Mustaqil ish
ELEKTROMOBILLAR
Bajardi:
TVA-4 guruh talabasi
O’rinov Fazliddin
Reja
1.Kirish
2.Elektromobillarning ommalashuvi
3.Elektromobillarning afzallik va kamchiliklari
4.Elektromobillarning kelajagi
.
Bugungi kundagi yomonlashib borayotgan ekalogiyamizni
asrashning eng samarali yo’llaridan biri bu ichki yonuv
dvigatelli avtomobilni elektromobilga almashtirishdir. Agar
bu ommaviy miqyosda sodir bo‘lsa, global isishga sabab
bo‘ladigan ifloslantiruvchi moddalarning atmosferaga
chiqarilishini kamaytirish mumkin bo‘ladi.
Buni ko‘pchilik bilmasa kerak — birinchi elektromobil ichki
yonuv dvigatelli avtomobildan ancha oldin paydo bo‘lgan. Elektr
dvigatelli birinchi harakatlanuvchi model vengriyalik ixtirochi
Jedlik Anyos tomonidan 1828-yilda yaratilgan va benzin bilan
ishlaydigan birinchi avtomobil 1870-yilda Venada paydo bo‘lgan.
Keyinchalik, bu ikkala yo‘nalish parallel ravishda rivojlangan,
elektr va benzinli transport vositalari taxminan bir xil haydash
xususiyatlariga ega edi, ammo o‘ta murakkab zaryadlash
jarayoni tufayli elektromobillar orqaga chekinishga majbur
bo‘ldi.
21-asrda elektromobillar yana mashhur bo‘la boshladi — neft
mahsulotlarining narxlari barqaror o‘sishi va texnologiyaning
rivojlanishi tufayli ichki yonuv dvigatelli avtomobildan hech
qanday kam bo‘lmagan elektromobillarni ishlab chiqarish imkoni
paydo bo‘ldi. 2008-yilda Amerikaning Tesla Motors avtomobil
kompaniyasi o‘zining birinchi elektromobilini chiqardi,
,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,
keyin Nissan, BMW, Mitsubishi va Chevrolet kabi Yevropa, Amerika
va Yaponiyaning yetakchi kompaniyalari mahsulotlarini
elektromobillarga aylantirish jarayoniga qo‘shilishdi.
Volkswagen, Mercedes
va BMW kabi nemis
avtomobil brendlari o‘z
yurtlarida yuqori
natijalarni
ko‘rsatishsa-da, so‘nggi
paytlarda elektromobil
yo‘nalishida xalqaro
miqyosdagi sotuv
bo‘yicha pastroq
o‘rinlarni egallashdi.
Sababi ular xalqaro
ichki yonuv dvigatellari
ustida ishlashni davom
etishmoqda. Ammo
Tesla va Xitoy bozori
yetakchisi BYD kabi
ko‘proq ixtisoslashgan
kompaniyalar oldinga
chiqishdi
Quyidagi rasmda 2023-yilning birinchi yarmida brend
bo‘yicha global elektr avtomobillar sotuvi ifodalangan.
2023-yilning birinchi yarmida faqatgina BYD deyarli 1,2 million
dona elektr transport vositalarini (shu jumladan, plug-in
gibridlarini) sotdi, bu BMW, Volkswagen va Mercedes
avtomobillarining umumiy hajmidan qariyb ikki baravar ko‘p.
Volkswagenni Xitoyda 1-raqamli avtomobil brendi sifatida ortda
qoldirgan kompaniya endi Yevropani egallamoqda. 2023-yilning
yanvar va iyul oylari orasida kompaniya xorijda 92 469 ta
elektromobil sotdi, bu esa 2022-yildagi umumiy ko‘rsatkichdan
yuqori.
O‘zbekiston miqyosida esa oxirgi uch oyda import qilingan
elektromobillarning qiymati 400 million dollardan oshdi.
Bojxona qo‘mitasi matbuot xizmati ma’lumotlariga ko‘ra, 2023yilning yanvar oyidan noyabrgacha O‘zbekiston hududiga 22 500
mingta elektromobil olib kirildi. 2022-yilning shu davriga
nisbatan import hajmi 6 baravardan ortiq o‘sdi, respublikaga
yetkazib berilgan yo‘lovchi elektr transport vositalarining
umumiy qiymati taxminan 580 million dollarni tashkil etdi
Elektromobillarning 7 ta afzalliklari
Pastroq operatsion xarajatlar
Elektr avtomobillari odatda yoqilg'i narxining pastligi, texnik
xizmat ko'rsatish xarajatlarining kamayishi va energiya
samaradorligi yuqori bo'lganligi sababli benzinli avtomobillarga
nisbatan kamroq operatsion xarajatlarga ega.
