1-мавзу Фан Ғазначилик ДАВЛАТ БЮДЖЕТИДА ҒАЗНА ИЖРОСИНИНГ МОҲИЯТИ ВА АҲАМИЯТИ МАЪРУЗА РЕЖАСИ: 1. Byudjet g’azna ijrosining zarurligi, mohiyati va mazmuni. 2. O’zbekistonda davlat byudjeti g’aznachilik ijrosiga o’tishning bosqichlari. 3. G’aznachilik ijrosini amalga oshirishning tashkiliy elementlari va xususiyatlari Ғазначилик фани қайси фанлар билан боғлиқликда ўрганилади? Давлат бюджети Аудит Молиявий таҳлил 27/03/2024 Маҳаллий бюджетлар ҒАЗНАЧИЛИК Бюджетдан ташқари фондлар Молиявий назорат Бухгалтерия ҳисоби 3 Фаннинг предмети, мақсад ва вазифалари Давлат молиясини бошқаришни ислоҳ қилиш стратегияси • замонавий марказлашган ғазначилик тизимини шакллантириш; • янги бюджет таснифи ва бухгалтерия ҳисобининг янги ҳисоблар режасига асосланган ягона бюджет ва ҳисоб тизимини йўлга қўйиш; • ўрта муддатли бюджет стратегиясини ва дастурий бюджетлаштиришни жорий қилиш, • бюджет қонунчилигини янада ривожлантириш ва такомиллаштириш асосида бюджет фаолиятини ривожлантириш; • давлат бюджети даромадларининг барқарорлигини таъминлаш асоси сифатида солиқ сиёсатини янада такомиллаштириш ва ш.к. 27/03/2024 4 Фаннинг предмети, мақсад ва вазифалари Фаннинг келиб чиқишига олиб келган омиллар: • давлат молиясини бошқариш тизимини амалга оширилаётган иқтисодий ва демократик ислоҳотлар талабларига мослаштиришнинг зарурлиги, • давлат молиясини бошқаришни шаклан ва мазмунан янги сифат поғонасига кўтаришнинг зарурлиги, • давлат молиясини бошқариш органлари фаолият механизмларини ўрганиш ва такомиллаштиришнинг зарурлиги, • янги ғазначилик тизимини жорий этиш шарт-шароитлари, имкониятлари, афзалликлари, ғазначилик тизимининг ишлаш механизмини ўрганишнинг зарурлиги 27/03/2024 5 Фаннинг предмети, мақсад ва вазифалари Давлат бюджетининг ғазна ижроси иштирокчилари: • • • • • • молия органлари, Ғазначилик органлари, бюджет ташкилотлари, бюджетдан маблағ олувчилар, банклар, мол етказиб берувчилар ва бошқалар 27/03/2024 6 Фаннинг предмети, мақсад ва вазифалари • Davlat byudjetining g’azna ijrosi - davlat byudjeti va davlat maqsadli jamg’armalarining barcha daromadlarini, shuningdek, byudjet tashkilotlarining byudjetdan tashqari mablag’lar bo’yicha tushumlarini yagona g’azna hisobraqamga jamlash va ularning barcha xarajatlarini shu hisobraqamdan amalga oshirishni nazarda tutadi. Bu esa davlat byudjeti, byudjetdan tashqari fondlar, byudjet tashkilotlarining byudjetdan tashqari mablag’lari, davlat qarzlari va ularga xizmat ko’rsatish jarayonlarining tezkor nazoratini va monitoringini olib borish, davlat mablag’larining samarali ishlatilishini ta’minlash, davlat moliyaviy resurslarining harakati to’g’risida operativ tarzda ma’lumotlarni jamlash imkonini beradi. Davlat byudjetining g’azna ijrosini tashkil etish, shuningdek, uning davlat daromadlari va xarajatlarini hisobga olish O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi G’aznachiligi tomonidan O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi bilan birgalikda amalga oshiriladi. Davlat byudjeti ijrosi g’aznachilik tizimining joriy etilishi quyidagi ijobiy natijalarga erishishga imkoniyat beradi: -davlat moliyaviy resurslarining real hajmini va uning istiqbol ko’rsatkichlarini doimiy nazorat qilish; -davlat moliyasining holati to’g’risidagi tezkor va muntazam ravishda axborotlarni yig’ish, qayta ishlash va tahlil qilish; -davlat byudjeti daromad va xarajatlari kassa ijrosining har kungi aniqlashtirilgan monitoringini o’tkazish; - tasdiqlangan byudjet mablag’lari doirasida byudjet tashkilotlarining tovarlar va xizmatlar etkazib beruvchilar oldidagi majburiyatlarini qabul qilish bosqichida dastlabki nazoratni amalga oshirish; - moliya organlari tomonidan byudjet xarajatlarini o’z vaqtida va manzilli moliyalashtirish orqali byudjet mablag’larini bosh taqsimlovchilari tomonidan suiste’mol qilish va noto’g’ri ishlatishning oldini olish maqsadida joriy nazorat olib borish; ҒАЗНАЧИЛИК • G’aznachilik - • byudjetdan mablag’ oluvchilarning majburiyatlarini ijroga qabul qiladi va byudjet tashkilotlariga yetkazib berilgan tovar mahsulotlar, bajarilgan ishlar va