“Fan, innovatsion texnika va texnologiyalarning rivojlanish istiqbollari”
mavzusidagi respublika ilmiy-amaliy anjumani. Qarshi - 2023 yil, 27-28 oktabr
II Qism
1
“Fan, innovatsion texnika va texnologiyalarning rivojlanish istiqbollari”
mavzusidagi respublika ilmiy-amaliy anjumani. Qarshi - 2023 yil, 27-28 oktabr
TASHKILIY QO‘MITA
Rais, “TIQXMMI” MTUning Qarshi irrigatsiya va
agrotexnologiyalar instituti direktori, i.f.n., dotsent
2. Quvvatov D.A.
Rais o‘rinbosari, O‘quv ishlari bo‘yicha direktor
o‘rinbosari, t.f.f.d.
3. Ravshanov H.A.
Rais o‘rinbosari, Ilmiy ishlar va innovatsiyalar bo‘yicha
direktor o‘rinbosari, t.f.d., dotsent
4. Pirimov O.J.
Rais o‘rinbosari, Yoshlar masalalari va ma’naviy-ma’rifiy
ishlar bo‘yicha direktor birinchi o‘rinbosari, t.f.d., dotsent
A’zolar
5. Bozorov Q.Ch.
Ishlar boshqarmasi boshlig‘i
6. Abdiev A.A.
O‘quv-uslubiy bo‘lim boshlig‘i, t.f.n., dotsent
7. Qiyomov D.X.
Ilmiy-tadqiqotlar, innovatsiyalar va ilmiy-pedagog kadrlar
tayyorlash bo‘limi boshlig‘i
8. Qodirov U.I.
“Chorvachilik va qishloq xo‘jaligini mexanizatsiyalash”
fakulteti dekani, t.f.f.d., dotsent
9. Qurbonov A.I.
“Gidromelioratsiya” fakulteti dekani, t.f.f.d.
10. Nurillaev R.Ya.
“Agrotexnologiyalar” kafedrasi mudiri, q/x.f.n.
11. Muqimov B.R.
“Umumtexnik fanlar” kafedrasi mudiri, p.f.f.d.
12. Hazratqulova Sh.U. “Irrigatsiya va melioratsiya” kafedrasi mudiri, q/x.f.f.d.,
dotsent
13. Temirova Ch.X.
“Gumanitar fanlar” kafedrasi mudiri, t.f.d., dotsent
14. Raximov X.
“Matematika va jismoniy tarbiya” kafedrasi mudiri,
p.f.f.d.
15. Xudoynazarov O‘.A. “Texnologik jarayonlarni avtomatlashtirish va boshqarish
” kafedrasi mudiri
16. Suyunov A.Sh.
“Gidrotexnika inshootlari va nasos stansiyalari” kafedrasi
mudiri
17. Urinov J.Ch.
“Yer resurslarini boshqarish” kafedrasi mudiri
18. Safarov F.S.
“Geodeziya va geoinformatika” kafedrasi mudiri
19. Eshdavlatov A.E.
“Umumtexnik fanlar” kafedrasi t.f.f.d.
20. Abduazimov A.M. “Irrigatsiya va melioratsiya” kafedrasi mudiri, q/x.f.f.d.,
dotsent
21. Imomov Sh.B.
“Umumtexnik fanlar” kafedrasi t.f.f.d.
22. Eshmurodov M.N.
Kasaba uyushmasi raisi
1.
Muqimov Z.M.
“TIQXMMI” milliy tadqiqot universitetining
Qarshi irrigatsiya va agrotexnologiyalar instituti, 2023
2
“Fan, innovatsion texnika va texnologiyalarning rivojlanish istiqbollari”
mavzusidagi respublika ilmiy-amaliy anjumani. Qarshi - 2023 yil, 27-28 oktabr
uning dustlari bilimdon kishilar bo’’lib, ularning ilmiy munozara o’’tadigan oilaviy
muhim yosh Ibn Sinoga ham ta`sir etadi. Shu bilan birga uning bolalik va usmirlik
yillari o’’tgan Buxoro shaxri Somoniylar davrining yirik madaniy markazi
hisoblanar edi. Buxoroda ko’’plab Madrasa,
kasalxona
nodir
kitoblar
saqlanadigan
kutubxona bo’’lgan. Jaxonning
turli
mamlakattalaridan
kelgan
olimlarning munozaralarida yosh Ibn Sino ham katanashib, turli
fanlarga bilimlarini chuqurlashtirib borgan. U ustozlaridan xind hisobi, fiqxdan
biglim olgan. Keyin esa faylasuf Abu Abdullox Notiliydan falsafa mantik, xandasa
va boshqa fanlardan ta`lim oladi. Shundan so’’ng Ibn Sino o’’zi mustaqil holda
barcha fanlar bilan shug’ullana boshlaydi. U Ayniqsa tip ilmini chuqur egallab oladi,
bu soxada unga ta`lim berishgan kishi buxorolik Abu Mansur Kamariy bo’’ldi.
