زانکۆی سەالحەددین
کوردۆلۆجی
ژیاننامەی نووسەر بەختیار على
ژیاننامەی بەختیار علی
بەختیار عەلی محمد) لە ١٩٦٠\٨\٨
(
لە گەڕەکی (ئیبراھیم پاشا)لە شاری سلێمانی لەدایکبووە.
خوێندنی سەرەتایی لە قوتابخانەی (شێخ سەالم)لە سلێمانی
تەواو کردووە و پاشان خوێندنی ناوەندی لە (ناوەندی ئەزمەڕ)
و خوێندی ئامادەیی لە ئامادەیی ھەڵکەوت ی کوڕان تەواو
کردووە .پاشان لە ( زانکۆی سلێمانی) خوێندکاری (کۆلیژی
زانست) بەشی زەویناسی دەبێت .
و لە خۆپیشاندانەکانی ساڵی ١٩٨٣لە ھەولێر بریندار دەبێت
کە پەنجەیەکی دەستی چەپی لەکاردەکەوێت و دەست لە
خوێندنی زانکۆ ھەڵدەگرێت و بە تەواوی خۆی بۆ کاری
نووسین و ئەدەبیات یەکال دەکاتەوە.
• لە ساڵی ،١٩٨٥بەھۆی بارودۆخی نالەباری
باشووری کوردستان و بۆ ئەوەی لە سوپای
عێراقیدا نەبێتە سەرباز ،دەچێت بۆ ئێران و
نزیکی ٨مانگ لە شاری کەرەج لە کامپێکی
پەنابەراندا دەژی ..بارودۆخی دژواری
کەمپەکە و بێ ھیوایی وادەکات بگەڕێتەوە ,و
ماوەیەکی درێژ لە ناوچە جیاوازەکانی
کوردستان بمێنێتەوە
• پاش سەرھەڵدانی شەڕی ناوخۆ ،لە ئەیلوویل
١٩٩٤دا کوردستان بەجێدەھێڵێت و
ڕوو دەکاتە سووریا ،پاش نۆ مانگ ژیان لە
دیمەشق دەگاتە ئەڵمانیا و تا ساڵ ١٩٩٩
لە فڕانکفورت نیشتەج دەبێت..
• بەختیار عەلی لەسەر نووسینەکانی خۆی دەڵێت [لە پشت وشەیەکەوە کە خستوومەتە
سەر کاغەز خەونێک ھەیە ...خەونی گۆڕینی دونیا تەنانەت گەر کەمێکیش بێت] .لە
نوسینەکانی دا دەستی ڕاستی بەکاردێنێت چونکە پەنجەیەکی دەستی چەپیی
لەکارکەوتووە بەھۆی برینداربوونی لە خۆپیشاندانی ھەولێری ساڵی ١٩٨٣ی دژی
بەعس.
• بەختیار عەلی خەونی ئەوەی ھەبووە کە ببێتە سینەماکار
و لەوبارەیەوە دەڵێت ( :ئەو شتەی کە حەزم لێیبووە و ھەرگیز نەشموێراوە باسی بکەم و
بیھێنمەدی ،حەزم لە بواری سینەما بووە ...ئێستا ئەگەر لێمبپرسیت،گەر نووسەر نەبیت،
حەزت دەکرد ببیتە چی؟ .بێ دوودڵی وەاڵمم دەدایتەوە« :حەزم دەکرد ببمە سینەماکار»).
ژیانی ئەدەبی و کارەکانی
• بەختیار عەلی یەکێکە لە دیارترین نووسەران و شاعیرانی
ھاوچەرخی کوردستانی عێراق .زیاتر لە ٤٠کتێبی خەیاڵی
و شیعرو ڕەخنەی نووسیوە ,کە ١٢ڕۆمانی تێدایە و
وەرگێڕدراوەتە بۆ {کوردی ,کرمانجی ,فارسی ,عەرەبی ,
ئەڵمانی ,ئیتالی ,فەرەنسی ,ئینگلیزی و زمانەکانی تر}......
بەاڵم تاوەکو ئێستا تەنیا یەکێک لە ڕۆمانەکانی عەلی
وەرگێڕدراوەتەوە بۆ زمانی ئینگلیزی ،ئەویش بەرھەمی (من
لە شەوی شاردا سەیرم کردووە) .
• یەکەم بەرھەمی باڵوکراوەی بەختیار عەلی قەسیدەی
(نیشتیمان)ـە ،لە سااڵنی ھەشتا کۆمەڵێک قەسیدەی درێژ
دەنووسێت وەک ( ،گوناھ) و چەندانی تر ......
• لە پاییزی ساڵی ١٩٨٩دا ،یەکەمین وتاری بە دوو بەش بە ناونیشانی « قسەکردن لە
پەراوێزی بێدەنگی» دا لە ڕۆژنامەی «پاشکۆی عێراقدا» باڵودەبێتەوە .لە ساڵی
(گوناھ و کەرنەڤاڵ ) بەجۆرێکی
١٩٩٢دا ،یەکەمین کۆمەڵە شیعری بەناوی
ئێجگار سادە و سەرەتایی و بە تیراژێکی کەم چاپ دەکات.
