ÓZBEKSTAN RESPUBLIKASÍ JOQARÍ HÁM ORTA ARNAWLÍ
BILIMLENDIRIW MINISTRLIGI
MUHAMMED AL-XOREZMIY ATÍNDAǴÍ TASHKENT
INFORMACIYALÍQ TEXNOLOGIYALARÍ UNIVERSITETI JANÍNDAǴÍ
QARAQALPAQSTAN RESPUBLIKASÍ
INFORMACIYA TEXNOLOGIYALARÍ TEXNIKUMÍ
“TASTÍYÍQLAYMAN”
Qaraqalpaqstan Respublikası Informaciya
texnologiyaları texnikumı
direktorı ____________ J.J.Ótejanov
“____” _____________ 2021 jıl
“DÁSTÚRLEW”
páninen
OQÍTÍW MATERIALLAR TOPLAMÍ
Ózbekstan Respublikası Joqarı hám Orta arnawlı bilimlendiriw ministrligi
“Professional tálim oqıw orınları ushın oqıtıw materialları toplamların jaratıwdı
shólkemlestiriw tuwrısındaǵı” 2020-jıl 4-sentyabr 465-sanlı buyrıǵı tiykarında
5.55.01.01 “Telekommunikaciya texnologiyaları” qániygeliginiń kúndizgi
tálimi ushın oqıtıw materiallar toplamı «Arnawlı pánler» kafedrasınıń 2021-jılındaǵı
31-avgusttaǵı 1-sanlı jıynalısında kórip shıǵılıp, pedagogikalıq keńeske oqıw
processinde qollanıw ushın tastıyıqlawǵa usınıs kiritildi.
Qaraqalpaqstan Respublikası Informaciya texnologiyaları texnikumınıń 2021jıl «____» ________ daǵı «____» - sanlı pedagogikalıq keńestiń qararı menen
tastıyıqlandı.
Kafedra baslıǵı:
Z.Qurbanbaeva
Pán oqıtıwshısı:
A. Amanbaeva
Nókis-2021
______________
______________
ÓZBEKISTAN RESPUBLIKASÍ JOQARÍ HÁM ORTA ARNAWLÍ
BILIMLENDIRIW MINISTRLIGI
MUHAMMED AL-XOREZMIY ATĺNDAĠI TASHKENT
INFORMACIYALĺQ TEXNOLOGIYALARĺ UNIVERSITETI JANINDAĠĺ
QARAQALPAQSTAN RESPUBLIKASÍ INFORMACIYALÍQ
TEXNOLOGIYALARÍ TEXNIKUMÍ
“TASTÍYÍQLAYMAN”
Qaraqalpaqstan Respublikası
informaciyalıq texnologiyaları
texnikumı
direktorı_________J. Ótejanov
“____” ________ 2021 jıl
“DÁSTÚRLEW”
páninen
ISSHI OQÍW DÁSTÚR
Tayarlaw jónelisi:
0.52.01.00 “Telekommunikaciya texnologiyaları”
Kásibi:
5.52.01.01 “Telekommunikaciya texnologiyaları”
Kafedra baslıǵı
_______________
Z.Qurbanbaeva
Pán oqıtıwshısı
_____________
A. Amanbaeva
2021-jıl
Qaraqalpaqstan Respublikası informaciyalıq texnologiyaları texnikumınıń
2021-jιl 31-avgustindegi pedagogikalιq keńesiniń 1-sanlι jιynalιsιnda kórip shιǵιldι
hám usιnιldι.
Dúziwshi:
Amanbaeva Aqmaral Teńelbaevna
Qaraqalpaqstan
Respublikası
informaciyalıq texnologiyaları texnikumı
“Arnawlı” pánler oqιtιwshιsι.
Pikir bildiriwshiler:
Muhammed al-Xorezmiy atιndaǵι TATU
Nókis
filiali
“Informaciyaliq
texnologiyaları” kafedrasι oqıtıwshısı:
Pirnazarova M.
_________________________
Muhammed Al-Xorezmiy atindaǵi TATU
Nókis filiali “Kompyuter injiniringi”
kafedrası assistenti:
Q.Elmuratov
_________________________
1. Oqıw dástúrine qoyılatúǵın talaplar
Oqıw dástúriniń atı
Dásturlew
Ajıratılǵan saat
80
Temalar sanı
10
Dástúrdiń maqseti
Úyreniw algoritmın algoritm qásiyetleri, tiykarǵı
strukturaları, algoritm. Tema programması studentlerdi
programmalastırıw texnologiyası, kompyuterde
programmalardı jaratıw basqıshları menen tanıstıradı. Temanı
úyreniw nátiyjesinde studentler ilmiy tájriybe qásiyetleri
talaplarına muwapıq bilim, kónlikpe hám málim ámeliy
kónlikpelerdi rawajlandırıwları kerek.
Ózlestiriw (oqıtıw)
nátiyjeleri
Pándi ózlestiriw nátiyjesinde oqıwshı:
Bilim
Kónlikpe
­ Bas principlerı qurıw algoritmlar, tiykarǵı algoritmik
imaratlar ;
­ programmalastırıw sisteması túsinigi ;
­ protsessual
programmalastırıw
tiliniń
tiykarǵı
elementleri, programma dúzilisi, operatsiyalar, basqarıw
strukturaları, maǵlıwmatlar strukturaları, fayllar, yad
kassaları ; programma kitapxanaların kompilyatsiya
qılıw ;
­ ob'ektke jóneltirilgen programmalastırıw modeli,
klasslar hám ob'ektler túsinigi, olardıń qásiyetleri hám
usılları
Pándi úyreniw boyı’nsha oqı’wshı’lar kelesi bilimlerdi
iyelewi kerek:
- Algoritm túsinigi jáne onıń qásiyetleri;
- Algoritmdı jazıp alıw formaları (awızsha jazıwlar, aǵıs
kesteleri)
- sızıqlı algoritmlar ;
- logika algebra elementleri ;
- logikalıq sóz dizbegilerdi qurıw ;
- vilkalar algoritmı ;
- parametr menen, old shárt menen, keyingi shárt menen
cikl konstruktsiyalari ;
- ishki kósheden.
- Mashqalanı sheshiwde ulıwma jantasıwdı islep shıǵıw ;
sızıw dúzilisi algoritmlar sızıqlı ;
járdeminde birigiwi hám logika algebra elementleri
esaplaw logikalıq ańlatpalar ;
- hár qıylı tarmaqlanishlar menen algoritmlardı dúziw ;
- usıl strukturalar ushın algoritmlardı ;
- parametr menen, old shárt menen, keyingi shárt menen
qıstırıp qoyıwlardan paydalanıń ;
- ishki kósheden algoritmlardı jaratıw
Ob'ektke jóneltirilgen programmalastırıw tiykarları, ob'ektke
jóneltirilgen hám tarmaqlı programmalastırıw, mobil
apparatlardı programmalastırıw
-
Oqıw rejege muwapıq
óz-ara baylanıslı
bolǵan pán atı
Oqıtıwdıń
shólkemlestirilgen
forması
T-teoriya, Á-ámeliy, TÁ-birgeliktegi shólkemlestirilgen
teoriya hám ámeliy shınıǵıwlar, AX-arnawlı xanalarda
shınıǵıw
Dástúrge qoyılǵan
talap
Pánge tiyisli názeriy hám metodikalıq túsiniklerdi tolıq
ózlestiriw, analiz nátiyjelerin tuwrı durıs kórsete alıw,
úyrenilip atırǵan processler haqqında ózbetinshe pikirley
alıw, aralıq qadaǵalaw kórinislerinde berilgen wazıypa hám
tapsırmaların orınlaw, juwmaqlawshı qadaǵalaw boyınsha
test yaki jazba jumısın tapsırıw hám eń áhmiyetlisi
ózbetinshe jumıs sıpatında berilgen dástúriy ónim
tapsırmaların orınlaw.
Oqıtıw tili
Bahalaw tártibi
Oqıwshılardıń bilim
hám kónlikpelerin
bahalaw
Qaraqalpaq tili
Ámeldegi bahalaw kriteriyasına tiykarlanıp
Jazba, awızeki, soraw-juwap, test, ámeliy tapsırma.
Algoritmlashtirishning
tiykarǵı
túsinikleri. Algoritm túsinigi. Algoritm
qásiyetleri.
Kompyuterde
mashqalalardi sheshiw sxeması. Jazıp
alıw
algoritmları
formaları.
Algoritmlardı
dúziwdiń
ulıwma
principlerı.
Tiykarǵı algoritmik konstruktsiyalar:
sızıqlı, tarmaqlanatuǵın, siklik.
8
TÁ
4
8
TÁ
4
Algoritmlashtirishning logikalıq
tiykarları. Maǵlıwmatlardıń tiykarǵı
tiykarǵı hám dúzilgen túrleri, olardıń
qásiyetleri.
Programmalastırıw tilleriniń áwladları.
Programmalastırıw tilleri.
Programmalastırıw tilleriniń
evolyutsiyası. Programmalastırıw
tilleriniń klassifikaciyası.
Programmalastırıw sisteması haqqında
túsinik. Derek, ob'ekt hám júk
modulları.
Integraciyalasqan programmalastırıw
ortalıǵı.
Programmalastırıw texnikası :
sistemalı, modullı, ob'ektke
jóneltirilgen. Programmalastırıw
usıllarınıń abzallıqları hám
kemshilikleri.
Programmalıq támiynattı islep
shıǵıwdıń ulıwma principlerı
Programmalıq támiynattıń turmıslıq
ciklı. Qosımsha túrleri. Konsol
programmaları.
8
TÁ
4
8
TÁ
4
8
TÁ
4
8
TÁ
4
OYD rawajlanıw tariyxı. Tiykarǵı
túsinikler: ob'ekt, onıń qásiyetleri hám
usılları, klassi, interfeysi.
4
TÁ
2
Tema atlarι
1
Algoritmlastır
ıw hám
programmala
stırıwdıń
tiykarǵı
principlerı
2
Tiykarǵı
algoritmik
strukturalar :
3
Algoritmlashtiri
shning logikalıq
tiykarları
4
Programmala
stırıw tilleri
hám usılları
5
Integraciyalas
qan
programmala
stırıw ortalıǵı.
6
Integraciyalas
qan
programmala
stırıw ortalıǵı.
7
Ob'ektke
jóneltirilgen
programmala
Ózbetinshe
jumıs
Oqıtıwdıń
shólkemlestirilgen formas
№
Temalardιń qιsqasha mazmunι
Jámi
2. Oqιw dásturiniń mazmunι
stırıwdıń
tiykarǵı
principlerı
4
8 Enkapsulyatsi Inkapsulyatsiya,
miyrasxorlıq,
ya,
polimorfizm. waqıyalarǵa tiykarlanǵan
miyrasxorlıq, programmalastırıw
modeli.
polimorfizm. Komponentlerge tiykarlanǵan jantasıw.
Ob'ekt klassları. Komponentler hám
olardıń qásiyetleri
8
9 Integraciyalasqa Integraciyalasqan rawajlanıw ortalıǵı
n rawajlanıw
CodeBlocks ( visual Studio 2015 ).
ortalıǵı
Konsol programmalastırıw ortalıǵı
CodeBlocks (
interfeysi: qásiyetleri, ob'ektleri.
visual Studio
Komponent paneli. Joybar kodı áynegi.
2015 ), C
programmalastı Joybardıń quramı hám qásiyetleri.
rıw tili
Joybardı ámelge asırıw. Átirap ortalıqtı
hám joybar parametrlerin sazlaw.
16
10 Dástúrlew C
C programmasınıń dúzilisi.
Ózgeriwshilerdiń xarakteristikası. C ++
maǵlıwmatlar túrleri. Tapsırma
operatorı. Tiykarǵı kirgiziw-shıǵarıw
operatorları. Maǵlıwmat túrin
konvertatsiya qılıw. Sızıqlı hám
tarmaqlanatuǵın algoritmlardı ámelge
asırıw. Konsol programmasın jaratıw.
Siklik algoritmlardı ámelge asırıw.
Konsol programmasın jaratıw
80
Jámi
№
TÁ
2
TÁ
4
TÁ
8
40
2. OQÍWSHÍLAR PÁN BOYINSHA ÓZLESTIRIW DÁREJESIN
QADAǴALAW HÁM BAHALAW
Qadaģalaw túri
Saat
Muģdarı
Waqtı
kólemi
1
Aralıq
12
1
12-juplıqta
2
Juwmaqlawshı
20
1
Semestr sońında
3
Juwmaqlawshı
40
1
Semestr sońında
Oqıw moduli dawamında ótkerilgen talaplar boyınsha oqıwshılar tárepinen
ózlestirilgen bilim hám kónlikpeler ishki qadaģalaw boyınsha ámeldegi tártip
negizinde bahalanadı.
Bahalaw usillari jazba, awızeki, soraw-juwap, test, ámeliy tapsırmalardan ibarat
bolıp, olar oqıw elementin ózlestiriw nátiyjelerin anıqlawǵa imkan beredi. Qadaģalaw
sorawları hám tapsırmalar qoyılǵan máqsetke tuwrı keliwi lazım.
3. Usınıs etiletuǵın ádebiyatlar dizimi:
4. Azamatov A. Algoritm va dasturlash asoslari. Cho'lpon, 2011 yil.
5. Algorithmlash va dasturlash asoslari. Mualliflar Jamoasi, 2010 yil.
6. Sh.A.Nazirov "Algoritmlash asoslari" nashriyot-matbaa ijodiy uyi. G.Guloma 2008 y .
Elektron bilimlendiriw resursları dizimi:
1.
2.
3.
4.
5.
Enciklopediya kompyuternıx znaniy - http://ezpc.dax.ru/
- http://Loknet.ru/
- http://10-strike.com/rus/network-diagram/
- http://ip-link.ru
- http://optivera.ru
“TASTÍYÍQLAYMAN”
Oqıw hám tárbiya isleri boyınsha
direktor orınbasarı
__________ Ó. Elmuratov
30 - dekabr 2020 jıl
Qaraqalpaqstan Respublikası informaciyalıq texnologiyaları texnikumı oqıtıwshısı Amanbaeva
Aqmaraldıń
“Dástúrlew” páni boyınsha II – kurs ushın
KALENDAR TEMATIKALÍQ IS REJESI
№
Topar
Hámmesi
1
Jámi
TK-20
60
Ulıwma ajıratılǵan waqıt(saat)
Awditoriyadaǵı
Jámi
Názeriy
Ámeliy
Óz
betinshe
jumıs
40
20
20
20
40
20
20
20
Kalendar tematikalıq reje “Arnawlı pánler” kafedrasınıń 2021 – jıl “31” – VIII №1 sanlı
májilisinde kórip shıǵıldı hám maqullandı.
“__________” kafedra basshısı:
Z. Qurbanbaeva
“Dástúrlew” páni boyınsha II – kurs ushın kalendar tematikalιq reje
Sabaq
túri
1
Algoritmlewdiń tiykarǵı túsinikleri.
2
T
2
2
Algoritm túsinigi. Algoritm qásiyetleri.
2
Á
3
Kompyuterde mashqalalardi sheshiw sxeması.
2
T
2
4
2
Á
2
5
Jazıp alıw algoritmları formaları. Algoritmlardı dúziwdiń ulıwma
principlerı.
Tiykarǵı algoritmik strukturalar
2
T
6
Sızıqlı algoritm túsinigi
2
Á
7
Tarmaqlanatuǵın algoritm túsinigi.
2
T
8
Ciklli algoritm túsinigi
2
Á
9
Algoritmlashtirishning logikalıq tiykarları
2
T
2
10
Maǵlıwmatlardıń tiykarǵı túleri
2
Á
2
11
Maǵlıwmatlardıń dúzilgen túrleri
2
T
2
12
Maǵlıwmatlar dúzilmesiniń qásiyetleri.
2
Á
13
Programmalastırıw tilleriniń áwladları. Programmalastırıw tilleri.
2
T
14
Programmalastırıw tilleriniń evolyutsiyası. Programmalastırıw
tilleriniń klassifikaciyası.
2
Á
2
2
Ámeldegi
bahalaw
kriteriyasιna tiykarlanιp
Ámeldegi
bahalaw
kriteriyasιna tiykarlanιp
Ámeldegi
bahalaw
kriteriyasιna tiykarlanιp
Ámeldegi
bahalaw
kriteriyasιna tiykarlanιp
Ámeldegi
bahalaw
kriteriyasιna tiykarlanιp
Ámeldegi
bahalaw
kriteriyasιna tiykarlanιp
Ámeldegi
bahalaw
kriteriyasιna tiykarlanιp
Ámeldegi
bahalaw
kriteriyasιna tiykarlanιp
Ámeldegi
bahalaw
kriteriyasιna tiykarlanιp
Ámeldegi
bahalaw
kriteriyasιna tiykarlanιp
Ámeldegi
bahalaw
kriteriyasιna tiykarlanιp
Ámeldegi
bahalaw
kriteriyasιna tiykarlanιp
Ámeldegi
bahalaw
kriteriyasιna tiykarlanιp
Ámeldegi
bahalaw
kriteriyasιna tiykarlanιp
Sáne
Jámi
Oqiwshilard
iń
bilimin
hám
kónlikpeleri
n bahalaw
kriteriyasi
Tema atlari
Ózbetinshe
jumis
№
15
Programmalastırıw sisteması haqqında túsinik.
2
T
16
Derek, ob'ekt hám júk modulları.
2
Á
17
Integraciyalasqan programmalastırıw ortalıǵı.
2
T
2
18
Programmalastırıw texnikası
2
Á
2
19
Sistemalı, modullı, ob'ektke jóneltirilgen.
2
T
20
Programmalastırıw usıllarınıń abzallıqları hám kemshilikleri
2
Á
Jámi
40
20/20
20
Ámeldegi
bahalaw
kriteriyasιna tiykarlanιp
Ámeldegi
bahalaw
kriteriyasιna tiykarlanιp
Ámeldegi
bahalaw
kriteriyasιna tiykarlanιp
Ámeldegi
bahalaw
kriteriyasιna tiykarlanιp
Ámeldegi
bahalaw
kriteriyasιna tiykarlanιp
Ámeldegi
bahalaw
kriteriyasιna tiykarlanιp
ÓZBEKISTAN RESPUBLIKASÍ JOQARÍ HÁM ORTA ARNAWLÍ
BILIMLENDIRIW MINISTRLIGI
Muhammed al-Xorezmiy atındaġı Tashkent informaciyalıq texnologiyaları
universiteti janındaǵı
Qaraqalpaqstan Respublikası informaciyalıq texnologiyaları
texnikumı
“TASTÍYÍQLAYMAN”
“Arnawlı pánler” kafedrası baslıǵı
_______________ Z.Qurbanbaeva
“____” __________ 2021 jıl
“Dástúrlew”
páninen
TÁLIM TEXNOLOGIYALARÍ
Kafedra baslıǵı: ________ Z.Qurbanbaeva
Pán oqıtıwshısı : _________ A. Amanbaeva
2021-jıl
Algoritmlewdiń tiykarǵı túsinikleri
Tema:
1.1 Sabaqtıń oqıtıw texnologiyasınıń modeli.
Pánniń atı «Dástúrlew»
Waqıt: 80 min
Oqıwshılar sanı:
Sabaqtıń forması hám túri:
teoriya
1.Algortm túsinigi
2.Algoritmge misal keltirip ótiw
Sabaqtıń maqseti: Oqıw kursi haqqinda uliwma túsinik beriw
Sabaq rejesi:
Pedagogikalıq wazıypalar:
Kútiletuǵın nátiyjeler:
− Kurstiń maqseti hám waziypalari
menen tanistiriw;
− Kurstiń dúzilisi, Oqıw aktivligin
bahalaw o'lshemleri hámde
usinilǵan ádebiyatlar dizimi
haqqinda maǵliwmat beriledi;
− Xabar texnologiyasiniń turleri
hám qásiyetleri haqqinda túsinik
beriledi;
− Elektron Oqıwliqlar jaratiw
haqqinda
jetiskenlik
hám
kemshilikler analizlenedi;.
− Joybarlaw
sabaǵınıń
tapsırmaların túsindirip beriw;
Oqıtıw metodları:
− Kurstiń maqseti hám waziypalarin aytip
beredi;
− Kurstiń dúzilisi, Oqıw aktivliginiń o'zine
tán qásiyetleri hám bahalaw o'lshemlerin
aytip beredi;
− Xabar
texnologiyasınıń
túrleri
hám
qásiyetleri haqqında túsinikke iye boladı;
− Elektron oqıwlıqlar jaratıw haqqında
jetiskenlik hám kemshilikler haqqında pikir
júrite aladı;
− Joybarlaw sabaǵınıń tapsırmaların aladı.
Oqıw iskerligin sho’lkemlestiriw
formaları.
Frontal, jeke, jamaatlik
Kishi-lektsiya, túsindiriw, ko’rsetiw,
joybarlaw
Oqıtıw quralları:
Lektsiya toplamı, proektor, kompyuter
Oqıtıw sharayatı:
Arnawlı texnikalıq kurallar menen
úskenelengen xana.
