respublikasi
Prezidentining qarori bilan, bundan oldin oxirgi bir yarim yil ichida Oʻzbekiston
Respublikasi tashqi iqtisodiy aloqalar vaziri oʻrinbosari boʻlib ishlagan Zaynutdin
Mirxodjayev tayinlandi.
1999-yili Osiyo Banklar Assotsiatsiyasi va ADFIAP bilan hamkorlikni
rivojlantirishga asos solindi. Osiyo moliyaviy hamjamiyati uchun mamlakat
iqtisodiyotining salohiyatini ochishga qaratilgan yirik forumlarni, konferensiyalarni
birgalikda Oʻzbekistonda oʻtkazish, muayyan loyihalarni, oʻquv dasturlarini amalga
oshirishdagi sheriklik borasidagi kelishuvlarga erishildi. Kapital yetarligi koʻrsatkichi
boʻyicha bank dunyoning 50 ta yirik bankalari orasida oʻz pozitsiyasiga ega.
2000-yili Osiyo Banklar Assotsiatsiyasi (OBA) va Osiyo va Tinch okeanini
rivojlantirish institutlari assotsiatsiasi (ADFIAP) aʼzosi boʻlib, OʻMB ADFIAP
direktorlari kengashining majlisini oʻtkazdi. Shu yilning oʻzida bank oʻzining „OʻMBOsiyo“ professional futbol klubiga aspos soldi.
2001-yili xorijiy moliyaviy institutlarning qariyb 120 nafar delegatsiyalari bankka
tashrif buyurdi. Korrespondentlik tarmogʻi 500 ta bankkacha kengaytirildi, jumladan
dunyoning 66 ta mamlakatlaaridan 472 nafar xorijiy va Oʻzbekistonning 28 nafar
banki. Bankning internet sayti ishga tushirildi.
2003-yili bank korporativ obligatsiyalar anderraytingini joriy qildi. Bank debyuti
oʻzbek fond birjasi ishtirokchilari tomonidan baholanib, „Eng anderrayting
~5~
kompaniyasi“ unvoni bilan taqdirlandi. 2004-yili bank tomonidan ochiq xalqaro tender
chogʻida tanlangan „Globus“ avtomatlashtirilgan bank tizimini joriy qilish ishlari
yakunlandi. Xuddi shu yili yangi mahsulot-uyda saqlash uchun „American Express“
cheklari realizatsiya qilindi. 2005-yildan boshlab bank Shanxay hamkorlik tashkiloti
Banklararo birlashmasining aʼzosi boʻladi va shu paytdan boshlab birlashma doirasida
oʻtkaziladigan barcha tadbirlarda ishtirok etib, SHTX BABning barcha aʼzolari bilan
hamkorlik qilishni boshlaydi.
2006-yili bank 70 turdan ortiq chakana xizmatlar koʻrsatgan, Western Union
tizimi orqali pul oʻtkazmalarini amalga oshirgan. Aprel oyida „Asia-Invest Bank“
shoʻba bank bilan birgalikda OʻMB tomonidan tezkor pul oʻtkazmalarining
„AsiaExpress“ shaxsiy tizimi joriy etildi. 2009-yili „Ekspert PA“ reyting agentligi
tomonidan Milliy bankka yuqori kredit layoqatligi darajasi berildi („A“ reytingi).
2010-yili korrespondentlik tarmogʻi 657 ta bankga koʻpayadi, shulardan 30 nafari
Oʻzbekiston banklari va 627 nafari-75 ta dunyo mamalakatlaridagi xorijiy banklar.
2012-yili bank balansiga 66 ta iqtisodiy nobarqaror korxonalarning mol-mulklari
topshirildi, bankrot-korxonalarga kiritilgan investitsiyalar 116,2 mlrd soʻmni tashkil
etdi. 2013-yili Milliy bank kredit portfelining summasi 5,32 trillion soʻmni tashkil etdi.
Xizmat koʻrsatiladigan mijozlar soni 3 mln dan oshdi.
2014-yil 1-yanvardagi maʼlumotlarga koʻra, Milliybank kredit portfelining
summasi 6,8 trln soʻmni tashkil etdi. Bank balansiga 68 ta iqtisodiy nobarqaror
korxonalarning mol-mulki topshirildi, bankrot-korxonalarga kiritilgan investitsiyalar
208 mlrd soʻmni tashkil etdi. Korrespondentlik tarmogʻida 670 nafardan ortiq xalqaro
banklar boʻlgan.
2018-yilning dekabr oyida Oʻzbekistonda ilk marta Visa International va
„Oʻzbekiston havo yoʻllari“ Milliy aviakompaniya bilan birgalikda MAK OʻMB Visa
va Visa Platinum kobrend kartalarining emissiyasi yoʻlga qoʻyildi.
2019-yilning iyul oyida Milliy bank eksklyuziv imtiyozlari va imkoniyatlari
boʻlgan premium sinfidagi Oʻzbekistondagi birinchi Visa Infinite kartasini chiqardi.
Bank faoliyatiga korporativ boshqarishning zamonaviy umumiy qabul qilingan
tamoillarini joriy qilish maqsadida, Oʻzbekiston Respublikasining 2019-yil 30~6~
noyabrdagi PQ-4540-sonli „Oʻzbekiston Respublikasining tashqi iqtisodiy faoliyat
Milliy banki“ unitary korxonasini aksiyadorlik jamiyati shaklida qayta tashkil etish
chora-tadbirklari toʻgʻrisidagi" qaroriga muvofiq, OʻMB „Oʻzbekiston Respublikasi
tashqi iqtisodiy faoliyat Milliy banki“ aksiyadorlik jamiyatiga („OʻMB“ AJ) qayta
tashkil etildi.
Prezidentning mazkur qaroriga muvofiq, davlat nomidan Moliya vazirligi va
Oʻzbekiston Respublikasi Tiklanish va taraqqiyot jamgʻarmasi „OʻMB“ AJning
taʼsischisi
hisoblanadi.
Shuningdek,
„OʻMB“
AJ
qayta
tashkil
etiladigan
Oʻzmilliybankning huquqlar, majburiyatlar va shartnomalar, jumladan xalqaro
shartnomalar boʻyicha huquqiy vorisi hisoblanadi.
2020-yili Oʻzmilliybank oʻzining rivojlanishi tarixida muhim qadamini qoʻydiLondon fond birjasida 4,85% stavka boʻyicha 5 yillik 300 mln AQSh dollari
miqdoridagi debyut yevroobligatsiyalarni muomalaga chiqarish orqali xalqaro kapital
bozoriga chiqishga erishdi.
Oʻzmilliybank tomonidan yevroobligatsiyalarning muvaffaqiyatli joylashtirilishi
Bank va bank sohasi uchun ham, umuman Oʻzbekiston uchun ham muhim yutuqlardan
boʻldi.
Yevroobligatsiyalarni chiqarish jarayonini tashkil etish uchun bank tomonidan
Oʻzbekiston Respublikasi Moliya vazirligi bilan birgalikda xalqaro tan olingan
anderrayter-banklar, auditorlik va yuridik maslahatchilar tanlab olingan:
— anderrayter-banklar-Citibank (AQSh), Natixis (Fransiya), SMBC (Yaponiya),
Gazprombank (Rossiya);
— auditorlik kompaniya-Ernst&Young;
— yuridik maslahatchilar-Dentons va Linklaters;
— mahalliy ko-menejer- „Ipoteka-bank“ ATIB.
Ushbu mablagʻlardan kelgan tushumlar yirik investitision loyihalarni amalga
oshirishga hamda infratuzilmani va xizmatlar sohasini rivojlantirishga yoʻnaltirilgan.
~7~
1-jadval (Bankning moliyaviy xizmatlari Omonat bo‘yicha foiz stavkasi jadvali1 )
Nomlanishi:
Foiz stavkasi:
Eng kam
Muddati:
miqdori:
Foydali
19% (20%)
100 000 so'm
24 oy
Hamma uchun
5%
50 AQSH doll.
18 oy
Hamma uchun
20% (21%)
100 000 so'm
18 oy
Jozibali
21% (22%)
500 000 so‘m
6 oy
Sarmoya
17%
100 000 so'm
13 oy
Talab qilib
olinguncha
0%
5 AQSh doll.
Muddatsiz
Talab qilib
olinguncha
0%
1 000 so‘m
Muddatsiz
Vozmojno vse
17% (18%)
100 000 so'm
18 oy
Yevro
2%
yo'q(euro)
3 oy
Мустакиллик 27
5%
yo'q ($)
27 oy
Мустакиллик 27
17%
yo'q (so’m)
27 oy
Aynan men amaliyot o’tagan “O’zmilliybank” AJ Buxoro amaliyot BXM da 11
xil omonatlar mavjud bo’lib yuqoridagi jadvalda ular haqida batafsil ma’lumot
kiritganman va shuni aytishim kerakki bank raqamli texnologiyalarni qo’llab
quvvatlagan holda o’z mobil ilovasi orqali barcha xizmatlarni taklif etadi, unda
yuqoridagi barcha omonat turlaridan mobil ilova orqali foydalanish mumkin.
Bundan tashqari, jalb qilingan mablagʻlar lizing xizmatlarini taqdim etish orqali
kichik va hususiy tadbirkorlik loyihalarini moliyalashtirishga va boshqa tijorat banklari
bilan birgalikdagi investitsion loyihalarni moliyalashtirishga ajratilgan.
1
https://nbu.uz/uz/physical/deposits/
~8~
Shuni taʼkidlash muhimki, xalqaro moliya bozoriga chiqish mahalliy emitentlar
uchun AQSh dollaridagi narx orientirini yaratish hamda yevroobligatsiyalardan
tushgan mablagʻlarni XMI va xorijiy banklarning mavjud kredit liniyalariga qoʻshish
hisobiga moliyalashtirish manbalarini diversifikatsiya qilish imkonini berdi.
2021-yili Bank asos solingan kunidan boshlab oʻzining 30-yilligini nishonladi.