Ibn Sino so’’ngra falsafani o’’rganishga kirishadi. Ayniqsa, Arestotel falsafasini,
uning “Metafizika" asari mohiyatini buyuk mutafakkir Abu Nars Forobiyning yozgan
sharxi tufayli to’’liq o’’zlashtirib oladi.
X asr oxiri - XI asr boshlariga kelib, o’lkada siyosiy-ijtimoiy vaziyat
murakkablashadi. Shu tufayli Ibn Sino Xorazmga - Urganchga ko’’chib o’’tadi.
Xorazmda u bir qator olimlar bilan hamkorlikda Abu Rayxon Beruniy
boshqarayotgan "Ma`mun akademiyasida" ilmiy ish bilan shug’ullana boshlaydi.
Xorazmda o’’zining yirik asari - "Tib qonunlari" , "Ash-Shifo kitoblari ustida ish olib
boradi.
Adabiyotlar:
1.O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil
7 fevraldagi «O‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha harakatlar
strategiyasi to‘g‘risida»gi PF-4947-son Farmoni
2. Abu Nasr Forobiy. Baxt-saodatga erishuv haqida. – T.: Xalq merosi, 1993.
– 255 b.
3. Abu Rayxon Beruniy. Qadimgi xalqlardan qolgan yodgorliklar. – T.: Fan,
1989. – 365 b.
4.Zunnunov A., Xayrullaev M., Hotamov N., Shodiev D. O‘rta Osiyoda
pedagogik fikr taraqqiyotidan lavhalar. – T.: Fan, 1996. – 310 b
TALABALARDA TEXNIKA XAVFSIZLIGIGA OID BILIMLARINI
RIVOJLANTIRISHNING PEDAGOGIK TEXNOLOGIYALARI
Abduraxmonov Jahongir Sherali o’g’li – Termiz davlat universiteti
Annotatsiya. Ushbu maqolada talabalarning texnika xavfsizligiga oid
bilimlarini rivojlantirishga qaratilgan va talabalarni texnika xavfsizligiga o’rgatishda
eng samarali bo’lgan texnologiyalar taxlil qilingan.
Kalit so’zlar: texnika, xavfsizlik, talaba, texnologiya, mexanizm, pedagok,
innovatsiya, ta’lim, tajriba.
Abstract. This article focuses on the development of students knowledge of
Technical Safety, and the technologies that are most effective in teaching students to
315
“Fan, innovatsion texnika va texnologiyalarning rivojlanish istiqbollari”
mavzusidagi respublika ilmiy-amaliy anjumani. Qarshi - 2023 yil, 27-28 oktabr
technical safety are evaluated.
Keywords: technology, security, Student, Technology, mechanism,
pedagogue, innovation, education, experience.
Аннотация. В этой статье анализируются технологии, направленные на
развитие знаний студентов о безопасности оборудования и наиболее
эффективные при обучении студентов технике безопасности.
Ключевые слова: техника, безопасность, студент, технология, механизм,
педагог, инновации, образование, опыт.
Kirish. Bugungi kunda ta’lim jarayonida innovatsion pedagogik
texnologiyalarni o’quv jarayonida qo’llashga bo’lgan qiziqishga e’tibor kundan
kunga kuchayib bormoqda, buning sabablaridan biri – ta’lim oluvchilarda
o’tilayotgan mavzuga qiziqishni oshiradi, nutq qobiliyatini shakllantirishga, ularda
yangi g’oyalar paydo bo’lishiga olib keladi va o’z bilimiga ishonch uyg’otadi.
Talabalar dars jarayonida faol ishtirok etadi, o’z fikrini bildiradi, tinglash va tahlil
qilish qobiliyatini rivojlantiradi. O’qituvchi bu jarayonda shaxsning rivojlanishi,
shakllanishi, bilim olishi va tarbiyalanishiga sharoit yaratadi va ta’lim jarayonida
samarali usullardan foydalanadi [1].