Qaytar baylanıs jol hám quralları.
Awızeki soraw: blits-swrov.soraw juwap,
Oqıw shınıǵıwınıń texnologoyalıq kartası
Jumıstıń mazmunı
Oqıtıwshı
Oqıwshı
Jumıs
basqıshları
hám waqtı
1-Oqıw
Shólkemlestiriwshi bólim:
sabaǵına 1.Oqıwshılardıń sabaqqa tayarlıǵın hám qatnasın
kiriw (5- tekseredi
minut)
2-basqısh
Tiykarǵı
bólim
(65-min)
Tayanish bilimlerin aktivlestiriw:
1. Úyge berilgen tapsırmanı soraydı, hámde ótilgen
tema boyınsha oqıwshılarǵa sorawlar beredi, olardı
bahalaydı.
Maqset hám wazıypanıń belgileniwi:
2. Sabaqtıń atı, rejesi, maqset hám kútiletuǵın nátiyjeler
menen tanıstıradı.
3. Ózbetinshe islew ushın ádebiyatlar menen tanıstıradı;
4. Oqıw sabaǵında oqıw jımısların bahalaw kriteriyası
hám kórsetkishleri menen tanıstıradı (1-qosımsha)
Oqıwshılar bilimlerin aktivlestiriw:
5. Oqıwshılardı kish toparlarǵa bólip, oqıwshılardıń oypikirin elede rawajlandırıw ushın hám olardıń pikirlew
qábiletin anıqlaw ushın temaǵa baylanıslı sorawlar
beriledi.
Jańa oqıw materialınıń bayanı
Sabaqqa
tayarlanadı
Úy wazıypasın
kórsetedi.
Sorawlarǵa
juwap beredi.
Dıqqat
penen
tıńlaydı, tema atı
hám
rejesin
jazıp aladı.
Sorawlarǵa
juwap
beredi.
Jazıp
aladı.
Dıqqat
penen
tıńlaydı.
6. Shınıǵıw rejesi hám dúzilisine muwapıq sabaqtı Sorawlarǵa
túsindirip, anıqlamalar, temaǵa baylanıslı tayanısh juwap
beredi.
túsiniklerin jazdıradı.
Tapsırmanı
7. Slaydlardı Power Point dástúrinde kórsetiw hám orınlaydı. Kishi
tema boyınsha tiykarǵı túsiniklerdi bayan etedi. (2- toparlarǵa
bólinedi. Kishi
qosımsha)
toparlarda ilew
tártibi
menen
Jańa oqıw materialın bekkemlew:
tanısadı. Hár bir
8. Bekkemlew ushın sorawlar yaki tapsırmalar beredi
topar
óz
(3-qosımsha)
tapsırmaları
Jumıs kishi toparlarda dawam etiliwin aytıp ótedi.
boyınsha
9. Kishi toparlarǵa bóledi, kishi toparlarda islew
jumısın
qaǵıydalar menen tanıstıradı (4-qosımsha) hár bir
baslaydı. Hár bir
toparǵa tapsırma beredi (5-qosımsha) hám bahalaw
topar sardarları
kriteriyası menen tanıstıradı (6-qosımsha). Jumıstı
shıǵıp
óz
orınlaw kórsetpesin úyretedi (7-qosımsha).
jumısların
10. Toparlarda jumıslardı baslawǵa ruxsat beredi. Hár
bir kishi topar qatnasıwshısınıń wazıypanı orınlaw
tártibin túsingenligin anıqlaw maqsetinde qaytar
baylanıs ótkizedi. Orınlaw barısı gúzetiledi, másláhátler
beredi.
11. Tapsırmaǵa ajıratılǵan waqıttıń bolǵanlıǵın málim
etedi, toparlar islegen jumıs nátiyjesi kóriledi. Topar
aǵzalarına dıqqat qaratıwların hám sorawlar beriwlerin,
sonıń menen birge óz-ara bir-birlerin bahalawların
usınıs etedi. Juwapların tolıqtıradı hám qısqasha
pikirler bildiredi.
12. Toparlar jumısınıń nátiyje boyınsha óz-ara bahalaw
ótkeredi. Temanıń hár bir bólimi boyınsha pikirler
bildiredi, temanıń tiykarǵı táriplerine itibardı qaratadı.
Berilgen maǵlıwmatlardı dápterlerine jazıp alıwların
usınıs etedi. Temanıń kásiplik xızmetlerdegi áhmiyeti
menen baylanıstırıp temanı juwmaqlaydı.
Shınıǵıw juwmaǵı:
Juwmaqla 1. Aktiv qatnasqan oqıwshılardı bahalaydı hám
wshı bólim xoshametleydi.
Úyge tapsırmanıń beriliwi:
(10-minut) 2. Úyge tapsırmanıń orınlanıwı boyınsha kórsetpe
beredi(8-qosımsha).
3-basqısh
kórsetedi.
Berilgen
qosımsha
soraqlarǵa
juwap
beredi.
Topar
jumıs
nátiyjelerin ózara bahalaydı.
Maǵlıwmatlardı
dápterge jazıp
aladı.
Bahaları menen
tanısadı.
Tapsırmanı jazıp
aladı.
1.Algortm túsinigi
2.Algoritmge misal keltirip ótiw
Qosimsha ádebiyatlar:
http://www.texnoman.uz
Tema:
Algoritm túsinigi. Algoritm qásiyetleri.
1.1 Sabaqtıń oqıtıw texnologiyasınıń modeli.
Pánniń atı «Dástúrlew»
Waqıt: 80 min
Oqıwshılar sanı:
Sabaqtıń forması hám túri:
Ámeliy
1.Algoritm túsinigi
2.Algoritmniń qásiyetleri
Sabaqtıń maqseti: Oqıw kursi haqqinda uliwma túsinik beriw
Sabaq rejesi:
Pedagogikalıq wazıypalar:
Kútiletuǵın nátiyjeler:
− Kurstiń maqseti hám waziypalari
menen tanistiriw;
− Kurstiń dúzilisi, Oqıw aktivligin
bahalaw
o'lshemleri
hámde
usinilǵan
ádebiyatlar
dizimi
haqqinda maǵliwmat beriledi;
− Xabar texnologiyasiniń turleri hám
qásiyetleri
haqqinda
túsinik
beriledi;
− Elektron
Oqıwliqlar
jaratiw
haqqinda
jetiskenlik
hám
kemshilikler analizlenedi;.
− Joybarlaw sabaǵınıń tapsırmaların
túsindirip beriw;
Oqıtıw metodları:
− Kurstiń maqseti hám waziypalarin aytip
beredi;
− Kurstiń dúzilisi, Oqıw aktivliginiń o'zine
tán qásiyetleri hám bahalaw o'lshemlerin
aytip beredi;
− Xabar texnologiyasınıń túrleri hám
qásiyetleri haqqında túsinikke iye boladı;
− Elektron oqıwlıqlar jaratıw haqqında
jetiskenlik hám kemshilikler haqqında
pikir júrite aladı;
− Joybarlaw sabaǵınıń tapsırmaların aladı.
Oqıw iskerligin sho’lkemlestiriw
formaları.
Frontal, jeke, jamaatlik
Kishi-lektsiya, túsindiriw, ko’rsetiw,
joybarlaw
Oqıtıw quralları:
Lektsiya toplamı, proektor, kompyuter
Oqıtıw sharayatı:
Arnawlı texnikalıq kurallar menen
úskenelengen xana.
Qaytar baylanıs jol hám quralları.
Awızeki soraw: blits-swrov.soraw juwap,
Oqıw shınıǵıwınıń texnologoyalıq kartası
Jumıstıń mazmunı
Oqıtıwshı
Jumıs
basqıshları
hám waqtı
1-Oqıw
Shólkemlestiriwshi bólim:
sabaǵına 1.Oqıwshılardıń sabaqqa
kiriw (5- tekseredi
minut)
2-basqısh
Tiykarǵı
bólim
(65-min)
tayarlıǵın
hám
qatnasın
Tayanish bilimlerin aktivlestiriw:
1. Úyge berilgen tapsırmanı soraydı, hámde ótilgen tema
boyınsha oqıwshılarǵa sorawlar beredi, olardı bahalaydı.
Maqset hám wazıypanıń belgileniwi:
2. Sabaqtıń atı, rejesi, maqset hám kútiletuǵın nátiyjeler
menen tanıstıradı.
3. Ózbetinshe islew ushın ádebiyatlar menen tanıstıradı;
4. Oqıw sabaǵında oqıw jımısların bahalaw kriteriyası
hám kórsetkishleri menen tanıstıradı (1-qosımsha)
Oqıwshılar bilimlerin aktivlestiriw:
5. Oqıwshılardı kish toparlarǵa bólip, oqıwshılardıń oypikirin elede rawajlandırıw ushın hám olardıń pikirlew
qábiletin anıqlaw ushın temaǵa baylanıslı sorawlar
beriledi.
Jańa oqıw materialınıń bayanı
Oqıwshı
Sabaqqa
tayarlanadı
Úy wazıypasın
kórsetedi.
Sorawlarǵa
juwap beredi.
Dıqqat penen
tıńlaydı, tema
atı hám rejesin
jazıp aladı.
Sorawlarǵa
juwap beredi.
Jazıp
aladı.
Dıqqat penen
6. Shınıǵıw rejesi hám dúzilisine muwapıq sabaqtı tıńlaydı.
túsindirip, anıqlamalar, temaǵa baylanıslı tayanısh Sorawlarǵa
túsiniklerin jazdıradı.
juwap beredi.
7. Slaydlardı Power Point dástúrinde kórsetiw hám tema Tapsırmanı
orınlaydı. Kishi
boyınsha tiykarǵı túsiniklerdi bayan etedi. (2-qosımsha)
toparlarǵa
bólinedi. Kishi
Jańa oqıw materialın bekkemlew:
8. Bekkemlew ushın sorawlar yaki tapsırmalar beredi (3- toparlarda ilew
tártibi menen
qosımsha)
tanısadı. Hár
Jumıs kishi toparlarda dawam etiliwin aytıp ótedi.
bir topar óz
9. Kishi toparlarǵa bóledi, kishi toparlarda islew
tapsırmaları
qaǵıydalar menen tanıstıradı (4-qosımsha) hár bir
boyınsha
toparǵa tapsırma beredi (5-qosımsha) hám bahalaw
jumısın
kriteriyası menen tanıstıradı (6-qosımsha). Jumıstı
baslaydı. Hár
orınlaw kórsetpesin úyretedi (7-qosımsha).
bir
topar
10. Toparlarda jumıslardı baslawǵa ruxsat beredi. Hár
sardarları
bir kishi topar qatnasıwshısınıń wazıypanı orınlaw
shıǵıp
óz
tártibin túsingenligin anıqlaw maqsetinde qaytar baylanıs
ótkizedi. Orınlaw barısı gúzetiledi, másláhátler beredi.
11. Tapsırmaǵa ajıratılǵan waqıttıń bolǵanlıǵın málim
etedi, toparlar islegen jumıs nátiyjesi kóriledi. Topar
aǵzalarına dıqqat qaratıwların hám sorawlar beriwlerin,
sonıń menen birge óz-ara bir-birlerin bahalawların usınıs
etedi. Juwapların tolıqtıradı hám qısqasha pikirler
bildiredi.
12. Toparlar jumısınıń nátiyje boyınsha óz-ara bahalaw
ótkeredi. Temanıń hár bir bólimi boyınsha pikirler
bildiredi, temanıń tiykarǵı táriplerine itibardı qaratadı.
Berilgen maǵlıwmatlardı dápterlerine jazıp alıwların
usınıs etedi. Temanıń kásiplik xızmetlerdegi áhmiyeti
menen baylanıstırıp temanı juwmaqlaydı.
Shınıǵıw juwmaǵı:
Juwmaqla 1. Aktiv qatnasqan oqıwshılardı bahalaydı hám
wshı bólim xoshametleydi.
Úyge tapsırmanıń beriliwi:
(10-minut) 2. Úyge tapsırmanıń orınlanıwı boyınsha kórsetpe
beredi(8-qosımsha).
3-basqısh
1.Algoritm túsinigi
2.Algoritmniń qásiyetleri
Qosimsha ádebiyatlar:
http://www.texnoman.uz
jumısların
kórsetedi.
Berilgen
qosımsha
soraqlarǵa
juwap beredi.
Topar
jumıs
nátiyjelerin ózara bahalaydı.
Maǵlıwmatlard
ı
dápterge
jazıp aladı.
Bahaları menen
tanısadı.
Tapsırmanı
jazıp aladı.
QOSIMSHA
ÁDEBIYATLAR:
http://www.texnoman.uz
http://www.vikipediya.ru
http://www.dasturchi.uz
Kompyuterde mashqalalardi sheshiw sxeması.
Tema:
1.1 Sabaqtıń oqıtıw texnologiyasınıń modeli.
Pánniń atı «Dástúrlew»
Waqıt: 80 min
Oqıwshılar sanı:
Sabaqtıń forması hám túri:
Teoriya
1.Máseleniń qoyılıwı
2.Máselege sheshim qabıl etw algoritmi
Sabaqtıń maqseti: Oqıw kursi haqqinda uliwma túsinik beriw
Sabaq rejesi:
Pedagogikalıq wazıypalar:
Kútiletuǵın nátiyjeler:
− Kurstiń maqseti hám waziypalari
menen tanistiriw;
− Kurstiń dúzilisi, Oqıw aktivligin
bahalaw o'lshemleri hámde
usinilǵan ádebiyatlar dizimi
haqqinda maǵliwmat beriledi;
− Xabar texnologiyasiniń turleri
hám qásiyetleri haqqinda túsinik
beriledi;
− Elektron Oqıwliqlar jaratiw
haqqinda
jetiskenlik
hám
kemshilikler analizlenedi;.
− Joybarlaw
sabaǵınıń
tapsırmaların túsindirip beriw;
Oqıtıw metodları:
− Kurstiń maqseti hám waziypalarin aytip
beredi;
− Kurstiń dúzilisi, Oqıw aktivliginiń o'zine
tán qásiyetleri hám bahalaw o'lshemlerin
aytip beredi;
− Xabar
texnologiyasınıń
túrleri
hám
qásiyetleri haqqında túsinikke iye boladı;
− Elektron oqıwlıqlar jaratıw haqqında
jetiskenlik hám kemshilikler haqqında pikir
júrite aladı;
− Joybarlaw sabaǵınıń tapsırmaların aladı.
Oqıw iskerligin sho’lkemlestiriw
formaları.
Frontal, jeke, jamaatlik
Kishi-lektsiya, túsindiriw, ko’rsetiw,
joybarlaw
Oqıtıw quralları:
Lektsiya toplamı, proektor, kompyuter
Oqıtıw sharayatı:
Arnawlı texnikalıq kurallar menen
úskenelengen xana.
Qaytar baylanıs jol hám quralları.
Awızeki soraw: blits-swrov.soraw juwap,
Oqıw shınıǵıwınıń texnologoyalıq kartası
Jumıstıń mazmunı
Oqıtıwshı
Jumıs
basqıshları
hám waqtı
1-Oqıw
Shólkemlestiriwshi bólim:
sabaǵına 1.Oqıwshılardıń sabaqqa
kiriw (5- tekseredi
minut)
2-basqısh
Tiykarǵı
bólim
(65-min)
tayarlıǵın
hám
qatnasın
Tayanish bilimlerin aktivlestiriw:
1. Úyge berilgen tapsırmanı soraydı, hámde ótilgen tema
boyınsha oqıwshılarǵa sorawlar beredi, olardı bahalaydı.
Maqset hám wazıypanıń belgileniwi:
2. Sabaqtıń atı, rejesi, maqset hám kútiletuǵın nátiyjeler
menen tanıstıradı.
3. Ózbetinshe islew ushın ádebiyatlar menen tanıstıradı;
4. Oqıw sabaǵında oqıw jımısların bahalaw kriteriyası
hám kórsetkishleri menen tanıstıradı (1-qosımsha)
Oqıwshılar bilimlerin aktivlestiriw:
5. Oqıwshılardı kish toparlarǵa bólip, oqıwshılardıń oypikirin elede rawajlandırıw ushın hám olardıń pikirlew
qábiletin anıqlaw ushın temaǵa baylanıslı sorawlar
beriledi.
Jańa oqıw materialınıń bayanı
Oqıwshı
Sabaqqa
tayarlanadı
Úy wazıypasın
kórsetedi.
Sorawlarǵa
juwap beredi.
Dıqqat penen
tıńlaydı, tema
atı hám rejesin
jazıp aladı.
Sorawlarǵa
juwap beredi.
Jazıp
aladı.
Dıqqat penen
6. Shınıǵıw rejesi hám dúzilisine muwapıq sabaqtı tıńlaydı.
túsindirip, anıqlamalar, temaǵa baylanıslı tayanısh Sorawlarǵa
túsiniklerin jazdıradı.
juwap beredi.
7. Slaydlardı Power Point dástúrinde kórsetiw hám tema Tapsırmanı
orınlaydı. Kishi
boyınsha tiykarǵı túsiniklerdi bayan etedi. (2-qosımsha)
toparlarǵa
bólinedi. Kishi
Jańa oqıw materialın bekkemlew:
8. Bekkemlew ushın sorawlar yaki tapsırmalar beredi (3- toparlarda ilew
tártibi menen
qosımsha)
tanısadı. Hár
Jumıs kishi toparlarda dawam etiliwin aytıp ótedi.
bir topar óz
9. Kishi toparlarǵa bóledi, kishi toparlarda islew
tapsırmaları
qaǵıydalar menen tanıstıradı (4-qosımsha) hár bir
boyınsha
toparǵa tapsırma beredi (5-qosımsha) hám bahalaw
jumısın
kriteriyası menen tanıstıradı (6-qosımsha). Jumıstı
baslaydı. Hár
orınlaw kórsetpesin úyretedi (7-qosımsha).
bir
topar
10. Toparlarda jumıslardı baslawǵa ruxsat beredi. Hár
sardarları
bir kishi topar qatnasıwshısınıń wazıypanı orınlaw
shıǵıp
óz
tártibin túsingenligin anıqlaw maqsetinde qaytar baylanıs
ótkizedi. Orınlaw barısı gúzetiledi, másláhátler beredi.
11. Tapsırmaǵa ajıratılǵan waqıttıń bolǵanlıǵın málim
etedi, toparlar islegen jumıs nátiyjesi kóriledi. Topar
aǵzalarına dıqqat qaratıwların hám sorawlar beriwlerin,
sonıń menen birge óz-ara bir-birlerin bahalawların usınıs
etedi. Juwapların tolıqtıradı hám qısqasha pikirler
bildiredi.
12. Toparlar jumısınıń nátiyje boyınsha óz-ara bahalaw
ótkeredi. Temanıń hár bir bólimi boyınsha pikirler
bildiredi, temanıń tiykarǵı táriplerine itibardı qaratadı.
Berilgen maǵlıwmatlardı dápterlerine jazıp alıwların
usınıs etedi. Temanıń kásiplik xızmetlerdegi áhmiyeti
menen baylanıstırıp temanı juwmaqlaydı.
Shınıǵıw juwmaǵı:
Juwmaqla 1. Aktiv qatnasqan oqıwshılardı bahalaydı hám
wshı bólim xoshametleydi.
Úyge tapsırmanıń beriliwi:
(10-minut) 2. Úyge tapsırmanıń orınlanıwı boyınsha kórsetpe
beredi(8-qosımsha).
3-basqısh
Kompyuterde
mashqalalardi
sheshiw sxeması
1.Máseleniń qoyılıwı
2.Máselege sheshim qabıl etw algoritmi
jumısların
kórsetedi.
Berilgen
qosımsha
soraqlarǵa
juwap beredi.
Topar
jumıs
nátiyjelerin ózara bahalaydı.
Maǵlıwmatlard
ı
dápterge
jazıp aladı.
Bahaları menen
tanısadı.
Tapsırmanı
jazıp aladı.
Tema:
Jazıp alıw algoritmları formaları. Algoritmlardı dúziwdiń ulıwma
principlerı.
1.1 Sabaqtıń oqıtıw texnologiyasınıń modeli.
Pánniń atı «Dástúrlew»
Waqıt: 80 min
Oqıwshılar sanı: 30
Sabaqtıń forması hám túri:
Teoriya
1. Jazıp alıw algoritmları formaları.
2.Algoritmlardı dúziwdiń ulıwma principlerı.
Sabaqtıń maqseti: Oqıw kursi haqqinda uliwma túsinik beriw
Sabaq rejesi:
Pedagogikalıq wazıypalar:
Kútiletuǵın nátiyjeler:
− Kurstiń maqseti hám waziypalari
menen tanistiriw;
− Kurstiń dúzilisi, Oqıw aktivligin
bahalaw o'lshemleri hámde
usinilǵan ádebiyatlar dizimi
haqqinda maǵliwmat beriledi;
− Xabar texnologiyasiniń turleri
hám qásiyetleri haqqinda túsinik
beriledi;
− Elektron Oqıwliqlar jaratiw
haqqinda
jetiskenlik
hám
kemshilikler analizlenedi;.