2."O‘zmilliybank" AJ faoliyatining asosiy vazifalari va yo‘nalishlari
"O‘zmilliybank" AJ faoliyatining asosiy vazifalari va yo‘nalishlari:
xorijiy krеdit liniyalari, xalqaro kapital bozoridagi rеsurslar, xorijiy invеstorlar
mablag‘larini jalb qilish orqali iqtisodiyotning ustuvor sеktorlarida yirik invеstitsion
loyihalarni faol ravishda krеditlash;
xizmat ko‘rsatish sifati va tеzkorligini oshirish uchun innovatsion moliyaviy
mahsulotlarni joriy etish;
kichik biznеs va xususiy tadbirkorlik sub’yektlariga bank xizmatlarini,
shuningdеk, tashqi iqtisodiy faoliyat masalalarida moliyaviy maslahatlar bеrish va
axborot ko‘magini ko‘rsatish;
aholiga chakana bank xizmatlari ko‘rsatishni rivojlantirish, shu jumladan axborotkommunikatsiya tеxnologiyalaridan foydalangan holda bank xizmatlarining yangi
turlarini joriy etish;
birinchi navbatda milliy valutadagi uzoq muddatli mablag‘larni safarbar qilish
hisobiga bank faoliyatini moliyalashtirish manbalarini divеrsifikatsiya qilish;
savdo-eksport moliyalashtirish biznеsi mahsulotlarini rivojlantirish va uning
gеografiyasini
kеngaytirish,
shuningdеk,
rеspublikaning
eksport
salohiyatini
rivojlantirish dasturlarini qo‘llab-quvvatlash, eksport qiluvchilarga konsalting
xizmatlarini taqdim etish;
korporativ mijozlarga invеstitsion banking, jumladan ichki va tashqi bozorlarda
qimmatli qog‘ozlarni chiqarish va joylashtirish xizmatlarini ko‘rsatish.
~9~
Yoʻnalishlari
Xalq xoʻjaligining yuqori texnologik va ijtimoiy ahamiyatli sohalarini qoʻllabquvvatlash, amaldagi ishlab chiqarishlarni modernizatsiya qilish va yangilarini joriy
etish boʻyicha chora-tadbirlarni moliyalashtirish, kichik biznesni qoʻllab-quvvatlash,
mahalliy xom ashyo resurslariga asoslangan isteʼmolchilik tovarlari ishlab
chiqarilishini yaratish va rivojlantirish.
Bankning asosiy qarzdorlari mahalliy ishlab chiqaruvchilar, kichik va xususiy
biznes korxonalari hisoblanadi.
Investitsiyalarning aksariyat qismi neft qazib olish va neftni qayta ishlash,
mashinasozlik, oziq-ovqat sanoati, rangli va qora mettalurgiya, toʻqimachilik sanoati,
qishloq xoʻjalik ishlab chiqarishi, aloqa infratuzilmasi, transport va turizmni
rivojlantirishga yoʻnaltirilgan.
Faoliyati
Oʻzbekiston Milliy banki bank xizmatlarining butun koʻlamini taqdim etuvchi
universal tijorat banki hisoblanadi, shular jumlasidan, investitsion biznes, loyihaviy va
tashqi savdoni moliyalashtirish, aktivlarni boshqarish, hususiy va korporativ
mijozlarga hisob-kitob kassa xizmatlarini koʻrsatish, ipoteka va isteʼmolchilik
kreditlarini berish. Bank keng tarqalgan filial tarmoqlariga ega.
Bankda qisqa muddatli va uzoq muddatli prognozlarda qoʻyilgan maqsadlarni
rejalashtirish va ularga erishishda xatarga yoʻnaltirilgan yondashuv qoʻllaniladi.
Bundan tashqari, xatarlarni boshqarish tizimini avtomatlashtirish maqsadida bank
xalqaro konsalting kompaniyalari bilan faol hamkorlik qiladi.
O‘zbekiston Respublikasi Tashqi iqtisodiy faoliyat milliy banki 1991-yilda tashkil
etilgan bo‘lib, 2019-yilda aksiyadorlik jamiyati shaklida qayta tashkil etildi.
Qisqartirilgan nomi – «O‘zmilliybank» AJ. Bank ta’sischilari: O‘zbekiston
Respublikasi Moliya vazirligi va Tiklanish va taraqqiyot jamg‘armasi.
«O‘zmilliybank» AJ aktivlari, kredit portfeli, kapitali, depozitlari va sof foydasi
bo‘yicha O‘zbekistondagi eng yirik tijorat bankidir. U universal bank sifatida
korporativ va chakana mijozlar uchun keng ko'lamli xizmatlarni taklif etadi. Bank
~ 10 ~
barqarorligi «Standard & Poor’s», «MOODY’S», «Fitch» kabi nufuzli xalqaro reyting
agentliklarining baholashlarida o'z ifodasini topmoqda.
«O‘zmilliybank» AJ bank faoliyatining barcha yo‘nalishlarida: chakana
amaliyotlari, korporativ bank mijozlar, jumladan kichik va o‘rta biznesni kreditlash
bo’yicha investitsion faoliyatni amalga oshirmoqda. Shu bilan birga yirik investitsiya
loyihalarini faol kreditlash, innovatsion moliyaviy mahsulotlarni joriy etish, aholiga
chakana bank xizmatlarini ko‘rsatishni rivojlantirish, shuningdek, bank faoliyatini
moliyalashtirish manbalarini diversifikatsiya qilishga alohida e’tibor qaratilmoqda.
Bank turli xizmat ko‘rsatish kanallariga ega: keng filial tarmog‘i, bankomat va
terminallarning katta tarmog‘i, qulay raqamli kanallar – Milliy mobil ilovasi, Milliy
veb-versiyasi va bank xizmati shular jumlasidan.
2-jadval ("O‘zmilliybank" AJ bankida plastik kartochkalar turlari)2
Karta
Kartaning emissiya
Karta nomlari
muddati
narxi
Valyuta
UzCard
3 yil
Bepul
so'mda
HUMO
5 yil
Bepul
so'mda
kartasi
10 yil
70 ming so'm
so'mda
Mastercard Standard
5 yil
70 ming so'm
So‘m / AQSh dollari
Mastercard Gold
5 yil
120 ming so'm
So‘m / AQSh dollari
Mastercard Platinum
5 yil
220 ming so'm
So‘m / AQSh dollari
Visa Classic
5 yil
70 ming so'm
So‘m / AQSh dollari
Visa Gold
5 yil
120 ming so'm
So‘m / AQSh dollari
Visa Platinum
5 yil
220 ming so'm
So‘m / AQSh dollari
Visa Infinite
5 yil
2.5 mln so'm
So‘m / AQSh dollari
Solfy muddatli to'lov
Yuqoridagi kartalar bilan amaliyot davomida plastik bo’limda tanishib chiqdim.
Yuqoridagi Uzcard va HUMO kartalari aksiya sababli bepul qilib qo’yilgandi. Visalar
ham turlari bo’yicha farqlanadi masalan, visa classicdan foydalangan mijozlar
operatsiyalar davomida ulardan belgilangan miqdorda 1% ushlasa visa gold hamda
2
Bank ma’lumotlari asosida talaba tomonidan tayyorlandi
~ 11 ~
visa platinumda operatsiyalar foizsiz amalga oshiriladi vas hu bilan farqlanadi, bundan
tashqari shuni aytishim kerakki agar karta mijoz tomonidan yo’qotilgan taqtirda jarima
sifatida 50 ming so’m miqdorida pul olinaadi.
1- Sxema (Bank boshqaruvi va uning tashkiliy tuzilmasi quyidagi sxemada
ifoda etilgan)
BOSHQARUVCHI
1-O’RINBOSAR
2-O’RINBOSAR
YURIST
KONSUL
ICHKI
NAZORAT
BOSH BUXGALTER
KADRLAR
BO’LIMI
KASSA MUDIRI
BOSH
KASSIR
BO’LIM BOSHLIG’I
BO’LIM BOSHLIG’I
BO’LIM BOSHLIG’I
YETAKCHI
MUTAXASSISA
KCHI
YETAKCHI
MUTAXASSISA
KCHI
YETAKCHI
MUTAXASSISA
KCHI
MUTAXASSI
SMUTAXASSIS
MUTAXASSI
SMUTAXASSIS
MUTAXASSI
SMUTAXASSIS
KASSIR
3. Bankda hisob varaq ochish va bankning hisobvaraqlar rejasi haqida.
Banklar bank operatsiyalarini amalga oshirishda va ularni buxgalteriya hisobida
aks ettirishda Markaziy bankning me’yoriy hujjatlariga va amaldagi qonunchilikka
qat’iy
amal
qilishlari
lozim
bo’ladi.
Mazkur
hisobvaraqlar
rejasi
bank
operatsiyalarining buxgalteriya hisobini aks ettirish uchun asos bo’lib xizmat qiladi.
Hisob varaqlar
rejasi bank operatsiyalarining hisobini
yuritish, tahlil
qilish,guruhlash va ularga doir hisobotlarni tuzishda qo’llaniladigan Bosh kitob
hisobvaraqlari ro’yxatidan iboratdir.
Xatolarni to’g’rilash va hisob siyosatidagi o’zgarishlar bo’yicha tuzatishlar
kiritishda,
hisobvaraqlarning
ta’riflarida
~ 12 ~
ko’zda
tutilmagan
bo’lsa
ham
hisobvaraqlarning debet va kreditlari bo’yicha tuzatish o’tkazmalari berishga ruxsat
beriladi.
Tijorat banklarining hisobvaraqlar rejasi buxgalteriya hisobining ko’p valyutali
tizimiga asoslangan bo’lib, chet el valyutasidagi operatsiyalarning hisobi yuritilshi
mumkin bo’lgan barcha hisobvaraqlarda xorijiy valyutadagi operatsiyalar hisobini aks
ettirish imkonini beradi. Har bir valyuta turi bo’yicha sintetik hisobni yuritish uchun
alohida Bosh kitob, analitik hisobni yuritish uchun esa Yordamchi kitoblar ochiladi.
