UMUMIY O‘RTA TA’LIMNING MILLIY O‘QUV DASTURI TEXNOLOGIYA Ma’ruzachi: Toxirov O‘ktamjon Otakuziyevich – O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligining Oliy ta’limda islohotlarni amalga oshirish monitoringi boshqarmasi bosh mutaxassisi TEXNOLOGIYA 01 02 YANGI MILLIY O‘QUV DASTURI (MO‘D) MILLIY O‘QUV DASTURINING AFZALLIKLARI 03 TEXNOLOGIYA FANINI O‘QITISH KONSEPSIYASI 04 DAVLAT TA’LIM STANDARTI VA O‘QUV DASTURI 05 MO‘DNI AMALGA OSHIRISH YO‘LLARI 06 BAHOLASH 01 K I R I SH О‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020-yil 2-martdagi “2017-2021 yillarda О‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yо‘nalishi bо‘yicha Harakatlar strategiyasini “Ilm, ma’rifat va raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish yili”da amalga oshirishga oid davlat dasturi tо‘g‘risida”gi PF-5953-sonli Farmoniga muvofiq tasdiqlangan Davlat dasturining IV. Ijtimoiy sohani rivojlantirishning ustuvor yo‘nalishlarining 4.1. Ta’lim va fan sohasini rivojlantirish bo‘limi 159-bandi ijrosini ta’minlash maqsadida ishlab chiqildi. YUNISEF TASHKILOTI VA RTM HAMKORLIGIDA XALQARO EKSPERT METYU GOLDI-SKOTT BILAN O‘TKAZILGAN SEMINARDAN LAVHALAR XALQARO TAJRIBALALAR O‘RGANILDI O‘QUVCHILARGA SIFATLI TA’LIM-TARBIYA BERISH VA ULARNI KELAJAKDA JAMIYAT UCHUN MUNOSIB KASB EGALARI BO‘LIB KAMOL TOPISHIGA PUXTA ZAMIN YARATISH BOSH MAQSADIMIZ! 01 02 Ilg‘or tajribaga ega bo‘lgan milliy va xorijiy ekspertlarni ta’lim mazmunini takomillashtirishga jalb etildi. Ilg‘or xorijiy tajribalar, xalqaro baholash dastur talablari va spiralsimon o‘qitish metodologiyasi asosida XXI asr ko‘nikmalarini rivojlantirish. 03 O‘qitishning samarali metodologiyasi joriy etiladi. 02 MILLIY O‘QUV DASTURINING AFZALLIKLARI 1 2 Mavzular spiralsimon o‘rganiladi 4 O‘qituvchi kitobida har bir mavzuni o‘qitishda amaliy ko‘nikmalarni rivojlantirish imkonini beruvchi ilg‘or metodlar beriladi O‘quvchi faoliyati natijalariga qo‘yiladigan talablar sinflar kesimida beriladi 5 O‘quv tadqiqotlarni o‘tkazish uchun amaliy mashg‘ulotlar va loyiha ishlariga alohida soatlar ajratildi 3 STEAM -fanlararo integratsiya ta'minlanganligi 6 Milliy baholash tizimi yaratiladi 03 TEXNOLOGIYA FANINI O‘QITISH KONSEPSIYASI 1-bob Umumiy qoidalar 2-bob Texnologiya fanining amaldagi joriy holati va mavjud muammolar 3-bob Texnologiya fani konsepsiyasining asosiy maqsadi va rivojlanishining ustuvor yo‘nalishlari 4-bob Konsepsiyani amalga oshirishdan kutilayotgan natijalar Texnologiya fanini о‘zlashtirgan umumiy о‘rta ta’lim maktablari bitiruvchilari sanoat sohasining barcha tarmoqlarida xususiy injiniring, ilmiy tadqiqot va tajriba konstruktorlik bazalarining yanada rivojlanishi, boshqacha qilib aytganda yuqori qiymatli raqobatbardosh sanoat mahsulotlari ishlab chiqarilishida “drayver” rolini bajaradi. Ishlab chiqarish jarayonlari yuqori darajada sanoatlashgan Buyuk Britaniya, Fransiya, Germaniya, AQSH, Izrail, Janubiy Koreya, Xitoy Xalq Respublikasi va boshqa rivojlangan davlatlar ta’lim tizimida ham texnologiya fani umumiy ta’limning asosiy bо‘g‘ini hisoblanib, jahon mehnat bozoriga malakali mutaxassislar tayyorlashning muhim bosqichlari va tashkil etuvchilaridan biri deb qaraladi. 