Beberuare 22, Kaabong, 2024: Mataio 16:13-19 “Betero ngkoe ae te
bwaa, ae N na katea au Ekaretia I aona, ao e na aki konaaki ni mwaakan
te mate” – Te Toa ae Nakoan Santo Betero ni Kairiiri n te Ekaretia.
MATAIO 16:13-19 ‘BETERO NGKOE AE TE BWAA AE N NA KATEA AU
EKARETIA IAONA’
[13]E roko Iesu n te aba are I rarikin te kaawa ae Kaitareia Biribi, ao e
titirakiniia ana reirei ni kangai: “A taku te koraki ba antai Natin te
Aomata?” [14]A kangai: “A taku temwaangina ba Ioane te Tia Babetito,
ao temwaanginga ba Eria, ao a taku tabeman ba Ieremia ke te burabeti
temanna.” [15]E taku Iesu nakoia: “Ao ngkami, kam taku ba antai
ngai?” [16]E kaeka Timoni Betero ni kangai: “Bon te Metia ngkoe, ae
Natin te Atua ae e maiu.” [17]E taku Iesu nakoina: “Ko a kabwaia,
Timon ae natini Iona, ba tiaki te aomata ae e kaota anne nakoim, ma
bon Tamau are I karawa. [18]Ao ngai I taku nakoim ba Betero ngkoe,
ae te bwaa ae N na katea au Ekaretia I aona, ao e na akea mwaakan te
mate I aona. [19]N na anganiko taiani kiing aika kingin te Abanuea ae
karawa; ane ko kabaea I aon te aba, ao e na bae naba I karawa; ane ko
na kabwara I aon te aba, ao e na bwara naba I karawa.”
Taeka n Reirei:
Te nakoa ni kairiiri bon te tibwanga ae moan te kakawaki ibukiia te
botan’aomata. Mai buakoia ana reirei Iesu aika 12 ao e rineaki Betero
ao N anganaki tibwangana ni kairiiri n ana Ekaretia Iesu are e kateia. N
araia reirei ake 12 ma uoman ao e bae ni moan ara Betero n taai nako.
Boni ngaia naba are e tuangaki iroun Iesu ba e na ‘kamwarakeia ana
tiibu’.
E taekinaki n ana moa n reta Betero 5:1-4, ana taeka ni kaunganano
Betero nakoia berebitero ke te koraki ake iai muiokoaia ni kairiiri n te
Ekaretia. E kaotia Betero ba bon te berebitero naba ngaia ao te tia anga
te kakoaua ibukin marakin Kristo. E kakoaua ba iai naba tibwangana
ae e kakawaki n te mimitong are e na kaotaki n te maiu ae e na roko.
Aikai tabeua ana taeka Betero aika a kakawaki nakoia taani kairiri n te
Ekaretia ba: a na tararua te nanai are a muiokoaki iai; ao a na karaoa
aio, tiaki n te aro n tautoroniia aomata, ma a na karaoia ma nanoia ae
e koaua n ai aron ana tararua te Atua. A na karaoa muiokoaia aio, tiaki
ibukin karekean aroia ma kaikoan te kaubwai ma a na karaoia ma
nanoia ae e koaua.
A na aki tautaeka n te aro ae e aki riai, ma a riai n anga banna ni katoto
aika a tamaroa nakoia kain te nanai ke kain te Ekaretia. Ao ngkana e
kaoti te Tia Kawakintibu ni koaua ao a na anganaki te kanuanga ae e
kakawaki.
Bon taani kairiiri ngaira ni kabane – ngaira kaaro, iai tabera ni kairiia
natira, n reireiniia raoi, ni kaikawaiia inanon te maiu ni Kiritian ao anga
banna ni katoto aika a raraoi.
Ngaira taan reirei, neeti ao taokita, rooia, ao taani mwakuri n te
tautaeka ma te kauntira, iai naba tabera ae e kakawaki ibukiia ara
botan’aomata.
E teretere n te wareboki ba e riai te tia kairiiri ni karaoa ana kabanea n
tamaroa ibukin kairan ana botan’aomata, e na kairi inanon te tangira
ma te eti, e na aki ukora reken arona ma kaikoan ana kaubwai, ao e na
anga banna ni katoto aika a tamaroa.
