SHKOLLA E MESME E QYTETIT TË SHKUPIT “CVETAN DIMOV”- SHKUP DETYRË PROJEKTUESE Lënda: Teknika e terapisë ortodontike Tema:Llojet e aparateve dhe pajisjeve ortodontike Mentor: Punoi: Arbnora Ibraihimi Ermira Adili SHKUP 2023/24 Përmbajtja 1.Hyrja………………………………………………………………………2 2.Aparatet ortodontike active……………………………………………..3 3.Aparatet ortodontike passive……………………………………………4 4.Terapia ortodontike fikse………………………………………………..6 5.Aparatet ortodontike intra dhe ekstraora……………………………...7 6.Nocioni për pllakën passive……………………………………………..8 7.Llojet e pajisjeve miofunksionale dhe aplikimi i tyre………………….9 8.Llojet e terapisë ortodontike fiks, përparësitë dhe mangësitë………..10 9.Sistemi Damon…………………………………………………………..11 10.Nocioni për pajisje termopllastike……………………………………12 11.ESIIX- Aparati retinues……………………………………………….13 1 Hyrja Terapia ortodontike është një fushë e mjekësisë dentare që merret me diagnostikimin, parandalimin dhe korrigjimin e pozicionit të keq të dhëmbëve dhe strukturave tjera të fytyrës. Qëllimi kryesor i terapisë ortodoncike është të përmirësojë funksionin e mukozës orale (brenda gojës) dhe të përmirësojë estetikën e fytyrës.[1 ] Kur një person ka problem me pozicionin e dhëmbëve, ka disa teknika dhe pajisje ortodontike që mund të përdoren për të rregulluar këtë problem. Për shembull, briketat ortodontike janë pajisje metalike ose transparente që vendosen mbi dhëmbët dhe lidhen me një tel ortodontik. Këto pajisje ndihmojnë në zhvillimin e presionit të duhur mbi dhëmbët për të ndihmuar në përcaktimin e pozicionit te tyre. Në disa raste, mund të përdoren edhe aparate te tjera ortodontike, si pajisje ortodontike të pallojshme ose aparate fikse të ndryshme. Specialisti ortodont do të bëjë një vlerësim të detajuar të nevojave të secilit pacient dhe do të krijojë një plan trajtimi të personalizuar. Terapia ortodontike ka përfitime estetike, duke i dhënë një bukurim të mëtejshëm fytyrës, por gjithashtu ka dhe përfitime funksionale. Rregullimi i pozicionit të dhëmbëve mund të përmirësojë fjalimin, ngarkesën e barabartë të dhëmbëve gjatë kryqëzimit dhe përmirësimin e higjienës orale. Për të filluar një trajtim ortodontik, është e nevojshme të konsulltoheni me një ortodont. Specialisti do të bëjë një vlerësim të hollësishëm të gjendjes suaj dentare dhe do të përcaktojë se çfarë lloj trajtimi është më i përshtatshëm për ju. 2 1 https://www.slideshare.net/doctorbuli/aparatet-ortodontike Aparatet ortodontike aktive Aparatet aktive ortodontike janë pajisje të përdorura në fushën e ortodoncisë për të ndihmuar në korrigjimin e pozicionit të dhëmbëve.Këto aparate përdoren për të trajtuar problemet ortodontike siç janë mbyllja e pasiguruar (overbite), hapja e pasiguruar (underbite), tërheqja e dhëmbëve dhe të tjera problematika ortodontike. Disa nga aparate aktive ortodontike përfshijnë: 1. Aparatet fikse (Brackets dhe Telat): Këto janë pajisje të vendosura përgjatë sipërfaqes së dhëmbëve dhe lidhen me një sistem teli ose shiriti ortodontik. Këto pajisje ndihmojnë në drejtimin e dhëmbëve në pozicionin e duhur. 2. Aparatet e hekurt (Herkat): Janë pajisje të vendosura në pjesën e pasme të dhëmbëve dhe janë të përdorura për të kontrolluar rritjen e mandibulës (kocka e poshtme e fytyrës). 3. Korrigjuesit funksionalë: Këto janë pajisje që përdoren për të rregulluar mënyrën si mandibula dhe maksilla lëvizin. Ata përdoren zakonisht në pacientët e rinj për të ndihmuar në rritjen e drejtë të kockave të fytyrës. 4. Aparatet transparente: janë nga një material I pastër plastik ose akrilik të cilat përshtaten mbi dhëmbë. 5. Plastelina dhe Aparatet e Mbajtjes: Pas trajtimit ortodontik, pacientët përdorin këto pajisje për të mbajtur dhëmbët në pozicionin e duhur dhe për të parandaluar kthimin e tyre në pozicionin e mëparshëm. 