− Joybarlaw
sabaǵınıń
tapsırmaların túsindirip beriw;
Oqıtıw metodları:
− Kurstiń maqseti hám waziypalarin aytip
beredi;
− Kurstiń dúzilisi, Oqıw aktivliginiń o'zine
tán qásiyetleri hám bahalaw o'lshemlerin
aytip beredi;
− Xabar
texnologiyasınıń
túrleri
hám
qásiyetleri haqqında túsinikke iye boladı;
− Elektron oqıwlıqlar jaratıw haqqında
jetiskenlik hám kemshilikler haqqında pikir
júrite aladı;
− Joybarlaw sabaǵınıń tapsırmaların aladı.
Oqıw iskerligin sho’lkemlestiriw
formaları.
Frontal, jeke, jamaatlik
Kishi-lektsiya, túsindiriw, ko’rsetiw,
joybarlaw
Oqıtıw quralları:
Lektsiya toplamı, proektor, kompyuter
Oqıtıw sharayatı:
Arnawlı texnikalıq kurallar menen
úskenelengen xana.
Qaytar baylanıs jol hám quralları.
Awızeki soraw: blits-swrov.soraw juwap,
Oqıw shınıǵıwınıń texnologoyalıq kartası
Jumıs
basqıshları
hám waqtı
1-Oqıw
sabaǵına
kiriw (5minut)
2-basqısh
Tiykarǵı
bólim
(65-min)
Jumıstıń mazmunı
Oqıtıwshı
Shólkemlestiriwshi bólim:
1.Oqıwshılardıń sabaqqa tayarlıǵın hám qatnasın tekseredi
Oqıwshı
Sabaqqa
tayarlanadı
Tayanish bilimlerin aktivlestiriw:
1. Úyge berilgen tapsırmanı soraydı, hámde ótilgen tema
Úy wazıypasın
boyınsha oqıwshılarǵa sorawlar beredi, olardı bahalaydı.
kórsetedi.
Maqset hám wazıypanıń belgileniwi:
Sorawlarǵa
2. Sabaqtıń atı, rejesi, maqset hám kútiletuǵın nátiyjeler
juwap beredi.
menen tanıstıradı.
3. Ózbetinshe islew ushın ádebiyatlar menen tanıstıradı;
4. Oqıw sabaǵında oqıw jumısların bahalaw kriteriyası hám Dıqqat penen
kórsetkishleri menen tanıstıradı (1-qosımsha)
tıńlaydı, tema
Oqıwshılar bilimlerin aktivlestiriw:
atı hám rejesin
5. Oqıwshılardı kish toparlarǵa bólip, oqıwshılardıń oyjazıp aladı.
pikirin elede rawajlandırıw ushın hám olardıń pikirlew
qábiletin anıqlaw ushın temaǵa baylanıslı sorawlar beriledi. Sorawlarǵa
juwap beredi.
Jańa oqıw materialınıń bayanı
Jazıp aladı.
6. Shınıǵıw rejesi hám dúzilisine muwapıq sabaqtı túsindirip, Dıqqat penen
anıqlamalar, temaǵa baylanıslı tayanısh túsiniklerin
tıńlaydı.
jazdıradı.
Sorawlarǵa
juwap beredi.
7. Slaydlardı Power Point dástúrinde kórsetiw hám tema
Tapsırmanı
boyınsha tiykarǵı túsiniklerdi bayan etedi. (2-qosımsha)
orınlaydı. Kishi
toparlarǵa
Jańa oqıw materialın bekkemlew:
bólinedi. Kishi
8. Bekkemlew ushın sorawlar yaki tapsırmalar beredi (3toparlarda ilew
qosımsha)
tártibi menen
Jumıs kishi toparlarda dawam etiliwin aytıp ótedi.
tanısadı. Hár
9. Kishi toparlarǵa bóledi, kishi toparlarda islew qaǵıydalar
bir topar óz
menen tanıstıradı (4-qosımsha) hár bir toparǵa tapsırma
tapsırmaları
beredi (5-qosımsha) hám bahalaw kriteriyası menen
boyınsha
tanıstıradı (6-qosımsha). Jumıstı orınlaw kórsetpesin
jumısın
úyretedi (7-qosımsha).
baslaydı. Hár
10. Toparlarda jumıslardı baslawǵa ruxsat beredi. Hár bir
bir topar
kishi topar qatnasıwshısınıń wazıypanı orınlaw tártibin
sardarları
túsingenligin anıqlaw maqsetinde qaytar baylanıs ótkizedi.
Orınlaw barısı gúzetiledi, másláhátler beredi.
11. Tapsırmaǵa ajıratılǵan waqıttıń bolǵanlıǵın málim
etedi, toparlar islegen jumıs nátiyjesi kóriledi. Topar
aǵzalarına dıqqat qaratıwların hám sorawlar beriwlerin,
sonıń menen birge óz-ara bir-birlerin bahalawların usınıs
etedi. Juwapların tolıqtıradı hám qısqasha pikirler bildiredi.
12. Toparlar jumısınıń nátiyje boyınsha óz-ara bahalaw
ótkeredi. Temanıń hár bir bólimi boyınsha pikirler
bildiredi, temanıń tiykarǵı táriplerine itibardı qaratadı.
Berilgen maǵlıwmatlardı dápterlerine jazıp alıwların usınıs
etedi. Temanıń kásiplik xızmetlerdegi áhmiyeti menen
baylanıstırıp temanı juwmaqlaydı.
shıǵıp óz
jumısların
kórsetedi.
Berilgen
qosımsha
soraqlarǵa
juwap beredi.
Topar jumıs
nátiyjelerin ózara bahalaydı.
Maǵlıwmatlard
ı dápterge
jazıp aladı.
Shınıǵıw juwmaǵı:
Juwmaqla 1. Aktiv qatnasqan oqıwshılardı bahalaydı hám
wshı bólim xoshametleydi.
Úyge tapsırmanıń beriliwi:
(10-minut) 2. Úyge tapsırmanıń orınlanıwı boyınsha kórsetpe beredi(8qosımsha).
Bahaları menen
tanısadı.
Tapsırmanı
jazıp aladı.
3-basqısh
Jazıp alıw
algoritmlerı
formaları.
Algoritmlerdı
dúziwdiń
ulıwma
principlerı.
1. Jazıp alıw algoritmları formaları.
2.Algoritmlardı dúziwdiń ulıwma principlerı.
Qosımsha ádebiyat: http://www.texnoman.uz
http://www.libraryziyo.uz
Tiykarǵı algoritmik strukturalar
Tema:
1.1 Sabaqtıń oqıtıw texnologiyasınıń modeli.
Pánniń atı «Dástúrlew»
Waqıt: 80 min
Oqıwshılar sanı:
Sabaqtıń forması hám túri:
Ámeliy
1.Algoritniń dúziliw strukturası
Sabaq rejesi:
2.Algoritmniń tiykarǵı strukturası
Sabaqtıń maqseti: Oqıw kursi haqqinda uliwma túsinik beriw
Pedagogikalıq wazıypalar:
Kútiletuǵın nátiyjeler:
− Kurstiń maqseti hám waziypalari
menen tanistiriw;
− Kurstiń dúzilisi, Oqıw aktivligin
bahalaw o'lshemleri hámde
usinilǵan ádebiyatlar dizimi
haqqinda maǵliwmat beriledi;
− Xabar texnologiyasiniń turleri
hám qásiyetleri haqqinda túsinik
beriledi;
− Elektron Oqıwliqlar jaratiw
haqqinda
jetiskenlik
hám
kemshilikler analizlenedi;.
− Joybarlaw
sabaǵınıń
tapsırmaların túsindirip beriw;
Oqıtıw metodları:
− Kurstiń maqseti hám waziypalarin aytip
beredi;
− Kurstiń dúzilisi, Oqıw aktivliginiń o'zine
tán qásiyetleri hám bahalaw o'lshemlerin
aytip beredi;
− Xabar
texnologiyasınıń
túrleri
hám
qásiyetleri haqqında túsinikke iye boladı;
− Elektron oqıwlıqlar jaratıw haqqında
jetiskenlik hám kemshilikler haqqında pikir
júrite aladı;
− Joybarlaw sabaǵınıń tapsırmaların aladı.
Oqıw iskerligin sho’lkemlestiriw
formaları.
Frontal, jeke, jamaatlik
Kishi-lektsiya, túsindiriw, ko’rsetiw,
joybarlaw
Oqıtıw quralları:
Lektsiya toplamı, proektor, kompyuter
Oqıtıw sharayatı:
Arnawlı texnikalıq kurallar menen
úskenelengen xana.
Qaytar baylanıs jol hám quralları.
Awızeki soraw: blits-swrov.soraw juwap,
Oqıw shınıǵıwınıń texnologoyalıq kartası
Jumıs
basqıshları
hám waqtı
1-Oqıw
sabaǵına
kiriw (5minut)
2-basqısh
Tiykarǵı
bólim
(65-min)
Jumıstıń mazmunı
Oqıtıwshı
Shólkemlestiriwshi bólim:
1.Oqıwshılardıń sabaqqa tayarlıǵın hám qatnasın tekseredi
Tayanish bilimlerin aktivlestiriw:
1. Úyge berilgen tapsırmanı soraydı, hámde ótilgen tema
boyınsha oqıwshılarǵa sorawlar beredi, olardı bahalaydı.
Maqset hám wazıypanıń belgileniwi:
2. Sabaqtıń atı, rejesi, maqset hám kútiletuǵın nátiyjeler
menen tanıstıradı.
3. Ózbetinshe islew ushın ádebiyatlar menen tanıstıradı;
4. Oqıw sabaǵında oqıw jumısların bahalaw kriteriyası hám
kórsetkishleri menen tanıstıradı (1-qosımsha)
Oqıwshılar bilimlerin aktivlestiriw:
5. Oqıwshılardı kish toparlarǵa bólip, oqıwshılardıń oypikirin elede rawajlandırıw ushın hám olardıń pikirlew
qábiletin anıqlaw ushın temaǵa baylanıslı sorawlar beriledi.
Jańa oqıw materialınıń bayanı
Oqıwshı
Sabaqqa
tayarlanadı
Úy wazıypasın
kórsetedi.
Sorawlarǵa
juwap beredi.
Dıqqat penen
tıńlaydı, tema
atı hám rejesin
jazıp aladı.
Sorawlarǵa
juwap beredi.
Jazıp aladı.
6. Shınıǵıw rejesi hám dúzilisine muwapıq sabaqtı túsindirip, Dıqqat penen
anıqlamalar, temaǵa baylanıslı tayanısh túsiniklerin
tıńlaydı.
jazdıradı.
Sorawlarǵa
juwap beredi.
7. Slaydlardı Power Point dástúrinde kórsetiw hám tema
Tapsırmanı
boyınsha tiykarǵı túsiniklerdi bayan etedi. (2-qosımsha)
orınlaydı. Kishi
toparlarǵa
Jańa oqıw materialın bekkemlew:
bólinedi. Kishi
8. Bekkemlew ushın sorawlar yaki tapsırmalar beredi (3toparlarda ilew
qosımsha)
tártibi menen
Jumıs kishi toparlarda dawam etiliwin aytıp ótedi.
tanısadı. Hár
9. Kishi toparlarǵa bóledi, kishi toparlarda islew qaǵıydalar
bir topar óz
menen tanıstıradı (4-qosımsha) hár bir toparǵa tapsırma
tapsırmaları
beredi (5-qosımsha) hám bahalaw kriteriyası menen
boyınsha
tanıstıradı (6-qosımsha). Jumıstı orınlaw kórsetpesin
jumısın
úyretedi (7-qosımsha).
baslaydı. Hár
10. Toparlarda jumıslardı baslawǵa ruxsat beredi. Hár bir
bir topar
kishi topar qatnasıwshısınıń wazıypanı orınlaw tártibin
sardarları
túsingenligin anıqlaw maqsetinde qaytar baylanıs ótkizedi.
Orınlaw barısı gúzetiledi, másláhátler beredi.
11. Tapsırmaǵa ajıratılǵan waqıttıń bolǵanlıǵın málim
etedi, toparlar islegen jumıs nátiyjesi kóriledi. Topar
aǵzalarına dıqqat qaratıwların hám sorawlar beriwlerin,
sonıń menen birge óz-ara bir-birlerin bahalawların usınıs
etedi. Juwapların tolıqtıradı hám qısqasha pikirler bildiredi.
12. Toparlar jumısınıń nátiyje boyınsha óz-ara bahalaw
ótkeredi. Temanıń hár bir bólimi boyınsha pikirler
bildiredi, temanıń tiykarǵı táriplerine itibardı qaratadı.
Berilgen maǵlıwmatlardı dápterlerine jazıp alıwların usınıs
etedi. Temanıń kásiplik xızmetlerdegi áhmiyeti menen
baylanıstırıp temanı juwmaqlaydı.
shıǵıp óz
jumısların
kórsetedi.
Berilgen
qosımsha
soraqlarǵa
juwap beredi.
Topar jumıs
nátiyjelerin ózara bahalaydı.
Maǵlıwmatlard
ı dápterge
jazıp aladı.
Shınıǵıw juwmaǵı:
Juwmaqla 1. Aktiv qatnasqan oqıwshılardı bahalaydı hám
wshı bólim xoshametleydi.
Úyge tapsırmanıń beriliwi:
(10-minut) 2. Úyge tapsırmanıń orınlanıwı boyınsha kórsetpe beredi(8qosımsha).
Bahaları menen
tanısadı.
Tapsırmanı
jazıp aladı.
3-basqısh
1.Algoritniń dúziliw strukturası
2.Algoritmniń tiykarǵı strukturası
Sayt: http://www.texnoman.uz
SIZIQLI
ALGORITMLER.
HÁR
Q A N D AY
QURAMALI
ALGORITMDI DE USH TIYKARǴI STRUKTURA JÁRDEMINDE
S Ú W R E T L E W M Ú M K I N . B U L A R I Z B E - I Z L I K , AY I R H Á M
TÁ K I R A R L AW S T R U K T U R A L A R I B O L I P TA B I L A D I . B U L
S T R U K T U R A L A R T I Y K A R I N D A S I Z I Q L I , TA R M A Q L A N I W S H I
HÁM
TÁ K I R A R L A N I W S H I
E S A P L AW
PROCESSLERINI Ń
ALGORITMLER IN DÚZIW MÚMKIN. ULIWMA ALǴANDA,
ALGORITMLERD I
SHÁRTLI
TÚRDE
ON
TA ’ R E P T E G I
A J I R AT I W
MÚMKIN:
A TÚRLERGE
L
BASQA:
G BUNNAN
O
R
REKURRENT
ALGORITMLER
;
I
T
SANI
ALDINNAN
BELGISIZ
M TÁ K I R A R L A N I W S H I
;
L ALGORITMLER
E
R IZBE-IZ JAQINLASIWSHI ALGORITML ER.
.
S
I
Z
I
Q
L
I
H
Á
R
Q
A
N
Sızıqlı algoritm túsinigi
Tema:
1.1 Sabaqtıń oqıtıw texnologiyasınıń modeli.
Pánniń atı «Dástúrlew»
Waqıt: 80 min
Oqıwshılar sanı:
Sabaqtıń forması hám túri:
Teoriya
1.Algoritmniń tiykarǵı túrleri
Sabaq rejesi:
2.Sızıqlı algoritm túsinigi
Sabaqtıń maqseti: Oqıw kursi haqqinda uliwma túsinik beriw
Pedagogikalıq wazıypalar:
Kútiletuǵın nátiyjeler:
− Kurstiń maqseti hám waziypalari
menen tanistiriw;
− Kurstiń dúzilisi, Oqıw aktivligin
bahalaw o'lshemleri hámde
usinilǵan ádebiyatlar dizimi
haqqinda maǵliwmat beriledi;
− Xabar texnologiyasiniń turleri
hám qásiyetleri haqqinda túsinik
beriledi;
− Elektron Oqıwliqlar jaratiw
haqqinda
jetiskenlik
hám
kemshilikler analizlenedi;.
− Joybarlaw
sabaǵınıń
tapsırmaların túsindirip beriw;
Oqıtıw metodları:
− Kurstiń maqseti hám waziypalarin aytip
beredi;
− Kurstiń dúzilisi, Oqıw aktivliginiń o'zine
tán qásiyetleri hám bahalaw o'lshemlerin
aytip beredi;
− Xabar
texnologiyasınıń
túrleri
hám
qásiyetleri haqqında túsinikke iye boladı;
− Elektron oqıwlıqlar jaratıw haqqında
jetiskenlik hám kemshilikler haqqında pikir
júrite aladı;
− Joybarlaw sabaǵınıń tapsırmaların aladı.
Oqıw iskerligin sho’lkemlestiriw
formaları.
Frontal, jeke, jamaatlik
Kishi-lektsiya, túsindiriw, ko’rsetiw,
joybarlaw
Oqıtıw quralları:
Lektsiya toplamı, proektor, kompyuter
Oqıtıw sharayatı:
Arnawlı texnikalıq kurallar menen
úskenelengen xana.
Qaytar baylanıs jol hám quralları.
Awızeki soraw: blits-swrov.soraw juwap,
Oqıw shınıǵıwınıń texnologoyalıq kartası
Jumıs
basqıshları
hám waqtı
1-Oqıw
sabaǵına
kiriw (5minut)
2-basqısh
Tiykarǵı
bólim
(65-min)
Jumıstıń mazmunı
Oqıtıwshı
Shólkemlestiriwshi bólim:
1.Oqıwshılardıń sabaqqa tayarlıǵın hám qatnasın tekseredi
Tayanish bilimlerin aktivlestiriw:
1. Úyge berilgen tapsırmanı soraydı, hámde ótilgen tema
boyınsha oqıwshılarǵa sorawlar beredi, olardı bahalaydı.
Maqset hám wazıypanıń belgileniwi:
2. Sabaqtıń atı, rejesi, maqset hám kútiletuǵın nátiyjeler
menen tanıstıradı.
3. Ózbetinshe islew ushın ádebiyatlar menen tanıstıradı;
4. Oqıw sabaǵında oqıw jumısların bahalaw kriteriyası hám
kórsetkishleri menen tanıstıradı (1-qosımsha)
Oqıwshılar bilimlerin aktivlestiriw:
5. Oqıwshılardı kish toparlarǵa bólip, oqıwshılardıń oypikirin elede rawajlandırıw ushın hám olardıń pikirlew
qábiletin anıqlaw ushın temaǵa baylanıslı sorawlar beriledi.
Jańa oqıw materialınıń bayanı
Oqıwshı
Sabaqqa
tayarlanadı
Úy wazıypasın
kórsetedi.
Sorawlarǵa
juwap beredi.
Dıqqat penen
tıńlaydı, tema
atı hám rejesin
jazıp aladı.
Sorawlarǵa
juwap beredi.
Jazıp aladı.
6. Shınıǵıw rejesi hám dúzilisine muwapıq sabaqtı túsindirip, Dıqqat penen
anıqlamalar, temaǵa baylanıslı tayanısh túsiniklerin
tıńlaydı.
jazdıradı.
Sorawlarǵa
juwap beredi.
7. Slaydlardı Power Point dástúrinde kórsetiw hám tema
Tapsırmanı
boyınsha tiykarǵı túsiniklerdi bayan etedi. (2-qosımsha)
orınlaydı. Kishi
toparlarǵa
Jańa oqıw materialın bekkemlew:
bólinedi. Kishi
8. Bekkemlew ushın sorawlar yaki tapsırmalar beredi (3toparlarda ilew
qosımsha)
tártibi menen
Jumıs kishi toparlarda dawam etiliwin aytıp ótedi.
tanısadı. Hár
9. Kishi toparlarǵa bóledi, kishi toparlarda islew qaǵıydalar
bir topar óz
menen tanıstıradı (4-qosımsha) hár bir toparǵa tapsırma
tapsırmaları
beredi (5-qosımsha) hám bahalaw kriteriyası menen
boyınsha
tanıstıradı (6-qosımsha). Jumıstı orınlaw kórsetpesin
jumısın
úyretedi (7-qosımsha).
baslaydı. Hár
10. Toparlarda jumıslardı baslawǵa ruxsat beredi. Hár bir
bir topar
kishi topar qatnasıwshısınıń wazıypanı orınlaw tártibin
sardarları
3-basqısh
Juwmaqla
wshı bólim
(10-minut)
túsingenligin anıqlaw maqsetinde qaytar baylanıs ótkizedi.
Orınlaw barısı gúzetiledi, másláhátler beredi.
11. Tapsırmaǵa ajıratılǵan waqıttıń bolǵanlıǵın málim
etedi, toparlar islegen jumıs nátiyjesi kóriledi. Topar
aǵzalarına dıqqat qaratıwların hám sorawlar beriwlerin,
sonıń menen birge óz-ara bir-birlerin bahalawların usınıs
etedi. Juwapların tolıqtıradı hám qısqasha pikirler bildiredi.
12. Toparlar jumısınıń nátiyje boyınsha óz-ara bahalaw
ótkeredi. Temanıń hár bir bólimi boyınsha pikirler
bildiredi, temanıń tiykarǵı táriplerine itibardı qaratadı.