Har bir valyuta bo’yicha Yordamchi kitoblardagi summalar yig’indisi Bosh
kitoblarning tegishli balans hisobvaraqlaridagi summalar yig’indisiga mos kelishi
kerak. Bank tomonidan amalga oshiriladigan har bir operatsiya tegishli valyuta turi
bo’yicha Bosh va Yordamchi kitoblarda ro’yxatga olinishi kerak. Hisobot sanasida
Bosh kitoblarning xorijiy valyutalar bo’yicha jami summalari milliy valyutaga
o’tkaziladi va hisobot davri davomida amnalga oshirilgan barcha operatsiyalar
bo’yicha bankning jamlanma balansi tuziladi.
Hisobvaraqlarni kodlashtirish quyidagi maqsadlar uchun ishlab chiqilgan:

hisobvaraqlarning bosh va yordamchi kitoblarda joylashishini
yengillashtirish;

hisobvaraqlarni bir tizimda tasniflash va guruhlashga yordam berish;

hisob jarayonlarini avtomatlashtirishni yengillashtirish;

operatsiyalar yozuvini tezlashtirish.
Balans hisobvaraqlarinig Bosh kitobda kodlashtirish tizimiquyidagi sxema
bo’yicha beshta belgidan iboratliligi qabul qilingan3:
3
С
MM
SS
C
Hisobvaraq turkumi(kategoriyasi)
1
Aktivlar
2
Majburiyatlar
3
Kapital
4
Daromadlar
https://lex.uz/ru/docs
~ 13 ~
5
Xarajatlar
Bu yerda:
MM
Hisobvaraq turkumiga tegishli asosiy hisobvarqalar to’plami
(birinchi tartib)
SS
Asosiy hisobvaraqlarga tegishli subhisobvaraqlar (ikkinchi
tartib)
Raqamli kodlashtirishga quyidagi zarur shartlar joylashtirilgan:
- jamlanma hisobvaraqlar uchun MM yoki SS nol raqamlariga ega ( masalan,
10000 - “Aktivlar” , 10100 – “ Kassadagi naqd pul va boshqa to’lov hujjatlari” va
boshqalar);
- “Aktivlar
bo’limidagi
“…zararlarni
qoplash
zaxirasi”
sarlavhali
subhisobvaraqlar uchun SS o’rnida 99 raqami qabul qilingan.
Yordamchi
kitobda
shaxsiy
VVV
K
hisobvaraqlar
quyidagi
sxema
bo’yicha
kodlashtiriladi:
CCCCC
SSSSSSSS
NNN
Hisobvaraqning
tartib raqami
Bank kodi yoki mijoz kodi
Nazorat kaliti
Valyuta kodi
Balans hisobvarag’i
Bundan tashqari operatsiyalarni boshqarish maqsadida Yordamchi kitoblarga
~ 14 ~
Markaziy bank, tijorat banklari boshqarmalari hamda tijorat banklari menejmenti
(boshqaruvi) uchun zarur bo’lgan batafsil axborotlar bilan ta’minlovchi qo’shimcha
axborotlar kiritiladi. Hisobvaraq rejasida har bir hisobvaraqning aktiv yoki passiv
bo’lishi aniq belgilab qo’yilgan,aktiv-passiv qoldiqlarga ega bo’ladigan ayrim
hisobvaraqlar bundan mustasno. Aktiv hisobvaraqlariga “Aktivlar” , “Xarajatlar” va
“Ko’zda
tutilmagan
holatlar”
bo’limlaridagi
balans
hisobvaraqlari,
passiv
hisobvaraqlarga “Majburiyatlar”, “Kapital” va “Daromadlar” bo’limlaridagi balans
hisobvaraqlari taaluqlidir. Aktivlarning real qiymatini aks ettirish maqsadida “
Aktivlar” bo’limiga kontr-aktiv hisobvaraqlari, majburiyatlarning real qiymatini aks
ettirish maqsadida esa “Majburiyatlar” bo’limiga kontr-passiv hisobvaraqlar kiritilgan.
Ba’zi hisobvaraqlardan tashqari “ Aktivlar” likvidlilik, “ Majburiyatlar esa
muddatlilik tamoyiliga asosan tasniflangan.
“Daromadlar” va Xarajatlar bo’limi uchun analitik hisob ko’rsatilmagan bo’lib,
ushbu bo’limlardagi hisobvaraqlar bank ichki hisobvaraqlari hisoblanadi. Tijorat
banklari Markaziy Bank talablari va ichki hisob siyosatidan kelib chiqqan holda ushbu
hisobvaraqlarda analitik hisobvaraqni qanday yuritishni o’zlari belgilaydilar. Xatolarni
to’g’rilash va hisob siyosatidagi o’zgarishlar bo’yicha tuzatishlar kiritishda,
hisobvaraqlarning ta’riflarida ko’zda tutilmagan bo’lsa ham hisobvaraqlarning debet
va kreditlari bo’yicha tuzatish o’tkazmalari berishga ruxsat beriladi.
4. "O’zmilliybank" AJ bankining moliyaviy ko’rsatkichlari va ularning
iqtisodiy tahlili
"O‘zmilliybank" AJ bankining qimmatli qog’ozlar tahlil
Investitsion faoliyati
OʻMB mamlakatdagi eng yirik investitsion bank hisoblanadi. Bankning keng
koʻlamli infratuzilmasi Oʻzbekistonda iqtisodiy islohotlarni faol qoʻllab-quvvatlovchi
moliyaviy va sanoat sektorining rivojlanishiga yordam beradi.
Aksiyadorlar
"O’ZMILLIYBANK" aksiadorlari:
 O`zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi;
~ 15 ~
 O`zbekiston Respublikasi Markaziy Banki;
 Tashqi iqtisodiy faoliyat milliy banki;
 Asaka bank;
 Sanoat qurilishbank;
 Agro bank;
 "O`zbekinvest" milliy sug`urta kompaniyasi;
 "O`zbekneftegaz" Milliy xolding kompaniyasi;
 "O`zkimyosanoat" aksionerlik kompaniyasi;
 "Neftgazdepozis" DP;
 "O`zbektelekom" aksionerlik koimpaniyasi;
 "O’ZMILLIYBANK" OATB xususiy aksiyadorlari
Bank respublikaning strategik muhim boʻlgan korxonalarining aksiyadorlari
tarkibiga oʻz kapitali bilan kirishi orqali iqtisodiyotning turli sektorlaridagi
korxonalarga investitsiya kiritish, ularni modernizatsiya qilish, texnologik va texnik
jihatdan qayta qurollash jarayonlarida ishtirok etadi.
3-jadval:4(“Oʻzmilliybank”
AJ
Boshqaruv
Raisi
A.K.Mirsoatovning
faoliyatida 2024-yilda erishishlarini baholashning ASOSIY MEZONLARI)
Jadvada shuni ko’rsatadiki: Tahlil natijalari bank kapitali samaradorligi 2023 yilda
bank kapitali 18 008,5mlrd so’mni tashkil etgan. 2024 yilda buni foizlarda orqali tahlili
4
https://nbu.uz/uz/about-bank
~ 16 ~
yilning to’rtta choragida ham 25% ni tashkil etishi kutilmoqda. Sof foydaning 2023
yildagi natijasi 1605,0mlrd so’mni, 2024yilgi kutilayotgan reja esa 1862,0mlrd so’m
ni tashkil etilishi kutilmoqda. Kapital rentabelligi o’tgan yilda 10,4% ni tashkil
etdi.Joriy yilda bu ko’rsatkich 1,6% oshishi ko’zda tutilgan.Kapital samaradorligi
ko‘rsatkichining o‘sishiga asosiy sabab olingan sof foydaning o‘sishi darajasi,
kapitalning o‘sishi darajasidan yuqori sur’atlarni tashkil etgan. Shuningdek, tahlil
etilayotgan davrda birinchi va ikkinchi darajali kapitallarning samaradorlik darajasi
ma’lum miqdorda oshganligi kuzatiladi.Shunday qilib, bankning passiv operatsiyalari
tahlili asosiy e’tibor ularning tarkibiy o‘zgarishlari, o‘sish dinamikasi va barqarorlik
darajasi bilan bir qatorda, resurslar samaradorligi masalasiga ham qaratilmog‘i
zarurdir. NPL ko’rsatkichi o’tgan yilga 3,5% ni tashkil etgan bo’lsa,2024-yilda bu
ko’rsatkich 0,7% ga oshishi evaziga 4,2% bo’lishi kutilmoqda.Bunga asosiy sabab
muammoli kreditlarning salmog’i oshib ketishi,kredit tarixining qoniqarsizligi sabab
bo’lishi mumkin.
Ma’lumotlar “O’zmilliybank” AJ saytidan olinib jadval ko’rinishida tahlil qildim.
Qimmatli qog'ozlar
Butun dunyoda yuz bеrayotgan hozirgi iqtisodiy inqiroz davrida O‘zbеkiston bank
tizimi taqdim etilayotgan bank xizmatlarini takomillashtirayapti hamda iqtisodiyot rеal
sеktori
korxonalarini
qo‘llab-quvvatlash
bilan
bog‘liq
turli
tuman
bank
opеratsiyalariga yo‘naltirilgan aktivlarni rеstrukturizatsiyalash borasida faol ish
yuritmoqda. Hozirgi kunda tijorat banklari o‘z aktiv opеratsiyalari orqali
barqaror/uqori daromad olgan holda xatarlarni minimallashtirish masalasiga alohida
e’tibor qaratayaptilar. Mamlakat fond bozori mavjudligi zamonaviy moliya bozorini
rivojlantirishning ustuvor yo‘nalishlaridan biridir.
Banklar fond bozori ishida faol qatnashishlariga ular qimmatli qog‘ozlar bozorida
faoliyat yuritishlari uchun bir qancha qulay shart-sharoit mavjudligi sabab bo‘lmoqda.
