MAVZU: XORIJIY VALYUTA BOZORI
MA’RUZACHI: SHERALIYEV ABBOS
REJA:
1.
XORIJIY VALYUTALAR BOZORI TASHKILIY JIHATLARI
2.
VALYUTA BOZORIDA SAVDONI AMALGA OSHIRISH TARTIBI
3.
FOREX SAVDO TIZIMINING ISHLASH MEXANIZMI, AFZALLIKLARI VA KAMCHILIKLARI
Xalqaro valyuta bozori
Turli mamlakatlarning
valyutalari oldi sotdisi
amalga oshiriladigan bozor
Dunyodagi aksariyat mamlakatlarning oʻzlarining milliy valyutalari mavjud.
Masalan: AQSHda AQSH dollari; Yevropa ittifoqida yevro; Brazilyada real;
Rossiyada rubl; Xitoyda yuan va boshqalar. Ushbu mamlakatlar orasida amalga
oshiriladigan savdo sotiqlar turli xil valyutalarni ayriboshlash (yoki boshqa
valyutadagi bank depozitlarini shakllantirish) jarayonlarini oʻz ichiga oladi. Agarda
Braziliyadagi biror bir firma xorijiy mamlakatdan biror bir mahsulot yoki aktivni
sotib oladigan boʻlsa, Braziliya reali yoki ushbu valyutadagi bank depoziti boshqa
valyutaga ayriboshlanadi. Valyutalar hamda maʼlum bir valyutada shakllantirilgan
bank depozitlari savdosi xorijiy valyuta bozori (FOREX)da amalga oshiriladi.
FOREX
Dastlab Foreks faqatgina sayohat qiluvchilar yoki savdogarlar tomonidan oʻz davlatlaridan
boshqa davlatga borganlarida valyutani ayriboshlash uchun ishlatilgan. Hozirgi kunda esa bu
atama asosan investitsiya kiritib, foyda olish mumkin boʻlgan manba sifatida qaraladi. Statistik
maʼlumotlarga nazar soladigan boʻlsak, foreksda oʻz faoliyatini boshlaydigan yangi
treyderlarning aksariyat qismi aniqrogʻi 90-95 foizi oʻz pullarini qanday qilib yoʻqotganini
tushunmagan holda ushbu bozorni tark etishadi. Bugungi kunda foreks dunyoning eng katta
moliyaviy bozori hisoblanib, undagi kunlik oʻrtacha tranzaksiyalar miqdori taxminan 5 trillion
AQSH dollarini tashkil etadi.
Foreign exchange - ingliz tilida valyuta almashuvi amali shunday atalib, u bozorga ham shu nomni
bergan. Foreks XX asrning 70-yillaridan beri mavjud bo'lib, dinamik rivojlanuvchi va hajmi bo'yicha
mazmundor bo'lgan bozor hisoblanadi. Har kuni unda taxminan to'rt trillion dollar miqdorida bitimlar
tuziladi.
FOREX BOZORI ISHTIROKCHILARI
 markaziy banklar
 tijorat banklari
 investitsiya banklari
 brokerlar va dillerlar
 pensiya fondlari
 sug’urta kampaniyalari
 xalqaro korporatsiyalari
 boshqalar
Fond birjasidan farqli oʻlaroq,
valyuta bozori tartibga solinmagan
bozor
hisoblanadi.
Har
bir
tranzaksiya yopiq tarzda boʻlib,
tomonlarning kelishuviga koʻra
amalga oshiriladi. Xalqaro valyuta
bozori kuniga 24 soat, haftasiga 5,5
kun ishlaydi yaʼni yakshanba kuni
12:00 soʻng jumaga qadar ishlaydi.
Foreksda markaziy banklardan tortib
individual investorlar kabi bir qator
ishtirokchilar valyutalar boʻyicha
kelishuvlarni
amalga
oshiradi.
Davlatlar Markaziy banklarining oʻz
valyuta zaxiralarini qaysi valyutada
shakllantirishidan kelib chiqqan
holda Foreksda asosan qaysi
valyutalar qatnashishini bilib olish
mumkin.
