O’zbekiston Respublikasi Raqamli Texnologiyalar Vazirligi
Muhammad al-Xorazmiy nomidagi
Toshkent Axborot Texnologiyalari Universiteti
Tarmoq havfsizligi fani bo’yicha
MUSTAQIL ISH
Mavzu: OSI ba TCP/IP modullari, vazifalari, o`xshashlik va kamchiliklari
Bajardi:NWS002-guruh talabasi
Abdurahmanova Muxlisa
Tekshirdi:Bekmirzayev O.N.
Toshkent-2024
Reja:
Kirish
1. OSI modeli va uning qatlamlari
2. OSI va TCP/IP modeli afzallik va kamchiliklari
3. TCP/IP stekprotokollari
4. TCP/IP va OSI modeli o'rtasidagi farq
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar va internet saytlari
OSI modeli va TCP/IP modeli o'rtasidagi farq


Ma'lumot
almashish - bu ma'lumotlarni yuborishimiz yoki qabul qilishimiz mumkin
bo'lgan jarayon yoki harakat. Ma'lumot uzatish uchun ikkita model mavjud. Biz
ushbu maqolada ushbu ikkita modelni muhokama qilamiz, shuningdek, ushbu ikki
maqola o'rtasidagi farqlarni ko'rib chiqamiz.
 OSI modeli
 TCP/IP modeli
OSI modeli
OSI qisqartmasi ochiq tizimlar o'zaro bog'lanishini anglatadi. U 7 qatlamdan iborat:
Jismoniy qatlam, Ma'lumotlar havolasi qatlami, Tarmoq qatlami, Transport qatlami,
Seans qatlami, Taqdimot qatlami va Ilova qatlami. Har bir qatlam o'z vazifasini
mustaqil ravishda bajaradi. U 1984 yilda Xalqaro standartlashtirish tashkiloti (ISO)
tomonidan ishlab chiqilgan.
OSI modeli
Afzalliklar
 Ulanishga yo'naltirilgan xizmatlar ham, ulanishsiz xizmatlar ham qo'llabquvvatlanadi.
 Bu juda moslashuvchan.
 Barcha qatlamlar mustaqil ravishda ishlaydi.
Kamchiliklari
 Modelni o'rnatish juda qiyin vazifadir.


Ba'zida ushbu modelga yangi protokolni kiritish qiyin bo'ladi.
U faqat namunaviy model sifatida ishlatiladi.
OSI tarmoq modelining afzalliklari
OSI modelidan foydalanishning asosiy afzalliklari quyidagilardan iborat:
 Bu marshrutizatorlarni, kalitlarni, anakartlarni va boshqa jihozlarni
standartlashtirishda yordam beradi.
 Interfeyslar soddalashtirilgan va standartlashtirilgan.
 Bu modulli muhandislikni osonlashtiradi.
 Sizning texnologiyangiz o'zaro ishlashini ta'minlashda sizga yordam
beradi.
 Evolyutsiyani tezlashtirishga yordam beradi
 Texnologiya rivojlanganda, eski protokollar yangi protokollar bilan
almashtirilishi mumkin.
 Ulanishga yo'naltirilgan va ulanishsiz xizmatlarni qo'llab-quvvatlang.
 Bu umumiy kompyuter tarmog'i modeli.
 Ulanishsiz va ulanishga yo'naltirilgan xizmatlar ikkalasi ham qo'llabquvvatlanadi.
 U keng ko'lamli protseduralarga moslashish qobiliyatiga ega.
TCP/IP tarmoq modelining afzalliklari
TCP/IP modelidan foydalanishning afzalliklari quyidagilardan iborat:
 Bu sizga har xil turdagi kompyuterlar o'rtasida aloqa
o'rnatish/o'rnatishda yordam beradi.
 Bu operatsion tizimning ishlashiga bog'liq emas.
 Ushbu model marshrutlash protokollarining keng doirasini qo'llabquvvatlaydi.
 Bu tashkilotdan tashkilotga internet orqali ishlashni osonlashtiradi.
 TCP/IP protokolining mijoz-server arxitekturasi nihoyatda
kengaytirilishi mumkin.
 U o'z-o'zidan va o'z-o'zidan mavjud.
 Bir nechta marshrutlash protokollari qo'llab-quvvatlanadi.
 Ushbu model ikkita kompyuter o'rtasida aloqa o'rnatishga qodir.
OSI tarmoq modelining kamchiliklari
Quyidagilar OSI modelidan foydalanishning ba'zi kamchiliklari:
Protokollarni o'rnatish ko'p vaqt talab qiladigan jarayondir.
 U faqat taqqoslash uchun namuna sifatida ishlatilishi mumkin.
 U hech qanday maxsus protokolni belgilamaydi.
 Ba'zi xizmatlar OSI tarmoq qatlami modelining ko'p darajalarida
takrorlanadi, masalan, transport va ma'lumotlar havolasi qatlamlari.
 Har bir qatlam oldingi qatlamdan ma'lumotlarni kutishi kerakligi
sababli, qatlamlar parallel ravishda ishlay olmaydi.
TCP/IP tarmoq modelining kamchiliklari
TCP/IP modelini qabul qilishda quyidagi kamchiliklar mavjud:
 TCP/IP - sozlash va boshqarish qiyin model.