Masalan, banklar faoliyatini tartibga soluvchi qonunlar hamda normativ hujjatlarda
qimmatli qog‘ozlar bozorida har qanday funksiyalarni bajarish uchun biron-bir
chеklashlar yo‘q. Dеmak banklar emitеnt, invеstor, invеstitsiya muassasasi sifatida
ham ish olib borishlari mumkin. Banklarning barqaror moliyaviy ahvoli va bank
~ 17 ~
opеratsiyalarining yuksak darajadagi daromadliligi banklarga katta hajmdagi
rеsurslarni qimmatli qog‘ozlar bilan opеratsiyalarga yo‘naltirish imkonini bеradi.
An’anaviy bank opеratsiyalari bo‘yicha daromadlilik darajasi pasayishi banklarni
boshqa muqobil daromad manbalari ustida yanada faolroq ishlashga majbur qilmoqda.
Mijozlarning moliyaviy-xo‘jalik faoliyati to‘g‘risida kеng ko‘lamli axborotga ega
bo‘lgan banklar yirik emitеntlar sifatidagina emas, ayni paytda yirik invеstorlar sifatida
ham faoliyat yuritmoqda. Banklar o‘z salohiyatidan faol tarzda foydalanib, qimmatli
qog‘ozlar bozorida bеvosita ishtirokchi va shu bilan birga umuman qimmatli qog‘ozlar
bilan savdo-sotiqni rivojlantirish uchun qulay shart-sharoitni yuzaga kеltiradigan fond
bozori infratuzilmasining muhim yordamchi muassasasi sifatida ham tobora kattaroq
ahamiyatga ega bo‘lib bormoqda. Banklarda o‘z qimmatli qog‘ozlarini chiqarish
asosida o‘zlarining ustav va aylanma jamg‘armalariga qo‘shimcha rеsurslarni jalb etish
ehtiyoji borligi qimmatli qog‘ozlar bozorida banklarni faollashtirishning eng muhim
omillaridan biridir.
O‘zbеkiston Rеspublikasi fond bozori faoliyat yuritib kеlayotgan davr mobaynida
mamlakat tijorat banklari uning faol ishtirokchilari bo‘libgina qolmasdan, bozor
infratuzilmasini shakllantirishga doir vazifalarning bir qismini ham o‘z zimmalariga
oldilar. Bu borada O‘zbеkiston Rеspublikasi Tashqi iqtisodiy faoliyat milliy banki
haqli ravishda yetakchi o‘rinlardan birini egallab turibdi. Rеspublikadagi eng katta
univеrsal bank hisoblanuvchi O‘zmilliybank fond bozorida avvalo invеstor sifatida
ishlamoqda. Bunda u korxonalarning ishlab chiqarish salohiyatini kеngaytirishga
qaratilgan milliy invеstitsiya dasturiga tayanib ish ko‘rayapti.
O‘zR Prеzidеntining “Iqtisodiyot rеal sеktori korxonalarining moliyaviy
barqarorligini yanada oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida” 2008 yil 18 noyabrdagi PF4053 sonli Farmonini bajarish, shuningdеk O‘zbеkiston Rеspublikasida qimmatli
qog‘ozlar bozori infratuzilmasini rivojlantirish maqsadida Bank tomonidan ikki
boshqaruvchi kompaniya – “NBU INVEST GROUP” OAJ va “NBU Investment” OAJ
tashkil etildi. Bu kompaniyalarning ustavida bеlgilangan asosiy vazifalar xorijiy
invеstitsiyalarni , invеstitsiya fondlarini tashkil qilish, konsalting, andеrrayting,
~ 18 ~
dеpozitar xizmatlar ko‘rsatish hamda iqtisodiy nochor korxonalarning mulki nеgizida
tashkil etilgan shu’ba korxonalarning aktivlarini samarali boshqarishdan iboratdir.
Qimmatli qog‘ozlar bozoridagi bank opеratsiyalari bo‘yicha asosiy moliya
vositalari quyidagilardan iborat:
 davlat qimmatli qog‘ozlari va O‘zbеkiston Rеspublikasi Markaziy
bankining obligatsiyalari;
 dеpozit sеrtifikatlari va dеpozit (jamg‘arma) sеrtifikatlari;
 korporativ obligatsiyalar;
 aksiyalar.
Bank qimmatli qog‘ozlardan dividеndlar, foizlar, kurs (bozor) qiymati o‘sishi
ko‘rinishida, shuningdеk yangi mijozlarni hisobiga faoliyat sohasi kеngayishidan
daromad olish istiqbollari mavjud bo‘lgan hollarda, aktivlar likvidligi talablarini
hisobga olgan holda, qimmatli qog‘ozlarga mablag‘larni invеstitsiyalaydi. Bankning
o‘z mablag‘lari mamlakat iqtisodiyoti va/yoki Bank uchun stratеgik ahamiyatga ega
bo‘lgan emitеntlarning qimmatli qog‘ozlariga ham yo‘naltirilishi mumkin.
O‘zmilliybank qimmatli qog‘ozlar bozorida mijozlarga quyidagi xizmatlarni taklif
qila oladi:
 maslahat xizmatlari;
 fond bozorida ham, davlat qimmatli qog‘ozlari bozorida ham brokеrlik va
dilеrlik xizmatlari;
 invеstitsiya aktivlarini ishonch asosida boshqarish bo‘yicha trast
opеratsiyalari.
5."O‘zmilliybank" AJ bankining daromad va xarajatlari tarkibi hamda
ularning dinamikasi
Banklar foizli xarajatlarining yana bir kredit va unga bog’liq operatsiyalardir.
Banklar, eng avvalo, Markaziy bankdan, boshqa tijorat banklaridan, byudjetdan
tashqari fondlardan kreditlar olishi mumkin. Olgan kreditlar uchun to’lanadigan qarz
~ 19 ~
foizli xarajatlarga kiradi. Bank avvalgi yillar (hisobot yiliga nisbatan) hisobiga to’lagan
foizlar va vositachilik yig’imlari, hamda o’tgan yillarda bankmijozlardan ortiqcha
undirgan foizlar, hamda vositachilik yig’imlarini qaytarishi bilan foizli xarajatlar
qiladi. Foizsiz xarajatlarga ish xaqilar va qo’shimcha to’lovlar, uskuna yoki binolarni
ijaraga olish, xarid qilish, shuningdek, boshqa foizsiz xarajatlari kiradi.
Bank xizmat ko`rsatishi va bank mahsulotlarini sotish evaziga oladigan tushumlari
miqdori bankning daromadlarini anglatadi. Bankning daomadlari asosan aktiv
operatsiyalar natijasida yuzaga keladi Bank daromadlariga mamlakat rezidentlarining
depozitlari, qaytarilgan kreditlar bo'yicha foizlar, u aktsiyadorlar ro'yxatiga kiritilgan
kompaniyalar aktsiyalariga dividendlar kiradi.
Banklarning xarajatlari depozitlar bo'yicha foizlarni hisoblashni, iste'mol va
boshqa kreditlarni berishni, barcha filiallarning samaradorligini ta'minlashni,
xodimlarga ish haqini to'lashni nazarda tutadi. Shuni ta'kidlash kerakki, tijorat
banklarining aksariyat filiallari o'zini o'zi ta'minlaydi, ya'ni. filialning daromadi
odamlarni, kommunal to'lovlarni, ijara haqi va boshqa xarajatlarni to'lash uchun etarli
bo'lishi kerak. Agar filial strategik ahamiyatga ega, ammo foydasiz bo'lsa, ishni davom
ettirish uchun pul asosiy filialdan keladi.
Foizli daromadlar — oldindan shartnoma asosida belgilangan foiz stavka
bo`yicha hisoblanadi. Daromadlar har bir faoliyat turidan turlicha kelishi mumkin.
Aktiv operatsiyalardan keladigan daromad umumiy daromadlarning asosiy salmog`ini
tashkil etadi. Kredit operatsiyalaridan olinadigan daromadlar bank faoliyatida eng
muhim ahamiyatga ega hisoblanadi. Foizli daromadlarning 70 foizga yaqin qismi
aynan kredit operatsiyalaridan keladigan foizli daromadlar hisoblanadi.
Foizsiz daromadlar — bankning barcha xizmat turlari yoki mahsulotlari uchun
foiz ko`rinishida emas, balki qat`iy belgilangan miqdorda olinadigan jami tushumi
bankning foizsiz daromadi hisoblanadi. Jahon banki ekspertlari bankning foizsiz
daromadlari ulushi foizli daromadlar ulushiga teng yoki undan katta bo`lishini
oqlamaydilar.
Foizsiz
daromadlar
hisobvaraqlar
rejasining
45200-45994
hisobvaraqlarida aks ettiriladi va hisobda yuritiladi. So`nggi paytlarda mamlakatimiz
~ 20 ~
tijorat banklarida aholining kommunal to`lovlari bilan bog`liq vositachilik
operatsiyalaridan tushayotgan daromadlar miqdori oshib bormoqda. Bankning
daromadliligi, birinchi navbatda, xarajatlarni kamaytirishga bog`liq. Bank ishi
texnologiyasidagi muvaffaqiyatlar joriy xarajatlarni kamaytirishga imkon beradi.
Odatda, banklar o`z zimmasiga operatsiya xarajatlari, ustama foizlarga ketgan
mablag`lar, shuningdek, kredit riski bilan bog`liq bo`lgan yo`qotishlarni qoplash
uchun ajratmalarni oladilar. Bank xarajatlari tarkibida eng asosiy salmoqni ish haqi va
unga tenglashtirilgan xarajatlar tashkil etadi. Soliq va yig`imlar xarajatlari ham
salmoqli ulushga ega.
Bankning
daromadliligi,
birinchi
navbatda,
xarajatlarini
kamaytirishga
bog‘liq. Bank ishi texnologiyasidagi muvaffaqiyatlar joriy xarajatlarni kamaytirishga
imkon beradi. Bank operatsiyalarni bajarish bilan bog‘liq bo‘lgan xarajatlar operatsion
xarajatlar deyiladi. Ularni to‘g‘ri yoki o‘zgaruvchan xarajatlar deyish mumkin.
