OSI MODELIDA
POG'ONALARNING
O'ZARO BOG'LANISHI
VA X I Z M A T L A R I
OSI modelida pog'onalarning o'zaro bog'lanishi va
xizmatlari
Protokollar – bu qandaydir aloqani amalga
oshiradigan qoidalar to'plami va protseduralar.
• Ular ko'pdir. Afzalliklari va kamchiliklari bor.
• OSI RM ning har xil sathlarida ishlaydi. Agar,
protokol fiziki sathda ishlalasa, demak, u paketlarni
adabter platasi orqali tarmoq kabeliga o'tishini
ta'minlaydi.
• Bir nechta protokollar birgalikda ishlashlari
mumkin (stek).
Tarmoq bo'ylab ma'lumotlarni uzatish
Paketni shakllanishi ketma - ket amalga oshiriladi: har bir pog'ona
o'zining ma'lumot birligini qo'shadi
Amaliy
Amaliy
Taqdimot
Taqdimot
Seans
Seans
Transport
Transport
Tarmoq
Tarmoq
Kanal
Kanal
Fizik
Fizik
Uzatish muhiti
Uzoqlashgan terminallarda pog'onalar aro virtual bog'lanish
(quyi pog'onalarda shaffof bog'lanish)
TARMOKLARARO BOG'LANISH
– Tarmoqlararo
bog'lanish
deganda,
xisoblash
mashinalarini bir hil bo'lmagan (geterogen) tarmoqdagi
aloqalari tushuniladi.
– Geterogen tarmoqda har xil apparatli va dasturiy
komponentlardan foydalanish tarmoqlar aro aloqani
ta'minlashda muammoni keltirib chiqaradi.
– Bu muammoning manbasi – qo'llaniladigan kommunikasion protokollarni majmuasini bir biriga mos
kelmasligidir.
TARMOQLARARO BOG'LANISHNING
TA'MINLASHDAGI YO'LLAR
• Translyasiya – har xil apparatli va dasturiy translyasiya qiluvchi
elementlar yordamida bir protokol axborotini boshqa protokol
axborotiga o'zgartirish.
• Steklarni multiplekslash – tarmoqlar aro aloqani ta'minlanishi kerak
bo'lgan tarmoqlar orasida bir qancha protokol steklarini tarmoq
komponentiga kiritish.
• Inkapsulyasiya – agar transport sathidagi bitta protokoldan foydalanigan
bir qancha tarmoqlar bo'lsa, tranzit tarmoq orqali transport sathning
boshqa protokoli bilan birlashish uchun foydalaniladi.
TARMOQLARARO BOG'LANISHNI HOSIL
QILADIGAN MOSLAMALAR.
• Protokollar steki va soketlar.
Tarmoqlararo aloqaning qurishdagi asosiy moslamalari
bu operasion sistema (OS) stek (lar) protokolini amalga
oshirish (yoki qo'llab quvatlash) dir.
Protokollar steki – birgalikda ma'lumotni uzatish va
qabul qilish masalalarni amalga oshiruvchi, xatolarni
aniqlash va bildirish, ma'lumot oqimini boshqarish,
marshrutizasiyalash, otlarini ajratish va haqozalar,
protokollar majmuasidir.
Tanlab olingan steklar protokoliga qarab stek tamonidan
hal etiladigan masalalar majmuasi o'zgarib turadi, masalan
ma'lumotlarni uzatish tezligi, ustivor xarajatlar va hakoza.
Amaliy dasturdan foydalanuvchi uchun (yoki etti
pog'onali OSI modeldf ettinchi pog'ona protokoli) o'z
o'zidan stek protokollari emas, aksincha shu stek
tamonidan bera olinadigan xizmat va stek bilan amaliy
dasturni interfeys bilan aloqasi muhimdir.
Talab etiladigan xizmatlar quyidagilarni o'z ichiga
kiritishi mumkin:
- virtual kanalni o'rnatish,
- bog'lanishlarni o'rnatish,
- deytagrammalar bilan almashinish
- va hakozalar.
OPERASION TIZIM
• Ot (ingl. operating system, OS) – boshqaruvchi va qayta
ishlovchi dasturlar kompleksi, ular bir tomondan, xisoblash
sistemalarining moslamalari va amaliy dasturlar orosida
interfeys vazifasini o'taydi, boshqa tomondan esa – xisoblash
jarayonlarini bashqarish uchun mo'ljallangan moslamalarni
boshqarish, xisoblash jarayonlar arosida xisoblash resurslarini
effektiv taqsimlash va ishonarli xisoblashlarni tashkillashtirish.