04 DAVLAT TA’LIM STANDARTI Davlat ta’lim standartlari – davlat tomonidan ta’limning mazmuni va sifatiga nisbatan belgilanadigan talablar majmuidir. Davlat ta’lim talablari – ta’limning tuzilmasiga, mazmuniga va uni amalga oshirish shartsharoitlariga, shuningdek ta’lim oluvchilarning jismoniy, shaxsiy, intellektual, ilmiy hamda kasbiy sifatlariga qо‘yiladigan majburiy talablardir. О‘zbekiston Respublikasining Ta’lim tо‘g‘risidagi Qonuni 3-modda. Asosiy tushunchalar (23.09.2020 y. O‘RQ-637). DAVLAT TA’LIM STANDARTI Birinchi, Fanlararo Konsepsiya ishlab chiqildi. Ikkinchi, Tayanch kompetensiyalar takomillashtirildi. Uchinchi, Fanga oid kompetensiyalar qisqartirildi. Tо‘rtinchi, Sinflar kesimida kompetensiyalar asosida qo‘yiladigan talablar ishlab chiqildi. Beshinchi, 187-sonli qarorga asosan DTSda malaka talbalari berilgan bо‘lsa, taklif etilayotgan DTSda о‘quvchi faoliyati natijalariga qо‘yiladigan talablar ishlab chiqildi. Oltinchi, 187-sonli qarorga asosan DTS darajalarga moslashtirilganligi sababli amaliy fanlar yo‘nalishiga mos kelmas edi. Yettinchi, Bitiruvchilarga qо‘yiladigan talablar ishlab chiqildi, amaldagi DTSda esa faqat darajalar berilgan edi. Sakkizinchi, Talablar speralsimonlik prinsipida mos holda takomillashtirildi. Xalqaro baholash va XXI asr kо‘nikmalari singdirildi. O‘QUV PREDMETINI O‘QITISH ORQALI O‘QUVCHILARNING TEXNIK IJODKORLIK QOBILIYATI, KREATIV KO‘NIKMALARINI RIVOJLANTIRISHGA ALOHIDA E’TIBOR QARATILADI TEXNOLOGIYA FANI BO‘YICHA BITIRUVCHILARGA QO‘YILADIGAN TALABLAR 1. Estetik madaniyat va ijodkorlik kompetensiyasi 2. O‘z-o‘zini rivojlantirish va asrash kompetensiyasi 3. Amaliy faoliyatni rivojlantirish kompetensiyasi 4. Amaliy fanlar orqali o‘quvchilarda tayanch kompetensiyalarni rivojlantirish bo‘yicha tavsiyalar UMUMIY O‘RTA TA’LIMDA TEXNOLOGIYA FANINI O‘QITISH 1. Texnologiya fanini o‘qitish Konsepsiyasi 2. Maktab bitiruvchilariga Texnologiya fani bo‘yicha qo‘yiladigan talablar 3. Texnologiya fani bo‘yicha o‘quvchilarga sinflar kesimida qo‘yiladigan talablar BITIRUVCHILARGA QO‘YILADIGAN TALABLAR 1. Estetik madaniyat va ijodkorlik kompetensiyasi muammolar yechimiga muqobil yondashish, mehnatsevar- to‘g‘ri qaror lik, ishchanlik, qabul qilish faollik sifatlarini egallash kun tartibi, shaxsiy va jamoat gigiyena qoidalariga rioya qiladi jismoniy mashqlarning inson salomatligi uchun ahamiyatini biladi va qo‘llaydi tanish va notanish vaziyatlarda o‘zini boshqaradi ijodiy faoliyatini to‘g‘ri rejalashtirib, natijalarni tanqidiy baholash, mehnatidan zavqlanish hamkorlikda ijodiy faoliyat yuritish go‘zallik va san’atni idrok etish 2. O‘z-o‘zini rivojlantirish va asrash kompetensiyasi kundalik hayotida ta’minlaydi o‘z-o‘zining xavfsizligini mantiqiy fikrlashni rivojlantiradigan o‘yinlar orqali intellektini rivojlantiradi turli asbob-uskunalardan foydalanishda xavfsizlik texnikasi qoidalari va sanitariya-gigiyena talablariga rioya qiladi jismoniy sifatlarni mustaqil ravishda