Talabalarda texnika xavfsizligiga oid bilimlarini rivojlantirishda interfaol
metodlar, innovatsion texnologiyalar, pedagogik va axborot texnologiyalarini
qo’llash eng samarali yo’l hisoblanadi. Zamonaviy texnologiyalar talabalarni
egallayotgan bilimlarni o’zlari qidirib topishlariga, mustaqil o’rganib, taxlil
qilishlariga, xatto xulosalarni o’zlari keltirib chiqarishiga o’rgatadi. O’qituvchi bu
jarayonda shaxsning rivojlanishi, shakllanishi, bilim olishi va tarbiyalanishiga sharoit
yaratadi va shu bilan bir qatorda boshqaruvchilik funksiyasini bajaradi [7].
Adabiyotlar tahlili va metodlar. Talabalarni bilimlarini rivojlantirish
maqsadida pedagogik texnika texnologiyalardan foydalanib dars o’tish bu
masalaning еchimi hisoblanadi. Bugungi kunda bu borada ko’p olimlar ilmiy
tadqiqot ishlarini olib borishgan bular M.Shomirzayev, B.Imonov, I.Muxliboyev,
D.Ro’ziyeva, M.Usmonboyeva, Z.Holiqova, E.Choriyev, M.Bozorova, N.Ochilov,
N.Rahmonqulova, X.Ibragimov, O’.Asqarova, X.Yulbarsova, R.Movlonova va
boshqa olimlar pedagogik texnologiyalarni rivojlantirish uchun ilmiy dadqiqot
ishlarini olib borgan. Mening tadqiqotimda bugungi kunda dolzarb masalaga
aylangan va jadal o’sib borayotgan texnika xavfsizligi masalasini еchish
maqsadida talabalarda texnika xavfsizligiga oid bilimlarini rivojlantirishning
innovatsion mexanizmiga bag’ishlangan [2].
Natijalar. Bugungi kunga kelib globallashuv jarayonida innovatsiya termini
kreativlik termini bilan o’rin almashmoqda. Kreativlik - bu ijodiy yondashuvdir, zero
bugungi kunda ta’lim muassasasi pedagoglaridan innovatsion texnologiyalarni
qo’llash bilan birga, kreativ yondoshuv malaka ko’nikmasini ham talab qilinmoqda,
ya’ni ta’lim jarayonida qo’llaniladigan barcha usullar va metodlar to’liq
o’zlashtirilgan pedagogik texnologiyalarni o’z o’rnida qo’llash bo’yicha ijodiy –
(kreativ) yondashish talab etiladi. Kreativlikning (ijodiy yondashuv) asosiy mezoni
quyidagilar hisoblanadi [3]:
316
“Fan, innovatsion texnika va texnologiyalarning rivojlanish istiqbollari”
mavzusidagi respublika ilmiy-amaliy anjumani. Qarshi - 2023 yil, 27-28 oktabr
1. Mavzuning murakkabligi
2. Ma’lumotlar hajmi
3. O’quvchilarning individual xususiyatlari
4. O’qituvchining mahorati
Ta’lim jarayonida qo’llaniladigan har bir usul, metodni ijodiy yondashib
qo’llash –bu kreativlikdir. Hozirgi kunda talabalarni ilm o’rganishga chanqoqligi,
mustaqil fikrlashi va ilmiy-ijodiy izlanishlari, yangiliklar va kashfiyotlarga nisbatan
cheksiz qiziqishi ta’lim jarayonida interfaol usullaridan keng foydalanishni taqozo
etadi. Shunday ekan bugungi kun pedagoglari ta’lim samaradorligini oshirishda
innovatsion texnologiyalarga kreativlik (ijodiy yondashuv) bilan yondashishlari talab
qilinadi. Zero hozirgi zamon ilm-fan, texnika rivojlanib borayotgan bir paytda ta`lim
sohasida ham tub o’zgarishlar sodir bo’lishi tabiiydir. Bu ta`limda sifat va
samaradorlikka erishishning bosh omilidir. Talabalarga texnika xavfsizligiga oid
bilimlarni o’rgatishda ham axborot komunikatsion va ko’rgazmali materiallardan
foydalanish samaralidir [4].