ko’rsatilgan xizmatlar uchun G’aznachilik ularning nomidan va ularning topshirig’iga binoan vakolatni o’z zimmasiga oladi va byudjet mablag’larining maqsadli ishlatilishini ta’minlash va nazorat qilish asosida to’lovlarni amalga oshiradi1. ҒАЗНАЧИЛИКНИНГ МАҚСАДИ ВА ВАЗИФАЛАРИ • Давлат бюджетининг ғазна ижроси давлат бюджетининг барча даромадларини Ягона ғазна ҳисобварағига киритишдан, шунингдек харажатларини ушбу ягона ҳисобварақдан тўлашдан иборат. ҒАЗНАЧИЛИК ТИЗИМИНИ ЖОРИЙ ЭТИЛИШИНИНГ ИЖОБИЙ НАТИЖАЛАРИ • • • • • • • Пул оқимлари бўйича жараёнларни қисқартириш Дастлабки назорат қилиш Жорий назорат қилиш Касса ижросини кунлик мониторингини ўтказиш Давлат молиясининг ҳолати тўғрисидаги тезкор ахборотларни йиғиш. Қисқа фурсатда давлатнинг молиявий ресурслари реал хажмини аниқлаш. Вақтинчалик ҳаракатда бўлмаган бюджетнинг эркин маблағларини молия бозорларида самарали жойлаштирилиб ундан олинган даромадни эса бюджет харажатларини тўлиқ молиялаштиришга бюджет тақчилигини камайтиришга ва давлат қарзлари тўловига йўналтириш. ҒАЗНАЧИЛИКНИНГ АСОСИЙ ЭЛЕМЕНТЛАРИ Ягона ғазна ҳисобварағи Ғазначиликнинг Бош китоби Ғазначиликда кассани режалаштириш ва бошқариш Ғазначиликнинг ахборот тизими ҒАЗНАЧИЛИКНИНГ АСОСИЙ ЭЛЕМЕНТЛАРИ “Yagona g’azna hisobraqami G’aznachilik tomonidan boshqariladigan maxsus bank hisobraqami bo’lib, bu hisobraqamda Davlat byudjeti mablag’lari hamda byudjet tashkilotlarining byudjetdan tashqari mablag’lari kiritiladi. Yagona g’azna hisobraqamidan davlat byudjetida mablag’lari nazarda tutilgan yuridik va jismoniy shaxslarning xarajatlari to’lanadi, shuningdek, davlat maqsadli jamg’armalarining xarajatlari amalga oshiriladi” G’aznachilikning bosh kitobi. G’aznachilikning bosh kitobi – byudjet ijrosi g’azna usulining asosiy elementlaridan biridir. G’aznachilik Bosh kitobi bilan davlat moliyaviy resurslarining hisob-kitobi yuritiladi va moliya tizimining axborot tizimi faoliyat ko’rsatadi. G’aznachilikning Bosh kitobi byudjet opyeratsiyalari buxgaltyeriya hisobini yuritishning kompyutyerlashtirilgan tizimidir. ҒАЗНАЧИЛИКНИНГ АСОСИЙ ЭЛЕМЕНТЛАРИ G’aznachilikning axborot tizimi. G’aznachilikka yagona axborot tizimi xizmat qiladi. Hozirgi kunda G’aznachilikning yagona axborot tizimi yaratilgan bo’lib, “Davlat mablag’larini boshqarishning axborot tizimi” (DMBAT) deb ataladi G’aznachilikda davlat byudjeti mablag’larini boshqarish shundan iboratki, G’aznachilik yagona g’azna hisobraqamidan va G’aznachilikning boshqa bank hisobraqamlaridagi davlat byudjeti mablag’larini, davlat byudjetining xarajatlarini belgilangan muddatlarda amalga oshirish uchun yo’naltirish, shuningdek, davlat byudjetining vaqtincha bo’sh turgan mablag’larini bank depozitlari va boshqa aktivlarga vaqtincha joylashtirish Ғазначилик бўлинмалари вазифаси бюджетдан маблағ олувчилар шартномалари харажатлар сметасида кўрсатилган суммалар ва мақсадларга қатъий мувофиқ равишда тузилиши устидан қаттиқ назорат ўрнатиш асосида мазкур шартномаларни мажбурий рўйхатдан ўтказиш харажатлар сметаси ва рўйхатга олинган шартномаларда назарда тутилган қатъий суммалар доирасида товарлар етказиб берувчи (иш бажарувчи, хизмат кўрсатувчи)ларнинг бевосита ҳисоб рақамларига бюджетдан маблағ олувчилар номидан ва уларнинг топшириғи бўйича тўловларни амалга ошириш орқали тўлов интизомига сўзсиз риоя етилиши устидан таъсирчан назоратни таъминлаш киради. Эътиборингиз учун рахмат! Byudjet tizimi quyidagi printsiplarga asoslanadi: • • • • • • • • • • • • • • - Byudjet tizimining yagonaligi; - Byudjet tizimining O’zbekiston Respublikasi ma’muriy-hududiy tuzilishiga muvofiqligi; - Byudjet tizimi Byudjetlarining balansliligi va o’zaro bog’liqligi; - Byudjet tizimi Byudjetlari daromadlarini prognoz qilish va xarajatlarini rejalashtirish; - Byudjet tizimi Byudjetlari mablag’laridan foydalanishning aniq yo’naltirilganligi va maqsadlilik xususiyati; - Byudjet tizimi Byudjetlarining mustaqilligi; - Byudjet tizimi Byudjetlari mablag’laridan foydalanishning natijadorligi; - kassaning yagonaligi; - Byudjet jarayoni ishtirokchilarining javobgarligi; - ochiqlik.