rivojlantiradi shikastlanishning oldini olish qoidalariga amal qiladi BITIRUVCHILARGA QO‘YILADIGAN TALABLAR 3. Amaliy faoliyatni rivojlantirish kompetensiyasi 1 turli chizma, sxemalarni o‘qiydi, tuzadi va kundalik hayotida qo‘llaydi AMALIY FANLAR ORQALI O‘QUVCHILARDA TAYANCH KOMPETENSIYALARNI RIVOJLANTIRISH BO‘YICHA TAVSIYALAR Umumiy o‘rta ta’lim tizimida o‘quvchilarda fanga oid kompetensiyalar bilan birgalikda tayanch kompetensiyalar shakllantirilishi belgilab berilgan. 2 amaliy ishlarni mantiqiy ketma-ketlikda to‘g‘ri bajaradi 3 o‘z imkoniyatlarini to‘g‘ri baholab, faoliyatini oqilona rejalashtiradi 4 muammoning yechimini topishda mavjud resurslardan samarali foydalanadi Axborot bilan ishlash kompetensiyasi 5 o‘z faoliyatini texnik va texnologik taraqqiyot o‘zgarishlariga moslashtira oladi O‘z-o‘zini rivojlantirish kompetensiyasi 6 kasb turi va faoliyati yo‘nalishini ongli hamda mustaqil ravishda tanlaydi Kommunikativ kompetensiya Ijtimoiy-emotsional va fuqarolik kompetensiyasi BITIRUVCHILARIGA QO‘YILADIGAN TALABLAR Estetik madaniyat va ijodkorlik kompetensiyasi 1-9-sinflar kesimida O‘z-o‘zini rivojlantirish va asrash kompetensiyasi Amaliy faoliyatni rivojlantirish kompetensiyasi Masalan: 1-SINF ESTETIK MADANIYAT VA IJODKORLIK KOMPETENSIYASI Shakl va ranglar uyg‘unligini to‘g‘ri ifodalaydi. Ish turlarini taxlil qiladi va loyihalaydi. O‘Z-O‘ZINI RIVOJLANTIRISH VA ASRASH KOMPETENSIYASI Tig‘li asboblardan to‘g‘ri foydalanadi Mehnat gigiyenasiga rioya qiladi Qog‘ozni qirqish usullarini to‘g‘ri bajaradi AMALIY FAOLIYATNI RIVOJLANTIRISH KOMPETENSIYA Turli materiallardan (barg, qush, hayvon, paranda) shakllar yasaydi Tabiiy urug‘lardan (naqsh, parrandalar, qo‘ziqorin) shakllar yasaydi Mustaqil oddiy shakllarni yasaydi TEXNOLOGIYA FANI O‘QUV DASTURLARI 1-sinf Texnologiya fani dasturi 1-sinf Texnologiya fani dasturi 2017 2020 1-bo‘lim Qog‘oz va karton bilan ishlash 13 soat 2-bo‘lim Tabiiy va turli materiallar bilan ishlash 3-bo‘lim Gazlama va tolali materiallar bilan ishlash 4-bo‘lim Badiiy qurish-yasash va texnik modellashtirish Nazorat ishi Jami 10 soat - soat T/r 1 2 8 soat 2 soat 33 soat 3 4 Bo‘lim va boblar nomi Texnologiya va texnologik vositalar Texnik konstruksiyalash va modellashtirish Qog‘oz va karton bilan ishlash Tabiiy va turli materiallar bilan ishlash Jami Soatlar taqsimoti Amaliy va Jami Nazariy nazorat ishi 3 3 11 11 10 10 9 9 33 3 30 TEXNOLOGIYA FANI O‘QUV DASTURLARI 2-sinf Texnologiya fani dasturi 2-sinf Texnologiya fani dasturi 2017 2020 1-bo‘lim Qog‘oz va karton bilan ishlash 2-bo‘lim Tabiiy va turli materiallar bilan ishlash 3-bo‘lim Gazlama va tolali materiallar bilan ishlash 4-bo‘lim Badiiy qurish-yasash va texnik modellashtirish Nazorat ishi Jami 9 soat 9 soat 4 soat T/r 1 2 8 soat 4 soat 34 soat 3 4 Bo‘lim va boblar nomi Texnologiya va texnologik vositalar Texnik konstruksiyalash va modellashtirish Qog‘oz va karton bilan ishlash Tabiiy va turli materiallar bilan ishlash Jami Soatlar taqsimoti Amaliy va Jami Nazariy nazorat ishi 3 2 1 10 1 9 10 1 9 11 1 10 34 5 29 TEXNOLOGIYA