ESLATMA
• DUNYO BOʻYICHA MARKAZIY BANKLAR ZAXIRALARI SHAKLLANTIRILGAN
VALYUTALAR BOʻYICHA MAʼLUMOT
VALYUTA BOZORIDA SAVDONI AMALGA OSHIRISH TARTIBI
FOREKSDA DAROMAD OLISH BOSQICHLARI
FOREKS BOZORINING AFZALLIKLARI ORASIDA ENG MUHIMLARI XUSUSIDA TOʻXTALIB
OʻTAMIZ.
barqarorlik, chunki Foreks indeksining tushib ketishidan va bozordagi yagona tovar boʻlgan
valyutaning oʻziga xosligi tufayli moliyaviy inqirozga uchrashdan himoyalangan;
tovarning likvidligi. Valyutani toʻla hajmda va kerakli qiymatda sotilishida
muammolar yuzaga kelmaydi, chunki xalqaro Foreks bozorida xaridorlar juda koʻp;
kunu tun foydalanish imkoninig mavjudligi. Istagan payt va internetga kirish
mumkin boʻlgan istagan joyda bitim tuzish mumkin;
oʻzgaruvchanlik ancha past darajada. Valyuta narxlarining har kunlik oʻzgarishlari
1%dan oshmaydi;
birinchi badal uncha katta emas. Hatto bir dollar bilan ham Foreksda ish boshlash
mumkin;
bozorga yangi kirganlar va boshqalar uchun DЕMO hisob-varagʻini ochish mumkinligi.
FOREKS BOZORINING AYRIM KAMCHILIKLARI:
savdo intizomi darajasi uncha yuqori emas. Yoʻqotishlarni treyderning
oʻzidan boshqa hech kim nazorat qilmaydi;
bitim hajmlarini notoʻgʻri tanlash tufayli mablagʻ yoʻqotish ehtimoli
mavjud.
Yapon shamlari
Uzoq yillardan buyon yapon treyderlari tomonidan texnik tahlil uchun qoʻllanib kelingan. Yaqin
yillardan boshlab esa boshqa davlat treyderlarining diqqatini tortgan. Shamdonlar - bu grafiklarda
savdolarning narxini ko'rsatishning bir necha usullaridan biri. Yaponlar guruch narxlarini tasvirlash
uchun ularni 17-asrda kashf qildi. Keyinchalik, yaponiyaliklar futures shartnomalari bo'yicha texnik
tahlillardan foydalanganlar. Va ularning usullari zamonaviy uslublardan farqli bo'lishiga qaramasdan,
texnik tahlilning asosiy qoidalari va bozorni butun sifatida deyarli o'zgarmadi.
Stiv Nilssonning fikriga ko'ra, Yaponiya shamlari 19-asr o'rtalarida ishlatilgan. Yaponiyalik shamlardan
birinchi bo'lib foydalanadigan Nilsson bir guruch savdogarini, ya'ni Satax shahridan ma'lum bo'lgan
Xommu'ni eslatib o'tadi.
• OCHILISH NARXI
• YOPISH NARXI
• MINIMAL
• MAKSIMAL
Aksariyat savdogarlar Yaponiya shamlarini boshqa barcha turdagi grafikalar uchun afzal ko'rishadi. Ushbu
imtiyozning sabablari aniq: Shamdonlar har bir davr uchun rasmni oson va tez ko'rishadi. Har bir davr uchun barcha 4
narxni ko'ra olasiz, shamdonlar sizning har xil savdo natijalari bilan aniq ajralib turishiga imkon beradi. To'ldirilgan
shamlar darhol ko'zga tushadi; ular bo'sh narsalardan ajratish juda oson. To'ldirilgan sham sotuvchilarning g'alabasini
aks ettiradi va bo'sh shamlar xaridorlar.
Aksariyat
savdogarlar
Yaponiya
shamlarini boshqa barcha turdagi
grafikalar uchun afzal ko'rishadi.
Ushbu imtiyozning sabablari aniq:
Shamdonlar har bir davr uchun rasmni
oson va tez ko'rishadi. Har bir davr
uchun barcha 4 narxni ko'ra olasiz,
shamdonlar sizning har xil savdo
natijalari bilan aniq ajralib turishiga
imkon beradi. To'ldirilgan shamlar
darhol ko'zga tushadi; ular bo'sh
narsalardan ajratish juda oson.
To'ldirilgan sham sotuvchilarning
g'alabasini aks ettiradi va bo'sh
shamlar xaridorlar.
Ayiqlar va buqalar modeli