Chunki,
xarajatning
kattaligi
bank
amalga
oshirgan
operatsiya
hajmiga
to‘g‘ridan to‘g‘ri bog‘liq bo‘ladi.
Bankning xarajatlari strukturasi ishlab chiqarish korxonasinikiga nisbatan
boshqacha
bo‘ladi.
Bankda
xomashyo
va
materiallarga
katta
xarajatlar
yo‘q, ekspluatatsiya va asosiy vositalarning xizmatlariga xarajatlar qiyosan
unchalik katta emas, hattoki ish haqiga to‘lov ham bank xarajatlarining umumiy
summasida katta ulushga ega emas. Bank xarajatlari strukturasi ko‘proq
savdo-vositachilik korxonalari xarajatlari strukturasini eslatadi.
Banklarning operatsion xarajatlarining tarkibi bankning tashkiliy shaklidan kelib
chiqib farqlanishi mumkin. Odatda xususiy banklarda operatsion xarajatlar
salmog`i yuqori bo`ladi, sababi xususiy banklar ish haqi fondini yuqoriroq qilishga
o`z e`tiborini qaratadilar. Banklarning resurs yig`ish bilan bog`liq operatsiyalarining
asosiy qismini depozit operatsiyalari tashkil qiladi. Foizli xarajatlar tarkibida ham
depozitlarga to`lanadigan foizli xarajatlar yuqori salmoqqa ega. Auditorlik
tekshiruvlari moliyaviy hisobotlar bilan bog`liq ekan, demak banklarning moliyaviy
hisobotlariga to`xtalib o`tishimiz zarur.
~ 21 ~
Hozirgi kunda Respublikamiz tijorat banklarining asosiy daromadlari aynan kredit
operatsiyalari orqali shakllanadi. Tijorat banklari o`zlarining kredit siyosatiga
ega. Kredit siyosati orqali banklar o`zlarining kreditlash operatsiyalarini aynan qanday
olib borishini ko`rsatadilar. Yuqorida ko`rsatib o`tilgan foizli daromad turlari va ular
bo`yicha olinadigan foizlar yil oxiriga kelib “Foyda va zararlar to`g`risida” gi
hisobotga ko`chiriladi. Mamlakatimiz tijorat banklarida xorijiy bank amaliyotidan
farqli ravishda foizli daromadlarning jami daromadlar tarkibidagi ulushi yuqori emas.
Odatda bank daromadlarining 70% dan yuqoriroq qismini foizli daromadlar tashkil
qilishi lozim. Bu tavsiyaviy xarakterga ega bo`lgan ko`rsatkich hisoblanadi. Bu
ko`rsatkichni Jahon banki ekspertlari ta`kidlaydilar.
OʻMB mamlakatdagi eng yirik investitsion bank hisoblanadi. Bankning keng
koʻlamli infratuzilmasi Oʻzbekistonda iqtisodiy islohotlarni faol qoʻllab-quvvatlovchi
moliyaviy va sanoat sektorining rivojlanishiga yordam beradi.Bank respublikaning
strategik muhim boʻlgan korxonalarining aksiyadorlari tarkibiga oʻz kapitali bilan
kirishi orqali iqtisodiyotning turli sektorlaridagi korxonalarga investitsiya kiritish,
ularni modernizatsiya qilish, texnologik va texnik jihatdan qayta qurollash
jarayonlarida ishtirok etadi.
Bank Oʻzbekistonning 70%dan ziyod butun tashqi savdo aylanmasiga xizmat
koʻrsatadi. Eksport-import kreditlashning quyidagi mexanizmlari qoʻllaniladi:

avans toʻlovlari qaytarilishiga, shartnomalar bajarilishiga kafolatlar
berish;

veksellarni diskontlash;

faktoring;

bank tomonidan oʻzbek eksportchilarini toʻgʻridan-toʻgʻri kreditlash;

loyihaviy moliyalashtirish;

eksport-kredit agentliklari ishtirokida eksport-importni moliyalashtirish;

muddatli toʻlov bilan akkreditivlar qoʻllaniladi, mijoz tomonidan tovar
konsignatsiya shartlarida yetkazib berilishida va realizatsiya qilinishida
konvertatsiya amalga oshiriladi.
~ 22 ~
2021-yilning yanvar oyida OʻMB MasterCard xalqaro toʻlov tizimining
kartalarini chiqarishni boshladi: • Mastercard Standard (USD)/(UZS); • Mastercard
Gold (USD)/(UZS); • Mastercard Platinum (USD)/(EUR); • Mastercard World Elite
(USD)/(EUR).
2021-yilning fevralida OʻMB „HUMO“ milliy toʻlov tizimining virtual — HUMO
Virtual kartalarini chiqarishni boshladi. OʻMBning „Milliy“ mobil ilovasida plastik
kartalar bilan operatsiyalarni amalga oshirish boʻyicha katta imkoniyatlar yaratildi va
xizmatlar koʻrsatish koʻlami kengaytirildi.
2022-yilning 1-yanvar holatiga chiqarilgan kartochkalarning soni 2,78 mln donani
tashkil etdi. 2022-yil 1-yanvar holatiga terminal parkning hajmi — 39 180 ta terminal,
392 ta bankomat, 245 ta infokioskdan iborat boʻlgan.
2020-yilning fevral oyida OʻMB „Sberbank“ ilovasi orqali UzCard/HUMO
milliy toʻlov tizimlarining kartalariga pul mablagʻlarini qabul qilish boʻyicha loyihani
ishga tushirdi.
2020-yilning avgustidan boshlab OʻMB kartalarining egalari Zolotaya korona
orqali yuborilgan pul oʻtkazmalarini UzCard/HUMO milliy toʻlov tizimlarining
kartalariga va VISA xalqaro kartalariga olishlari mumkin.
2021-yilning sentabr oyida OʻMB „Solidarnost“ va „Tinkoffbank“ banklarining
ilovasi orqali UzCard/HUMO milliy toʻlov tizimlarining kartalariga pul mablagʻlarini
qabul qilish boʻyicha loyihani ishga tushirdi.
So’m plastik kartalarini foydalanishga berish va ularga xizmat koʻrsatish
toʻgʻrisida
__________-sonli shartnoma _________ shaxri “___”___________
2024-yil Oʻzbekiston Respublikasi tashqi iqtisodiy faoliyat Milliybankining
______________________________________
nomidan
2024yil
“_____”
_________dagi “______________”-sonli Ishonchnoma asosida ish yurituvchi
________________________ (keyingi oʻrinlarda “BANK” deb nomlanadi) bir
tomondan, (F.I.O) _____________________________ (bundan buyon “Plastik karta
egasi” deb yuritiladi), ikkinchi tomondan hamda (F.I.O) birgalikda “TOMONLAR”
deb yuritiladi, ushbu shartnomani quyidagi mazmunda tuzdilar:
ASOSIY TUSHUNCHALAR
~ 23 ~
1.1. MKH - karta egasining nomiga milliy valyuta ochilgan maxsus karta
hisobraqami.
1.2. Bank karta egasi – bank kartasidan plastik kartani emissiya qilgan bank bilan
tuzilgan shartnomaga asosan foydalanadigan mijoz yoki u vakolat bergan shaxs.
1.3. PIN kod - plastik karta egasi karta hisobraqamidagi pul mablagʻlarini tasarruf
etish huquqini tasdiqlovchi shaxsiy identifikatsiya raqami (PIN kod raqami 4 ta
raqamdan kam boʻlmasligi lozim).
1.4. Tranzaksiya - BPK saqlovchisi tomonidan amalga oshiriladigan va uning
bankdagi hisobvaragʻida mablagʻlar harakatiga olib keladigan toʻlov orderi.
1.5. Slip - bank plastik kartasidan foydalangan holda operatsiya oʻtkazilganligini
tasdiqlovchi va oʻzida operatsiya summasi, turi, sanasi, shuningdek, bank plastik
kartasini hamda ushbu slipni shakllantirgan terminalni identifikatsiya qilish imkonini
beruvchi axborotlarni aks ettiruvchi terminal kvitansiyasi.
1.6. Bank tariflari – bank tomonidan koʻrsatiladigan xizmatlar boʻyicha
belgilangan xizmat haqlari meʼyori.
2. SHARTNOMA PREDMETI
2.1. Ushbu shartnoma jismoniy shaxsga milliy valyutadagi bank plastik kartasini
muomalaga chiqarish va unga xizmat koʻrsatish hamda Bank va Plastik karta egasi
oʻrtasida yuzaga keladigan munosabatlarni tartibga soladi.
2.2. Shuningdek, ushbu shartnoma MKHga, plastik karta va uning egasiga tadbiq
etilib, bank va plastik karta egasining huquq va majburiyatlarini belgilaydi.
3. UMUMIY QOIDALAR
3.1. Plastik karta egasi plastik karta olish uchun Bankda oʻz hisobvaragʻiga ega
boʻlishi yoki uni ochish uchun ariza taqdim etishi lozim. Bunda hisobvaraq bank
boʻlimi/filiali rahbari nomiga jismoniy shaxs tomonidan yoki u vakolat bergan shaxs
tomonidan yozilgan ariza, shaxsni tasdiqlovchi hujjat asosida ochiladi.
~ 24 ~
3.2. Bank tomonidan muomalaga chiqarilgan plastik karta shaxsan karta egasiga
yoki uning qonuniy vakiliga beriladi, agar plastik karta tashkilotlarning Bank bilan
shartnomasiga asosan ish haqi loyihasi uchun muomalaga chiqarilgan boʻlsa, plastik
karta tashkilotning ishonchnomasiga asosan biriktirilgan vakiliga topshirish qabul
qilish dalolatnomasi tuzilgan holda berilishi mumkin.
3.3. Plastik karta amal qilishining butun muddati mobaynida bankning mulki
sanaladi, plastik karta _____ yil muddatga muomalaga chiqariladi va muddati
tugaganda, shuningdek plastik karta yoʻqolgan yoki foydalanishga yaroqsiz holga
kelgan taqdirda uning oʻrniga yangisini ochib berish plastik karta egasining arizasiga
va shaxsini tasdiqlovchi hujjat asosida yangi plastik karta bankning amaldagi Bank
tarifini qoʻllagan holda ochib beriladi.
