O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT
TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI
RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI
UNIVERSITETI SAMARQAND FILIALI
“Telekommunikatsiya va kasbiy taʼlim” FAKULTETI
“DASTURIY INJINIRING” YO‘NALISHI
DI21-11 guruh talabasi
Eshniyozova Charosning
Dasturiy ta’minot sifatini ta’minlash
FANIDAN
3-Amaliy ishi
Bajardi:
Eshniyozova Ch.
Tekshirdi:
Tursunov M. S.
Mavzu: Optik signalni qabul qiluvchi modul.
Reja:
1. Optik Signalni Qabul Qiluvchi Modulning Asosiy Tarkibi
2. Optik Signalni Qabul Qiluvchi Modullarda Signalni Qayta Ishlash Jarayoni
3. Optik Signalni Qabul Qiluvchi Modullarining Amaliy Qo‘llanilishi
Optik signalni qabul qiluvchi modullar, optik signalni elektr energiyaga
aylantirish uchun ishlatiladi. Ularning asosiy vazifalari optik signalni olish va uni
elektrik signalga aylantirishdir. Optik signal, optik fiber orqali o'tkaziladi va optik
qabul qilish moduli uni elektrik signalga aylantiradi.
Optik signalni qabul qiluvchi modullarning asosiy qismlari quyidagilardir:
Optik sensor (fotodiod yoki fototransistor): Optik sensor, optik signalni olish
uchun ishlatiladi. Optik energiya, fotodiod yoki fototransistor kabi komponentlar
orqali elektr energiyaga o'zgaradi.
Pre-amplifier: Optik sensor tomonidan olingan elektr energiyani kuchli
elektrik signalga o'zgartirish uchun amplifikatsiya qiluvchi qurilma.
Signal ishlovchi: Optik signalni qabul qilish modulining markazi. U, pre-amplifier
tomonidan amplifikatsiya qilingan elektrik signalni ishlaydi va uni tizimning qolgan
qismlariga uzatadi.
Interfeysla to'plami (Interface circuitry): Optik modulni boshqa elektronik
qurilmalar bilan bog'lash uchun kerak bo'lgan interfeyslarni ta'minlaydi, masalan,
kompyuter yoki tezlik kontrol qurilmalari bilan bog'lanish.
Optik signalni qabul qiluvchi modullar ko'p turdagi texnologiyalarda
ishlatiladi, masalan, internetga ulanish, telekommunikatsiya, dasturiy tarmoq
texnologiyalari va boshqa sohalarda. Ular signalni noyob tajriba va uzluksizlik bilan
qabul qilishga yordam beradi.
Optik signalni qabul qiluvchi modullarda signalni qayta ishlash jarayoni,
asosan, optik signalni elektr signallarga o'zgartirish, bu signallarni kuchaytirish va
tozalash, hamda ma'lumotlarni qayta ishlash va uzatish uchun tayyorlashni o'z ichiga
oladi. Keling, bu jarayonni batafsilroq ko'rib chiqamiz:
1. Optik Signallarni Elektr Signallarga O'zgartirish
Optik qabul qiluvchi modullar odatda fotodiod yoki fotodetektorlardan
foydalanadi. Bu qurilmalar yorug'lik energiyasini (masalan, lazer orqali yuborilgan
impulslar shaklida) elektr energiyasiga aylantiradi. Har bir yorug'lik impulsi
fotodiod tomonidan qabul qilinganda, u elektronlarni chiqaradi, bu esa elektr
oqimini hosil qiladi. Natijada, optik signalning har bir elementi (masalan, bir va nol
bitlari) elektr signaliga aylantiriladi.
2. Elektr Signallarni Kuchaytirish va Tozalash
Qabul qilingan elektr signallar ko'pincha zaif bo'ladi va tizimdagi shovqinlar
tufayli buzilishi mumkin. Shuning uchun, qabul qiluvchi modulda kuchaytirgichlar
(amplifikatorlar) mavjud bo'lib, ular zaif signallarni kuchaytiradi va ularni yanada
ishlov berish uchun yetarli darajada kuchli qiladi. Bundan tashqari, filtrlar va boshqa
shovqin-kamaytirgich tizimlar yordamida signaldan noo'rin shovqinlar olib
tashlanadi. Bu jarayon signalning sifatini oshirish va keyingi bosqichlarda aniqroq
ma'lumotlarni qayta ishlashga yordam beradi.
3. Ma'lumotlarni Qayta Ishlash
Signal kuchaytirilgandan va tozalangandan so'ng, u ma'lumotlarni qayta
ishlash bosqichiga o'tadi. Bu yerda signal raqamli signalga o'zgartirilishi mumkin,
agar u hali ham analog formatda bo'lsa. Raqamli signalni qayta ishlash odatda
signalni demodulyatsiya qilishni, dekodlashni va kerakli ma'lumotlarni ajratib
olishni o'z ichiga oladi. Bu jarayonlar orqali qabul qiluvchi tizim yuborilgan
ma'lumotlarning asl mazmunini tiklaydi va foydalanishga tayyor holga keltiradi.
