Uploaded by Ff Ff

7-8. С Е П С И С

advertisement
СЕПСИС
(маъруза)
Тайерлади: т.ф.д.
Муратходжаева А.В.
Сепсис –
(грек тилидан, σήψίς - чириш),
организмнинг ҳимоя кучлари кескин тушган
вақтида, турли қўзғатувчилар сабабли келиб
чиқган инфекцион касаллик ҳисобланади.
Бирламчи ўчоқдан инфекция гематоген
диссеминация йўли билан бошқа аъзо ва
тизимларга ўтади ва уларни зарарлайди, шу
сабабли жараён ўз даврийлигини йўқотади ва
касалликни оғир кечиб, жадаллашишига сабаб
бўлади. Унинг ривожланишида албатта
организмнинг ҳимоя қилиш функцияларининг
пасайиши ҳам муҳим ўрин тутади, бу оғир
касалликлар, жарроҳлик, кўп қон йўқотиш,
овқатланишнинг етарли бўлмаганлиги
натижасида юзага келади.
Касаллик ривожланишида бир қанча
мойиллик туғдирувчи омиллар
эътиборга эга бўлади.
• боланинг ёши – чақалоқлар ва бир ёшаг
•
•
•
•
етмаган болалар;
чала туғилганлик;
етук ривожланмай туғилганлик;
тери, шиллиқ қавтларнинг ҳимоя фаолияти
мукаммал бўлмаган ҳолда инфекция учун
кириш дарвозасига айланиши;
лимфа, ҳужайралараро суюқлик ва қон шаклли
элементларининг бактериоцид
хусусиятларининг пастлиги;
Касаллик ривожланишида бир қанча
мойиллик туғдирувчи омиллар
эътиборга эга бўлади.
• Қўзғатувчи микробнинг касаллик
•
•
•
•
қўзғатувчанлик кучи, турли микроблариннг
бирга юқиши;
Бактериал флоранинг госпитал штамлари
билан қайта касалланиш;
Вирусли инфекцияни қўшилиши;
Нейтрофил лейкоцитларнинг фагоцитар
ҳусусиятларини пастлиги;
Узоқ вақт давомида болага инвазив
диагностик усулларини қўллаш.
Ривожланиш вактига караб
• интранатал (она корнида) сепсис
• постнатал ( тугилгандан сунг )
сепсислар Интранатал зарарланишда
йирингли яллигланиш учоги хомила
организмдан ташкарида (хорионит,
хориоамнионит, плацента ва х.к.)
жойлашади.
Сепсис постнатал даврда
ривожланганда куп холларда бирламчи
йиринг учоги булади.
Хомиладорлик даврида касалланишга
купрок грамм-манфий мухит,
стрептококк, замбуруглар ва камрок
стафилококк сабаб булади. Тугилгандан
сунг зарарланишда стафилококкни
куппинча грамм-манфий мухит билан –
биринчи навбатда энтероген булмаган
E-coli, протей, кук йиринг таекчаси ва
бошкалар билан кушилиши мухим урин
тутади.
Сепсисни кириш
дарвозалари булиб:
• киндик яраси;
• Ичаклар;
• Тери;
• Упка;
• ЛОР-аъзолари хизмат килиши мумкин.
Кириш дарвозаси аникланмаган
холларда криптоген сепсис деб
таърифланади.
Сепсисни бошланиши клиник
жихатдан интоксикация
белгилари пайдо булиши билан
характерланади, булар:
• - ланжлик;
• - кайд килиш;
• - суюк ахлат;
• - вазн камайиши еки вазн кушилмаслиги;
• Сепсис кассалигининг
кандай формада
кечишидан катъий назар
патологик жараенга
купгина орган ва
системалар тортилади.
-
Марказий асаб тизими зарарланиши
кузгалиш ва менингизм белгилари билан
характерланади.
Юрак кон томир тизимида узгаришлар:
цианоз,
тахикардия,
юрак тонлари бугиклиги,
артериал босимни пасайиши,
систолик шовкин пайдо булиши билан
характерланади.
Буйрак етишмовчилиги симптомлари
кучаяди.
• Инфекция учоклари орасида
пневмония, остеомиелит,
псевдофуренкулез, абцесс,
флегмона, перитонит,
стоматит, менингит, плеврит,
энтероколит кузатилади.
Кассаллик формасидан
катъий назар периферик кон
манзараси узгаришлар.
• нейтрофилли лейкоцитоз ва лейкоцитар
формулани чапга силжиши;
• Моноцитоз, баъзан нейтрофилларнинг
токсик донодорлиги;
• Касалликни авж олиш даврида
лейкопения кузатилади.
Касалликнинг икки шакли
фаркланади:
• септицемия
• септикопиемия.