Berilgen maǵlıwmatlardı dápterlerine jazıp alıwların usınıs
etedi. Temanıń kásiplik xızmetlerdegi áhmiyeti menen
baylanıstırıp temanı juwmaqlaydı.
shıǵıp óz
jumısların
kórsetedi.
Berilgen
qosımsha
soraqlarǵa
juwap beredi.
Topar jumıs
nátiyjelerin ózara bahalaydı.
Maǵlıwmatlard
ı dápterge
jazıp aladı.
Shınıǵıw juwmaǵı:
1. Aktiv qatnasqan oqıwshılardı bahalaydı hám
xoshametleydi.
Úyge tapsırmanıń beriliwi:
2. Úyge tapsırmanıń orınlanıwı boyınsha kórsetpe beredi(8qosımsha).
Bahaları menen
tanısadı.
Tapsırmanı
jazıp aladı.
1.Algoritmniń tiykarǵı túrleri
2.Sızıqlı algoritm túsinigi
Qosimsha ádebiyatlar:
https://znanio.ru/media/kompyuter-tarmoqlari-2523221
Tarmaqlaniwshı algoritm túsinigi.
Tema:
1.1 Sabaqtıń oqıtıw texnologiyasınıń modeli.
Pánniń atı «Dástúrlew»
Waqıt: 80 min
Oqıwshılar sanı:
Sabaqtıń forması hám túri:
Ámeliy
1.Algoritmniń tiykarǵı túrleri
Sabaq rejesi:
2.Tarmaqlanıwshı algoritm túsinigi
Sabaqtıń maqseti: Oqıw kursi haqqinda uliwma túsinik beriw
Pedagogikalıq wazıypalar:
Kútiletuǵın nátiyjeler:
− Kurstiń maqseti hám waziypalari
menen tanistiriw;
− Kurstiń dúzilisi, Oqıw aktivligin
bahalaw o'lshemleri hámde
usinilǵan ádebiyatlar dizimi
haqqinda maǵliwmat beriledi;
− Xabar texnologiyasiniń turleri
hám qásiyetleri haqqinda túsinik
beriledi;
− Elektron Oqıwliqlar jaratiw
haqqinda
jetiskenlik
hám
kemshilikler analizlenedi;.
− Joybarlaw
sabaǵınıń
tapsırmaların túsindirip beriw;
Oqıtıw metodları:
− Kurstiń maqseti hám waziypalarin aytip
beredi;
− Kurstiń dúzilisi, Oqıw aktivliginiń o'zine
tán qásiyetleri hám bahalaw o'lshemlerin
aytip beredi;
− Xabar
texnologiyasınıń
túrleri
hám
qásiyetleri haqqında túsinikke iye boladı;
− Elektron oqıwlıqlar jaratıw haqqında
jetiskenlik hám kemshilikler haqqında pikir
júrite aladı;
− Joybarlaw sabaǵınıń tapsırmaların aladı.
Oqıw iskerligin sho’lkemlestiriw
formaları.
Frontal, jeke, jamaatlik
Kishi-lektsiya, túsindiriw, ko’rsetiw,
joybarlaw
Oqıtıw quralları:
Lektsiya toplamı, proektor, kompyuter
Oqıtıw sharayatı:
Arnawlı texnikalıq kurallar menen
úskenelengen xana.
Qaytar baylanıs jol hám quralları.
Awızeki soraw: blits-swrov.soraw juwap,
Oqıw shınıǵıwınıń texnologoyalıq kartası
Jumıs
basqıshları
hám waqtı
1-Oqıw
sabaǵına
kiriw (5minut)
2-basqısh
Tiykarǵı
bólim
(65-min)
Jumıstıń mazmunı
Oqıtıwshı
Shólkemlestiriwshi bólim:
1.Oqıwshılardıń sabaqqa tayarlıǵın hám qatnasın
tekseredi
Tayanish bilimlerin aktivlestiriw:
1. Úyge berilgen tapsırmanı soraydı, hámde ótilgen tema
boyınsha oqıwshılarǵa sorawlar beredi, olardı bahalaydı.
Maqset hám wazıypanıń belgileniwi:
2. Sabaqtıń atı, rejesi, maqset hám kútiletuǵın nátiyjeler
menen tanıstıradı.
3. Ózbetinshe islew ushın ádebiyatlar menen tanıstıradı;
4. Oqıw sabaǵında oqıw jumısların bahalaw kriteriyası
hám kórsetkishleri menen tanıstıradı (1-qosımsha)
Oqıwshılar bilimlerin aktivlestiriw:
5. Oqıwshılardı kish toparlarǵa bólip, oqıwshılardıń oypikirin elede rawajlandırıw ushın hám olardıń pikirlew
qábiletin anıqlaw ushın temaǵa baylanıslı sorawlar
beriledi.
Jańa oqıw materialınıń bayanı
6. Shınıǵıw rejesi hám dúzilisine muwapıq sabaqtı
túsindirip, anıqlamalar, temaǵa baylanıslı tayanısh
túsiniklerin jazdıradı.
7. Slaydlardı Power Point dástúrinde kórsetiw hám tema
boyınsha tiykarǵı túsiniklerdi bayan etedi. (2-qosımsha)
Jańa oqıw materialın bekkemlew:
8. Bekkemlew ushın sorawlar yaki tapsırmalar beredi (3qosımsha)
Jumıs kishi toparlarda dawam etiliwin aytıp ótedi.
9. Kishi toparlarǵa bóledi, kishi toparlarda islew
qaǵıydalar menen tanıstıradı (4-qosımsha) hár bir
toparǵa tapsırma beredi (5-qosımsha) hám bahalaw
kriteriyası menen tanıstıradı (6-qosımsha). Jumıstı
orınlaw kórsetpesin úyretedi (7-qosımsha).
10. Toparlarda jumıslardı baslawǵa ruxsat beredi. Hár
Oqıwshı
Sabaqqa
tayarlanadı
Úy wazıypasın
kórsetedi.
Sorawlarǵa
juwap beredi.
Dıqqat penen
tıńlaydı, tema atı
hám rejesin
jazıp aladı.
Sorawlarǵa
juwap beredi.
Jazıp aladı.
Dıqqat penen
tıńlaydı.
Sorawlarǵa
juwap beredi.
Tapsırmanı
orınlaydı. Kishi
toparlarǵa
bólinedi. Kishi
toparlarda ilew
tártibi menen
tanısadı. Hár bir
topar óz
tapsırmaları
boyınsha
jumısın
baslaydı. Hár bir
topar sardarları
shıǵıp óz
bir kishi topar qatnasıwshısınıń wazıypanı orınlaw
tártibin túsingenligin anıqlaw maqsetinde qaytar baylanıs
ótkizedi. Orınlaw barısı gúzetiledi, másláhátler beredi.
11. Tapsırmaǵa ajıratılǵan waqıttıń bolǵanlıǵın málim
etedi, toparlar islegen jumıs nátiyjesi kóriledi. Topar
aǵzalarına dıqqat qaratıwların hám sorawlar beriwlerin,
sonıń menen birge óz-ara bir-birlerin bahalawların usınıs
etedi. Juwapların tolıqtıradı hám qısqasha pikirler
bildiredi.
12. Toparlar jumısınıń nátiyje boyınsha óz-ara bahalaw
ótkeredi. Temanıń hár bir bólimi boyınsha pikirler
bildiredi, temanıń tiykarǵı táriplerine itibardı qaratadı.
Berilgen maǵlıwmatlardı dápterlerine jazıp alıwların
usınıs etedi. Temanıń kásiplik xızmetlerdegi áhmiyeti
menen baylanıstırıp temanı juwmaqlaydı.
3-basqısh
Juwmaqlaw
shı bólim
(10-minut)
Shınıǵıw juwmaǵı:
1. Aktiv qatnasqan oqıwshılardı bahalaydı hám
xoshametleydi.
Úyge tapsırmanıń beriliwi:
2. Úyge tapsırmanıń orınlanıwı boyınsha kórsetpe
beredi(8-qosımsha).
1.Algoritmniń tiykarǵı túrleri
2.Tarmaqlanıwshı algoritm túsinigi
jumısların
kórsetedi.
Berilgen
qosımsha
soraqlarǵa
juwap beredi.
Topar jumıs
nátiyjelerin ózara bahalaydı.
Maǵlıwmatlardı
dápterge jazıp
aladı.
Bahaları menen
tanısadı.
Tapsırmanı jazıp
aladı.
Sayt: http://www.texnoman.uz
Ciklli algoritm túsinigi
Tema:
1.1 Sabaqtıń oqıtıw texnologiyasınıń modeli.
Pánniń atı «Dástúrlew»
Waqıt: 80 min
Sabaqtıń forması hám túri:
Sabaq rejesi:
Oqıwshılar sanı:
Teoriya
1.Algoritmniń tiykarǵı túrleri
2.Tarmaqlanıwshı algoritm túsinigi
Sabaqtıń maqseti: Oqıw kursi haqqinda uliwma túsinik beriw
Pedagogikalıq wazıypalar:
Kútiletuǵın nátiyjeler:
− Kurstiń maqseti hám waziypalari
menen tanistiriw;
− Kurstiń dúzilisi, Oqıw aktivligin
bahalaw o'lshemleri hámde
usinilǵan ádebiyatlar dizimi
haqqinda maǵliwmat beriledi;
− Xabar texnologiyasiniń turleri
hám qásiyetleri haqqinda túsinik
beriledi;
− Elektron Oqıwliqlar jaratiw
haqqinda
jetiskenlik
hám
kemshilikler analizlenedi;.
− Joybarlaw
sabaǵınıń
tapsırmaların túsindirip beriw;
Oqıtıw metodları:
− Kurstiń maqseti hám waziypalarin aytip
beredi;
− Kurstiń dúzilisi, Oqıw aktivliginiń o'zine
tán qásiyetleri hám bahalaw o'lshemlerin
aytip beredi;
− Xabar
texnologiyasınıń
túrleri
hám
qásiyetleri haqqında túsinikke iye boladı;
− Elektron oqıwlıqlar jaratıw haqqında
jetiskenlik hám kemshilikler haqqında pikir
júrite aladı;
− Joybarlaw sabaǵınıń tapsırmaların aladı.
Oqıw iskerligin sho’lkemlestiriw
formaları.
Frontal, jeke, jamaatlik
Kishi-lektsiya, túsindiriw, ko’rsetiw,
joybarlaw
Oqıtıw quralları:
Lektsiya toplamı, proektor, kompyuter
Oqıtıw sharayatı:
Arnawlı texnikalıq kurallar menen
úskenelengen xana.
Qaytar baylanıs jol hám quralları.
Awızeki soraw: blits-swrov.soraw juwap,
Oqıw shınıǵıwınıń texnologoyalıq kartası
Jumıs
basqıshları
hám waqtı
1-Oqıw
sabaǵına
kiriw (5minut)
2-basqısh
Tiykarǵı
bólim
(65-min)
Jumıstıń mazmunı
Oqıtıwshı
Shólkemlestiriwshi bólim:
1.Oqıwshılardıń sabaqqa tayarlıǵın hám qatnasın
tekseredi
Tayanish bilimlerin aktivlestiriw:
1. Úyge berilgen tapsırmanı soraydı, hámde ótilgen tema
boyınsha oqıwshılarǵa sorawlar beredi, olardı bahalaydı.
Maqset hám wazıypanıń belgileniwi:
2. Sabaqtıń atı, rejesi, maqset hám kútiletuǵın nátiyjeler
menen tanıstıradı.
3. Ózbetinshe islew ushın ádebiyatlar menen tanıstıradı;
4. Oqıw sabaǵında oqıw jumısların bahalaw kriteriyası
hám kórsetkishleri menen tanıstıradı (1-qosımsha)
Oqıwshılar bilimlerin aktivlestiriw:
5. Oqıwshılardı kish toparlarǵa bólip, oqıwshılardıń oypikirin elede rawajlandırıw ushın hám olardıń pikirlew
qábiletin anıqlaw ushın temaǵa baylanıslı sorawlar
beriledi.
Jańa oqıw materialınıń bayanı
6. Shınıǵıw rejesi hám dúzilisine muwapıq sabaqtı
túsindirip, anıqlamalar, temaǵa baylanıslı tayanısh
túsiniklerin jazdıradı.
7. Slaydlardı Power Point dástúrinde kórsetiw hám tema
boyınsha tiykarǵı túsiniklerdi bayan etedi. (2-qosımsha)
Jańa oqıw materialın bekkemlew:
8. Bekkemlew ushın sorawlar yaki tapsırmalar beredi (3qosımsha)
Jumıs kishi toparlarda dawam etiliwin aytıp ótedi.
9. Kishi toparlarǵa bóledi, kishi toparlarda islew
qaǵıydalar menen tanıstıradı (4-qosımsha) hár bir
toparǵa tapsırma beredi (5-qosımsha) hám bahalaw
kriteriyası menen tanıstıradı (6-qosımsha). Jumıstı
orınlaw kórsetpesin úyretedi (7-qosımsha).
Oqıwshı
Sabaqqa
tayarlanadı
Úy wazıypasın
kórsetedi.
Sorawlarǵa
juwap beredi.
Dıqqat penen
tıńlaydı, tema
atı hám rejesin
jazıp aladı.
Sorawlarǵa
juwap beredi.
Jazıp aladı.
Dıqqat penen
tıńlaydı.
Sorawlarǵa
juwap beredi.
Tapsırmanı
orınlaydı. Kishi
toparlarǵa
bólinedi. Kishi
toparlarda ilew
tártibi menen
tanısadı. Hár
bir topar óz
tapsırmaları
boyınsha
jumısın
baslaydı. Hár
10. Toparlarda jumıslardı baslawǵa ruxsat beredi. Hár
bir kishi topar qatnasıwshısınıń wazıypanı orınlaw
tártibin túsingenligin anıqlaw maqsetinde qaytar baylanıs
ótkizedi. Orınlaw barısı gúzetiledi, másláhátler beredi.
11. Tapsırmaǵa ajıratılǵan waqıttıń bolǵanlıǵın málim
etedi, toparlar islegen jumıs nátiyjesi kóriledi. Topar
aǵzalarına dıqqat qaratıwların hám sorawlar beriwlerin,
sonıń menen birge óz-ara
bir-birlerin bahalawların usınıs etedi. Juwapların
tolıqtıradı hám qısqasha pikirler bildiredi.
12. Toparlar jumısınıń nátiyje boyınsha óz-ara bahalaw
ótkeredi. Temanıń hár bir bólimi boyınsha pikirler
bildiredi, temanıń tiykarǵı táriplerine itibardı qaratadı.
Berilgen maǵlıwmatlardı dápterlerine jazıp alıwların
usınıs etedi. Temanıń kásiplik xızmetlerdegi áhmiyeti
menen baylanıstırıp temanı juwmaqlaydı.
3-basqısh
Juwmaqla
wshı bólim
(10-minut)
Shınıǵıw juwmaǵı:
1. Aktiv qatnasqan oqıwshılardı bahalaydı hám
xoshametleydi.
Úyge tapsırmanıń beriliwi:
2. Úyge tapsırmanıń orınlanıwı boyınsha kórsetpe
beredi(8-qosımsha).
bir topar
sardarları
shıǵıp óz
jumısların
kórsetedi.
Berilgen
qosımsha
soraqlarǵa
juwap beredi.
Topar jumıs
nátiyjelerin ózara bahalaydı.
Maǵlıwmatlard
ı dápterge
jazıp aladı.
Bahaları menen
tanısadı.
Tapsırmanı
jazıp aladı.
1.Algoritmniń tiykarǵı túrleri
2.Tarmaqlanıwshı algoritm túsinigi
Sayt: http://www.texnoman.uz
Algoritmlewdiń logikalıq tiykarları
Tema:
1.1 Sabaqtıń oqıtıw texnologiyasınıń modeli.
Pánniń atı «Dástúrlew»
Waqıt: 80 min
Oqıwshılar sanı:
Sabaqtıń forması hám túri:
Ámeliy
1.Algoritmniń qásiyetleri
Sabaq rejesi:
2. Algoritmlewdiń logikalıq tiykarları
Sabaqtıń maqseti: Oqıw kursi haqqinda uliwma túsinik beriw
Pedagogikalıq wazıypalar:
Kútiletuǵın nátiyjeler:
− Kurstiń maqseti hám waziypalari
menen tanistiriw;
− Kurstiń dúzilisi, Oqıw aktivligin
bahalaw o'lshemleri hámde
usinilǵan ádebiyatlar dizimi
haqqinda maǵliwmat beriledi;
− Xabar texnologiyasiniń turleri
hám qásiyetleri haqqinda túsinik
beriledi;
− Elektron Oqıwliqlar jaratiw
haqqinda
jetiskenlik
hám
kemshilikler analizlenedi;.
− Joybarlaw
sabaǵınıń
tapsırmaların túsindirip beriw;
Oqıtıw metodları:
− Kurstiń maqseti hám waziypalarin aytip
beredi;
− Kurstiń dúzilisi, Oqıw aktivliginiń o'zine
tán qásiyetleri hám bahalaw o'lshemlerin
aytip beredi;
− Xabar
texnologiyasınıń
túrleri
hám
qásiyetleri haqqında túsinikke iye boladı;
− Elektron oqıwlıqlar jaratıw haqqında
jetiskenlik hám kemshilikler haqqında pikir
júrite aladı;
− Joybarlaw sabaǵınıń tapsırmaların aladı.
Oqıw iskerligin sho’lkemlestiriw
formaları.
Frontal, jeke, jamaatlik
Kishi-lektsiya, túsindiriw, ko’rsetiw,
joybarlaw
Oqıtıw quralları:
Lektsiya toplamı, proektor, kompyuter
Oqıtıw sharayatı:
Arnawlı texnikalıq kurallar menen
úskenelengen xana.
Qaytar baylanıs jol hám quralları.
Awızeki soraw: blits-swrov.soraw juwap,
Oqıw shınıǵıwınıń texnologoyalıq kartası
Jumıs
basqıshları
hám waqtı
1-Oqıw
sabaǵına
kiriw (5minut)
2-basqısh
Tiykarǵı
bólim
(65-min)
Jumıstıń mazmunı
Oqıtıwshı
Shólkemlestiriwshi bólim:
1.Oqıwshılardıń sabaqqa tayarlıǵın hám qatnasın
tekseredi
Tayanish bilimlerin aktivlestiriw:
1. Úyge berilgen tapsırmanı soraydı, hámde ótilgen tema
boyınsha oqıwshılarǵa sorawlar beredi, olardı bahalaydı.
Maqset hám wazıypanıń belgileniwi:
2. Sabaqtıń atı, rejesi, maqset hám kútiletuǵın nátiyjeler
menen tanıstıradı.
3. Ózbetinshe islew ushın ádebiyatlar menen tanıstıradı;
4. Oqıw sabaǵında oqıw jumısların bahalaw kriteriyası
hám kórsetkishleri menen tanıstıradı (1-qosımsha)
Oqıwshılar bilimlerin aktivlestiriw:
5. Oqıwshılardı kish toparlarǵa bólip, oqıwshılardıń oypikirin elede rawajlandırıw ushın hám olardıń pikirlew
qábiletin anıqlaw ushın temaǵa baylanıslı sorawlar
beriledi.
Jańa oqıw materialınıń bayanı
6. Shınıǵıw rejesi hám dúzilisine muwapıq sabaqtı
túsindirip, anıqlamalar, temaǵa baylanıslı tayanısh
túsiniklerin jazdıradı.
7. Slaydlardı Power Point dástúrinde kórsetiw hám tema
boyınsha tiykarǵı túsiniklerdi bayan etedi. (2-qosımsha)
Jańa oqıw materialın bekkemlew:
8. Bekkemlew ushın sorawlar yaki tapsırmalar beredi (3qosımsha)
Jumıs kishi toparlarda dawam etiliwin aytıp ótedi.
9. Kishi toparlarǵa bóledi, kishi toparlarda islew
qaǵıydalar menen tanıstıradı (4-qosımsha) hár bir
toparǵa tapsırma beredi (5-qosımsha) hám bahalaw
kriteriyası menen tanıstıradı (6-qosımsha). Jumıstı
orınlaw kórsetpesin úyretedi (7-qosımsha).
10. Toparlarda jumıslardı baslawǵa ruxsat beredi. Hár
Oqıwshı
Sabaqqa
tayarlanadı
Úy wazıypasın
kórsetedi.
Sorawlarǵa
juwap beredi.
Dıqqat penen
tıńlaydı, tema
atı hám rejesin
jazıp aladı.
Sorawlarǵa
juwap beredi.
Jazıp aladı.
Dıqqat penen
tıńlaydı.
Sorawlarǵa
juwap beredi.
Tapsırmanı
orınlaydı. Kishi
toparlarǵa
bólinedi. Kishi
toparlarda ilew
tártibi menen
tanısadı. Hár
bir topar óz
tapsırmaları
boyınsha
jumısın
baslaydı. Hár
bir topar
sardarları
bir kishi topar qatnasıwshısınıń wazıypanı orınlaw
tártibin túsingenligin anıqlaw maqsetinde qaytar baylanıs
ótkizedi. Orınlaw barısı gúzetiledi, másláhátler beredi.