FANI O‘QUV DASTURLARI 3-sinf Texnologiya fani dasturi 3-sinf Texnologiya fani dasturi 2017 2020 1-bo‘lim Qog‘oz va karton bilan ishlash 2-bo‘lim Tabiiy va turli materiallar bilan ishlash 3-bo‘lim Gazlama va tolali materiallar bilan ishlash 6 soat Badiiy qurish-yasash va texnik modellashtirish 8 soat Nazorat ishi 4 soat Jami 34 soat 4-bo‘lim 9 soat 7 soat T/r 1 2 3 4 5 Bo‘lim va boblar nomi Texnologiya va texnologik vositalar Robotatexnika asoslari Zamonaviy kasblar Texnik konstruksiyalash va modellashtirish Milliy hunarmanchilik Jami Soatlar taqsimoti Amaliy va Jami Nazariy nazorat ishi 4 3 1 6 4 2 1 4 3 10 2 8 10 34 2 10 8 24 TEXNOLOGIYA FANI O‘QUV DASTURLARI 4-sinf Texnologiya fani dasturi 4-sinf Texnologiya fani dasturi 2017 2020 1-bo‘lim Qog‘oz va karton bilan ishlash 2-bo‘lim Tabiiy va turli materiallar bilan ishlash 3-bo‘lim Gazlama va tolali materiallar bilan ishlash 8 soat Badiiy qurish-yasash va texnik modellashtirish 8 soat Nazorat ishi 4 soat Jami 34 soat 4-bo‘lim 8 soat 6 soat T/r 1 2 3 4 5 Bo‘lim va boblar nomi Texnologiya va texnologik vositalar Robotatexnika asoslari Zamonaviy kasblar Texnik konstruksiyalash va modellashtirish Milliy hunarmanchilik Jami Soatlar taqsimoti Amaliy va Jami Nazariy nazorat ishi 6 4 2 10 6 2 3 8 3 4 1 3 8 34 2 12 6 22 TEXNOLOGIYA FANI O‘QUV DASTURLARI TEXNOLOGIYA VA DIZAYN YО‘NALISHI 5-7-sinf Texnologiya fani dasturi 5-7-sinf Texnologiya fani dasturi 2017 1-bo‘lim 2020 Yog‘ochga ishlov berish texnologiyasi 30 soat T/r 2-bo‘lim Polimer materiallarga ishlov berish texnologiyasi 5 soat 1 Metallga ishlov berish texnologiyasi 12 soat 4-bo‘lim Elektrotexnika ishlari 10 soat 5-bo‘lim Ro‘zg‘orshunoslik asoslari 3 soat Nazorat ishi 8 soat Jami 68 soat 3-bo‘lim Bo‘lim va boblar nomi 2 3 4 5 Zamonaviy texnika va texnologiyalar Matirallarga ishlov berish texnologiyasi Energiya ishlab chiqarish va undan foydalanish Mexatironika–lego education “Oddiy mixanizimlar” Ijtimoiy-iqtisodiy texnologiya asoslari Jami Soatlar taqsimoti Amaliy va Jami Nazariy nazorat ishi 10 4 6 34 6 28 6 2 4 14 2 12 4 1 3 68 15 52 TEXNOLOGIYA FANI O‘QUV DASTURLARI SERVIS XIZMATI YО‘NALISHI 5-7-sinf Texnologiya fani dasturi 5-7-sinf Texnologiya fani dasturi 2017 1-bo‘lim 2020 Pazandachilik asoslari 16 soat T/r 2-bo‘lim Gazlamaga ishlov berish texnologiyasi 42 soat 3-bo‘lim Ro‘zg‘orshunoslik asoslari 2 soat 1 Nazorat ishi 8 soat 2 Jami 68 soat 3 4 5 Bo‘lim va boblar nomi Oziq-ovqat maxsulotlariga ishlov berish texnologiyasi Matirallarga ishlov berish texnologiyasi Energiya ishlab chiqarish va undan foydalanish Mexatironika–lego education “Oddiy mixanizimlar” Ijtimoiy-iqtisodiy texnologiya asoslari Jami Soatlar taqsimoti Amaliy va Jami Nazariy nazorat ishi 10 2 8 38 8 30 4 2 2 12 2 10 4 1 3 68 15 53 TEXNOLOGIYA FANI O‘QUV DASTURLARI TEXNOLOGIYA VA DIZAYN YО‘NALISHI 8-9-sinf Texnologiya fani dasturi 8-9-sinf Texnologiya fani dasturi 2017 1-bo‘lim 2-bo‘lim 3-bo‘lim 2020 Xalq hunarmandchiligi texnologiyasi 8 soat Elektronika asoslari 9 soat Kasb tanlashga yo‘naltirish T/r 13 soat 1 2 Nazorat ishi 4 soat 3 