TCP/IP IPX (Internetwork Packet Exchange) ga nisbatan yuqoriroq
sayoz/ustki xarajatlarga ega.
Ushbu arxitekturadagi transport qatlami paketlarni etkazib berishni
ta'minlamaydi.
TCP/IP da protokolni almashtirish qiyin.
Uning xizmatlari, interfeyslari va protokollari aniq ajratilmagan.
TCP/IP modeli
TCP/IP qisqartmasi Transmission Control Protocol/Internet Protocol degan maʼnoni
anglatadi. U jismoniy qatlam, tarmoq qatlami, transport qatlami va amaliy qatlam
deb nomlangan 4 ta qatlamga ega. Bundan tashqari, shaxsiy kompyuter tarmog'ida
aloqa protokoli sifatida foydalanish mumkin. U Vint Cerf va Bob Kan tomonidan
1970-yillarda ishlab chiqilgan.
Afzalliklar
 Ko'pgina marshrutlash protokollari qo'llab-quvvatlanadi.
 U katta hajmga ega va mijoz-server arxitekturasidan foydalanadi.
 Bu engil.
Kamchiliklari
 O'rnatish biroz qiyin.
 Paketlarni yetkazib berish transport qatlami tomonidan kafolatlanmaydi.
 Sinxronizatsiya hujumiga qarshi himoyasiz.
OSI modeli va TCP/IP modeli o'rtasidagi o'xshashliklar
OSI va TCP/IP ikkalasi ham mantiqiy modellardir. OSI va TCP/IP modellari
o'rtasidagi asosiy o'xshashliklardan biri shundaki, ular ikkalasi ham tarmoq bo'ylab
ikkita qurilma o'rtasida axborot qanday uzatilishini tasvirlaydi. Ikkala model ham
qatlamlar to'plamini belgilaydi. Har bir qatlam ma'lumotlarni uzatishni ta'minlash
uchun ma'lum funktsiyalar to'plamini bajaradi.
Ikkala model o'rtasidagi yana bir o'xshashlik shundaki, ular ikkalasi ham
inkapsulyatsiya tushunchasidan foydalanadi, bunda ma'lumotlar uzatilayotgan
ma'lumotlar va tarmoq tomonidan qanday ishlov berilishi kerakligi haqidagi
ma'lumotlarni o'z ichiga olgan sarlavhalar va treylerlar qatoriga to'planadi.
Qo'shimcha ma'lumot uchun TCP/IP modeli va OSI modeli o'rtasidagi
o'xshashliklar maqolasiga murojaat qilishingiz mumkin .
OSI – tarmoq modeli etaloni
OSI modeli:
 Ochiq tizimlarning o’zaro bog’lanish modeli (Open Systems
Interconnection, OSI);
 Xalqaro standartlashtirish tashkiloti (ISO) 1983 yilda standart sifatida
qabul qilingan.
OSI modeli quyidagilarni tavsiflaydi:
 Yetti darajadan tashkil topgan;
 Har bir darajadanning maqsadi mavjud.
 Tarmoq arxitekturasi emas!
 OSI modeli turli xil tarmoqlarni tavsiflash uchun «umumiy til»
sifatida ishlatiladi.
OSI vs TCP/IP
OSI modeli:
 Tarmoqni tavsiflash uchun eng yaxshi nazariya;
 Protokollardan foydalanilmaydi.
TCP / IP modeli
 Protokollardan keng foydalaniladi;
 TCP / IP to’plamiga asoslangan tarmoqlarni tavsiflash uchun mos
bo’lgan cheklangan model.
Ilova:
 OSI – har xil turdagi tarmoqlarni tavsiflash uchun model (Fiber
Channel, Infiniband, SS7 telefon signalizatsiyasi);
 TCP / IP – protokollar, Internetning asosi.