11. Tapsırmaǵa ajıratılǵan waqıttıń bolǵanlıǵın málim
etedi, toparlar islegen jumıs nátiyjesi kóriledi. Topar
aǵzalarına dıqqat qaratıwların hám sorawlar beriwlerin,
sonıń menen birge óz-ara bir-birlerin bahalawların usınıs
etedi. Juwapların tolıqtıradı hám qısqasha pikirler
bildiredi.
12. Toparlar jumısınıń nátiyje boyınsha óz-ara bahalaw
ótkeredi. Temanıń hár bir bólimi boyınsha pikirler
bildiredi, temanıń tiykarǵı táriplerine itibardı qaratadı.
Berilgen maǵlıwmatlardı dápterlerine jazıp alıwların
usınıs etedi. Temanıń kásiplik xızmetlerdegi áhmiyeti
menen baylanıstırıp temanı juwmaqlaydı.
3-basqısh
Juwmaqlaw
shı bólim
(10-minut)
Shınıǵıw juwmaǵı:
1. Aktiv qatnasqan oqıwshılardı bahalaydı hám
xoshametleydi.
Úyge tapsırmanıń beriliwi:
2. Úyge tapsırmanıń orınlanıwı boyınsha kórsetpe
beredi(8-qosımsha).
Tema:
Algoritmlewdiń
logikalıq tiykarları
Reje:
1.Algoritmniń qásiyetleri
2. Algoritmlewdiń logikalıq tiykarları
Qosimsha ádebiyatlar:
https://znanio.ru/media/kompyuter-tarmoqlari-2523221
shıǵıp óz
jumısların
kórsetedi.
Berilgen
qosımsha
soraqlarǵa
juwap beredi.
Topar jumıs
nátiyjelerin ózara bahalaydı.
Maǵlıwmatlard
ı dápterge
jazıp aladı.
Bahaları menen
tanısadı.
Tapsırmanı
jazıp aladı.
Algoritmdıń grafik formada ańlatılıwı
Algoritmdıń bul kóriniste ańlatılıwı matematikada sızılǵan grafik, kerekli úydi ańsat
tabıw ushın massivlerde ornatılǵan úylerdiń jaylasıw sxeması, avtobuslarning jónelis
sxeması arqalı sizge tanıw.
Algoritmlaw tiykarların úyreniwdiń taǵı bir qutay grafik
forması — blok -sxema usılı bolıp tabıladı. Blok -sxemalar bir yamasa bir neshe
buyrıq yamasa kórsetpeni sáwlelendiriwshi arnawlı geometriyalıq sırtqı kórinisler
— bloklardan dúziledi. Bloklar jónelis sızıqları arqalı
tutastırıladı.
Tema:
Programmalastırıw usıllarınıń abzallıqları hám kemshilikleri
1.1 Sabaqtıń oqıtıw texnologiyasınıń modeli.
Pánniń atı «Dástúrlew»
Waqıt: 80 min
Oqıwshılar sanı:
Sabaqtıń forması hám túri:
Teoriya
1.Programmalastirıwdıń tarıyxı
Sabaq rejesi:
2.Programmalastırıwdın abzalıqları hám
kemshilikleri
Sabaqtıń maqseti: Oqıw kursi haqqinda uliwma túsinik beriw
Pedagogikalıq wazıypalar:
Kútiletuǵın nátiyjeler:
− Kurstiń maqseti hám waziypalari
menen tanistiriw;
− Kurstiń dúzilisi, Oqıw aktivligin
bahalaw
o'lshemleri
hámde
usinilǵan
ádebiyatlar
dizimi
haqqinda maǵliwmat beriledi;
− Xabar texnologiyasiniń turleri
hám qásiyetleri haqqinda túsinik
beriledi;
− Elektron
Oqıwliqlar
jaratiw
haqqinda
jetiskenlik
hám
kemshilikler analizlenedi;.
− Joybarlaw sabaǵınıń tapsırmaların
túsindirip beriw;
Oqıtıw metodları:
− Kurstiń maqseti hám waziypalarin aytip
beredi;
− Kurstiń dúzilisi, Oqıw aktivliginiń o'zine
tán qásiyetleri hám bahalaw o'lshemlerin
aytip beredi;
− Xabar texnologiyasınıń túrleri hám
qásiyetleri haqqında túsinikke iye boladı;
− Elektron oqıwlıqlar jaratıw haqqında
jetiskenlik hám kemshilikler haqqında
pikir júrite aladı;
− Joybarlaw sabaǵınıń tapsırmaların aladı.
Oqıw iskerligin sho’lkemlestiriw
formaları.
Frontal, jeke, jamaatlik
Kishi-lektsiya, túsindiriw, ko’rsetiw,
joybarlaw
Oqıtıw quralları:
Lektsiya toplamı, proektor, kompyuter
Oqıtıw sharayatı:
Arnawlı texnikalıq kurallar menen
úskenelengen xana.
Qaytar baylanıs jol hám quralları.
Awızeki soraw: blits-swrov.soraw juwap,
Oqıw shınıǵıwınıń texnologoyalıq kartası
Jumıs
basqıshları
hám waqtı
1-Oqıw
sabaǵına
kiriw (5minut)
2-basqısh
Tiykarǵı
bólim
(65-min)
Jumıstıń mazmunı
Oqıtıwshı
Shólkemlestiriwshi bólim:
1.Oqıwshılardıń sabaqqa tayarlıǵın hám qatnasın tekseredi
Tayanish bilimlerin aktivlestiriw:
1. Úyge berilgen tapsırmanı soraydı, hámde ótilgen tema
boyınsha oqıwshılarǵa sorawlar beredi, olardı bahalaydı.
Maqset hám wazıypanıń belgileniwi:
2. Sabaqtıń atı, rejesi, maqset hám kútiletuǵın nátiyjeler
menen tanıstıradı.
3. Ózbetinshe islew ushın ádebiyatlar menen tanıstıradı;
4. Oqıw sabaǵında oqıw jumısların bahalaw kriteriyası hám
kórsetkishleri menen tanıstıradı (1-qosımsha)
Oqıwshılar bilimlerin aktivlestiriw:
5. Oqıwshılardı kish toparlarǵa bólip, oqıwshılardıń oypikirin elede rawajlandırıw ushın hám olardıń pikirlew
qábiletin anıqlaw ushın temaǵa baylanıslı sorawlar beriledi.
Jańa oqıw materialınıń bayanı
Oqıwshı
Sabaqqa
tayarlanadı
Úy wazıypasın
kórsetedi.
Sorawlarǵa
juwap beredi.
Dıqqat penen
tıńlaydı, tema atı
hám rejesin
jazıp aladı.
Sorawlarǵa
juwap beredi.
Jazıp aladı.
6. Shınıǵıw rejesi hám dúzilisine muwapıq sabaqtı túsindirip,
Dıqqat penen
anıqlamalar, temaǵa baylanıslı tayanısh túsiniklerin
tıńlaydı.
jazdıradı.
Sorawlarǵa
juwap beredi.
7. Slaydlardı Power Point dástúrinde kórsetiw hám tema
Tapsırmanı
boyınsha tiykarǵı túsiniklerdi bayan etedi. (2-qosımsha)
orınlaydı. Kishi
toparlarǵa
Jańa oqıw materialın bekkemlew:
bólinedi. Kishi
8. Bekkemlew ushın sorawlar yaki tapsırmalar beredi (3toparlarda ilew
qosımsha)
tártibi menen
Jumıs kishi toparlarda dawam etiliwin aytıp ótedi.
tanısadı. Hár bir
9. Kishi toparlarǵa bóledi, kishi toparlarda islew qaǵıydalar
topar óz
menen tanıstıradı (4-qosımsha) hár bir toparǵa tapsırma
tapsırmaları
beredi (5-qosımsha) hám bahalaw kriteriyası menen
boyınsha
tanıstıradı (6-qosımsha). Jumıstı orınlaw kórsetpesin
jumısın
úyretedi (7-qosımsha).
baslaydı. Hár bir
10. Toparlarda jumıslardı baslawǵa ruxsat beredi. Hár bir
topar sardarları
kishi topar qatnasıwshısınıń wazıypanı orınlaw tártibin
shıǵıp óz
3-basqısh
Juwmaqla
wshı bólim
(10-minut)
túsingenligin anıqlaw maqsetinde qaytar baylanıs ótkizedi.
Orınlaw barısı gúzetiledi, másláhátler beredi.
11. Tapsırmaǵa ajıratılǵan waqıttıń bolǵanlıǵın málim
etedi, toparlar islegen jumıs nátiyjesi kóriledi. Topar
aǵzalarına dıqqat qaratıwların hám sorawlar beriwlerin,
sonıń menen birge óz-ara bir-birlerin bahalawların usınıs
etedi. Juwapların tolıqtıradı hám qısqasha pikirler bildiredi.
12. Toparlar jumısınıń nátiyje boyınsha óz-ara bahalaw
ótkeredi. Temanıń hár bir bólimi boyınsha pikirler
bildiredi, temanıń tiykarǵı táriplerine itibardı qaratadı.
Berilgen maǵlıwmatlardı dápterlerine jazıp alıwların usınıs
etedi. Temanıń kásiplik xızmetlerdegi áhmiyeti menen
baylanıstırıp temanı juwmaqlaydı.
jumısların
kórsetedi.
Berilgen
qosımsha
soraqlarǵa
juwap beredi.
Topar jumıs
nátiyjelerin ózara bahalaydı.
Maǵlıwmatlardı
dápterge jazıp
aladı.
Shınıǵıw juwmaǵı:
1. Aktiv qatnasqan oqıwshılardı bahalaydı hám
xoshametleydi.
Úyge tapsırmanıń beriliwi:
2. Úyge tapsırmanıń orınlanıwı boyınsha kórsetpe beredi(8qosımsha).
Bahaları menen
tanısadı.
Tapsırmanı jazıp
aladı.
1.Programmalastirıwdıń tarıyxı
2.Programmalastırıwdın abzalıqları hám kemshilikleri
https://qipu.ru/uz/megafon/topologiya-postroeniya-setei-topologiilokalnyh-setei.html
(1-qosimsha)
Programmalastırıw tilleri tariyxınan. Programmalastırıw
tilleri, tiykarınan, ekinshi jáhán urısınan keyin
jaratıla baslandı. Biraq onıń baslanıw
tariyxı talay oiis jıllarǵa barıp taqaladı.
Arxeologik qazilmalarda tabılǵan ılaydan islengen ıdıs
taxtachada bunnan 3800 jıl aldın (eramızdan
awalgi 1800- jıllar ) Bobilda procent menen baylanıslı
quramalı ámeller algoritmı keltirilgen. Dnda
anıq másele islengen bolıp, eger biyday
ónimi jılına 20% ten asıp barsa, onıń
muǵdarı eki ret ósiwi ushın neshe jıl
hám ay kerek boMish algoritmı dúzilgen.
XIX ásir fransuz jańa ashılıwshısı Jozef Mari
Jakkard 1804- jılda juqa shúberek islep shıǵıw
processinde to'quv qozaqları ushın perfokartani eslatuvchi qayıs isletgen hám usınıń
menen
perfokartaga tiykar salǵan edi.
1836 - jılda ingliz alımı Charlz Bebbij házirgi
kompyuterlerdiń tikkeley ájdadi bo') mish
anaiilik mashina islep shıǵıwǵa kirdiler hám
bul máseleni teoriyalıq hal etdi. Bul mashinanıń
tiykarǵı ózgesheligi onıń programma tiykarında islewi
hám esap -kitap nátiyjelerin «eslab» qalıwında edi.
1843- yiida ingliz matematigi Ogasta Áke
Bayron (Lavleys) — shayır lord Bayronning qızı
analitik mashina buyrıqlar tiykarında islewi
kerekligin aytıp ótdi. Ol berilgen shártler
atqarılm agunga shekem qádem lar ketm aketligini
támiyinleytuǵın buyrıqlardı jazdı. Áne
sol jaǵday menen ol programmalastırıw tiline tiykar salındı.
Usı hám basqa jańa ashılıwlar kompyuter
jaratılgach, olardı isletiw ushın zárúr
bolǵan til jaratılıwın talap etdi
Atqarıwshılar hám programmalastırıw tilleri
Awalgi baplarda túrli atqarıwshılar menen tanıwdıq hám algoritmlar
tuzdik. Hndi birpara programmalastırıw tillerinde atlar, kórsetpeler,
strukturalar hám basqalar qanday bolıwın kórip shıǵamız. Biz
ko'rmoqchi bolǵan programmalastırıw tillerinde uqsaslıqlar kóp.
Mısalı, ulaming álippesi tómendegi tiykarǵı bólimlerden ibarat :
Lotin álippesiniń 26 hárıbi: Aa, Bb, Cc, Dd, Ee, Ff, Gg,
Hh, Ii, Jj, Kk, Ll, Mm, Nn, Oo, Pp, Qq, Rr, Ss, Tt, Uu, vv,
Ww, Xx, Yy, Zz ;
0 'nta arab nomeri: 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 ;
Arifmetik ámel belgileri: + (q o'shish ), — (ayırıw ),
* (ko 'paytirish), / (bo 'lish);
Munasábet belgileri: = (teń), < > (teńemas), < (kishi), < =
(úlken emes), > (úlken), > = (kishi emes);
Arnawlı belgiler:. (noqat ),, (útir),; (noqatlı útir),
' (apostrqf), « (qo 'shtirnoq),! (úndew),? (so 'roq), % (procent), S (dollar
belgisi), @ (kommerciya belgisi), & (ampersand), (b o 'shliq, ekranda
suwretlanmaydi), (,), {, }, {, J (turti qawıslar );
Logikalıq ámeller:
AND («vA» — logikalıq kóbeytiw ámeli),
OR («YOKI» — logikalıq qosıw ámeli),
NOT («EMAS» — logikalıq biykar ámeli).
Yodingizda bolsa, at hám ma`nisi ózgeretuǵın muǵdarlar
haqqında aytıp ótken edik. Taǵı programmalastırıw tillerinde tómendegiler
qo'Ilaniladi:
Konstantalar (ózgermeytuǵınlar ) - programma islewi dawamında
ma`nisi ózgermeytuǵın muǵdarlar ;
0 'zgaruvchilar — programma islewi dawamında ma`nisi ózgeretuǵın muǵdarlar ;
Algebraik ańlatpalar - arifmetik ámeller menen baylanısqan
ózgermeytuǵınlar, ózgeriwshiler hám funksiyalar ;
Operatorlar — programmalastırıw tiliniń qandayda bir pıtken ámelin
beriw ushın mólsherlengen buyrıǵı, operatorlar BASIC de «:»
menen, PASCAL hám DELPHI de «;»menen ajratıladı ;
«TASTĺYĺQLAYMAN»
Qaraqalpaqstan Respublikası informaciyalıq
texnologiyalar texnikumı dirertor orınbasarı
Ó. Elmuratov ________ 2021 - jıl
Qaraqalpaqstan Respublikası informaciyalıq
texnologiyalar texnikumı
DÁSTURLEW PÁNINEN LEKCIYALAR
TOPLAMI
Kafedra basshısı
Z. Qurbanbaeva
Pán oqıtıwshısı
A. Amanabaeva
Nókis – 2021j
«Dástúrlew»
páninen lekciyalar
toplamı
Lekciya1
Tema: Algoritmlewdiń tiykarǵı túsinikleri.
EEM berilgen algoritmlerdi formal orinlawshi avtomat esapalnadi. Soniń ushin
qanday da bir máseleni sheshiw ushin oǵan sáykes algoritmdi beriw zárúr. algoritmdi
EEMge uzatiwda bolsa oni arnawli “mashina tili” ne awdarip, mashina kodina jazilǵan
programmaǵa aylantiradi. Sol qatarda, túrli EEMler ushin túrli tiller jaratilǵan bolip, birar
EEM ushin jazilǵan programma basqa EEM ushin túsinersiz boliwi múmkin.
Mashina kodinda jazilǵan programmalardiń ko’rinisi júdá ápiwayi, sebebi bul
programmalar tek ǵana 0 hám 1 tsifrlariniń jeke izbe – izliginen quralǵan boladi. Bul
jaziw qániyge bolmaǵan adamǵa túsiniksiz bolip, programma dúziyge qolaysizliqlar
keltirip shiǵaradi. Demek, mashina tilinen paydalaniw ushin adam ushin oni qiziqtirǵan
yaǵniy sheshiwi kerek bolǵan máseleniń algoritmin islep shiǵiwda hám jaziwda júdá
úlken qiyinshiliqlar hám problemalar tuwdiradi. Áne soniń ushinda programmistler
jumisin ańsatlastiriw maqsetinde, joqari dárejedegi programmalastiriw tiller yaki
algoritmlik tiller jaratilǵan.
Algoritmlik tillerdiń mashina tillerinen tiykarǵi parqi to’mendegilerden ibarat:
▪ Algoritmlik til álipbesi mashina tili álipbesinen keńligi;
▪ Dúzilgen programma tekstin júdá ápiwayi hám qolay ko’rinistegi ekenligi;
▪ Isletiliwi múmkin bolǵan ámeller qolay jiyindisi mashina ámelleri jiyindisina
baylanisli emesligi;
▪ Orinlanǵan ámeller qolay ko’riniste, yaǵniy ámelde qabil qilinǵan matematikaliq
belgilewlre járdeminde beriliwi;
▪ Ámeller operandlarina programmist tárepinen jeke atlar qoyiwi múmkinligi;
▪ Mashina ushin ko’zde tutilǵan maǵliwmat tiplerinen sirtta jáne jańa tippler kiritiw
imkániyatiniń jaratilǵanliǵi;
▪ Mashina ushin ko’zde tutilǵan maǵliwmat tiplerinen basqa jáne jjańa tiplerdi
kiritiw imkániyatiniń jaratilǵanliǵi;
Translyator – masina tilinde jazilǵan arnawli programma bolip, oniń tiykarǵi waziypasi
algoritmlik tilde jazilǵan programma tekstin EEM tiline awdarmalawdan ibarat.
Jeke electron esaplaw mashina(JEEM)larǵa mo’lsherlengen hámda quramali
protsesslerdiń esapalw islerin orinlaw hám júdá úlken maǵliwmatlar sistemasi menen
isletiwdi sho’lkemlestiriwshi algoritmlik tiller klasi barǵan sayin keńeyip barmaqta.
Bular to’mendegi tiller esaplanadi:
“Basic” tili, “Pascal” tili, “Delphi” tili, “C” tili hám basqalar.
Házirde ámelde paydalanip atirǵan ko’plegen OSlar “C” tilinde jaratilǵan. Solay bolsada,
eń universal til sipatinda tán alinǵan til bul, C++ programmalastiriw tili esapalnadi.
Kompilyatorlar hám interpretatorlar
Birinshi EEM payda boliw menen programmalastiriw tiller evolyutsiyasi baslandi.
Dáslepki kompyuterler ekinshi dúniya júzlik urisi waqtinda artilleriya snaryadlariniń
háreket traektoriyasi esap – kitap qiliw maqsetinde qurilǵan edi. Aldin programmistler eń
ápiwayi mashina tilin o’zinde ifodalawshi kompyuter komandalari menen islegenler.
Keyin ala, insanlar ushin túsinerli bolǵan mashina komandalarin o’zinde
saqlawshi(máselen, ADD hám MOV komandalari) assembler tili jaratildi. Sol waqitlari
Basic hám Cobol siyaqli tiller de payda boldi, bul tillerdiń sebebinen so’z hám gáplerdiń
logikaliq konstruktsiyasinan paydalanip programmalstiriw imkániyati jaratildi. Bul
komandalardi mashina tiline interpretatorlar hám kompilyatorlar awdarmalar edi.
Interpretatorlar programmani Oqıw protsessinde oniń komandalarin izbe-iz mashina
tiline o’tkizedi. Kompilyator bolsa, programma kodin birar bir araliq forma – obyekt
faylina o’tkizedi. Sodan keyin kompilyator obyektli fayldi orinlaniwshi faylǵa
aylantiratuǵin kompanovka programmasin shaqiradi.
Interpretatorlar menen jumis islew ańsatlaw, sebebi programma komandalardi
qanday izbe – izlikte jazilǵan bolsa sol tárizde orinlanadi.
Kompilyator bolsa kompilyatsiya hám kompanovka siyaqli qosimsha
basqishalrdan ibarat bolǵanliǵi ushin olardan payda boltuǵin orinlaniwshi fayldi tahlil
qiliw hám o’zgertiriw imkániyati joq.
C++ programmalastiriw tiliniń rawajlaniw tariyxi.
C++ siyaqli hár qiyli qosimsha islengen bibliotekalr jiynagina iye universal
programmalastiriw tili bolip tabiladi. C++ tili 80 jillardiń baslarinda Americaniń Bell
Laboratories kompaniyasinda doctor B’yarn Strawstrup tárepinen jaratildi. Oniń aytiwi
boyinsha C++ atamasin Rick Massitti oylap tapqan. Atamaniń o’zinen ko’rinip
turǵaninday, C++ ke C den basqishpa – basqish o’tilgen. “++” – bul C de operaciyalardiń
artiwi. Bul tilde joqari nátiyjeli programmalardi, soniń ishinde operaciyaliq sistemalardi,
drayverlerdi jaziw múmkin.