Muhokama. Fan texnika texnologiya rivojlanmoqda bu rivojlanish katta katta
yutuqlarga erishishimizga olib kelmoqda. Lekin bugungi kunda bitta muammo
qolmoqda va uning oqibatida jiddiy moddiy va manaviy zarar еtmoqda. Bu inson
hayoti faoliyati xavfsizligidir fan texnika qanchalik rivojlansada lekin afsuski
insonlarning baxtsiz xodisa natijasida jaroxatlanishi va halok bo’lishi soni ham ortib
bormoqda. Hayot faoliyati xavfsizligining aksiommalarining birida shunday deyiladi
“Mutloq xavfsiz bo’lgan sharoit mavjud emas ” demak insonga doim qandaydir xavf
xavfsolib turadi. Xavflar ikki xil bo’ladi yashirin va ochiq xavflar. Yuqoridagi
so’zlarga etibor beradigan bo’lsak biz barchamiz doim xavf ostida bo’lamiz. Bizga
ma’lumki kasalni davolagandan oldini olgan yaxshiroq va samaraliroqdir. Insonlarni
baxtsiz xodisalardan qutqarib davolagandan ko’ra baxtsiz hodisani oldini olgan va
shu vaziyatda insonlarni harakat qilishga o’rgatish yaxshiroqdir. Bu borada
yurtimizda bir qator ishlar olib borilmoqda. Oliy ta’lim tizimida ham talabalarni
hayot faoliyati xavfsizligiga va texnika xavfsizligiga o’rgatilmoqda. Talabalarni
texnika xavfsizligiga o’rgatish juda muhim va dolzarb masaladir. [5]
Fan, texnika va texnologiyaning jadal rivojlanishi sharoitida o‘qitish tizimiga
quyidagi talablar qo‘yiladi:
a) individual va mustaqil ishlash, ilmiy-texnik axborot bilan ishlash
malakalarini rivojlantirish;
b) original va nostandart qarorlar, ishchanlik - qobiliyatlarini rivojlantirish;
v) o‘qitishni individuallashtirish (o‘qishga turli qobiliyatga ega bo‘lgani
uchun);
g) bilim harakatchanligi, tanqidiy fikrlashganda moslashuvchanlik va ijod,
ishlab chiqarishning zudlik bilan o‘zgaruvchan sharoitiga mos epchillikni
shakllantirish [6].
Xulosa. Bugungi kunda ta’lim jarayonida innovatsion pedagogik
texnologiyalarni o’quv jarayonida qo’llashga bo’lgan qiziqishga e’tibor kundan
kunga kuchayib bormoqda, buning sabablaridan biri – ta’lim oluvchilarda
o’tilayotgan mavzuga qiziqishni oshiradi, nutq qobiliyatini shakllantirishga, ularda
317
“Fan, innovatsion texnika va texnologiyalarning rivojlanish istiqbollari”
mavzusidagi respublika ilmiy-amaliy anjumani. Qarshi - 2023 yil, 27-28 oktabr
yangi g’oyalar paydo bo’lishiga olib keladi va o’z bilimiga ishonch uyg’otadi. Xulosa
qilib aytganda bugungi kunda insonlarda xavfsizlik madaniyatini rivojlantirish
muhim va dolzarb masaladir. Bu masalani еchishning eng samarali usullaridan biri bu
oliy talim tizimida o’qiyotgan talabalarni bilimlarini, xavfsizlik madaniyati va
texnika xavfsizligiga o’rgatishdir. Texnika xavfsizligiga o’rgatish bugungi kunda sust
o’rgatilayotganligiga guvohmiz buni rivojlantirish uchun ilmiy texnik izlanishlarni
olib borish va darsni o’tish davomida innovatsion pedagogik texnika
texnologiyalardan foydalanish zarur.
Adabiyotlar ro’yxati
1. O’.Asqarova, M. Xayitboyev, M.Abdullayeva “Ta’lim tarixi” 2013y
2. O. Xasanboyeva, J. Xasanboyev, X. Xamidovalar. O'zbek pedagogikasi
tarixi. T.«O'qituvchi» 1997 yil.
3. Xudoyberganov, J. S. (2020). Kurashchilarning texnik-taktik mahoratini
oshirish metodikasi. In Dene tәrbiyasy ҳәm sports of kalabalyқ raўazhlandyryў
perspectives: mashala ҳәm sheshimler» atamasyndнy republicsқ online ilymiy-mely
conference (Vol. 1, No. 1, pp. 137-139).
4. Элибаева Л. С., Собиров У. Г. Особенности дидактической системы
модульного обучения //Вестник магистратуры. – 2019. – №. 4-4 (91). – С. 15-16.
5. ОЛИМОВ Ш. Ш., ХОДЖИЕВА М. Ш. Возможности применения
педагогических технологий в образовательном процессе //Молодежь и XXI век2020. – 2020. – С. 228-231.
6. Raximov A.K., Nurmetov X.S., Saidova D.B. Uzluksiz ta„lim tizimida
pedagogic ta„lim innovatsion klasterining roli. Academic Research in Educational
Sciences. 2020.№1. Chirchiq. 48-53 b.