3.4. Plastik kartadan foydalanishda uch marta notoʻgʻri PIN terilganda, karta
taʼqiqqa (blokka) tushadi. Plastik kartani yana qayta muomalaga kiritish plastik karta
egasining arizasi asosida plastik kartani muomalaga chiqargan Oʻzmilliybank
boʻlim/filiali tomonidan amalga oshiriladi.
4. TOMONLARNING MAJBURIYATLARI
4.1. Bank: 4.1.1. Plastik karta egasining yozma arizasiga asosan unga maxsus
plastik karta hisobvaragʻini ochib, oʻsha kunning oʻzida plastik kartani berish (ariza
ish kuni soat 1600 dan keyin taqdim etilsa, keyingi ish kunida). 4.1.2. Plastik karta
orqali amalga oshirilgan barcha muvaffaqiyatli tranzaksiyalar boʻyicha MKHdan
hisob-kitoblarni amalga oshiradi. 4.1.3. Plastik karta egasining arizasiga asosan
mablagʻlarni boshqa hisobvaraqlarga oʻtkazib beradi. 4.1.4. Plastik karta egasi
tomonidan amalga oshirilgan toʻlovlar summasi miqdoriga karta hisobvaragʻi boʻyicha
hisob-kitoblarni amalga oshirish. 4.1.5. Plastik karta egasining arizasiga asosan
MKHdagi aylanmalar boʻyicha koʻchirmalar beradi. 4.1.6. Bank plastik kartasi
yoʻqotilganligi toʻgʻrisida plastik karta egasining arizasiga asosan plastik kartani
blokka qoʻyish va blokdan chiqarish. 4.1.7. Plastik karta egasini amaldagi Bank
tariflari bilan tanishtiradi. 4.1.8. Bank rekvizitlari oʻzgargan taqdirda plastik karta
egasiga darhol xabar berish.
~ 25 ~
4.2. Plastik karta egasi: 4.2.1. Bank plastik kartasidan ushbu shartnoma shartlari
va Oʻzbekiston Respublikasining amaldagi qonunchiligiga muvofiq foydalanish. 4.2.2.
Bankdan plastik kartani olgan vaqtning oʻzida bank tomonidan oʻrnatilgan PIN kodni
yangisiga almashtirish hamda “PIN” kodini boshqa shaxslarga oshkor qilmaslik. 4.2.3.
Bank plastik karta hisobvaragʻiga notoʻgʻri kelib tushgan mablagʻ toʻgʻrisida bankka
darhol xabar berish va notoʻgʻri tushgan mablagʻni orqaga qaytarish. 4.2.4. Bank
plastik karta yoʻqolganda uni taqiqqa (blokka) qoʻyish va taqiqdan (blokdan) chiqarish
uchun bankka yozma ravishda ariza berish. 4.2.5. Bank Tarifiga asosan koʻrsatilgan
xizmatlar uchun bankning xizmat haqini oʻz vaqtida toʻlash. 4.2.6. Yashash manzili
yoki pasport maʼlumotlari oʻzgarganda Bankka darhol yozma xabar berish.
5. TOMONLARNING HUQUQLARI
5.1. Bank: 5.1.1. Plastik karta egasi ushbu shartnoma shartlarini buzganda,
bajarmaganda yoki lozim darajada bajarmaganda bank milliy valyutadagi ban k plastik
kartasi faoliyatini toʻxtatish, cheklash yoki shubhali va gumonli operatsiyalar amalga
oshirilganda shartnomani bekor qilish huquqiga ega. 5.1.2. Plastik karta egasining
arizasiga, shuningdek qonunchilikda belgilangan tartibda huquqni muhofaza qilish
organlari va sudning qarorlariga asosan plastik kartani taʼqiqqa qoʻyish huquqiga ega.
5.1.3. Bank Tarifga kiritilgan oʻzgartirishlarni boʻlim/filialdagi axbortlar taxtasiga,
bankning telegram messendjeridagi rasmiy kanaliga va bankning internet saytiga
(nbu.uz) joylashtirib boradi.
Valyuta operatsiyalari bo'yicha
O'zbekiston Respublikasining “Valyutani tartibga solish to'g'risida” gi qonuni
2013 yil 11 dekabrda qabul qilingan va u 23 moddadan iborat. Ushbu qonunning
maqsadi O'zbekiston Respublikasi xududida valyuta operatsiyalarini amalga oshirish
soxasidagi munosabatlarni tartibga solishdan iborat.
Valyuta operatsiyalari deb quyidagilarga aytiladi:
- Valyuta boyliklariga bo'lgan mulk xuquqining va boshqa xuquqlarning o'zga
shaxsga o'tishi xamda valyuta boyliklari to'lov vositasi sifatida ishlatish bilan bog'liq
operatsiyalar:
~ 26 ~
- Valyuta boyliklarini O'zbekiston respublikasiga olib kirish va jo'natish,
shuningdek, O'zbekiston Respublikasidan olib chiqish va jo'natish:
- Xalqaro pul jo'natmalarini amalga oshirish:
- Rezidentlar va norezidentlar o'rtasida milliy valyutadagi operatsiyalar.
"O‘zmilliybank" AJ bankining kapital samaradorligi tahlili
Bank kapitali tahlil etishda asosiy e’tiborlardan biri uning yetarlilik darajasini
kuzatishga qaratiladi. Markaziy bank tomonidan Banklari barqarorligini ta’minlash
maqsadida uning kapitalining yetarliligini belgilovchi normativ o‘rnatilgan.
Kapitalning yetarliligi, umumiy kapitalning yetarliligi (K 1), I darajali
kapitalning
umumiy yetarliligi (K 3) ko‘rsatkichlar orqali hisoblanadi.
Umumiy kapitalning yetarliligi quyidagicha aniqlanadi.
K1= kapital/A.R.
Bu yerda, A.R. – aktivlarning riskliligi bo‘yicha hisobga olinishi. K1=0,1,
ya’ni 10 foizdan kam bo‘lmasligi lozim.
I darajali kapitalning yetarliligi quyidagicha aniqlanadi. K2=I darajali kapital/A.R.,
0,05dan kam bo‘lmasligi lozim (5%)
I darajali kapitalning umumiy yetarliligi quyidagicha aniqlanadi.
K2= I darajali kapitalning/ aktivlar– nomoddiy aktivlar x 0,06 yoki 6 foizdan kam
bo‘lmasligi lozim.
Bank tizimining barqarorligini ta’minlash, bank kreditlari va omonatchilari
manfaatlarini
himoyalash,
mustahkamlash
nuqtayi
banklarning
nazaridan,
likvidliligi
dastavval
va
bank
to‘lov
qobiliyatlarini
faoliyatini
boshlash
uchun Markaziy bank tomonidan bank kapitalining minimal miqdoriga talablar
o‘rnatilgan Quyida O’zmilliybankning 2023-yil bank kapitali yetarliligi tahlilini yillik
hisobida ko’rib chiqamiz.
Shuningdek men quyidagi jadvalda bankning kapitali taqsimlashui hamda xususiy
kapital samaradorligini tahlil qilgan holda uni jadval hamda grafik ko’rinishlariga
~ 27 ~
keltirganman va 2023 va 2022 yillar oralig’ida bu qanday o’zgarganligini ham quyidagi
jadvalda ko’rib chiqish mumkin.
4-jadval ( 2023yil 31dekabr va 2022yil 31dekabr holatiga ko’ra)5
XUSUSIY KAPITAL
JAMI 2023
ustav kapitali
15 476 078 265
aksiyalar-oddiy
aksiyalar-imtiyozli
qo'shilgan kapital
zaxira kapitali
umumiy zaxira fondi
boshqa zaxira fondlari
taqsimlanmagan foyda
shundan, joriy yil sof foydasi
(zarari)
15 476 078 265
0
0
606 739 993
569 854 255
36 885 738
1 765 859 046
Jami xususiy kapital
17 848 677 304
1 716 547 471
MILLIY
MILLIY
VALYUTA
JAMI 2022
VALYUTA
15 476 078
14 418 406
265 14 418 406 392
392
15 476 078
14 418 406
265 14 418 406 392
392
0
0
0
0
0
0
606 739 993
508 595 655
508 595 655
569 854 255
449 375 852
449 375 852
36 885 738
59 219 803
59 219 803
1 765 859 046 1 450 584 256 1 450 584 256
1 716 547 471 1 423 606 746
17 848 677
304 16 377 586 303
1 423 606 746
16 377 586
303
2-rasm ( 2023yil 31dekabr va 2022yil 31dekabr holatiga ko’ra)
O'ZMILLIY BANK XUSUSIY KAPITALI
119 918 140 901
127 502 890 494
JAMI MAJBURIYATLAR VA XUSUSIY KAPITAL
16 377 586 303
17 848 677 304
1 423 606 746
1 716 547 471
1 450 584 256
1 765 859 046
59 219 803
36 885 738
449 375 852
569 854 255
508 595 655
606 739 993
0
0
0
0
14 418 406 392
15 476 078 265
14 418 406 392
15 476 078 265
JAMI XUSUSIY KAPITAL
SHUNDAN, JORIY YIL SOF FOYDASI (ZARARI)
TAQSIMLANMAGAN FOYDA
BOSHQA ZAXIRA FONDLARI
UMUMIY ZAXIRA FONDI
ZAXIRA KAPITALI
QO'SHILGAN KAPITAL
AKSIYALAR-IMTIYOZLI
AKSIYALAR-ODDIY
USTAV KAPITALI
0
50 000 000 000
JAMI 2022
100 000 000 000
150 000 000 000
JAMI 2023
Xususiy kapital tahlilida 2022 yilga nisbatan 2023 yilda ustav kapitali 7% ga,
oddiy aksiyalar 7% ga, zahira kapitali 16% ga, umumiy zahira fondi 21% ga oshganini
5
Bank ma’lumotlari asosida talaba tomonidan tayyorlandi
~ 28 ~
ko’rishimiz mumkin. Umumiy hisobda jami xususiy kapital 2023 yilda 2022 yilga
nisbatan 8% ga o’sganini ko’rish mumkin
"O‘zmilliybank" AJ bankining moliyaviy natijalari to’g’risida : Daromad,
xarajat, foyda
Banklarning moliyaviya xisobot shakllari quyidagalardir:
1) Bank buxgalteriya balansi
2) Moliyaviy natijalar tugrisidagi xisobot
3) Pul mablagʻlarining xarakati tugrisidagi xisobot
4) Asosiy vositalar xolati tugrisidagi xisobot
5) Xususiy kapital tugrisidagi xisobot
6) Tushuntirishlar, izoxlar va maʼlumotlar
Moliyaviya xisobotlar asosan Solik organi, Ststistika organi va yukori turuvchi
organ yaʼni Markaziy bankka taqdim etiladi.