C++ tili kompaniyadan tisqari 1983 jildiń jazinan qollanila basladi. C++ tiliniń
jáne bir áhmiyaetli tárepi, bul ANSI standarti talaplari tiykarinda jaratilǵan. C++ tiliniń
tiykarǵi túsinikleri klasslar bolip tabiladi. Klass – bbul paydalaniwshi tárepinen jaratilǵan
obyektler jiyininan ibarat abstract túsinik.
Lekciya2
Tema: Algoritm túsinigi. Algoritm qásiyetleri.
Reje:
1. Programmaliq proektti islep shiǵiw. Strukturaliq programmalastiriw.
2. Obyektli programmalastiriw. Obyektke baǵdarlanǵan programmalastiriw.
Programmaliq proektti islep shiǵiw. Strukturaliq programmalastiriw.
Programma so’zi hám komandalardiń o’z aldina blogina(berilgen kodin)
aniqlawshi so’zi, hám keń túrdegi orinlaniwshi programmaliq o’nimdi belgilewshi so’z
sipatinda isletiledi.
Waqittiń o’tiwi menen programmistler aldina qoyilǵan máseleler o’zgerip
barmaqta. Bunnan jigirma jillar burin programmalar úlken ko’lemdegi maǵliwmatlardi
qayta islew ushin dúziletuǵin di. Bunda programmani jazishida, oniń paydalaniwshisida
kompyuter tarawindaǵi bilimler boyinsha professional boliwi talap etiletuǵin edi. házirgi
kúnde bolsa, kompyuter menen ko’birek oniń apparat hám dástúriy táminati haqqindaǵi
túsiniklerge iye bolmaǵan adamlar tárepinen islenbekte. Zamanago’y programmalar –
paydalaniwshi menen dosliq múnásebetin joqari dárejede payda etetuǵin ko’p sandaǵi
aynalar, menyu, dialog aynalari hám visual grafikaliq ortaliqtan quralǵan interfeyske iye
boliwi lazim.
Usi waqitqa shekem programmalar berilgen maǵliwmatlar ústinde qandayda bir
ámeldi orinlawshi procedyralar izbe – izliginen ibarat edi. Procedura yaki funkciya hám
o’zinde aniqlanǵan izbe – iz orinlaniwshi komandalar toplaminan ibarat. Bunda berilgen
maǵliwmatlatǵa múrajetler proctduralarǵa ajiratilǵan halda ámelge asiriladi.
Strukturaliq programmalastiriwdiń tiykarǵi ideyasi «bo’leklerge bo’l hám húkmranliq
qil» principine pútkinley sáykes keledi. Kompyuter programmasin máseleler toplaminan
ibarat dep qaraymiz. Ápiwayi túsindiriw ushin quramali bolǵan qálegen másleni bir
neshe márte kishkene bolǵan quramliq máselerge ajiratamiz hám bo’liniwdi taki
máseleler túsiniw ushin jeterli dárejede apiwayi bolǵanǵa shekem dawam ettiremiz.
Máselen, kompaniyaniń xizmetshileriniń ortasha jumis haqqin esaplawdi alayiq. Bul
másele ápiwayi emes. Oni Qatar bo’lek máselelerge bo’lemiz:
1. Kompaniyaniń hádimleriniń sanin aniqlaymiz
2. Barliq jumis haqqisin jiynaymiz
3. Jámlengen jiyindini kompaniya hádimleri sanina bo’lemiz
Jumisshilardiń oyliq maoshiniń jiyindisin esapalw processin hám bir neshe basqishlarǵa
ajiratiw múmkin.
1.
2.
3.
4.
Hár bir hádim haqqindaǵi jaziwdi oqiymiz.
Jumis haqi tuwrisindaǵi maǵliwmatti alamiz.
Jumis haqi bahasiniń jiyindisin qosamiz.
Keying hádim haqqindaǵi jaziwdi oqiymiz
O’z náwbetinde, hár bir xizmetshi haqqindaǵi jaziwdi Oqıw processin hám soǵan qarata
kishi bo’lek operatsiyalarǵa ajiratiw múmkin:
1)xizmetshi faylin ashamiz;
2)kerekli jaziwǵa o’temiz;
3)maǵliwmatlardi diskten oqiymiz;
Strukturaliq programmalstiriw quramali máselelerdi sheshiwde jeterli dárejede nátiyjeli
usil bolip qaldi. Biraq, 1980 – jillar aqirlarinda struturaliq programmalastiriwdiń hám
ayrim kemshilikleri ko'zge tálanadi.
Obyektke baǵdarlanǵan programmalastiriw bul talaplarǵa toliǵi menen juwap beredi.
Bunda programmaliq komponentlerdi ko’p mártelep qollaw hám berilgenlerdi
manipulyatsiya qiliwshi metodlar menen birlestiriw imkániyati bar.
Obyektli programmalastiriw. Obyektke baǵdarlanǵan programmalastiriw. RED –
sistemalari.
C++ tili obyektke baǵdarlanǵan programmalstiriw principlerin qollap quwatlaydi.
Bul principler to’mendegishe ataladi:
• Inkapsulyatsiya
• Miyrasxorliq
• Polimorfizm
Inkapsulyatsiya.
Inkapsulyaciya járdeminde berilgenlerdi jasiriw támiyinlenedi. Bul júdá jaqsi
xarakteristika bolip paydalaniwshi o’zi islep atirǵan obyekttiń ishki isleri haqqinda
uliwma oylamaydi. Haqiyqatinda da xolodilnikti isletiwde pefrijektordi islew principin
biliw shárt emes.
C++ tilinde imkapsulyatsiya principi klass dep
tiplerdi(paydalaniwshi tiplerin) payda etiw arqali qorǵaydi.
ataliwshi
nostandart
Miyrasxorliq
C++ tili hám sonday miyrasxorliqti qorǵaydi. Bul jańa berilgenler tipi(klass),
aldinnan bar bolǵan klassti keńeytiriwden júzege keledi. Bunda jańa klass aldińǵi klasstiń
miyrasxori dep ataladi.
Polimorfizm
С++ tili birdey attaǵi funkciya túrli obyekt tárepinen isletilgende túrli ámellerdi orinlaw
imkániyatin támiyinleydi. Bul funkciya hám klasstiń polimorfligi dep ataladi. Poli – ko’p,
morfe – forma degen mánisti ańlatadi. Polimorfizm – bul formaniń ko’p túrliligi bolip
esaplanadi.
Lekciya3
Tema: Programmalardi islep shiǵiw tsikli. Dev-C++ tiń ortaliǵi. kompiliyatsiya hám
iske qosiw
Reje:
1. Programmalardi islep shiǵiw tsikli
2. Dev-C++ tiń ortaliǵi.
3. kompiliyatsiya hám iske qosiw
Kompiliyatsiya. Bul protsess nátiyjesi mashina kodina o’tkizetuǵin obyektli fayl
bolip, kompilyator tárepinen orinlanadi.
Baylanistiriw. Bul protsess toliq mashina kodina o’tkizilgen orinlaniwshi fayl
bolip, baylanistiriw(komponovtik) tárepinen orinlanadi.
Preprocessor waziypasin programma tekstin preprocessor direktivalari tiykarinda
o’zgertiriw esaplanadi. Define direktivasi programmada bir jumlani ekinshi jumla menen
almastiriw ushin isletiledi. Include direktivasi eki ko’riniste isletiliwi múmkin:
1)#include fayl ati direktivasi programmaniń sol direktiva ornina qaysi tekstli fayllardi
qosiw kerekligin ko’rsetedi.
2) #include <fayl tipi> direktivasi programmaǵa kompilyator standart bibliotekalarina
mas keliwchi sarlavhali fayllar tekstlerin qosiw ushn mo’lsherlengen. Bul fayllarda
funktsiya prototipi, tipler, o’zgeriwshiler, konstantalar táriypleri jazilǵan boladi.
Funktsiya prototipi funktsiya qaytariwshi tip, funktsiya ti hám funktsiyaǵa uzatiliwshi
tiplerden ibarat boladi. Misal ushin cos funkciyasi prototipi to’mendegishe jaziliwi
múmkin:
double cos(double ). Eger funkciya atinan ldin void tipi ko’rsetilgen bolsa bul funktsiya
hesh qanday mánis qaytarmawin ko’rsetedi. Standart funktsiyalariniń
kodlarin
baylanistiriw yaǵniy aloqalarni tahrirlash basqishinda, kompilyatsiya basqishinan soń
ámelg asiriladi.
Kompilyatsiya basqishinda sintaksis jaǵdaylar tekseriledi hám programmada bunday
qáteler bar bolmasa, standart funktsiyalar kodlarisiz mashina kodina o’tkiziledi.
(Qosaman)
Lekciya4
Tema: C++ tegi programmaniń strukturasi. # processor aldi operaciyasi. #include,
define preprocessorlar haqqinda maǵliwmat. main() funktsiyasi. stdio.h, conio.h,
kiritiw, shiǵariw bibliotekasinan paydalaniw
Reje:
1. C++ tegi programmaniń strukturasi.
2. #include, define preprocessorlar haqqinda maǵliwmat..
3. stdio.h, conio.h, kiritiw, shiǵariw bibliotekasi
С++ tilinde jazil’ǵan programma quramin úyreniw ushin ápiwayi Sálem.CPP
programmasi menen tanisip o’temiz.
Sálem.CPP programmasi misalinda С++ tilinde jaratilǵan programma bo’limlerin
sáwlelendiredi.
1:
2:
3:
4:
5:
6:
7:
8:
// Sálem.CPP programmasi
#include <iostream.h >
int main( )
{
cout << “Sálem!”;
return 0;
}
NÁTIYJE:
Sálem!
ANALIZ
1 – qatarda iostream.h fayli jariyaaniwshi faylina biriktirilip arit. Programmada
birinshi funta belgisi (#) belgisi jaylasqan. Ol preprotsessorǵa signal uzatadi.
Kompilyatodiń hár sapar iske túsiriliwinde preprocessor da iske túsiriledi. Ol
programmadaǵI funta (#) belgisi menen baslaniwshi qatarlardi oqiydi.
include - preprocessordiń komandasi bolip, ol to’mendegishe awdariladi: «Bul
komandaniń artinan fauyl ati keledi. Bul attaǵI fayldi izlew hám fayldaǵI mazmundi
programmaniń jariyalaw bo’legine jaziw kerek».
Figuraliq qawsirma ishindegi fayldi mas fayllar jaylastirilǵan barliq papkalardan
izlew lazimliǵin ko’rsetedi. Egerde kompilyator tuwri sazlanǵan bolsa figuraliq
qawsirmalar iostream.h faylin sizdiń kompilyatorińiz ushin mo’ljellengen.h keńeytpeli
fayllardi o’zinde saqlawshi papkadan izlewi kerekligin ko’rsetedi. iostream.h ( input –
output stream – kiritiw-shiǵariw-aǵimi) faylinda ekranǵa maǵliwmatlardi shiǵariw
processin támiyinleytuǵin cout obyekti aniqlanǵan.
Programmaniń tiykarǵI kodi main() funktsiyasin shaqiriw menen baslanadi. C++
tilindegi hár bir programma main() funktsiyasin o’zinde saqlaydi. Funktsiya bul bir
yamasa bir neshe ámeldi orinlawshi programma blogi esaplanadi.
cout obyekti haqqinda qisqasha maǵliwmat.
Ekranǵa maǵliwmatti shiǵariw ushin cout so’zin, onnan soń shiǵariw operatorin
(<<) kiritiw lazim. C++ kompilyatori (<<) belgisin birta operator dep qaraydi.
To’mendegi listingdi analizleymiz.
2.2. – listing. cout obyektiniń qollaniliwi.
1: //2.2.-listing. сout obyektiniń qollaniliwi
2: # include <iostream.h >
3: int main()
4: {
5: cout << “Bul san 13 ke teng:” << 13<< “\n”;
6: cout <<“endl operatori ekranda jańa
7: cout << “ qatarǵa o’tiw ámelin orinlaydi”;
8: cout <<endl;
9: cout << “Bul úlken san:\t“<< 100000 <<
10:endl;
11:cout << “Bul 5 hám 8 sanlariniń qosindisi:
12:<<\t“<< 8+5 << endl;
13:cout << “Bul bo’liw san:\t \t“<< (float) 5\8
14:<< endl;
15:cout << “Bul bolsa júdá úlken san: \t”;
16:cout << (double) 7000*7000 << endl;
17:return 0;
18:};
НАТИЖА:
Bul san 13 ke teń: 13
endl operatori ekranda jańa qatarǵa o’tiw ámelin orinlaydi
Bul úlken san: 100000
Bul 5 hám 8 sanlariniń qosindisi: 13
Bul bo‘liw san: 0.625
Bul bolsa júdá úlken san: 4.9e+07
Ápiwayi programma dúzilisi. Programma preprocessor komandalari hám bir neshe
funktsiyalardan ibarat boliwi múmkin. Bul funktsiyalar arasinda main atli tiykarǵI
funktsiya boliwi shárt. Eger tiykarǵi funktsiyadan basqa funktsiyalar isletilmese
programma to’mendegishe ko’riniste dúziledi:
Preprocessor_komandalari
Void main()
{
Programma denesi.
}
Preprocessor direktivalari kompilyatsiya processinde aldin preprocessor tárepinen
orinlanadi. Natiyjede programma teksti preprocessor direktivalari tiykarinda
o’zgertiriledi.
Preprocessor komandalarinan eki túrin ko’rip shiǵayiq.
# include <fayl_nomi>
Bul direktiva standart bibliotekalardaǵi funktsiyalardi
programmaǵa jaylasiw ushin paydalaniladi.
#define <almastiriwshi ifoda> <almasiniwshi ifoda>
Bul direktiva orinlanǵanda programma tekstindegi almastiriwshi ifodalar almasiniwshi
ifodalarǵa almastiriladi.
Misal retinde C ++ tilinde dúzilgen birinshi programmani keltiremiz:
#include <iostream.h>
void main()
{
Cout << “\n Sálem, dúniya! \n”;
}
Bul programma ehkranǵa Sálem, dúniya qatarin shiǵaradi.
Define direktivasi járdeminde bul programmani to’mendegishe jaziw múmkin:
#include <iostream.h>
#define pr
Cout << “\n Sálem, dúniya \n”
#define begin {
#define end }
void main()
begin
pr;
end
Define direktivasinan atalǵan konstantalar kiritiw ushin paydalaniw múmkindir.
Programmada kiritiw hám shiǵariw funktsiyalarinan máselen cout<< funktsiyasinan
paydalaniw ushin
#include <iostream.h> direktivasinan paydalaniw lazim. Bul
direktivada iostream.h qatari fayl ti to’mendegilerdi bildiredi:
st- standart(
standarttij), i- input(vvod), o- output(vihvod), h – head(sarlavha).
Lekciya5
Tema: Tiptiń dúzilisi. O’zgeriwshiler, konstantalar. Maǵliwmatlardiń tipi. Pútin
hám haqiyqiy sanlar. Belgili hám belgisiz tipler
Reje:
1. O’zgeriwshiler, konstantalar.
2. Maǵliwmatlardiń tipi..
3. Pútin hám haqiyqiy sanlar. Belgili hám belgisiz tippler
O’zgeriwshiler hám O’zgermesler
Programma o’zi isletetuǵin maǵliwmatlardi saqlaw imkániyatina iye boliwi lazim.
Buniń ushin o’zgeriwshiler hám o’zgermeslerden paydalaniladi.
Ozgeriwshi ne?
С++ tilinde o’zgeriwshiler maǵliwmatti saqlaw ushin qollaniladi. O’zgeriwshiniń
programmada paydalaniw múmkin bolǵan qandayda bir mánislerin saqlaytuǵin
kompyuter yadindaǵI yacheyka ko’rinisinde sáwleleniwi múmkin.
O’zgeriwshiler ob’ekt sipatinda. Ci++ tiliniń tiykarǵI túsiniklerinen biri atamalanǵan yad
bo’legi – byekt túsinigi. O’zgeriwshi mánisine ati arqali múrájet etiw múmkin, yad
bo’legine bolsa tek ǵana adresi araqli múrajet etiledi.
O’zgeriwshiler tipleri:
char – bir simvol;
long char – uzin simvol;
int – pútin san;
short yaki short int – qisqa pútin san;
long yaki long int – uzin pútin san;
float - haqiqiy san;
long float yaki double – ekilengen haqiqiy san;
long double – uzin ekilengen haqiqiy san;
O’zgeriwshilerdi programmaniń qálegen bo’leginde táriyplew yaki qayta táriyplew
múmkin. Misol uchun:
O’zgeriwshiler táriyplengende lardiń mánisleri aniqlanbaǵan boladi. Biraq
O’zgeriwshilerdi táriyplewde initsializatsiya yaǵni dáslepki mánislerin ko’rsetiw
múmkin.
Misali:
Int I=0;
Char c=’k’;
KONSTANTALAR. (CONSTANTS)
Konstanta bul o’zgertiriw múmkin bolmaǵan mánis esaplanadi. C++ tilinde bes túrdegi
konstantalar isletiliwi múmkin: pútin sanlar, haqiqiy sanlar, simvollar, sanalmali
konstantalar hám nul ko’rsetkish.
Maǵliwmatlardin pútin san túri.
Pútin sanlar, onliq, segizlik yaki on altiliq sanaq sistemalarinda beriliwi múkin. Onliq
sanaq sistemasinda pútin sanalar 0-9 tsifrlar izbe – izliginen ibarat bolip, birinshi tsifri 0
boliwi kerek emes. Segizlik sanaq sistemasinda putin sanlar 0 menen baslaniwshi 0-7
tsifrlsrinan ibarat izbe-izlik bolip esaplanadi.
To’mendegi kestede konstantalar shegaralari hám sáykes tipleri ko’rsetilgen:
Maǵliw
matlar
túri
Ko’lem
, bit
Mánisler shegarasi
Tip waziypasi
Unsigne
d char
8
0…255
kishi pútin sanlar hám simvollar kodlari
Char
8
-128…127
kishi pútin sanlar hám ASII kodlar
Enum
16
-32768…32767
Pútin sanlar tártiplengen qatari
Unsigne
d int
16
0…65535
Úlken pútin sanlar
Short int 16
-32768…32767
Kishi pútin sanlar, tsikllardi basqariw
Int
16
-32768…32767
kishi pútin sanlar, tsikllardi basqariw
Unsigne
d long
32
0…4294967295
Astronomik masapalar
Long
32
-147483648…
Úlken sanlar
…2147483647
Float
32
3.4E-32…3.4E+38 Ilimiy esaplar (7 tsifr)
Double
64
1.7E308…1.7E+308
Ilimiy esaplar(15 tsifr)
Long
double
80
3.4E-4932…
finansliq esaplawlar (19 tsifr)
1.1E+4932
Putin hám haqiyqiy sanlar
. C++ te pútin sanlardiń eki tipi bar birewi char hám ekinshisi int. mashinalardiń
arxitektori qanday úlken bolsa, int tipiniń da úlkenligi tap sonday úlkenlikte boladi. butun
sonlarning ikki tipi bor. Házirgi kúnde int tiń uzinliǵI 32 bit. int (integer – pútin san) tipi
char ǵa qusaydi. Parqi bir bayttan úlkenligi. o'hshaydi. Farqi bir baytdan kattaligidadir.
Ekinshisi bolsa double, 8 bayt shamaǵa iye. Bul tippler menen islegende
\unsigned(belgisiz, +/- siz), signed (belgili) long (uzin) va short (qisqa) sipatlarin
qollansa boladi. unsigned hám signed ni tek ǵana pútin sanlar menen qollansa boladi
Belgili hám belgisiz tipler.
Programmada qollanilatuǵin pútin sanli tippler belgili hám belgisiz tippler boliwi
múmkin. Bazida o’zgeriwshi ushin tek gána oń sandi qollaniw paydali boladi. Unsingned
giltli so’zisiz keltirilgen pútin sanli tipler (short ва long) belgili esaplanadi. Belgili pútin
sanlar teris hám oń boliwi múmkin. Belgisiz sanlar bolsa hár dayim teris boladi.
Lekciya6
Tema: Operaciyalardiń belgileri (unar, binarliq, jiljitiw operaciyasi). Increment
hám decrement. Postfiks hám prefix. Aniqlamalar
Reje:
1. Operaciyalardiń belgileri (unar, binarliq, jiljitiw operaciyasi).
2. Increment hám decrement..
3. Postfiks hám prefix
Increment hám decrement
Programmada o’zgeriwshige birdi qosiw hám ayiriw ámelleri júdá ko’p jaǵdaylarda
ushirasadi. C++ tilinde mánisti 1 ge asiriw increment, 1 ge kemeytiriw decrement dep
ataladi. Bul ámeller ushin arnawli operatorlar bar.