• Oddiy xisoblash sistemasining logik strukturasida operasion
sistema,bir tomondan o'z mikroarxitekturasi bilan moslamalar,
mashina tili va o'z (ichiga o'rnatilgan) mikrodasturlar bilan va
ikkinchi tomondan amaliy dasturlar o'rtasidagi holatni
egallaydi.
Ko'p pog'onali kompyuter strukturasida operasion
tizim joyini ko'rsatuvchi sxema
OT TARMOG'INING FUNKTSIONAL
KOMPONENTLARI
• OS tarmog'ining asosiy komponentlari:
 Kompyuterning lokal resurslarini boshqaruvchi maslomalar
avtonom kompyuterning barcha funktsiyalarini amalga oshiradi
(jarayonlar va operativ xotirani boshqarish, tashqi xotirani va
foydalanuvchilarni boshqarish va HK).
 Uch komponentaga ajraladigan, tarmoq maslomalari:
 Ot ning server qismi – lokal resurslarni va servislarni umumiy
foydalanishga taqdimot etuvchi moslamalar.
 Ot ning klient (mijoz) qismi – uzoqlashgan resurslarga va
servislarga kirish huquqi so'rovchi moslamalar.
 Ot ning transport qismi – kommunikasion sistema bilan
birgalikda kompyuterlar aro axborotni uzatishnini taminlaydi.
TARMOQ HIZMATI VA SERVIS
• Tarmoq
xizmati,
deb
tarmoq
orqali
kompyuterning konkret tipdagi resursiga kirish
huquqini taminlovchi OS ning server va klient qismi
majmuasiga aytiladi.
• Servis – xizmat iste'molchisi (foydalanuvchi yoki
ilova)
va
xizmat
ko'rsatuvchi
o'rtasidagi
(ta'minlovchi) interfeys.
TARMOQ OPERASION TIZIMINI TUZISH
YO'LLARI
• Tarmoq xizmatlari operasion sistema ichiga chuqur
kiritilgan
integrallash-gan)
(masalan, Windows NT)
• Tarmoq xizmatlari qandaydir jamlangan dasturiy
modullariga Birlashgan
qobiqlar
(masalan, LAN
Ot
Server, NetWare for UNIX)
• Tarmoq hizmatlari alohida
dasturiy modullar ko'rinishida
ishlab chiqiladi va etkaziladi
(xar xil OS lar uchun NDS
lar).
Tarmoq ot
Tarmoq ot
Joylangan
tarmoq
xizmatlari
Tarmoq
qobog'i
Tarmoq
xizmatlari –
alohida ilova
TARMOQ OT LARINING TURLARI.
Kompyuterlar orasidagi funktsiyalarini taqsimlanishiga
qarab ular aloxida ajratilgan modul yoki klient uzeli rolida
bo'lishi mumkin .
Tarmoq quyidagi ko'rinishda tuzilishi mumkin:
• Klient
va
server
funktsiyalarini
birlashtiruvchi
kompyuterlar asosida – bir rangli tarmoq.
• Klientlar va serverlar asosida – aloxida ajratilgan serverli
tarmoq.
• Har xil tipdagi uzellarni o'z ichiga olgan tarmoq – gibrid
tarmoq.
Har bir pog'ona uchun talab qilinadigan
standartlashtirishning mohiyatini aniqroq ko'rsatadian
bo'lsak, uchta element ahamiyatlidir:
Protokolning spetsifikatsiyasi: Turli xil tizimlardagi bir
pog'onadagi ikkita subyekt protokol yordamida hamkorlik
qiladi va o'zaro ta'sir qiladi.
Ikki xil ochiq tizim ishtirok etganligi sababli, protokol aniq
ko'rsatilishi kerak.
Bunga almashinadigan protokol ma'lumotlar birliklarining
formati, barcha maydonlarning semantikasi va PDU (Protocol
Data Unit, protokolning ma'lumot birligi)larning ketma-ketligi
kiradi.
Xizmat ta'rifi: ma'lum bir pog'onada ishlaydigan
protokol yoki protokollardan tashqari, har bir qavat keyingi
yuqori pog'onaga taqdim etadigan xizmatlar uchun standartlar
kerak.
Odatda, xizmatlarning ta'rifi qanday xizmatlar ko'rsatilishini
emas, balki qanday xizmatlar ko'rsatilishini belgilaydigan
funktsional tavsifga tengdir.
Manzil: Har bir pog'ona keyingi yuqori pog'onada
sub'ektlarga xizmatlarni taqdim etadi.
Ushbu obyektlarga xizmatga kirish nuqtasi SAP (Service
Access Point) orqali murojaat qilinadi, shuning uchun tarmoq
xizmatiga kirish nuqtasi (NSAP) tarmoq xizmatidan
foydalanuvchi transport vositasini ko'rsatadi.
E'TIBORINGIZ
UCHUN RAHMAT!