Jami 34 soat 4 5 Bo‘lim va boblar nomi Zamonaviy texnika va texnologiyalar Matirallarga ishlov berish texnologiyasi Energiya ishlab chiqarish va undan foydalanish Mexatironika asoslari Ijtimoiy-iqtisodiy texnologiya va kasb-hunar asoslari Jami Soatlar taqsimoti Amaliy va Jami Nazariy nazorat ishi 2 1 1 12 2 10 4 1 3 6 2 4 10 2 8 34 8 26 TEXNOLOGIYA FANI O‘QUV DASTURLARI SERVIS XIZMATI YО‘NALISHI 8-9-sinf Texnologiya fani dasturi 8-9-sinf Texnologiya fani dasturi 2017 1-bo‘lim 2-bo‘lim 3-bo‘lim 2020 Xalq hunarmandchiligi texnologiyasi 8 soat Ro‘zg‘orshunoslik asoslari 9 soat Kasb tanlashga yo‘naltirish T/r 13 soat 1 2 Nazorat ishi 4 soat 3 Jami 34 soat 4 5 Bo‘lim va boblar nomi Oziq-ovqat maxsulotlariga ishlov berish texnologiyasi Matirallarga ishlov berish texnologiyasi Energiya ishlab chiqarish va undan foydalanish Mexatironika Asoslari Ijtimoiy-iqtisodiy texnologiya va kasb-hunar asoslari Jami Soatlar taqsimoti Amaliy va Jami Nazariy nazorat ishi 6 2 4 12 2 10 2 1 1 4 1 3 10 2 8 34 8 26 05 Amalga oshirish yo‘llari Huquqiy me’yoriy hujjatlar O‘qituvchilarning kasbiy pedagogik mahoratini oshirish 01 Metodika 05 04 Baholash 03 02 Darsliklarning yangi avlodini yaratish 06 BAHOLASH O‘quvchi tomonidan bilim, ko‘nikma va malaka qay darajada o‘zlashtirilganligi va sinflarni reytingini aniqlash. O‘qituvchining bilim berish darajasini o‘quvchilarning natijaviyligi asosida aniqlash. Ota-onalar bilan hamkorlikni amalga oshirish. O‘quvchilarning o‘zlashtirishiga qarab metodologiyani o‘zgartirish. Sog‘lom raqobatni amalga oshirish. BAHOLASH Kuzatish O‘qish BAHOLASH Tinglash T U R L A R I O‘z-o‘zini yoki o‘rtog’ini baholash Elektron baholash KOMPETENTSIYALARNI BAHOLASH O‘z-o‘zini rivojlantirish kompetensiyasi Kommunikativ kompetensiya 01 02 Axborot bilan ishlash kompetensiyasi 03 04 Ijtimoiy-emotsional va fuqarolik kompetensiyasi Amaldagi dastur MO‘D • Chiziqli o‘qitishga asoslangan bo‘lib, STEM, STEAM, CLIL, ARIZ, TRIZ ... metodologiyalar qo‘llanilmagan; • Nazariya mashg‘ulot o‘qitishga yo‘naltirilgan, o‘qituvchi kitobi va o‘quvchi daftarlari mavjud emasligi tufayli o‘quv natijalari pastligicha qolgan; • o‘quvchi bilimlari hajmi baholangan (summativ formatda), oliy ta’limga kirishda baholar inobatga olinmagan, xalqaro baholash dasturlariga mos emas. • Texnologiya mazmuni spiralsimon o‘qitiladi, variativ dasturlar asosida tanlash imkoniyati yaratiladi; • O‘quvchilarning individual qobiliyatlari asosida hayotiy ko‘nikmalar shakllantirilib, muvaffaqiyatli bo‘lishga o‘rgatiladi; • Baholashning yangi tizimi joriy etilib, o‘quvchilar bilimi va amaliy ko‘nikmalar samarali formatlarda baholanadi. Yangi milliy o‘quv dasturi (MO‘D) - o‘quvchilar va - kompetensiyaga asoslangan ta'lim uchun keng imkoniyatlar yaratadi - o‘quvchilarga real hayotga muvaffaqiyatga erishish uchun zarur bo‘lgan bilim va ko‘nikmalarni yetarli darajada beradi o‘qituvchilar uchun mavjud ta'lim yuklamalarini kamaytirishga qaratilgan - kreativ fikrlash va amaliy ko‘nikmalarini rivojlantirishda ta'lim berish metodologiyasini o‘zgartirishga yo‘naltirilgan