Increment operatori (++) o’zgeriwshi mánisin 1 ge asiradi, decrement operatori 1 ge
kemeytiredi. Máselen, c o’zgeriwshisine 1 mánisti qosatuǵin bolsaq, oni to’mendegishe
jazamiz:
с++ //с o’zgeriwshi mánisin 1 ge asirdiq.
Bul aniqlamani to’mendegishe jazsaqta boladi:
с=с+1;
Postfiks hám prefix
Increment hám decrement operatorida eki variyantta isleydi: prefix li hám postfiksli.
Prefiksli variyantta olar o’zgeriwshiden aldin (++Age), postfixli variyantta bolsa
o’zgriwshiden keyin (Age++) jaziladi.
Ápiwayi ifodalarda bul variyantlardi qollaniwda parqi úlken emes, biraq bir
o’zgeriwshige basqa o’zgeriwshiniń mánisin o’zlestiriwde olardiń qollaniliwi o’zgeshe
xarakterge iye. Buni to’mendegi misalda ko’riwimiz múmkin.
listing. Preficsli hám postfiksli operatorlardi qollaniw.
1: # include < iostrеam. h >
2: int main()
3: {
4: int myAge = 39;
5: int yourAge = 39;
6: cout << “Men” << MyAge <<”jasdaman \n”;
7: cout << “Siz” << yourAge <<“jastasiz \n”;
8: myAge++ ; // postfiksli increment
9: ++yourAge; // prefiksli increment
10:cout << “Bir jil o`tti …\ n”;
11:cout << “Men” << MyAge <<”jastaman \n”;
12:cout << “Siz” << yourAge <<“jastasiz \n”;
13:cout << “Jáne bir jil o`tti \n”;
14:cout <<” Men”<< myAge++ <<“ jastaman \n”;
15:cout <<”Siz”<<++yourAge<<“ jastasiz \n”;
16:cout << “Maǵliwmatlardi qaytadan”
17:cout << “shiǵarayiq \n”;
18:cout <<” Men”<< myAge<<“jastaman \n”;
19:cout <<”Siz”<<yourAge<<“jastasiz \n”;
20:return 0;
21:}
HАТИЖА:
Men 39 jastaman
Siz 39 jastasiz
Bir jil o`tti …
Men 40 jastaman
Siz 40 jastasiz
Jáne bir jil o`tti …
Men 40 jastaman
Siz 41 jastasiz
Maǵliwmatlardi qaytadan shiǵarayiq
Men 41 jastaman
Siz 41 jastasiz
Operator prioriteti.
Quramali ifodalarda qaysi ámel birinshi nábette orinlanadi, qosiwma yaki
ko\bebeytiw? Máselen:
х=5+3*8;
ifodada egerde birinshi qosiw orinlansa nátiyje 64 ke, egerde ko’beytiriw birinshi
orinlansa nátiyje 29 ǵa teń boladi.
Egerde eki matematik ifodaniń prioriteti teń bolsa, olar shepten ońǵa qaray izbe – iz
orinlanadi.
Demek
х=5+3+8*9+6*4
ifodada birinshi ko’beytiw ámelleri shepten ońǵa qaray orinlanadi.
8*9=72 hám 6*4=24. Keyin bul ifoda ápiwayiraq ko’rinis payda etiledi.
х=5+3+72+24
Endi qosiwdi tap solay etip ońǵa qaray orinlaymiz:
5+3=8; 8+72= 80; 80+24=104;
Biraq, barliq operatorlar da bul tártipke ámel qila bermeydi.
Lekciya7
Tema: Qarim – qatnas operatorlari. Logikaliq operatorlar. Shártli operatorlar.
Birinshi dárejedegi operatsiyalar
Reje:
1. Qarim – qatnas operatorlari).
2. Logikaliq operatorlar..
3. Shártli operatorlar.
Qarim- qatinas operatorlari.
Bunday operatorlar eki mánistiń teń yaki teń emesligin aniqlaw ushin isletiledi.
Salistiriw ifodasi hár dayim true (ras) yaki false (jalǵan) mánis qaytaradi.
Qarim- qatinas operatorlari
Atamasi
Operator
Teńlik
Teń emes
Úlken
==
!=
>
Úlken
yaki teń
>=
Kishi
<
Kishi yaki
teń
<=
Misal
Qaytaratuǵin mánis
100==50
false
50==50
true
100!=50
true
50!=50
false
100>50
true
50>50
false
100>=50
true
50>=50
true
100<50
true
50<50
false
100<=50
true
50<=50
true
Logikaliq operatorlar
Programmalastiriwda bir emes balkim bir neshe shártli ámellerdi tekseriw zárúriyati
júdá ko’p ushiraydi. Máselen, x o’zgeriwshisi ol o’zgeriwshisinen, ol bolsa o’z
náwbetinde z o’zgeriwshisinen úlkemnba shárti buǵan missal bola aladi.
To’mendegi logika tiykarinda joqari dárejede tashkkil qilinǵan signalizatsiya
sistemasin sawlelendiriń. Egerde qapida signalizatsiya ornatilǵan bolsa HÁM kún waqti
keshki saat alti HÁM búgin bayram YAKI dem alis kúni BOLMASA politsiya
shaqirilsin. Barliq shártlwerdi tekseriw ushin C++ tiliniń úsh logikaliq operatori isletiledi.
Olar to’mendegi berilgen kestede:
Logikaliq operatorlar
Operator
Belgi
Missal
HÁM
&&
1 ifoda && 2 ifoda
YAKI
||
1 ifoda||2 ifoda
BIYKAR
!
!ifoda
if operatori
Ádette programma qatarma – qatar tártippenen orinlanadi. If operatori sha\rtti
tekseriw (máselen, eki o’zgeriwshiler teńba?) hám oniń[ nátiyjesine baylanisli halda
programmaniń orinlaniw tártibin o’zgertiriw imkánin beredi. If оperatoriniń ápiwayi
formasi to’mendegishe ko’riniste:
if (shárt)
ifoda;
Qawsirma ishindegi shárt ixtiyariy ifoda bboliwi múmkin. Egerde bul ifoda false
mánisin qaytarsaonnan keying ifoda yaki blok túsirilip qaldiriladi. Egerde shárt true
mánis qaytarsa náwbettegi ifoda orinlanadi:
if (úlkenSan>kishiSan)
úlkenSan=kishiSan;
bul jerde úlkenSan hám kishiSan o’zgeriwshilerisalistirilip atir. Egerde úlkenSan
o’zgeriwshisi mánoso úlken bolsa, bul náwbettegi qatarda oǵan mánis sipatinda kishiSan
o’zgeriwshisiniń mánisi o’zlestiriledi.
if operatorinda figurali qawsirma ishine alinǵan ifodalar bloginda isletiw múmkin.
if (shart)
{
1 - ifoda
2 - ifoda
3 - ifoda
}
To’mendegi ifodalar bloginiń qollaniliwina tiyisli missal keltirilgen.
if(úlkenSan>kishiSan)
{ úlkenSan=kishiSan
cout<<” úlkenSan:”<< úlkenSan << “/n”;
cout<<” kishiSan:”<< kishiSan << “/n”;
}
Bul jaǵdayda úlkenSan o’zgeriwshisine kishiSan o’zgeriwshisi o’zlestirilip atir.
Lekciya8
Tema: Bibliotekaliq fayl iostream.h. Kiritiw, shiǵariw operatori. Shiǵiwshi arnawli
simvollardan paydalaniw. Dec, oct, hex modifikatori
Reje:
1. Bibliotekaliq fayl iosteram.h.
2. Kiritiw, shiǵariw operatori..
3. Shiǵiwshi arnawli simvollardan paydalaniw
Bibliotekaliq fayl iosteram.h
4. // Sálem.CPP programmasi
5. #include <iostream.h >
6.
7. int main( )
8. {
9. cout << “Sálem!”;
10. return 0;
11.}
NÁTIYJE:
Sálem!
ANALIZ
1 – qatarda iostream.h fayli jariyaaniwshi faylina biriktirilip arit. Programmada
birinshi funta belgisi (#) belgisi jaylasqan. Ol preprotsessorǵa signal uzatadi.
Kompilyatodiń hár sapar iske túsiriliwinde preprocessor da iske túsiriledi. Ol
programmadaǵI funta (#) belgisi menen baslaniwshi qatarlardi oqiydi.
include - preprocessordiń komandasi bolip, ol to’mendegishe awdariladi: «Bul
komandaniń artinan fauyl ati keledi. Bul attaǵI fayldi izlew hám fayldaǵI mazmundi
programmaniń jariyalaw bo’legine jaziw kerek».
Figuraliq qawsirma ishindegi fayldi mas fayllar jaylastirilǵan barliq papkalardan izlew
lazimliǵin ko’rsetedi. Egerde kompilyator tuwri sazlanǵan bolsa figuraliq qawsirmalar
iostream.h faylin sizdiń kompilyatorińiz ushin mo’ljellengen.h keńeytpeli fayllardi
o’zinde saqlawshi papkadan izlewi kerekligin ko’rsetedi. iostream.h ( input – output
stream – kiritiw-shiǵariw-aǵimi) faylinda ekranǵa maǵliwmatlardi shiǵariw processin
támiyinleytuǵin cout obyekti aniqlanǵan.
Kiritiw, shiǵariw operatori.
Shiǵiwshi aǵim cout kelisilgen boyinsha ekranǵa mas keledi. Biraq arnawli
operatorlar járdeminde aǵimdi printer yaki faylǵa sáykes qoyiw múmkin.misal ushin,
MS-DOS to’mendegi komandasi FIRST.EXE programmasi shiǵiwshini printerge
jiberedi:
S:\> FIRST > PRN <ENTER>
Tomendegi programma 1001.SRR 1001 sanin ekranǵa shiǵaradi:
#include <iostream.h>
void main(void)
{
cout << 1001;
}
Nátiyjesi : S:\> 1001 <ENTER>
1001
Bir neshe mánislerdi shigáriw:
#include <iostream.h>
void main(void)
(
cout << 1 << 0 << 0 << 1;
}
Natiyje:
S:\> 1001TOO <ENTER>
1001
Arnawli simvollar.
С++ kompiliyatori tekstlerdi formatlawshi bir neshe arnawli simvollardan
quralǵan. Bul simvollardi programmada qollaniwda «keri slesh» ten paydalanamiz. Keri
sleshten keyin basqariwshi belgi jaziladi. Máselen, tabulyatsiya belgisin progrtammaǵa
qoyiw ushin to’mendegishe jaziwdi jaziw kerek:
Char tab =‘\t’;
Bul misalda char tipindegi \t mánisin qabil etedi. Arnawli belgiler informatsiyalardi
ekranǵa, faylǵa hám basqa shiǵariw qurilmalarina formatlaw ushin qollaniladi.
Belgiler
Mánisi
\n
Jańa qatarǵa o’tiw
\t
Tabulyatsiya
\b
Bir pozitsiyaǵa o’tiw
\”
Ekilik qawsirma
\’
Birlik qawsirma
\?
Soraw belgisi
\\
Keri slesh
Lekciya9
Tema: Strukturaliq programmalastiriwdiń bazaliq dúzilisi. Siziqli qurilis.
O’zlestiriw operatori. “Aniqlama” operatori. Programmaliq blok{}. Math.h
bibliotekaliq fayl.
Reje:
1. Strukturaliq programmalastiriwdiń bazaliq dúzilisi.
2. “Aniqlama” operatori.
3. Math.h bibliotekaliq fayl
Strukturaliq programmalastiriwdiń bazaliq dúzilisi
Bloklar hám kompleks ifodalar.
Bazida programma túsinerli boliwi ushin o’z- ara logikaliq baylanisqan ifodalardi
blok dep atalowshi komplekslerge birlestiriw qolayli. Blok ashiliwshi figuraliq
qawsirma({)menen baslanadi yaki jawiliwshi figuraliq qawsirma (}) menen tamamlanadi.
Blok ashilǵanda hám jabilǵanda noqatli vergul qoyilmaydi.
{
temp= a;
a = b;
b = temp;
}
Bul blok tap bir ifoda siyaqli orinlanadi, ol aq hám b o’zgeriwshiler mánislerin
almastiradi.
Ámeller (Операциялар).
Orinlaniwi nsátiyjesinde qandayda bir mánis qaytaratuǵin barliq igodalar C++
tilinde ámeller dep ataladi. Ámeller álbette qandayda bir manıs qaytaradi. Máslen, 3+2
ameli 5 ti qaytaradi.
Operatorlar.
Operator – bul qaydayda bir ámeldi orinlaw tuwrisinda kompiliyatorǵa uztilatuǵin
literal esaplanadi. Operatorlar operandlarǵa tásir ko’rsetedi. C++ te operandlar dep o’z
aldna literallar hám pútin ifodalar túsiniledi.
С++ tilinde eki ko’rinistegi operatorlar bar:
•
•
O’zlestiriw operatorlar
Matematikaliq operatorlar
O’zlestiriw operatori.
O’zlestiriw operatori (=) o’znen shep tárepte turǵan operand mánisin teńlik
belgisinen oń táreptegilerdi almastradi. Máselen,
х = а+b;
ifodasi х operandlarǵa a hám b o’zgeriwshilerdi qosiwdan payda bolǵan ńtiyjeni
o’zlestiredi.
O)’zlestiriw operatorinan shepte jaylasqan operand adresi operand yaki 1 – mánis
dep ataladi. O’zlestiriw operatorlarinan ońda jaylasqan operand yaki r – mánis dep
ataladi.
O’zgermesler tek ǵana r – mánis boliwi múmkin hám hesh qashan adressli operand
bola almaydi, sebebi programmaniń orinlaniwi protsessinde o’zgermes mánisti
o’zgertiripbolmaydi.
35 = х // naduris!
l–mánis bolsa r–mánis boliwi múmkin.
Matematikaliq operatorlar.
С++ tilinde 5 tiykarǵi matematikaliq operatorlar qollaniladi: qosiw (+), ayiriw (-),
ko’beytiw (*),pútin sanǵa bo’liw (\) hám modul boyinshabo’liw (%)(qaldiqtialiw).
Logikaliq kobeyttiriw
Logikaliq ko’beytiw operatori eki ifodani easplaydi, eger eki ifoda true mánis
qaytarsa HÁM operatori hám true mánis qaytaradi.Egerde sizdiń qarnińiz ash ekenligi ras
bolsa hám sizde pul bar ekenligi da ras bolsa, onda siz supermarketke bariwińiz hám ol
jerden o’zińizge túslik qiliw ushin qandayda bir nárse satip aliwińiz múmkin.
if(x==5)&&(y==5)
logikaliq ifodasi egerde x hám y o’zgeriwshilerin ekewiniń da mánisleri 5 ke teń
bolǵanda ǵana true mánis qaytaradi.
Logikaliq qosiw operatori
Logikaliq qosiw operatori hám eki ifoda arqali esaplanadi. Egerde olardan birartasi
ras bolsa logikaliq qosiw operatori true mánis qaytaradi. Egerde sizde pul YAKI kredit
kartochkasi bolsa, siz schyotti to\ley alasiz. Bul jaǵdayda eki shárttińda birden orinaniwi:
pulǵada hám kredit kartochkasina da iye boliwińiz shárt emes. Sizge olardan biriewi
orinlaniwi jeterli. Bul operatorǵa tiyisli jáne bir misaldi qaraymiz. Ma;selen,
if(x==5)||(y==5)
ifodasi yki x o’zgeriwshi mánisi, yaki y o’zgeriwshi mánisi, yaki ekewinińda mánisi da 5
ke teń bolsa ras mnánis qaytaradi.
Logikaliq biykar etiw operatori
Logikaliq biykarlaw operatori tekseriplip atirǵan igfoda jalǵan bolsa true mánis
qaytaradi. Egerde tekserilip atirǵan ifoda ras bolsa bikarlaw operatori false mánis
qaytaradi. Máselen,
(if!(x==5))
Ańlatpasinińmánisi, egerde x o’zgeriwshisi 5 ke reń bolmasa true mánis qaytaradi. Bul
ańlatpani basqasha etip ta jaziw múmkin:
if(x!=5)
Lekciya10
O'zgeriwshiler. Bazalıq sanlı tip o'zgeriwshiler. Belgili hám belgisiz tipler. Simvollı
o'zgeriwshıler. Shıǵıw processindegi monipulyator
Jiynawshi fayl járdeminde orinlaniwshi fayldi payda etiw
С++ tiilinde programmalar ádette bir yaki bir neshe obyektli fayllar yaki
bibliotekalardi komponovka etiw járdeminde payda etiledi. Biblioteka dep bir yaki bir
neshe komponovka qiliniwshi fayllar toplamina aytiladi. C++ tiń barliq kompilyatorlari
programmaǵa qosiw múmkin bolǵan funktsiyalar hám klasslardan ibarat biblioteka payda
ete aladi. Funktsiya – bul ayirim xizmetshi ámellerdi, máselen eki sandi qosip, nátiyjesin
ekranǵa shiǵariwdi orinlaytuǵin programma blogi esaplanadi. Klass sipatinda
maǵliwmatlar toplami hám olarǵa baylanisqan funktsiyalardi qaraw múmkin. Demek,
orinlaniwshi fayldi payda etiw ushin to’mende keltirilgen ámellerdi orinlaw lazim:
.срр keńeytpeli programma kodi payda etiledi;
Programma kodin kompiliyatsiya etiw arqali.obj keńeytpeli obyektli fayl dúziledi.
Orinlaniwshi fayldi payda etiw maqsetinde .obj keńeytpeli fayli zárúriy bibliotekalar
arqali komponovka qilinadi.
iostream.h fayli jariyalaniwshi faylǵa biriktirilip atir. Programmada birinshi funta
(#) belgisi jaylasqan. Ol preprotsessorǵa signal uzatadi. Kompiliyatordiń hár sapar iske
túsiriliwinde preprotsessor da iske túsiriledi. Ol progrmmadaǵI funta (#) belgisi menen
baslaniwshiqatarlardi oqiydi.
С++ tilindegi programmalardiń quramliq bo’limleri
Kiritiw shiǵariw operatorlari.
Shiǵariwshi aǵim cout kelisilgen boyinsha ekranǵa sáykes keledi. Biraq arnawli
operatorlar járdeminde oqim cout kelishilgan buyicha ekranga mos keladi. Misal ushin
MS-DOS to’menndegi komandasi FIRST.EXE programmasi shiǵimshini printerge
baǵdarlaydi:
S:\> FIRST > PRN <ENTER>
To’mendegi programma 1001.SRR 1001 sanin ekranga shiǵaradi:
#include <iostream.h>
void main(void)
{
cout << 1001;
}
Programma orinlaniwi nátiyjesi: S:\> 1001 <ENTER>
1001
Bir neshe mániserdi shiǵariw:
#include <iostream.h>
void main(void)
(
cout << 1 << 0 << 0 << 1;
}
Natiyje:
S:\> 1001TOO <ENTER>
1001
Lektsya11
MATEMATIKALIQ KITAPXANA GUNKTSIYALARI
Standartkitapxananiń matematikaliq funksiyalari ko'plegen amellerdi orinlawǵa imkán
beredi. Biz bul kitapxana misalinda funksiyalar menen islewdi ko’rip o’teyik.
Máselen bizdiń programmamizda to’mendegi Qatar bar bolsin:
double = k;
int m = 123;
k = sin(m);
kompilyator bul qatardi ko’rgeninde standart kitapxanadan sin funksiyasin shaqiradi.
Kiriwshi mánis sipatinda m di berdik. Juwap, yaǵniy funktsiyadan qaytqan mánis k ǵa
berildi. Funksiya agumentleri o'zgermes sanlar (konstanta)
o'zgeriwshiler, ifodalar hám basqa mas keliwshi manis qaytaratuǵin funktsiyalar boliwi
múmkin. Máselen,
int g = 49, k = 100;
cout << "4900 ning ildizi -> "<< sqrt( g * k );
Ekranda:
4900 niń koreni -> 70;
Matematikaliq
funksiyalar
keri
jaǵdaylarda
double
tipindegi
qiymat
qaytarishadi.Kiruvchi argumentning tipi sifatida esa double ga keltirilishi mumkin
bo'lgan tip beriladi. Bu funksiyalarni ishlatish uchun math.h (yangi ko'rinishda
cmath)e'lon faylini include bilan asosiy dastur tanasiga kiritish kerak.Quyida matematik
funksiya-lar kutubhonasining bazi bir ázolarini beraylik. x va y o'zgaruvchilari double
tipiga ega.