• Септицемия клиник томонидан
умумий ахволнинг огирлашиши,
марказий асаб системасининг
кучайиб борувчи зарарланиши:
• хаяжонланиш, тутканока тайерлик ва
сулайиш, анорексия, кайд килиш,
баъзан кусиш; турли характердаги
харорат реакциялари: “бактериал”
иситмалаш, гипотермия.
• Септикопиемия йиринг
метастазлари ривожланиши
билан характерланади.
Пиемик учоклар энг куп
жойлашадиган тана кисмлари:
мия кобиклари, упка, жигар,
суяклар булади.
Сепсисни кечишига караб:
• 3-7 кун давомида летал натижа
билан туговчи яшин тезлигида
кечиши;
• 4 хафтага кадар - уткир кечиши;
• 2 ойга кадар - уткир ости кечиши ;
• 2 ойдан ортик давом этувчи чузилган кечиш турлари тафовут
этилади.
Сепсиснинг уткир еки уткир
ости кечишида
• Бошлангич;
• Авж олиш;
• Тикланиш;
• согайиш даврлари фаркланади.
Охирги йилларда сепсиснинг
кечуви куйидагиларга боглик:
•
•
•
•
•
•
•
Септикопиемик формаларнинг устунлиги;
Инфекция кириш дарвозалари аник эмаслиги;
Грамманфий флора мусбатлиги;
Купинча субфебрил тана харорати;
Йирингли учоклар ичида остеомиелитни куп
учраши;
Ошкозон ичак трактида ярали-некротик
жараен;
Пиелонефритлар
Сепсиснинг замонавий ташҳисот
мезонлари бўлиб қуйидагилар
ҳисобланади:
• 1. Тана ҳароратини 380 С дан юқори, 360 С
•
•
•
дан паст бўлиши;
2. Тахикардия- юракнинг уриши 1 минутда 90
марта бўлиши;
3. Тахипноэ – нафас олишни 1 минутда 20
мартадан ортиши;
4. Периферик қонда лейкоцитлар миқдорини
12 • 109/л дан кўп бўлиши (лейкоцитоз) ёки 4
• 109/л дан кам бўлиши (лейкопения) ёки
унинг ёш шаклларини 10% да учраши
(метамиелоцитлар, миелоцитлар ва т/я
лейкоцитлар).
• “Оғир сепсис” бу ички аъзоларда ва
тизимларда чуқур ўзгаришлар билан
таърифланадиган ҳолат.
• Унинг асосий мезонлари бўлиб:
• Марказий асаб тизими касаллиги
аниқланмаганда хушнинг бузилиш
ҳолати;
• Буйрак ажралиши функциясининг
кескин пасайиши.
Сепсисни даволашнинг
асосий принциплари.
• Сепсиснинг ривожланишини олдини олиш, бола
•
•
•
•
•
организмнинг химоя кобилиятини ошириш учун
куйидагиларга эътибор бериш керак. Булар:
Эрта кукракка тутиш ва табиий овкатлантиришни
иложи борича узокрок муддат олиб бориш;
она сути булмаган такдирда, таркибида тирик
нордон сут флораси булган мослаштирилган сут
аралашмасидан фойдаланиш;
Ичак микрофлорасини узгаришини олдини олиш,
биопрепаратлардан кенг фойдаланиш;
Антиоксидантлар (рутин, вит.Е, липостабил, дубинол)
ни куллаш.
Этиотроп ва патогенетик даволаш.
Сепсисни даволашнинг
асосий принциплари.
• Махаллий инфекция учокларини йукотиш
•
•
•
•
(терапевтик ва хирургик усуллар билан);
Фаол антибактериал терапия утказиш;
Дезинтаксикацион, симптоматик,
коррекциялловчи ва стимулловчи даволашни
олиб бориш;
Носпецефик ва специфик урин копловчи
иммунотерапия (лизоцим, гипериммун
донорлик кони);
Фаол носпецифик ва специфик иммунлаш
(стафилококк анатоксини ва антифагини,
метилурацил,б продигиозан ва бошкалар).
ЭСЛАТМА
• Сепсис билан огриган болалар 12 ой
давомида махаллий шифокор
назоратида туради.
• 1 ешгача хар ойда, 1 ешдан сунг хар
кварталда курикдан утказилади.
• Сепсис билан огриган болаларга тулик
тузалганидан сунггина профилактик
эмлашлар утказилади.
• Охирги йиллар изланишлари буйича
сепсис касаллиги инфекцияга
генераллашган системали жавоб
реакцияси деб курилмокда. Беморда
инфекцияни клиник-лаборатор белгилари
билан бирга системали яллигланиш
синдроми юзага келади. Системли
яллигланиш синдроми, сепсис касаллигида
умумий симптомларидан бири булиб
хисобланади.