• ئیشەکان لە پاڵ ئیش کۆمەڵێک نووسەر و ڕۆشن ربیی تردا
تیوانینێیک جیاواز بۆ
وەک سەرەتای سەرھەڵدان جۆرە ر ڕ
ئەدەب و کۆمەڵگا سەیردەکرێن .پاشان لە سااڵنی نەوەدەکان
ھاوشانی ]ڕێبین ھەردی ،فاروق ڕەفیق ،ئاراس
فەتاح،ھەڵکەوت عەبدواڵ] ناوەندی ڕەھەند دادەمەزرێنن کە
چەند ژمارەیەک لە گۆڤاری ڕەھەند باڵو دەکەنەوە ئەویش
گۆڤارێکی ئەدەبی و فیکری بووە.
• لە ساڵی ٢٠٠٥وەزارەتی ڕۆشنبیری
کوردستانی عێراق ڕۆمانی (شاری مۆسیقارە
سپیکان) بەباشترین کتێبی ساڵ ھەڵبژارد .
لەساڵی ٢ ٩٠٠یەکەم خەاڵتی ئەدەبی ھاردی
وەرگرت کە بەشێکە لەگەورەترین فێستیڤاڵی
ڕۆشنبیری کوردی عێراق
• ساڵی ٢٠١٤خەاڵتی ئەدەبیاتی تازە
دامەزراوی شێرکۆ بێکەسی پێبەخشرا.
• لە ساڵی ٢٠١٧دا خەاڵتی نیلی ساکس ی
پێبەخشرا ،کە بەختیار عەلی یەکەم نووسەرە
کە بە زمانێکی نا ئەوروپی دەینووسێت و
خەاڵتی پێ وەردەگرێت
بەرهەمەکانی بەختیار علی
دیوانە شیعرییەکان
• گوناھ و کەرنەڤاڵ.١٩٩٢ ،
• بۆھیمی و ئەستێرەکان.٢٠٠٠ ،
• کۆی بەرھەمە شیعرییەکان.١٩٩٨–١٩٨٣ ،
• ئیشکردن لە دارستانەکانی فیردەوسدا.٢٠٠٤ ،
• تا ماتەمی گوڵ ...تا خوێنی فریشتە ،کۆی بەرھەمە شیعرییەکان . ٢٠٠٤–١٩٨٣
• شەوێک ئاسمان پڕ بوولە ئەستێرەی شێت.٢٠١٩ ،
ڕۆمانەکان
زۆربەی ڕۆمانەکانی بە ژانرای ڕیالیزمی سیحریی دادەنرێن.
• -ئێوارەی پەروانە .//
• -دواھەمین ھەناری دونیا //ڕۆمانەکە لە ساڵی ٢٠٠٢دا باڵوکرایەوە.
• -کەشتیی فریشتەکان – بەرگی یەکەم.,٢٠١٢ //
• -کەشتیی فریشتەکان – بەرگی دووەم٢٠١٣ //
• -ئاوڕەکەی ئۆرفیس٢٠١٤//
• -کەشتیی فریشتەکان – بەرگی سێیەم٢٠١٧ //
• -ھەورەکانی دانیال٢٠١٥ //
• -دەریاس و الشەکان.٢٠١٩ //
• پارچەیەک کە دەرهێنراوە لە (شاری مۆسیقارە سپییەکان)
خانم گەر دەتەوێت تا مردن قسەنەکەم ،تا مردن گۆرانی نالێم ،گەر حەزدەکەیت
سەد سال لە پێناو تۆ دا لە سەر یەک قاچ دەوەستم با لم و رەشەبا لێم بدەن ،من بۆ
جوانیاکی وەک و تۆ ئامادەم ھەزار ساڵ بە کەڕ و اڵڵی لە سەر زەوی
بسورێمەوە ،ئامادەم ھەزار ساڵ دەست بخەمە سەر ساجێکی گەرم و نەلێم
وەی،ئامادەم شەش ھەفتە ئاو نەخۆمەوە و نەلێم تینومە ،خۆم فرێ بدەمە ناو
تەنوورەوە و نەسوتێم،لە ناو لمدا خۆم بنێژم و تەنیا لوتم بە دەرەوە بێت بەشی
ئەوەی ھەوا ھەڵمژم ،ھەر بەو مەرجەی تۆ رازیبیت...
• پارچەیەک کە دەرهێنراوە لە (شاری مۆسیقارە سپییەکان)
ئینسان لە بەردەم سێ سەفەری گەورەدایە
سەفەرێکیان بۆ ناو سروشت و
سەفەرێکیان بۆ ناو ئاسمان و
سەفەرێکیان بۆ ناو خۆی.
ئینسان بۆ ئەوەی ببێت بە ئینسان ،
دەبێت الیەنی کەم یەکێک لەم ڕێگایانە بگرێت...
زۆر سوپاس بۆ گوێگرتنتان
سەرچاوەکان
https://zhyan.co/news.aspx?id=2579&mapid=9
https://zaniary.com/blog/60f7e1d252504/عەلی-بەختیار