Funksiya
Aniqlaniwi
Misal
ceil(x)
x ni x dan katta yoki unga teng b-n
ceil(12.6) = 13.0
eng kichik butun songacha yahlitlaydi
ceil(-2.4) = -2.0
cos(x)
x ning trigonometrik kosinusi (x radianda) cos(0.0) = 1.0
exp(x)
e ning x chi darajasi (eskponetsial f-ya)
exp(1.0) = 2.71828
exp(2.0) = 7.38906
fabs(x)
x ning absolut qiymati
x>0 => abs(x) = x
x=0 => abs(x) = 0.0
x<0 => abs(x) = -x
floor(x)
x ni x dan kichik bo'lgan eng katta floor(4.8) = 4.0
butun songacha yahlitlaydi
floor(-15.9) = -16.0
fmod(x,y) x/y ning qoldiǵini kasr son tipida beradi fmod(7.3,1.7) = 0.5
log(x)
x ning natural lagorifmi (e asosiga ko'ra) log(2.718282) = 1.0
log10(x)
x ning 10 asosiga ko'ra lagorifmi
log10(1000.0) = 3.0
pow(x,y)
x ning y chi darajasini beradi
pow(3,4) = 81.0
pow(16,0.25) = 2
sin(x)
x ning trigonometrik sinusi (x radianda) sin(0.0) = 0.0
sqrt(x)
x ning kvadrat ildizi
tan(x)
x ning trigonometrik tangensi (x radianda) tan(0.0) = 0
sqrt(625.0) = 25.0
Lektiya12,13
if operatori
Ádette programma qatarma – Qatar menen orinlanadi. If operatori shártti tekseriw
(máselen, eki o’zgeriwshi teńba?) hám oniń nátiyjesine baylanisli ráwishte programmani
orinlaniw tártibin o’zgertiriw imkániyatin beredi. If operatoriniń ápiwayi formasi
to’mendegishe:
if (shárt)
ifoda;
Qawsirma ishindegi shárt ixtiyariy ifoda bboliwi múmkin. Egerde bul ifoda false
mánisin qaytarsaonnan keying ifoda yaki blok túsirilip qaldiriladi. Egerde shárt true
mánis qaytarsa náwbettegi ifoda orinlanadi:
if (úlkenSan>kishiSan)
úlkenSan=kishiSan;
bul jerde úlkenSan hám kishiSan o’zgeriwshilerisalistirilip atir. Egerde úlkenSan
o’zgeriwshisi mánoso úlken bolsa, bul náwbettegi qatarda oǵan mánis sipatinda kishiSan
o’zgeriwshisiniń mánisi o’zlestiriledi.
if operatorinda figurali qawsirma ishine alinǵan ifodalar bloginda isletiw múmkin.
if (shart)
{
1 - ifoda
2 - ifoda
3 - ifoda
}
To’mendegi ifodalar bloginiń qollaniliwina tiyisli missal keltirilgen.
if(úlkenSan>kishiSan)
{ úlkenSan=kishiSan
cout<<” úlkenSan:”<< úlkenSan << “/n”;
cout<<” kishiSan:”<< kishiSan << “/n”;
}
Bul jaǵdayda úlkenSan o’zgeriwshisine kishiSan o’zgeriwshisi o’zlestirilip atir.
else gilt so’zi
Programmalarda ko’pshilik jaǵdaylarda qandayda bir shártti orinlaniwina (yaǵniy
bul shárt true mánis qaytarsa) baylanisli rawishte bir blok, oniń orinlanbasliǵina
tiykarinan bolsa basqabir bloktiń orinlaniwin talap etedi.
Programmaniń ápiwayiliǵin támiynlew ushin else giltli so’zinen paydalaniw
múmkin.
if (shárt)
ańlatpa;
else
ańlatpa;
if oepratori arqali quramali konstruktsiyalardi payda etiw
if–else konsturtsiyasinda ańlatpalar blogi ixtiyariy operatorlardi isletiwde hesh
qanday shegara joq. Sol qatardan, ańlatpalar blogi ishinde jáne if – else operatorlarin
isletiw múmkin. Bul jaǵdayda bir neshe if operatorinan ibarat ish – ishinen konstruktsiya
payda boladi.
if (1–shárt)
{
if (2–shárt)
1–ańlatpa
else
{
if (3–shárt)
2–ańlatpa
else
3–ańlatpa
} }
else
4–ańlatpa;
Lekciya14
Switcsh operatori
if-else-if járdemi menen bir neshe shártti test qiliwimiz múmkin. Biraq jaziw qramastan
Oqıwǵa qiyin hám ko’rinisi qopal boladi. Eger shárt ifoda pútin san tipinde bolsa, biz
switch (tańlaw) ńlatpalarin islete alamiz.
switch strukturasi bir neshe case etiketlerinen (label) hám májbúriy bolmaǵan default
etiketinen ibaratdúr. Etiket bul bir atama. Ol programmaniń bir noqatinda qoyiladi.
Programmaniń basqa jerinen bul etiketke o'tiwdi orinlaw múmkin. O’tiw yaki sekiriw
goto menen ámelge asiriladi, switch bloginda da qollaniladi.
5 lik sistemadaǵi bahani so'zlik bahaǵa o’tkeretuǵin blokti jazayiq.
int baha;
baha = 4;
switch (baha) {
case 5: cout << "Ayriqsha";
break;
case 4: cout << "jaqsi";
break;
case 3: cout << "qaniqarli";
break;
case 2:
case 1: cout << "ayriqsha";
break;
default: cout << "Baha qáte kiritildi!";
break;
}
switch qa kirgen o’zgeriwshi (joqarida jazilǵan misal) hár bir case etiketleriniń
mánisleri menen salistirip shiǵildi. Salistiriw joqaridan to’menge qaray orinlanadi.
Shárttegi mánis etikettegi mánis penen teń bolip shiqqanda bul case qa teyisli mánis yaki
ańlatpalar blogi orinlanadi. Soń break sekiriw buyriǵI menen switch tiń denesinen
shiǵiladi. Eger break qo'ylmasa, keyingi etiketler mánisleri menen salistiriw
orinlanbastan olarǵa tiyisli ifodalar qatinasaberedi. Bul álbette biz qálemeytuǵin nárse,
default etiketi májbúriy emes. Biraq shárt shegarasinan basqa bolǵan jaǵdaylardi
diagnostika qiliw ushin kerek boladi.
case hám etiket arasinda bos orin qaldiriw shárt. Sebebi, orin qaldiriw shárt. Sebebi,
máselen: case 4: ti case4: dep jaziw ápiwayi etiketti júzege keltiredi, bunda shártti test
etilip atirǵan ifoda 4 penen salistirmay o’tiledi.
Lekciya16
TSIKL OPERATORLARI.
While operatori. While operatori to’mendegi uliwmaliq ko’riniske iye:
While(ańlatpa)
Operator
Bul operator orinlanǵanda dáslep ańlatpa esaplanadi. Eger oniń mánisi 0 den parqli bolsa
operator orinlanadi hám ańlatpa qayta esaplanadi. Ańlatpa 0 bolmaǵansha tsikl dawam
ete beredi.
Eger programmada while (1); Qatar qoyilsa bul programma xesh qashan tamamlanbaydi.
Do-While operatori. Do-While operatori uliwmaliq ko’rinisi to’mendegishe:
ÓZBEKISTAN RESPUBLIKASĺ JOQARĺ HÁM ORTA ARNAWLĺ
BILIMLENDIRIW MINISTRLIGI
MUHAMMED AL-XOREZMIY ATINDAĠI TASHKENT AXBOROT
TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
janındaġı
Qaraqalpaqstan Respublikası informaciyalıq texnologiyaları texnikumı
“DÁSTURLEW”
páninen
VIZUAL-DIDAKTIK RESURSLAR
Pán oqıtıwhısı:
______________
A. Amanbaeva
ÓZBEKISTAN RESPUBLIKASĺ JOQARĺ HÁM ORTA ARNAWLĺ
BILIMLENDIRIW MINISTRLIGI
MUXAMMED AL-XOREZMIY ATINDAǴI TASHKENT AXBOROT
TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
janındaǵı
QARAQALPAQSTAN RESPUBLIKASĺ INFORMACIYALĺQ
TEXNOLOGIYALARĺ TEXNIKUMĺ
“TASTÍYÍQLAYMAN”
Qaraqalpaqstan Respublikası
informaciyalıq texnologiyaları texnikumı
oqıw hám tárbiya isleri boyınsha direktor
orınbasarı ____________ Ó. Elmuratov
“____” _____________ 2021 jıl
“DÁSTÚRLEW”
páninen
BAHALAW ŎLSHEMLERI
Nókis-2021
BAHALAW ÓLSHEMLERİ
Kurs boyınsha oqıwshılardıń ózlestiriw hám bahalaw miyzanları
Baqlaw formaları
Bahalaw túri
Kúndelikli sabaqqa
qatnasıw aktivligi hár
A) Tıńlawshınıń lekciya hám ámeliy
bir saatta baqlap hám
shınıǵıwlarda qatnasıw aktivligi:
bahalanıp barıladı.
B) Berilgen tapsırmalarıi orınlaw (oqıwshı
tárepinen óz betinshe tayarlanatuǵın jumısları
– referat, slayd, tablica h.t.b):
Jámi ballar
1.Kúndelikli bahalaw: (5 ballıq formada)
40 ball
30 test alınadı.
2.Aralıq baqlaw: (Test tapsırıw)
(Hàr biri 1 balldan)
30 ball
30 test alınadı.
3.Juwmaqlawshı baqlaw: (Test tapsırıw)
(Hár biri 1 balldan)
Jámi
Ózlestiriw kórsetkishleri
30 ball
100 ball
Baha
85.01 – 100
5
70.01 - 85
4
55.01 – 70
3
0 - 55 ke shekem
2
Aralıq qadaǵalaw
30 test
Ulıwma ball – 30 ball
(bir tuwrэ juwap 1 ball)
30-28 aralıǵındaǵı durıs
juwap ushın
100-86 % aralıǵı
5 baha
27-23 aralıǵındaǵı durıs
juwap ushın
85-71 % araliǵı
4 baha
22-19 aralıǵındaǵı durıs
juwap ushın
70-56 % aralıǵı
3 baha
18-0 aralıǵındaǵı durıs
juwap ushın
55-0 % aralıǵı
2 baha
Juwmaqlawshı
qadaǵalaw
30 test
Ulıwma ball – 30 ball
(bir tuwri juwap 1 ball)
30-28 aralıǵındaǵı durıs
juwap ushın
100-86 % aralıǵı
5 baha
27-23 aralıǵındaǵı durıs
juwap ushın
85-71 % aralıǵı
4 baha
22-19 aralıǵındaǵı durıs
juwap ushin
70-56 % aralıǵı
3 baha
18-0 aralıǵındaǵı durıs
juwap ushın
55-0 % aralıǵı
2 baha
Pàn boyinsha oqıwshılar bilimin bahalaw
KRİTERİYASI
Ózbekstan Respublikası Joqarı hàm orta arnawlı bilimlendiriw ministrliginiń 2010
jıl 25 avgusttaǵı 333-sanlı buyrıǵı menen Nızamǵa ózgertiwler hàm qosımshalar
kirgizilip, bul boyınsha oqıwshılar bilimin qadaǵalaw hàm reyting sisteması arqalı
bahalaw tómendegi túrlerde àmelge asırıladı:
•
•
•
Kúndelikli qadaǵalaw (KQ);
Aralıq qadaǵalaw (AQ);
Juwmaqlawshı qadaǵalaw (JQ).
Pan boyınsha oqıwshınıń semestr dawamındaǵı ózlestiriw kórsetkishi 100 ballıq
sistemada bahalanadı. Usı 100 ball qadaǵalaw túrleri boyınsha tómendegishe
bólistirilgen:
•
•
•
Kúndelikli qadaǵalaw – 40 ball;
Aralıq qadaǵalaw – 30 ball;
Juwmaqlawshı qadaǵalaw – 30 ball.
Kúndelikli qadaǵalaw boyınsha àmeliy shınıǵıwlar ushın ajıratılǵan hàr bir tema
boyınsha oqıwshınıń jazǵan konspekti, bilimi, óz betinshe pikir júrgiziwi, temalar
boyınsha tapsırmalardı orınlawı, óz betinshe jumıs nàtiyjeleri hàm àmeliy kónlikpelerin
anıqlap barıw nàzerde tutıladı hàm teoriyalıq hàm àmeliy sabaqlar ótiw processinde
àmelge asırıladı.
Aralıq qadaǵalawda pànniń bir neshe temaların óz ishine alǵan bólimi boyınsha
teoriyalıq shınıǵıwlar ótip bolǵannan keyin, oqıwshınıń teoriyalıq bilimleri bahalanadı
hàm onda oqıwshınıń konkret sorawlarǵa juwap beriwi yamasa mashqalanı sheshiw
sheberligi hàm qàbileti anıqlanadı. Aralıq qadaǵalawda oqıwshılardıń ózlestiriw
kórsetkishi lekciyalarda ótilgen temalar boyınsha awızeki, jazba jumıs, test ótkeriw
usılları hàm oqıwshınıń óz betinshe jumısı nàzerde tutılǵan halda bahalanadı.
Qadaǵalaw túriniń birewin (KQ, AQ) ózlestire almaǵan (54 procent hàm onnan kem
ball toplaǵan) oqıwshıǵa qayta ózlestiriw ushın nàwbettegi usı qadaǵalaw túrine shekem
múddet beriledi. Keyingi KQ, AQ túrlerin qayta ózlestiriw ushın múddet juwmaqlawshı
qadaǵalawǵa shekem belgilenedi.
Juwmaqlawshı qadaǵalaw semestr aqırında ótkerilip, juwmaqlawshı qadaǵalawda
oqıwshınıń bilim, kónlikpe hàm qànigeligi is baǵdarlamasınan kelip shıqqan halda,
pànniń ulıwma mazmunı shegarasında bahalanadı. Juwmaqlawshı qadaǵalaw jazba,
awızeki jumıs yamasa test ótkeriw usılında àmelge asırıladı.
Pàn boyınsha kúndelikli, aralıq hàm juwmaqlawshı qadaǵalawlardıń hàr birine
ajıratılǵan balldıń 55 procenti minimal ball etip belgilenedi.
Kúndelikli hàm aralıq qadaǵalawdıń hàr birine ajıratılǵan balldıń minimal balı,
yaǵnıy 55 procentinen artıq ball toplaǵan barlıq oqıwshılar usı pàn boyınsha
juwmaqlawshı qadaǵalawǵa kiritiledi.
Reyting qadaǵalawı kesteleri, qadaǵalaw túri, sanı hàm hàr bir qadaǵalawǵa
ajıratılǵan maksimall ball, sonıń menen birge kúndelikli hàm aralıq qadaǵalawlardıń
minimal balları haqqındaǵı maǵlıwmatlar pàn boyınsha birinshi sabaqta oqıwshılarǵa
jariyalanadı.
Pan boyınsha oqıwshılardıń bilimlerin bahalawda tómendegi
úlgi kriteriyler esapqa alınadı.
Bal
l
Baha
Oqıwshınıń bilim dàrejesi
1
2
3
“Ayrıqsha”
Predmettiń strukturası hàm baǵdarların táriplewdi bilse,
ekonomikalıq kategoriyalar àhmiyetin ańlasa, resurslar
sheklengenliginen kelip shıǵıp óndiris imkaniyatın túsinse,
talap hàm talap sızıǵınıń ózgeriwi haqqında ulıwma pikirge
iye bolsa, talap hàm usınıs nızamnıń àhmiyeti, bahalardıń
tàsiri nàtiyjesinde payda bolatuǵın bazarlardaǵı jaǵday
haqqında túsiniklerdi bilse. Pàn boyınsha keste, diagramma,
grafik hàm sxemalar tayarlaw, ótilgen temalar boyınsha
oqıwshı “Power Point” programmasında prezentaciya
tayarlaw, oqıwshı hàr bir tema shegarasında júz berip atırǵan
ózgeris hàm jańalıqlardı internet hàm basqa ǵalaba
informacion qurallari arqalı toplawı àmeliy sabaqlarda
toparlar menen pikir almasıp, diskussiya alıp barıwı,
normativ-huqıqıy hújjetler tiykarında bilimin tiykarlap,
kórsete alıwı, àmelde qollana alıwı, àhmiyetin túsinip, hàm
beriwi, túsinikke iye bolıwı, màseleler hàm testler sheshiwi
kerek.
100
86
85
“Jaqsı”
Predmettiń strukturası hàm baǵdarların tàriplewdi bilse,
teoriya hàm àmeliyattaǵı waqıya hàm waqıyalarınıń sharxini
bayan ese, kategoriyalar àhmiyetin ańlasa, Pàn boyınsha
keste, diagramma, grafik hàm sxemalar tayarlaw, ótilgen
temalar boyınsha oqıwshı “Power Point” programmasında
prezentaciya tayarlaw, normativ-huqıqıy hújjetler tiykarında
bilimin tiykarlap, kórsete alıwı, àmelde qollana alıwı,
àhmiyetin túsinip, hàm beriwi, túsinikke iye bolıwı,
màseleler hàm testler sheshiwi kerek. Normativ-huqıqıy
xújjetler tiykarında bilimin tiykarlap, túsinikke iye bolıwı.
“Qanaatlandırarlı”
Predmettiń strukturası hám baǵdarların táripley alsa,
kategoriyalar áhmiyetin ańlasa, Pán boyınsha ótilgen
temalar boyınsha oqıwshı “Power Point” programmasında
prezentaciya tayarlaw kónlikpelerine iye bolsa, normativhuqıqıy hújjetler áhmiyetin túsinse, testler sheshe alsa.
Normativ-huqıqıy hújjetler tiykarında bilimin tiykarlap,
túsinikke iye bolıwı.
71
70
55
54
0
“Qanaatland Tiykarǵı xızmeti haqqındaǵı nızamlar boyınsha anıq
túsinikke iye bolmaw, bilimin kórsete almaw, àmelde
ırarsız”
qollana almawı, áhmiyetin túsindirip bere almawı, aytıp bere
almaw, túsinikke iye bolmaw.
Oqıtıw materialları toplamın qayta kórip shıǵıw hám ózgertiriw kiritilgen
hújjetlerdi rásmiylestiriw
Oqıw ornınıń
texnologiyaları texnikumı
atı:
Qaraqalpaqstan
Respublikası
informaciyalıq
Oqıw pániniń atı: “KOMPYUTER TARMAQLARĺ HÁM
SISTEMALARĺN ADMINSTRATORLAW” oqıw ámeliyatı páninen
Oqıw jılı
2021-2022
oqıw jılı
Ózgertiriwler hám
qosımshalar
Kafedra jıynalısı
Tastıyıqlandı
bayanlaması
________ direktor
nomeri hám sánesi, orınbasarı imzası
kafedra basshısınıń hám tastıyıqlanǵan
imzası
sáne
ÓZBEKSTAN RESPUBLIKASÍ JOQARÍ HÁM ORTA ARNAWLÍ
BILIMLENDIRIW MINISTRLIGI
MUHAMMED AL-XOREZMIY ATÍNDAǴÍ TASHKENT INFORMACIYALÍQ
TEXNOLOGIYALARÍ UNIVERSITETI JANÍNDAǴÍ
QARAQALPAQSTAN RESPUBLIKASÍ
INFORMACIYA TEXNOLOGIYALARÍ TEXNIKUMÍ
“TASTÍYÍQLAYMAN”
Qaraqalpaqstan Respublikası Informaciya
texnologiyaları texnikumı
direktorı ____________ J.J.Ótejanov
“____” _____________ 2021 jıl
“DÁSTÚRLEW”
páninen
OQÍTÍW MATERIALLAR TOPLAMÍ
Ózbekstan Respublikası Joqarı hám Orta arnawlı bilimlendiriw ministrligi
“Professional tálim oqıw orınları ushın oqıtıw materialları toplamların jaratıwdı
shólkemlestiriw tuwrısındaǵı” 2020-jıl 4-sentyabr 465-sanlı buyrıǵı tiykarında
5.55.01.01 “Telekommunikaciya texnologiyaları” qániygeliginiń kúndizgi tálimi
ushın oqıtıw materiallar toplamı «Arnawlı pánler» kafedrasınıń 2021-jılındaǵı 31avgusttaǵı 1-sanlı jıynalısında kórip shıǵılıp, pedagogikalıq keńeske oqıw processinde
qollanıw ushın tastıyıqlawǵa usınıs kiritildi.
Qaraqalpaqstan Respublikası Informaciya texnologiyaları texnikumınıń 2021-jıl
«____» ________ daǵı «____» - sanlı pedagogikalıq keńestiń qararı menen tastıyıqlandı.
Kafedra baslıǵı:
Z.Qurbanbaeva
______________
Pán oqıtıwshısı:
A. Amanbaeva
______________
Nókis-2021
MAǴLIWMAT
Oqıtıwshınıń F.A.Á:
Amanbaeva Aqmaral Teńelbay qızı
Maǵlıwmatı:
Joqarı. TATU Nókis filialı
Qániygeligi:
informatika hám informaciyalıq texnologiyaları
Pedagogikalıq
is stajı:
6 jıl
Jumıs ornı:
QR Informaciyalıq texnologiyaları texnikumı
Elektron pochta mánzili: a.amanbaeva9391@gmail.com
Telefon nomeri:
(99) 955-73-17
OQÍTÍW MATERIALLARÍ TOPLAMÍ KÓRINISI
OQÍTÍW MATERIALLARÍ TOPLAM QURAMÍ
№
Toplam quramı
Forması
1
Kalendar-temalar rejesi
Keste
2
Pánniń tálim texnologiyası
Nusqa (PDF)
3
Temalar toplamı
Jazba+(SD Word)
4
Bahalaw kriteriyaları
Tekst,keste
5
Vizual-didaktik materiallar