O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI MIRZO ULUG’BEK NOMIDAGI O’ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETINING JIZZAX FILIALI Axborot tizimlari va texnologiyalar yo’nalishi 916-21 guruhi talabasining Kompyuterning fizik asoslari fanidan Mustaqil ish Bajardi: Fayziyev Anvar Tekshirdi: Hafizov E.A. Mavzu;Kompyuterdagi tashqi xotiralar • Flash-xotira va flash-disk sistema blokidagi maxsus portga ulanadi. Bu port USB (Universal Serial Bus, ya’ni universal ketma-ket sig‘im) deb ataladi. Flash-xotira va flash-disk ustida amallar yuqoridagi kabi amallar bilan bajariladi. Hozircha uch turdagi USB portlar bo‘lib, USB 1.1 standarti ma’lumot almashishning 12 Mbit/sek tezligini ta’minlaydi, USB 2.0 da esa bu ko‘rsatkich 480 Mbit/ sek gacha bo‘ladi, ya’ni 40 marta tezroqdir. USB 3.0 da esa bu ko’rsatgich 480 Mbit/ sek dan ham yuqori. • Flash-xotira va flash-disk kompyuterga ulanganda masalalar panelining o‘ng qismida piktogrammasi aks etadi. Ishlash jarayonida flash-xotira va flash-disk energiyani kompyuterdan olgani uchun kompyuterdan uzishdan avval xavfsiz o‘chirilishi kerak. Buning uchun quyidagi amallar ketma-ketligi bajariladi: Vinchester ham boshqa axborot tashuvchilar kabi tashqi xotira sifatida qaralishi mumkin. Vinchester xotirasidan unumli foydalanish maqsadida uni bir-biriga bogliq bo‘lmagan turli hajmdagi bir necha bolaklarga (“mantiqiy” disklarga) ajratish mumkin. Bu bo’laklar C, D, E va h.k. nomlar bilan belgilanadi. Vinchesterni bo‘laklarga ajratish maxsus dasturlar yordamida amalga oshiriladi. Bu dasturlarga “Partition Magic”, “Acronis Recovery” kabi dasturlarni misol keltirish mumkin. Ular yordamida vinchester istalgancha bo‘laklarga bo‘linib, har bir bo‘lak alohida formatlanadi. Formatlash jarayonida vinchesterdagi axborotlar о‘chib ketadi. Qattiq disk vinchester Kompakt diskdagi ma’lumotlarni o‘qish uchun CDROM qurilmasi bo‘lishi yetarli, lekin ma’lumot yozish uchun kompyuterga CD Writer qurilmasi o‘rnatilgan bo‘lishi kerak. Kompakt diskka ma’lumot yozishni Windows operatsion tizimi vositalari yordamida amalga oshirish mumkin. Lekin diskka yozish, nusxa ko‘chirish, o‘chirish va yangilash masalalarini mukammal darajada bajarish uchun maxsus dasturlardan, masalan, Ahead Nero Burning ROM dasturidan foydalanish tavsiya etiladi. Shaxsiy kompyuterda DVD larni ochish uchun unga DVD- ROM qurilmasi o‘rnatilgan bo‘lishi kerak. DVDROM qurilmasi nafaqat DVD, balki CD diklarni ham ochish imkoniyatini beradi. Mavzu; Multisim dasturida tranzistorlarni hisoblash • Multisim - bu milliy elektron asboblar sxemasi dizaynlashtirilgan sxemasini ta’riflash va simulyatsiya qilishdir. Bu elektron konstruktsiyalar oqimidagi asosiy qadamlarni bajarishda sizga yordam beradigan EDA (elektron dizayni otomasyonu) vositalaridan iborat. Multisim sxematik kirish, simulyatsiya va tenglikni bosqichlari uchun oziqlantirish, masalan, tenglikni rejimi uchun mo'ljallangan. Standart asboblar paneli standart asboblar panelida aytib oʻtilganidek, tez-tez bajariladigan vazifalar uchun tugmalar mavjud. Simulyatsiya asboblar paneli Simulyatsiya asboblar panelida tasvirlanganidek boshlash, toʻxtatish va boshqa simulyatsiya vazifalari uchun tugmalar mavjud Multisim - dunyodagi yagona interaktiv elektron imulator boʻlib, sizga eng qisqa vaqt ichida eng yaxshi mahsulotlarni yaratishga imkon beradi. Multisim multicap versiyasini oʻz ichiga oladi, bu esa uni eng yaxshi vosita deb hisoblaydi dasturlarning tavsifi va zudlik bilan keyingi tekshiruvlarni sinab ko'rish. Multisim 9 shuningdek National Instruments LabVIEW va SignalExpress bilan hamkorlikni qoʻllab-quvvatlaydi. rivojlanish va sinov vositalarini qattiq integratsiyalashuvi uchun. Tranzistor (inglizcha: transfer — koʻchirmoq va rezistor) — elektr tebranishlarni kuchaytirish, generatsiyalash (hosil qilish) va oʻzgartirish uchun moʻljallangan 3 elektrodli yarimoʻtkazgich asbob hamda mikroelektronika qurilmalarining asosiy elementi. Tranzistorlar tuzilishi, ishlash prinsipi va parametrlariga koʻra 2 ta sinfga ajratiladi — bipolyar va maydoniy (unipolyar) tranzistorlar. Bipolyar tranzistorlarda ikkala turdagi (p-tipli va n-tipli) oʻtkazuvchanlikka ega boʻlgan yarimoʻtkazgichlar ishlatiladi. Bipolyar tranzistor, oʻzaro yaqin joylashgan p-n oʻtish hisobiga ishlaydi va baza-emitter oʻtishi orqali tokni boshqaradi. Maydonli tranzistorlarda faqat bir turdagi (n-tipli yoki p-tipli) yarimoʻtkazgichlar ishlatiladi. Bunday tranzisorlarning bipolyar tranzistorlardan asosiy farqi shundaki, ular kuchlanishni boshqaradi, tokni emas. Kuchlanishni boshqarish zatvor va istok orasidagi kuchlanishni oʻzgartirish orqali amalga oshiriladi. Hozirgi kunda analog texnikalar olamida bipolyar tranzistorlar (BT) (xalqaro atama — BJT, Bipolar Junction Transistor) asosiy oʻrinni egallagan