3 Aparatet ortodontike pasive Aparatet ortodontike pasive janë paisje që përdoren në mjekësinë dentare për të korrigjuar dhe përmirësuar pozicionin e dhëmbëve dhe kaqit. Ndryshe nga aparatet ortodontike aktive, të cilat përdorin tension ose presion për të lëvizur dhëmbët, aparatet ortodontike pasive janë më pak të përfshira dhe zakonisht nuk kanë ndikim të drejtpërdrejtë në lëvizjen e dhëmbëve. Disa tipa të përbashkët të aparatit ortodontik pasiv përfshijnë: 1. Mantet ortodontike: Mund të jenë të përdorura pasi të jeni trajtuar me aparatet ortodontike aktive. Këto janë paisje të mbajtura në gojë për të mbajtur dhëmbët në pozicionin e tyre të rregullt pasi trajtimi i aktive është përfunduar. Mund të jenë të ndryshme në formë dhe material, por qëllimi është mbajtja e pozicionit të arritur. 2. Retainer-e fikse: Janë aparate të vendosura nga ortodontisti pasi të keni përfunduar trajtimin me aparatet aktive. Përdoren për të mbajtur dhëmbët në vendin e tyre dhe shmangur kthimin e tyre në pozicionin e mëparshëm. Mund të jenë të ndryshme, përfshirë retainer-e metalike dhe ato të bëra nga materiale transparente. 3. Pllakat ortodontike: Janë paisje të vëna në sipërfaqen e dhëmbëve për të mbajtur pozicionin e tyre. Përdoren në disa raste ku nevoja për ndryshime është minimale dhe nuk kërkohet një ndërhyrje intensive ortodonte. 4. Invisalign: Një lloj aparat ortodontik pasiv i cili përdor shezat transparente për të ndihmuar në korrigjimin e pozicionit të dhëmbëve. 4 "Dispozitat ortodontike pasive" janë paisje ortodontike që zakonisht nuk lëvizin aktivisht dhëmbët, por shërbejnë për qëllime të tjera në procesin e trajtimit. Klasifikimi i një pajisje ortodontike si "aktive" apo "pasive" mund të varet nga dizajni dhe qëllimi i veçantë, si dhe faza e trajtimit. Konsultohuni gjithmonë me një profesionist ortodont për të marrë informacion të saktë lidhur me rastin tuaj specifik. 5 Terapia ortodontike fikse Terapia ortodontike fikse përfshin përdorimin e pajisjeve të fiksuara që janë të vendosura në dhëmbë për të korrigjuar pozicionin e tyre. Këto pajisje të fiksuara janë zakonisht briketat, të cilat lidhen me një arkë ose unazë metalike. Kjo lloj terapie shpesh përdoret për të trajtuar problemet ortodonte si estetika, ose çdo problem të tjera të lidhura me pozicionin e dhëmbëve dhe faqeve. 1. Briketat: Janë pajisjet e metalizuara ose transparente të vendosura në secilin dhëmbë që duhet të korrigjohet. Ata përdoren për të mbajtur unazën ose arkën ortodontike. 2. Arkët ortodontike: Janë unaza metalike ose tubula të vendosura në briketat për të ushtruar presionin dhe korrigjuar pozicionin e dhëmbëve. 3. Unaza e Elastikëve: Mund të përdoren për të kryer korelacione midis unazave dhe briketave, duke ndihmuar në korrigjimin e marrëdhënieve kushtore. 4. Pajisjet Shtesë: Përveç briketave dhe arkave ortodontike, terapia ortodontike fikse mund të përfshijë pajisje shtesë sipas nevojave të pacientit, si ndërhapës palatalë, aparate për çeljen e hapësirave, etj. 6 Aparatet ortodontike intra dhe ekstraoral Aparatet ortodontike intra dhe ekstraoral janë dy lloje të aparateve që përdoren për të korrigjuar pozicionin e dhëmbëve. Aparatet ortodontike intraoral vendosen direkt në dhëmbët dhe përdoren për të lëvizur dhe drejtuar dhëmbët në vendin e duhur. Ndërsa aparatet ortodontike ekstraoral janë aparate që vendosen jashtë gojës dhe përdoren për të korrigjuar probleme të tjera.Këto aparate janë shumë efektive dhe ndihmojnë në krijimin e një buzëqeshje të bukur dhe të shëndetshme.Aparatet ortodontike intra dhe ekstra oral janë mjete të përdorura në trajtimin e problemeve të dhëmbëve dhe të fjalës. Aparatet ortodontike intraoral vendosen në gojë dhe janë të përdorura për të korrigjuar pozicionin e dhëmbëve. Aparatet ortodontike ekstraoral përdoren për të ndihmuar në korrigjimin e pozicionit të kockave të fytyrës dhe të faqes. Këto mjete ndihmojnë në rregullimin e frymëmarrjes, përtypjes, gëlltitjes dhe pozicionit të dhëmbëve. 