4. Yakuniy Uzatish va Integratsiya
To'liq qayta ishlangan va tiklangan ma'lumotlar endi aloqa tizimining qolgan
qismlariga uzatiladi, masalan, serverlar, kompyuterlar yoki boshqa qurilmalar. Bu
ma'lumotlar tarmoq protokollari va interfeyslar orqali boshqa tizimlar bilan
integratsiya qilinadi va nihoyat foydalanuvchilarga yetkaziladi.
Optik signalni qabul qiluvchi modullarning ushbu jarayonlari yuqori tezlikda
va juda past kechikish bilan ma'lumotlarni uzatishga imkon beradi, bu esa
zamonaviy telekommunikatsiya tarmoqlarida juda muhimdir. Yaxshi ishlash uchun
ushbu modullar doimiy ravishda yangilanib, takomillashtirilishi kerak.
Optik signalni qabul qiluvchi modullar zamonaviy aloqa va ma'lumotlar
uzatish tizimlarining asosiy qismlaridan biri hisoblanadi. Ular yorug'lik shaklidagi
ma'lumotlarni qabul qilish, uni elektr signallariga aylantirish va keyinchalik bu
signallarni qayta ishlash uchun zarur bo'lgan formatlarga o'zgartirish orqali ishlaydi.
Ushbu modullar turli sohalarda, turli maqsadlar uchun keng qo'llaniladi. Quyida
optik signalni qabul qiluvchi modullarning bir nechta muhim amaliy qo'llanilishiga
misollar keltirilgan:
1. Telekommunikatsiya
Optik signalni qabul qiluvchi modullar optik tolali aloqa tizimlarida asosiy rol
o'ynaydi. Ular ma'lumotlarni yuqori tezlikda va uzun masofalarga uzatish imkonini
beradi, bu esa internet va telefon aloqalarida juda muhimdir. Optik tolali kabel orqali
kelgan yorug'lik signallarini qabul qilib, ularni raqamli ma'lumotlarga aylantiradi,
bu esa turli xil axborot texnologiyalari tizimlarida ishlatiladi.
2. Data Markazlari
Yirik data markazlari optik signalni qabul qiluvchi modullardan foydalanadi,
chunki ular yuqori tezlikda ma'lumot uzatishga imkon beradi, bu esa ma'lumotlar
omborlarini boshqarishda va ulkan hajmdagi ma'lumotlarni tez va samarali tarzda
uzatishda juda muhimdir. Optik aloqa uskunalari shuningdek, data markazlarida
issiqlik chiqindilarini kamaytirish va energiya samaradorligini oshirishga yordam
beradi.
3. Kosmik va Harbiy Aloqalar
Kosmik aloqalar va harbiy sohalarda optik signalni qabul qiluvchi modullar
ishonchlilik va xavfsizlikni ta'minlash uchun zarur. Ushbu sohalarda uzatiladigan
ma'lumotlar yuqori darajada maxfiy bo'lishi mumkin va optik aloqa tizimlari bu
ma'lumotlarni uzatishda interferensiya va tashqi ta'sirlardan himoyalangan holda
ishlaydi.
4. Tibbiyot va Ilmiy Tadqiqotlar
Tibbiyot va ilmiy tadqiqotlarda ham optik signalni qabul qiluvchi modullar
qo'llaniladi. Masalan, yuqori aniqlikdagi tasvirlarni olish va ularni tezda qayta
ishlash zarur bo'lgan tibbiy diagnostika uskunalarida va ilmiy eksperimentlarda bu
modullardan foydalaniladi. Optik modullar, shuningdek, aniq va tez ma'lumotlar
uzatishni ta'minlash orqali ilmiy ma'lumotlarni to'plash va tahlil qilishda muhim rol
o'ynaydi.
5. Ishlab Chiqarish va Avtomatlashtirish
Zavodlar va ishlab chiqarish liniyalari avtomatlashtirilgan nazorat tizimlarida
optik signalni qabul qiluvchi modullardan foydalanadi. Bu uskunalar yordamida
sensorlardan kelgan ma'lumotlar tez va aniq qayta ishlanadi, bu esa ishlab chiqarish
jarayonlarini yanada samarali va xatosiz bajarilishini ta'minlaydi.
Optik signalni qabul qiluvchi modullarning ushbu qo'llanilishlari ularning
texnologiyalarni rivojlantirish va turli sohalarda qo'llash imkoniyatlarini
kengaytirishdagi muhimligini ko'rsatadi. Bu modullar zamonaviy aloqa va
ma'lumotlar uzatish tizimlarining asosiy qismlari sifatida qolmoqda va ularning
rivojlanishi kelajakda yanada ko'proq innovatsiyalarni va samarali yechimlarni taklif
qilishni davom ettiradi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
N. Yunusov, R. Isayev, G.X. Mirazimova “OPTIK ALOQA ASOSLARI”
Bahodirov. U “Optik signalni uzatuvchi modul” maqolasi
Foydalanilgan sayt:
https://srcyrl.ftfiber.com/