Yaxshilangan boshqarish tizimi
Elektr avtomobillari yumshoqroq va sokinroq boshqarish tizimini
taklif qiladi, buni ko'plab haydovchilar an'anaviy benzinli
avtomobillarga qaraganda afzalroq deb bilishadi.
Neftga qaramlikning pastligi
Elektr avtomobillari neftga bo'lgan ishonchni kamaytiradi, bu esa
davlatlarni o'zgaruvchan tashqi neft bozorlariga kamroq qaram
qiladi.
Toza energiya manbai
Elektr avtomobillari elektr energiyasida ishlaydi, bu benzinga
nisbatan toza energiya manbai bo'lib, zararli gazlari va boshqa
ifloslantiruvchi moddalarni kamaytiradi.
Yaxshilangan havo sifati
Zararli gazlar va boshqa ifloslantiruvchi moddalarni kamaytirish
orqali elektromobillar shaharlardagi havo sifatini yaxshilashga va
havo ifloslanishi bilan bog'liq sog'liq muammolarini kamaytirishga
hissa qo'shadi.
Yaxshiroq tezlanish
Elektr avtomobillari bir zumda harakatga kela oladigan aylanish
momentiga ega , bu benzinli avtomobillarga qaraganda
yaxshiroq tezlashishga olib keladi.
Batareya texnologiyasidagi yutuqlar
Batareya texnologiyasidagi uzluksiz yutuqlar elektromobillarni
arzonroq va uzoqroq masofagacha xizmat qilish imkonini beradi
va ularni kundalik foydalanish uchun yanada qulayroq variantga
aylantiradi.
Elektromobillarning 7 ta kamchiliklari
Cheklangan yurish masofasi
Elektr avtomobillari odatda zaryadlashni talab qilishdan oldin
cheklangan haydash oralig'iga ega bo’ladi, bu uzoq masofali
sayohatlar uchun noqulaylik tug'dirishi mumkin.
Oldindan yuqori narx
Garchi elektromobillar uzoq muddatda yonilg'i narxini
kamaytirsa-da, ularning dastlabki sotib olish narxi an'anaviy
benzinli avtomobillarga qaraganda ancha yuqori bo'lishi mumkin.
Zaryadlash vaqti
Elektr avtomobilni qayta zaryadlash, quvvatlash infratuzilmasi
akkumulyator quvvatiga qarab uzoq vaqt, baʼzan bir necha soat
davom etishi mumkin.
Zaryadlash infratuzilmasi
Ko'pgina hududlarda zaryadlash infratuzilmasining
cheklanganligi elektr avtomobilni yo'lda zaryadlash
imkoniyatini kamaytiradi.
Sovuq havoda ishlashi
Sovuq ob-havo elektromobillarning harakatlanish oralig'ini
sezilarli darajada qisqartirishi mumkin, bu esa ularni sovuqroq
iqlimda foydalanish imkoniyatini kamaytiradi.
Batareyaning degradatsiyasi
Elektr avtomobilidagi batareya vaqt o'tishi bilan yomonlashadi, bu esa
haydash masofasini va umumiy ish faoliyatini kamaytirishi mumkin.
Elektr energiyasiga yuqori bog'liqlik
Elektr avtomobillari elektr energiyasiga juda bog'liq bo'lib, bu ularni
elektr ta'minotidagi uzilishlar va energiya narxlarining o'zgarishiga
sababchi qilishi mumkin.
Elektr avtomobillari - bu avtomobillarning kelajagi. Darhaqiqat, bu
allaqachon amalga oshirilmoqda.
Prognozlarga ko'ra, 2025-yilda global yangi avtomobillar sotuvining 20
foizi elektrga to'g'ri keladi, 2030- yilda esa bu ko'rsatkich 40 foizga
ko'tariladi.UBS investitsiya banki prognozlariga ko'ra, 2040-yilga borib
butun dunyo bo'ylab sotiladigan avtomobillar asosan elektrda bo'ladi.
Biroq,Thomson Reuters xabariga ko'ra, 2040- yilda barcha yangi
avtomobillar sotuvi elektr bo'lishiga qaramay, yo'ldagi
avtomobillarning yarmi hali ham benzin yoki dizel yoqilg'isida bo'ladi.