Banklar shuningdek davriy va yillik xisobotlar tuzadilar. Davriy xisobotlar kun,
oy, chorak va yil yakuni buyicha tuzilsa, yillik xisobotlar esa moliya yili yakuni
buyicha tuziladi. Oʻzbekiston Respublikasi banklari buxgalteriya xisobi maʼlumotlari
asosida kundalik balans xisoboti tuzadilar. Bunday xisobot shakli va xajmi Oʻzbekiston
Respublikasi Markaziy banki tomonidan belgilab qoʻyiladi.
Tijorat banklarining filiallari xar kuni xisobvaraqlarning kun oxiridagi qoldiqlari
boʻyicha ikkinchi tartib xisobvaraklarida balans xisoboti tuzib, tijorat bankining
viloyat boʻlimiga takdim etadilar. Tijorat banklari filiallari bu maʼlumotlarni aloxida
fayl bilan soʻm va tiyinlarda modem orali joʻnatadilar. Tijorat banklarining viloyat
boshqarmalari olingan balanslarni tekshirib, oʻz tizimlari boʻyicha viloyat yigma
balansini tuzadilar, uni Markaziy bankning xududiy bosh boshkarmalariga taqdim
etadilar. Markaziy bank xududiy bosh boshkarmalari butun viloyat boʻyicha balansni
xamda Markaziy bank boʻyicha yigma balansni umumlashtiradilar va uni Oʻzbekiston
Respublikasi Markaziy banki ishlab chiqqan maxsus dastur yordamida modem orqali
joʻnatadilar.
~ 29 ~
Buxgalteriya xisobi va xisobot departamentida balansda tijorat banklari boʻyicha
aloxida va Markaziy bank boʻyicha aloxida balanslar tuziladi va butun Oʻzbekiston
Respublikasi boʻyicha yigma balans tarzida umumlashtiriladi. Markaziy bank balansini
Buxgalteriya xisobi va xisobot departamenti taxlil qiladi, tijorat banklarining balansini
esa Tijorat banklariga litsenziyalar berish va ular faoliyatini tartibga solish
departamenti taxlil qiladi.Taxlil natijalari boʻyicha kamchiliklar tegishli banklarga
maʼlum qilinadi. Yuqori banklarga kelib tushgan buxgalteriya xisobotlari tekshiriladi,
taxlil qilinadi va uning asosida zarur boshqaruv qarorlari qabul qilinadi. Xisobot
maʼlumotlarida nomuvofiqlik borligi aniqlansa, buning sabablari qiska muddatda
aniqlanishi va tartibga solinishi lozim
Banklarda buxgalteriya xisobi yuritish va xisobot qoidalari Markaziy bank
tomonidan Oʻzbekiston Respublikasining konun xujjatlari va xalqaro standartlarga
muvofiq belgilanadi. Buxgalteriya xisobi yuritish va xisobot qoidalari buzilganligi
uchun bank raxbarlari qonun xujjatlariga muvofiq javobgar boʻladilar. Banklar oʻz
moliyaviy xisobotlarini Markaziy bank belgilaydigan shakl va muddatlarda, unda
koʻrsatilgan maʼlumotning toʻg’riligini auditorlar tasdiqlagach, matbuotda eʼlon
qiladilar.
Bank mijozlarga hisob-kassa xizmati ko’rsatish sohasida faol ish olib borib,
mijozlar bazasining kengayishiga, Bankda hisob raqamiga ega bo’lgan korxonalar va
kompaniyalarga bank mahsulotlarining keng va sifatli ro’yxatini taklif etishga jiddiy
e’tibor beradi.
O’zmilliybank
yuridik shaxslarga ham, shuningdek shaxsiy tadbirkorlarga
so’mlarda va xorijiy valyutada hisob-kitob kassa xizmatlarini ko’rsatadi. Bank o‘z
tajribasida xalqaro miqyosida tan olingan instrumentlardan foydalanadi va bularning
qulayligi va ishonchliligi natijasida mijozlarning eksport-import amaliyotlarida yuzaga
kelishi mumkin bo’lgan moliyaviy va tijorat risklarini sezilarli darajada kamaytirishga
erishadi.
2024 yil 1 yanvar holatiga ko‘ra, bank aktivlari 18 trillion so‘mdan oshdi, krеdit
portfеli 95,3 trillion so‘mni tashkil etdi, umumiy kapitali 17,7 trillion so‘mga yetdi.
~ 30 ~
"O‘zmilliybank" AJ bankining moliyaviy natijalari
5-Jadval (2023 yil holatiga ko’ra)6
MILLIY
XORIJIY
KO'RSATKICHLAR (2023)
JAMI
VALYUTADA
VALYUTADA
JAMI FOIZLI DAROMADLAR
12 804 087 192
6 524 643 989
6 279 443 203
JAMI FOIZLI XARAJATLAR
7 449 433 116
3 303 102 038
4 146 331 078
JAMI FOIZSIZ DAROMADLAR
7 278 166 780
2 921 429 584
4 356 737 196
JAMI FOIZSIZ XARAJATLAR
757 915 398
270 215 994
487 699 404
JAMI OPERATSION XARAJATLAR
1 864 430 940
1 725 529 853
SOF FOYDA (ZARAR)
1 716 547 471
508 570 986
0
1 207 976 485
6-Jadval (2022 yil holatiga ko’ra)7
XORIJIY
KO'RSATKICHLAR (2022)
JAMI
MILLIY VALYUTADA
VALYUTADA
JAMI FOIZLI DAROMADLAR
10 609 818 824
5 834 137 547
4 775 681 277
JAMI FOIZLI XARAJATLAR
5 224 235 785
2 627 998 302
2 596 237 483
JAMI FOIZSIZ DAROMADLAR
5 107 294 454
1 415 209 690
3 692 084 764
JAMI FOIZSIZ XARAJATLAR
1 068 863 449
8 278 038
1 060 585 411
1 311 237 369
1 311 237 369
0
2 409 568 053
-75 788 305
2 485 356 358
MILLIY
XORIJIY
JAMI OPERATSION
XARAJATLAR
SOF FOYDA (ZARAR)
7-jadval (2021 yil holatiga ko’ra)8
KO'RSATKICHLAR (2022)
JAMI
VALYUTADA
VALYUTADA
JAMI FOIZLI DAROMADLAR
6 320 657 849
3 906 456 376
2 414 201 473
JAMI FOIZLI XARAJATLAR
3 464 017 403
1 722 275 231
1 741 742 172
JAMI FOIZSIZ DAROMADLAR
2 637 614 072
1 463 357 913
1 174 256 159
JAMI FOIZSIZ XARAJATLAR
276 631 748
102 016 922
174 614 826
1 050 260 525
971 750 454
0
983 326 435
993 159 704
JAMI OPERATSION
XARAJATLAR
SOF FOYDA (ZARAR)
https://nbu.uz/uz/about-bank/strukturnye-podrazdeleniya-respublikanskogo-apparata
Bank ma’lumotlaridan foydalangan holda talaba tomonidan tayyorlandi
8
Bank ma’lumotlaridan foydalangan holda talaba tomonidan tayyorlandi
6
7
~ 31 ~
-9 833 269
Tahlillarim asosida shuni ayta olamanki bank daromadlari va xarajatlari
dinamikasi sezilarli darajada o’zgargan. 2023-2022 holatiga ko’ra bankning foizli
daromadlari 8,28% ga o’sgan, foizsiz daromadlari esa 7,01% ga oshgan shunga
qaramasdan, bank xarajatlarida ham sezilarli oshish kuzatilgan. Foizli xarajatlar 7% ga
oshgan, foizsiz xarajatlar 14% ga kamaygan, operatsion xarajatlar esa 7%ga oshgan.
Xarajatlarning oshishi hisobiga bank 2022 yilgi ko’rsatkichini yangilay olmadi. Bunga
asosiy sabab 2023 yilda 2022 yilga nisbatan resurs jalb qilish hajmi pasaygan shu bilan
birgalikda bankda omonatlarning qaytarilib berish hajmi oshib kredit chiqarish hajmi
pasaygan. Umumiy hisobda bank 2023 yilda 2022 yilga nisbatan 14% past
ko’rsatkichni qayd etdi.
3-rasm (3 yillik moliyaviy natijalarning grafik tahlili)
Yuqoridagi grafik asosida shuni tahlil qilish mumkin, 2021-2023 yillar oralig’ida
bankning moliyaviy natijalari sezilarli darajada o’zgargan. Xususan, 2021 yilda bank
umumiy hisobda 983 326 435 so’m miqdorda sof foydaga erishgan. Bundan milliy
valyutada 993 159 704 so’m foydaga chiqqan bo’lsa, xorijiy valyutada esa 9 833 269
so’m zarar bilan yilni yakunlagan. 2022 yilda esa bank umumiy hisobda 2 409 568 053
so’m foyda ko’rgan. Bundan milliy valyutada 75 788 305 so’m zarar ko’rgan bo’lsa,
~ 32 ~
xorijiy valyutada esa 2 485 356 358 so’m foyda bilan yilni yakunlagan. 2023 yilda esa
bank umumiy hisobda 1 716 547 471 so’m foyda ko’rgan. Bundan milliy valyutada
508 570 986 so’m foyda ko’rgan bo’lsa, xorijiy valyutada esa 1 207 976 485 so’m
foyda bilan yilni yakunlagan.