7. Azizxo‘jaeva N.N. Pedagogik texnologiyalar va pedagogik mahorat.T.:
Nizomiy, 2003.
DYNAMIC ACTIVITIES FOR SONG IN THE EFL CLASSROOM
Abduvositov Khumoyun Fakhriddin ogli
Student Ferghana Branch of Tashkent University of Information Technologies
Abstract. The article describes how to make the most of the natural
advantages that songs bring to attract students and make them aware of and
connected with the language. This article focuses on activities for the while listening
stage.
Keywords: teaching English, learner, song, dynamic activities, framework
Аннотация. В cтатье описывается, как максимально использовать
естественные преимущества песни, чтобы привлечь студентов и сделать их
осведомленными о языке и связанными с ним. В этой статье основное внимание
уделяется действиям на этапе прослушивания.
Ключевые слова: преподавание английского языка, учащийся, песня,
динамическая деятельность, фреймворк
318
“Fan, innovatsion texnika va texnologiyalarning rivojlanish istiqbollari”
mavzusidagi respublika ilmiy-amaliy anjumani. Qarshi - 2023 yil, 27-28 oktabr
3.
Abdullayeva R.M.
Hayot sifatini oshirishda raqamli texnologiyalardan
foydalanish o’ziga xos jihatlari
305
4.
Abdunazarova Z.Sh.
Talabalarda sog‘lom turmush tarzini shakllantirishning
samarali yo‘llari
311
5.
Abduraxmonov J.Sh.
Talabalarda texnika xavfsizligiga oid
rivojlantirishning pedagogik texnologiyalari
315
6.
7.
Abduvositov X.F.
Аблакулов К.Б.
Dynamic activities for song in the efl classroom
Применение
облачных
технологий
и
преимущества и недoстатки
8.
Adizova G.M.
Kreativ yondashuv asosida talabalarni tarbiyaviy
faoliyatga tayyorlashning ijtimoiy zaruriyat ekanligi.
326
9.
Altibaeva G.M.
331
10.
11.
Arabov E.
Asrorov O.A.
12.
Avlayev O.U.
13.
Avlayev O.U.
G’ulamova U.K.
Razzoqova N.B.
Bababekov U.D.
Maktabgacha yoshdagi bolalarda mayda motorikani
rivojlantirishga doir o‘yinlar
Jismoniy tarbiyaning o‘ziga xos xususiyatlari
Talabalarga fanlarni o‘qitishda dasturlash tillaridan
foydalanish
Kasbiy faoliyatda shaxs kamoloti bilan sotsial
intellektining munosabati
Psixologiyada intellekt taraqqiyot muammosi tahlili
Tuproqqa ekish oldidan sayoz ishlov berish
texnologiyasi
mavzusini
o‘qitishda
inter
faol
metodlardan foydalanish
Ta’lim jarayonida klaster metodini qishloq xo‘jalik
fanlarini o‘qitishda tashkil etishning ahamiyati.
347
Chizmachilik darslarida chizmani o‘qish va bajarishni
o‘quvchilarga o‘rgatish
353
14.
15.
bilimlarini
их
318
322
334
336
339
343
16.
Batirov B.K.
Ermatov V.A.
Raxmatullayev R.Q.
Sindarova M.M.
Bo'riboyeva D.N.
17.
Boboyev X.Y.
Ajdodlarimiz harbiy faoliyatida milliy va jangovar
ruhning ifodalanishi: tumaris, zarina, shiroq, spitamen va
muqannaning fazilatlari to‘g‘risida
355
18.
Bo'riboyeva D.N.
Chizmachilik darsida
proyeksiyani o‘rgatish
aksonometrik
362
19.
21.
Dadaqo’ziyev M.R.
Ta’lim
tizimida
raqamli
texnologiyalardan
foydalanishning samaradorligi
Kredit-modul tizimida talabalarning mustaqil ish
faoliyatini o‘quv-loyiha texnologiyasida rejalashtirish
Oliy ta’lim muassasalarida tarbiyaviy ishlar jarayonlarini
tashkil
etish
va
boshqarish
mexanizmlarini
takomillashtirish texnologiyasi
366
20.
Boyjigitov Sh.
Sulaymonova M.
Cho’lponova X.T.
22.
Davronova F.P.
377
23.
Dedaxonova M.O.
The benefits of ploblem-based learning for both students
and tearchers during the process of practical lessons
Munosabat madaniyatini rivojlantirishning psixologikpedagogik mohiyati
854
o‘quvchilarga
350
369
372
381