Болаларда SIRS
критериеларига куйидагилар
киради
• А. Тана хароратини 37,20С га кутарилиши;
• Б. тахикардия: Юрак уриш частотасини
•
•
ёшдаги меъёридан юкори булиши
В. тахипноэ: нафас олиш частотасини
ёшига нисбатан меъёридан юкори булиши;
Г. периферик конда лейкоцитлар
микдорини 12*10 9/л дан куп булиши
(лейкоцитоз ёки 4*10 9/л гача булиши
• СИРС ташхисини аниклаш учун
беморда камида 2 та мезон
булиши шарт.
• СИРС синдроми факатгина
сепсис касаллигида эмас,
балки:
• жарохат;
• куйиш;
• исиб кетиш натижасида хам
юзага келиши мумкин.
• Сепсис ташхисини куйиш
учун болада СИРС белгилар
инфекция билан бирга
ривожланган булиши керак.
Теоретик 3 вариантда
кечиши мумкин:
• SIRS + йирингли яллигланиш учок
инфекцияси;
• SIRS + бактеремия;
• SIRS + инфекциянинг клиник
симптомлари.
Сепсиснинг замонавий
ташхисот критерийлари
1. Тана хароратини 38 градусдан юкори ёки 36
градусдан паст булиши;
2. Тахикардия:юрак уриш частотасини 1
минутда 90 мартта булииши;
3.тахипноэ: нафас частотасинин 1 минутда 20
марттадан ортиши;
4. Периферик коида лейкоцитлар микдорини 12
*10 9/л дан кам булиши ёки 4*10 9/лдан кам
булиши ёки унинг ёш шаклларини 10% да
учраши (метамиелоцитлар, миелоцитлар ва
т\я лейкоцитлар)
СЕПТИК ШОК
• 1/3 дан ортик беморларда артериал босим ешига
караганда паст булиши;
• кристаллоидлар ва коллоид эритмалар (20 мл/кг
ва юкори дозада) билан инфезион терапия
утказгандан хам гипотонияни сакланиб туриши;
• кристаллоидлар ва коллоид эритмалар (20 мл/кг
ва юкори дозада) билан инфезион терапия
утказгандан хам гипотонияни сакланиши,
вазопрессор препаратларни беришга эхтиеж
борлигини курсатади (допаминдан ташкари
5мкг/кг/мин.);
• гипотонияни сепсисни огир шаклдаги бошка
критерийлар билан бирга келиши.
СЕПТИК ШОК
• Септик шок билан касалланган болаларда
•
адекват нафас олиш то терминал боскичгача
сакланиб колади, бирок 80% якин болалар
упкани суний вентиляциясини утказишга
мухтож булади. Юрак кон - томир тизими
зарарланиши юрак етишмовчилиги еки томир
етишмовчилиги устунлиги билан
характерланади, хамда улар бирга хам бирга
келиши мумкин.
Септик шокда улим курсаткичи 80% ва ундан
хам юкори булади.
Полиорган етишмовчилик
(ПОЕ)
• ПОЕ ташхиси бир вактда 2
тадан кам булмаган аъзо
зарарланганда, еш
критериясини хисобга олган
холда куйилади.
Полиорган етишмовчилик
мезонлари
Органлар, системалар
Нафас олиш системаси
Юрак кон-томир системаси
Ментал статус
бузилишлар
Респиратор алкалоз,
гипервентиляция, нафас
мушакларини бушашиши,
респиратор дистресс-синдром,
упкада диффуз инфильтратив
соялар, упка суний вентиляциясига
эхтиеж.
Периферик томир каршилиги
пасайиши, эндотелий зарарланиши,
томир тонуси ва артериал босимни
пасайиши, миокардиал дипрессия
Рефрактор гипотензия, мияни
гипоперфузияси,эндоморфинлар
чикишини ортиши, дизориентацция,
летаргия, алахсираш, кузгалиш еки
тормозланиш устунлиги, ступор,
кома.
Полиорган етишмовчилик
мезонлари
Органлар, системалар
бузилишлар
Сийдик ажратиш системаси
Буйраклар гиперфузияси, буйрак
каналлари зарарланиши
(азотемия, олигоурия).
Биллирубин ва ферментларни
ортиши.
Бошлангич боскичида нейрофил
лейкоцитоз, нейтрофиллар
вакуализацияси ва токсик
донадорлик, тромбоцитопения,
ДВС-синдром, эозинопения,
доимий зардобдаги темирни
камайиши.
Жигар
Гематологик курсаткичлар
Полиорган етишмовчилик 2
типда булади:
• Бирламчи ПОЕ - интенсив терапия
булимида кабулдан биринчи 7 кун
давомида бир вактни узида 2 аъзони
функциясини бузилиши, бошка
аъзоларнинг дисфункциясини
кузатилмаганлиги.
• Иккиламчи ПОЕ - интенсив терапия
булимига кабул килингандан 7 кундан
кейин кеч системли яллигланиш
реакцияси (SIRS) фонида булади.
Эътиборингиз учун
рахмат
Download