~ 33 ~
Xulosa
Xulosa qilib , men malakaviy amaliyot o’tagan O’zmilliybank aholi va turli
xo’jalik yuritish subyektlariga zamonaviy, tezkor va salmoqli xizmatlar ko’rsatib
kelmoqda. O’zmilliybank o’z faoliyati davomida asosiy urg’uni iqtisodiyotning servis
sektorini rivojlantirish, moliyalashtirish, aholining bo’sh pul mablag’larini bank pul
aylanmasiga jalb qilish, filiallar tarmog’i, xizmat turlari hamda mijozlari sonini
ko’paytirish, bankning belgilangan biznes-rejasi va budjetining asosiy parmetrlarini
bajarishga qaratgan. Servis va xizmat ko’rsatuvchi korxonalar, tadbirkorlik faoliyatini
faoliyatini yuritayotgan yosh oilalar, kasb-hunar kollejlari bituruvchilariga imtiyozli
kreditlar ajratmoqda.
Tijorat banklarining iste`molni kreditlash xavf-xatarlarini boshqarish borasida
aniqlangan barcha muammolarni xisobga olgan xolda kredit byurolari boshqa zaruriy
ma`lumotlar bilan birgalikda qarz oluvchini kreditlash dalillari va natijalari xaqidagi
mamlakatning xar qanday bankiga tegishli axborotlarni;qarz oluvchi ishlayotgan
tashkilotning
moliyaviy axvoli
xaqidagi
ma`lumotlarni
xamda
istiqboldagi
faoliyatining prognozlprini to'plashlari va taqdim etishlari lozim. Shuningdek,
Hamkorbank tomonidan mijozlarga turli omonatlar, SWIFT operatsiyalari, sifatli
xalqaro pul oʼtkazmalari, valyuta ayirboshlash amaliyotlari, plastik karta xizmatlari
kabi koʼplab mahsulot va xizmatlar tez hamda sifatli taqdim etilmoqda. Bu esa tijorat
banklarining xizmatlari tobora kengayib, sifati yaxshilanib borayotganligidan dalolat
beradi. Zero, banklar tomonidan keng koʼlamli xizmatlarning koʼrsatilishi, bankning
mijoz uchun ishlashi, bugungi kunning strategik talabi hisoblanadi.
Investitsiya loyihalaridagi risklarni kamaytirish boʻyicha mening amaliy
takliflarim quyidagilar:
1) Respublikamizda bozor infratuzilmasini, ayniqsa, uning bir tarmogʻi boʻlgan
sugʻurta sohasini rivojlantirish zarur. Chunki sugʻurta sohasini rivojlantirmay turib,
investitsiya faoliyatini rivojlantirib boʻlmaydi. Sugʻurta tashkilotlari investitsiya
faoliyati ishtirokchilarini turli risklardan himoya qilishlari va shu yoʻl bilan risklarni
boshqarishda bevosita ishtirok etishlari zarur.
2) Loyihalarni texnik-iqtisodiy jihatdan asoslash boʻyicha ish olib boradigan
professional loyiha-injiniring kompaniyalari tizimini yaratish lozim. Chunki
~ 34 ~
texnikiqtisodiy asoslash yordamida sarflangan mablagʻni qaytib kelishiga ishonch
hosil qilish mumkin. Texnik-iqtisodiy asoslash muvaffaqiyatli bajarilganda, loyiha
ishtirokchilariga loyiha boʻyicha barcha maʼlumotlarni aniq va toʻliq ravishda berish
mumkin va shu yoʻl bilan bir qator noaniqliklarni hamda risklarni oldini olish mumkin.
3) Sotish riskini kamaytirish uchun, loyihani amalga oshirishdan avval bozorni
yaxshilab oʻrganish kerak, mahsulot oʻrnini bosuvchi tovarlarni, ular bahosini,
mahsulotning oʻziga xos xususiyatlarini oʻrganish kerak. Agar loyiha mahsuloti sotilsa,
foyda olish, ishlab chiqarishni davom ettirish mumkin. Shuning uchun, eng avvalo,
marketingni toʻgʻri yoʻlga qoʻyish kerak.
Ushbu malakaviy amaliyot hisoboti yazasidan qo’shimcha tarzda quyidagi
takliflarni keltirib o’taman:
 Bankning mintaqaviy tarmog‘ini rivojlantirish;
 Bank xodimlarining malakasini va moliyaviy savodxonligini oshirish maqsadida
o‘quv markazini tashkil qilish;
 Xodimlar uchun xorijiy banklarda va tashkilotlarda iqtisodiy tadqiqotlar,
treninglar, stajirovkalarni tashkil qilish;
 Bank
xodimlari
va
tarkibiy
bo‘linmalarining
asosiy
ko‘rsatkichlari
samaradorligi tizimini (kpi) ishlab chiqish va joriy etish.
 Faoliyatning barcha soxalarida yuridik va jismoniy shaxs bo‘lgan mijozlar
bazasini son va sifat jihatdan kengaytirish, yirik omonatchilar hisobiga pul
mablag‘larini qisqartirish, yuridik shaxslarning uzoq muddatli depozit bazasini
oshirish;
 Aktivlar sifatini oshirish, qisqa muddatli kreditlar berish amaliyotini
kengaytirish, muammoli kreditlarni so‘ndirish, asosiy qarz va foizlar bo‘yicha muddati
o‘tgan qarzdorliklarni kelgusida bo‘lmasligini oldini olish bo‘yicha tizimli ravishda
ishlarni olib borish;
 Bankning daromadliligini saqlab olgan holda va bank xizmatlarining
jozibadorligini oshirgan holda yangi mijozlarni jalb qilish.
~ 35 ~
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati
1. Qosimova G. “G’aznachilik faoliyatini tashkil etish”, “IQTISOD – MOLIYA”
TMI 2022-yil .
2. Jo’rayev A “Chet mamlakatlar soliq tizimi” TMI 2023 -yil.
3. Haydarov M., A. Suvonqulov, B. Sugirbaev, B. Nurmatov. Davlat budjeti
ijrosining g’aznachilik tizimi. O’quv qo’llanma. Iqtisod-moliya, 2022 y.
4. O’zbekiston Respublikasi Prezidantining “O’zbekiton Respublikasi Hisob
Palatasi tashkil etish to’g’risida” gi Farmoni, 2021 -yil 4- noyabr.
5. O'zbekiston Respublikasi Adliya vazirligida 2019 yil 16 sentyabrda 2017raqam bilan ro'yxatga olingan “Davlat budjetining g’azna ijrosi qoidalari”.
6. O’zbekiston Respublikasining “Soliq kodeksi” – T.: “Norma” MCHJ, 2023-yil
7. O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi “O’zbekiston” 2023 yil.
8. O'zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi tomonidan 2021 yil 14 martda 11-son
bilan davlat ro'yxatidan o'tkazilgan “O’zbekiston Respublikasi Davlat budjetini tuzish
va ijro etish qoidalari to’g’risida” gi O'zbekiston Respublikasi Moliya Vazirligining
buyrug’i.
9. O’zbekiston Respublikasining “Budjet kodeksi” 2019-yil 26-dekabrdagi O’RQ
360-son qonun
Internet saytlari
1. http://www.gov.uz/- O’zbekiston Respublikasi hokimyat portali.
2. http://www.bank.uz/- O’zbekiston Respublikasi banklari portali.
3. www.cbu.uz - O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki sayti.
8. www.ziyonet.uz - Ziyonet milliy jamoat axborot-ta’lim tarmog’i.
9. www.nbu.uz – Hamkorbank rasmiy internet sahifasi.
10. www.lex.uz – O’zbekiston qonunchilik rasmiy internet sahifasi
~ 36 ~
1-O`RINBOSAR
YURIST KONSUL
2-O`RINBOSAR
ICHKI NAZORAT
BOSH BUXGALTER
KADR BO`LIMI
BO`LIM BOSHLIG`I
BO`LIM BOSHLIG`I
BO`LIM BOSHLIG`I
BOSH MUTAXASSIS
BOSH MUTAXASSIS
BOSH MUTAXASSIS
YETAKCHI MUTAXASSIS
YETAKCHI MUTAXASSIS
YETAKCHI MUTAXASSIS
KASSA
MUDIRI
BOSH KASSIR
KASSIR
MUTAXASSIS
MUTAXASSIS
MUTAXASSIS
boshqaruvchi
1-o'rinbosar
2-o'rinbosar
~ 37 ~
bosh buxgalter
BOSHQARUVCHI
1-O’RINBOSAR
2-O’RINBOSAR
BOSH BUXGALTER
YURIST
KONSUL
ICHKI
NAZORAT
KADRLAR
BO’LIMI
KASSA MUDIRI
BO’LIM BOSHLIG’I
BO’LIM BOSHLIG’I
BO’LIM BOSHLIG’I
BOSH KASSIR
YETAKCHI
MUTAXASSISA
KCHI
YETAKCHI
MUTAXASSISA
KCHI
YETAKCHI
MUTAXASSISA
KCHI
KASSIR
MUTAXASSI
S
MUTAXASSI
S
MUTAXASSI
S
MUTAXASSIS
1-O’RINBOSAR
MUTAXASSIS
MUTAXASSIS
2-O’RINBOSAR
BOSH BUXGALTER
YURIST
KONSUL
ICHKI
NAZORAT
KADRLAR
BO’LIMI
KASSA MUDIRI
BO’LIM BOSHLIG’I
BO’LIM BOSHLIG’I
BO’LIM BOSHLIG’I
BOSH KASSIR
YETAKCHI
MUTAXASSISA
KCHI
YETAKCHI
MUTAXASSISA
KCHI
YETAKCHI
MUTAXASSISA
KCHI
KASSIR
MUTAXASSI
S
~ 38 ~ MUTAXASSI
S
MUTAXASSI
S
MUTAXASSIS