7 Nocioni për pllakën pasive Nocioni për "pllakën pasive" mund të jetë i lidhur me konceptin e "pllakës ortodontike pasive" në fushën e ortodoncisë. Pllaka pasive është një pajisje ortodontike e cila përdoret për të mbajtur pozicionin e dhëmbëve pas përfundimit të një trajtimi ortodontik aktiv. Kur trajtimi ortodontik është përfunduar dhe briketat janë hequr, mund të vendoset një pllakë ortodontike pasive për të mbajtur dhëmbët në pozicionin e fituar. Kjo pllakë është e përdorshme për të parandaluar kthimin e dhëmbëve në pozicionin e mëparshëm pasi trajtimi ortodontik ka përfunduar. Pllakat pasive janë zakonisht të bëra nga materiali pllastik dhe vendosen në sipërfaqen e brendshme të dhëmbëve. Për shembull, një lloj i zakonshëm i pllakës pasive është "Hawley Retainer", i cili përfshin një arkë metalike që shtrihet rreth dhëmbëve me një pjesë plastike që mbulon qiellzën e gojës. Pllakat pasive janë rëndësishme për të ruajtur rezultatet e arritura nga trajtimi ortodontik dhe për të shmangur kthimin e dhëmbëve në pozicionin e mëparshëm. Përdorimi dhe mbajtja e rregullt e pllakës pasive janë kritike për suksesin e trajtimit ortodontik në afat të gjatë. Pacientët duhet të ndjekin udhëzimet e dhëna nga ortodontisti lidhur me përdorimin dhe mbajtjen e pllakës pasive. 8 Llojet e pajisjeve miofunksionale dhe aplikimi i tyre Pajisjet miofunksionale janë pajisje ortodontike të përdorura për të trajtuar probleme të ndryshme ortodonte, duke përfshirë shqetësime të lidhura me funksionimin e gojës dhe dhëmbëve. Këto pajisje janë projektuar për të korrigjuar dhe përmirësuar funksionimin e sistemit stomatognatik, duke përfshirë muskujt, artikulacionin temporo-mandibular (ATM), dhe dhëmbët. Disa lloje të njohura të pajisjeve miofunksionale përfshijnë: Aplikimi i këtyre pajisjeve është i bazuar në nevojat individuale të pacientit. Pas një vlerësimi ortodontik, ortodontisti do të përcaktojë se cilën pajisje është më e përshtatshme për trajtimin e caktuar. Pacienti duhet të ndjekë udhëzimet e ortodontistit dhe të mbajë rregullisht kontrollin për të monitoruar progresin dhe për të siguruar suksesin e trajtimit ortodontik. 9 Llojet e terapisë ortodontike fikse,përparësit dhe mangësitë Terapia ortodontike ka përparësi dhe mangësi specifike, të cilat mund të ndihmojnë ose të krijojnë sfida për pacientin. Këtu janë disa nga përparësit dhe mangësitë e terapisë ortodontike fikse: Përparësit e Terapisë Ortodontike Fikse: 1. Efikasiteti i Lartë: Terapia ortodontike fikse shpesh ofron një efikasitet të lartë në korrigjimin e pozicionit të dhëmbëve dhe marrëdhënieve kushtore. 2. Kontroll i Përkryer: Ortodontisti ka kontroll të plotë mbi pajisjet fikse dhe mund t'i përshtatë ato në përputhje me nevojat e pacientit gjatë vizitave të rregullta. 3. Përshtatshmëria për probleme të komplikuara: Terapia ortodontike fikse është shpesh zgjedhja e preferuar për trajtimin e problemeve ortodonte të komplikuara. 4. Mbajtje Efektive: Pas heqjes së briketave, zakonisht përdoret një aparat mbajtës që siguron që dhëmbët të mbeten në pozicionin e tyre të ri. Mangësitë e Terapisë Ortodontike Fikse: 1. Përshtatshmëria më Pak Komode: Pacientët mund të ndjejnë pakënaqësi në fillim dhe pas vendosjes së briketave. 2. Kujdesi i shtuar: Është e nevojshme të mbani një higjienë të mirë orale dhe të keni kujdes shtesë për të parandaluar problemet si karieset dhe inflamacionin e gingivave. 3. Kufizime në ushqim: Disa ushqime dhe ëmbëlsira duhet të shmangen për të parandaluar dëmtimet e briketave. 4. Ndryshime në komunikim Në fillim, pacientët mund të kenë ndryshime në komunikim, por kjo përmirësohet me kalimin e kohës. Për të arritur sukses në trajtimin ortodontik, bashkëpunimi i vazhdueshëm me ortodontistin dhe mbajtja e rregullt e udhëzimeve janë shumë të rëndësishme. Çdo përparësi dhe mangësi duhet të peshohen kundër nevojave dhe preferencave të pacientit. 