OSI modeli xususiyatlari
Tarmoq bо‘ylab amalga oshirilgan aloqani oson tushunilishini
ta’minlaydi;
Dasturlar va qurilmalar ishlashini kо‘rsatadi;
Foydalanuvchilarga yangi topologiyani tushunishga yordam beradi;
Turli tarmoqlar orasidagi funksional boq’liqliklarni oson solishtirish
imkoniyatiga ega.
Encapsulation OSI Model
TCP protokoli
TCP (Transmission Control Protocol) bu mustahkam, sifatli aloqa uchun
ishlatiladigan protokol. (to’lov tizimlari, ro’yxatdan o’tish va h…).
Protokol — jo’natuvchi va qabul qiluvchi o’rtasida ma’lumot almashish uchun oldindan
kelishib olingan kelishuvlar to’plami. Ikkala taraf ham ma’lumot almashinuvi vaqtida shu
kelishuvlarga qat’iy rioya qiladi.
TCP/IP kompyuter tarmog’ida barcha kompyuter ishlab chiqaruvchi kompaniyalarning
moslamaviy va dasturiy ta’minot hamkorligini ta’minlaydi. TCP/IP ochiq qaydnoma, bu
shuni bildiradiki, qaydnoma haqidagi barcha ma’lumotlar chop etilgan va undan barcha
ochiq foydalanadi. Bunday siyosat bu sohaning tezkor rivojlanishiga olib keldi.
TCP/IP stekprotokollari
TCP / IP modeli


Fakticheskiy (de facto) TCP / IP to’plamiga asoslangan amaldagi
standart;
TCP / IP modeli TCP / IP stekasi ishlashi uchun turli xil
texnologiyalarga asoslangan tarmoqlarni qanday yaratishni
tasvirlaydi.
OSI modeli etalon model bo’lib, bu faqat nazariy jihatdan mavjud. Hozirgi kunda bu
model asosida TCP/IP stek protokollariga asoslangan holda tarmoq ishlaydi. TCP/IP
ishlab chiqilishining yagona sababi OSI modelini soddalashtirish va qulay foydalanish
hisoblanadi.
TCP/IP va OSI modeli o'rtasidagi farq
TCP/IP
OSI
TCP uzatishni boshqarish protokoliga ishora
qiladi.
OSI ochiq tizimlar o'zaro bog'lanishiga ishora
qiladi.
TCP/IP ilova qatlamining o'zida ham sessiya,
ham taqdimot qatlamidan foydalanadi.
OSI turli seans va taqdimot qatlamlaridan
foydalanadi.
TCP/IP ulanishsiz gorizontal yondashuvga
amal qiladi.
OSI vertikal yondashuvga amal qiladi.
TCP/IP-dagi Transport qatlami paketlarni
yetkazib berish kafolatini ta'minlamaydi.
OSI modelida transport qatlami paketlarni
yetkazib berishni kafolatlaydi.
TCP/IP modelida protokollarni osongina
almashtirib bo'lmaydi.
OSI modelida protokollar yaxshiroq qamrab
olingan va texnologiya o'zgarishi bilan
almashtirilishi oson.
TCP/IP modeli tarmoq qatlami faqat
ulanishsiz (IP) xizmatlarni taqdim etadi.
Transport qatlami (TCP) ulanishlarni
ta'minlaydi.
Ulanishsiz va ulanishga yo'naltirilgan
xizmatlar OSI modelidagi tarmoq qatlami
tomonidan taqdim etiladi.
Parametrlar
OSI modeli
TCP/IP modeli
To'liq shakl
OSI qisqartmasi ochiq
tizimlar o'zaro
bog'lanishini anglatadi.
TCP/IP qisqartmasi
Transmission Control
Protocol/Internet Protocol
degan maʼnoni anglatadi.
Qatlamlar
U 7 ta qatlamdan iborat.
U 4 ta qatlamdan iborat.
TCP/IP
OSI
Foydalanish
Foydalanish darajasi
past.
U asosan ishlatiladi.
Yondashuv
U vertikal ravishda
yaqinlashadi.
U gorizontal ravishda
yaqinlashadi.
Yetkazib berish
OSI modelida paketni
yetkazib berish
kafolatlangan.
TCP/IP modelida paketni
yetkazib berish
kafolatlanmaydi.
O'zgartirish
Asboblarni almashtirish
va o'zgartirishlar ushbu
modelda osongina
amalga oshirilishi
mumkin.
Asboblarni almashtirish
OSI modelidagi kabi oson
emas.
Ishonchlilik
Bu TCP/IP modelidan
kamroq ishonchli.
OSI modeliga qaraganda
ishonchliroq.
Xulosa:
Xulosa o’rnida shuni aytish mumkinki, tarmoq tushunchasi juda chuqur
hisoblanadi, uni to’liq o’rganib chiqish uchun esa undagi har bir elementni o’rganish
lozim. Bugungi mavzuda men iloji boricha qisqa lekin tushunarli bo’lishiga harakat
qildim. Bu tushunchalar asosiylaridan bir nechtasi hisoblanadi holos.
Foydalanilgan adabiyotlar va internet saytlari
1. https://www.geeksforgeeks.org/difference-between-osi-model-and-tcp-ipmodel/
2. https://www.guru99.com/difference-tcp-ip-vs-osi-model.html
3. https://www.codingninjas.com/studio/library/osi-vs-tcp-ip-model