10 Sistemi Damon Briketa Damon, është një produkt që përdoret për rreshtimin e dhëmbëve. Ndërsa e bën këtë, ai merr mbështetje nga një metodë e veçantë. Normalisht, kur përdoren mbajtëset klasike, mbështetja aplikohet duke ushtruar presion nga goma ose telat lidhës për të rreshtuar dhëmbët. Nëse Damon është në kllapa, nuk zbatohet asnjë forcë e jashtme. Brapat aplikojnë forca, duke i lejuar gjërat të kthehen gradualisht në gjendjen e tyre natyrore me kalimin e kohës[ 2] . Në këtë mënyrë pacientët nuk duhet të shkojnë shumë shpesh te mjeku. Aplikimi i tij është pothuajse i njëjtë me kllapa klasike. Dallimi midis kllapave Damon të ngjitur në dhëmbë është se ato nuk përdoren shpesh. Ato nuk mund të lidhen me tela ose gome në asnjë mënyrë. Qëllimi i këtyre produkteve është të zhvendosin natyrshëm dhëmbët në mënyrë që ata të arrijnë rreshtimine tyre të duhur. Këto produkte janë shumë komode për pacientët dhe rekomandohen shpesh nga mjekët. Dihet se jep rezultate në një kohë më të shkurtër në krahasim me produktet e tjera ortodontike. 11 2 https://www.drbursaortodontist.com/damon-sistemi-nedir-kapakli-braket-sistemi/ Nocioni për pajisjet termoplastike Pajisjet termoplastike përfshijnë produkte ose materiale që janë të ndryshueshme nën temperaturë dhe mund të përdoren për të krijuar forma të ndryshme pasi janë ngrirë në një temperaturë të caktuar. Ky koncept mund të aplikohet në fusha të ndryshme, përfshirë ortodocinë, mbrojtjen e trupit, protetikën dhe më shumë. [3] Në ortodoci, një prej aplikimeve më të njohura të pajisjeve termoplastike është përdorimi i arkave ortodontike termoplastike. Këto arkë janë të përshtatshme për pacientët që preferojnë një zgjidhje më fleksibile dhe më pak e dukshme sesa arkët tradicionale metalike 12 3 https://chat.openai.com/c/134743e9-c959-4413-8011-df91fe1b8e55 ESIIX – Aparati retinues Esiix është një emër i huazuar nga anglishtja për pajisje të cilat përdoren për të ruajtur dhe mbajtur në vend dhëmbët pas trajtimit ortodontik. Kjo pajisje quhet "retainer" në anglisht. Pajisjet retinuese janë të ndryshme llojesh dhe mund të përfshijnë retinues të brendshëm ose të jashtëm. Aparati retinues është një pajisje e përdorur pasi të hiqen briketat ortodontike për të mbajtur dhëmbët në pozicionin e rregullt. Kjo ndihmon që dhëmbët të qëndrojnë në vend dhe të mos kthehen në pozicionin e vjetër. Aparati retinues mund të jetë i llojeve të ndryshme, si retinuesi i brendshëm që vendoset pas dhëmbëve ose retinuesi i jashtëm që vendoset nëpër dhëmbë. Është e rëndësishme të ndjekësh udhëzimet e ortodontit për të përdorur dhe ruajtur mirë aparatin retinues. 13 Ka dy lloje kryesore të aparateve retinuse: 1. Aparati Retinues fiks: Këto janë aparate të vendosura nga ortodontisti dhe janë të përshtatshme për pacientët që kanë përfunduar trajtimin ortodontik me briketat. Aparati fiks zakonisht vendoset pas heqjes së briketave dhe është i lidhur me dhëmbët për një periudhë kohe. 2. Aparati Retinues i heqshëm (Ekuivalent i Plakës): Ky lloj i aparateve retinuse është i heqshëm dhe përdoret zakonisht natën. Pacienti e vë ose e heq këtë aparat vetëm gjatë disa orëve të ditës ose gjatë natës për të mbajtur pozicionin e dhëmbëve. Përdorimi i aparateve retinuse është shumë i rëndësishëm pas trajtimit ortodontik, sepse dhëmbët kanë një tendencë natyrale të kthehen drejt pozicionit të tyre të mëparshëm. Kujdesi dhe përdorimi i rregullt i aparateve retinuse, si dhe vizitat periodike te ortodontisti për monitorim, janë thelbësore për të ruajtur rezultatet e arritura nga trajtimi ortodontik. 14 Literaturë e shfrytëzuar nga: https://www.slideshare.net/doctorbuli/aparatetortodontikehttps://www.slideshare.net/doctorbuli/aparatet-ortodontike https://www.drbursaortodontist.com/damon-sistemi-nedir-kapakli-braketsistemi/ https://chat.openai.com/c/27d255da-84e7-483a-973c-f02052143df4