A kaungaaki nanora n ana reta Betero ba te tia kairiiri, e uataboa ana
mwakuri Iesu n tararua ana nanai, ao n tokin te tai ao ti na anganaki te
kanuanga ae e kakawaki iroun Iesu ae boni ngaia boton ao kororaoin
te kairiri ao bon te Tia Kawakintiibu ae e kororaoi.
Ti kauringaki n Taramo 23:1-6 ba bon te tia kawakintibu ae e raoiroi te
Uea; e tararuaai raoi ao e na akea te bwai ae N na kainnano iai. E
kamwarakeira te Atua ao e anganiira te motirawa ae ti kainnanoia. Bon
te tia kairaki te Atua. Ngkana I nakonako ni kawain te ro ao I aki maaku
ba ibukina ba e mena irarikiu ni kawakinai ao e anganai te kaunganano
ao te korakora. Bon te Atua ae e na anganiira te tokanikai I aoia aiara.
Iriara n taai nako ana karaoiroi te Atua ao ana akoi.
N te evangkerio mairoun Mataio 16:13-19 ao a taku aomata ba antai
‘Natin te Aomata?’ E kairua aia kaeka ma aia iango aomata (kiibu 1314): e kakaokoro aia reke aomata ibukin taekan Iesu; a taku aomata ba
Ioane te tia babetito, tabeman a taku ba Eria, tabeman a taku ba Eria
ao tabeman a taku ba te burabeti temanna ae e a manga kaoti. A bane
ni kaairua aia reke aomata aikai ibukin taekan Iesu. Are nanona ba a
tuai ni kina raoi Iesu aomata ba antai raoi ngaia.
E kangai ana kaeka Betero: “Bon te meetia ngkoe, ae natin te Atua ae
e maiu!” (kiibu 16-17): E eti ana kaeka ke ana reke Betero ibukin taekan
Iesu ba bon te meetia ni koaua Iesu ao natin te Atua ae e maiu. Ana
kaeka Betero aio, tiaki te kaeka ae e reke mairoun te aomata (flesh),
tiaki te iango n aomata, ma e anganaki te kaeka ae e eti aio mairoun te
Atua te Tama are I karawa (te kibu 17).
E riki Betero ba te aomata ae e kabwaia ibukin te kaoti ke te bwai are
e tuangaki iroun te Atua te Tama. E aranaki te kaoti aio ba ana iango
te Atua ae e kani kaotia rinanon Betero ke te ‘divine revelation’. Te
kaeka aio, e aki rio mairoun Betero n ana iango ke ni wanawanana n
aomata (flesh / human), ma e bon roko te kaeka aio mairoun te Atua
(divine).
Ti kakoaua ba te Baibwara e bon nako iaan ana mwakuri te Atua
rinanoia taani korea te Baibwara ai ngaia ae ti arana te Baibwara ba te
‘inspired book’ ke te ‘divine relevation’ – te kaotioti ae e tabu ae e nako
mairoun te Atua.
“Betero ngkoe ae te bwaa, ae N katea au Ekaretia iaona, ao e na akea
mwaakan te mate iaona” (te kibu 18): Te taeka ae ‘Kepa’ bon te taetae
n Aramaio (Aramaic) ae nanona te ‘Bwaa’ (rock) ao e atongaki n te
taetae ni Kuriiki (Greek) ba ‘Petros’, te ara ae e kabonganaki ibukin
Betero. Are nanona ba nanon te ara ae ‘Betero’ bon te ‘bwaa’ (rock) ao
tiaki te ‘atiibu’. [stone]); noora Ioane 1:42; 1 Korinto 1:12 ao Karatia
1:18.
IOANE 1:42 “E kairia nakon Iesu. E taraia Iesu, ao e taku: ‘Timon ngkoe,
ae natini Ioane; ko na aranaki ba Keebwa’” (ae Betero, ae nanona ‘Te
Bwaa’). 1 KORINTO 1:12 “Nanona ba a kakaokoro nako ami taeka. E
kangai temanna: ‘Ana aomata Bauro ngai.’ Ao e kangai temanna: ‘Ana
aomata Aboro ngai,’ ao e kangai temanna: ‘Ana aomata Keebwa ngai.’
E kangai temanna: ‘Ana aomata Kristo ngai.’” KARATIA 1:18 “Teniua te
ririki I muina ao I nako Ierutarem ni kawara Keebwa, ao I tiku irouna
uoua te wiiki.”
E katea ana Ekaretia Iesu iaoni Betero: Ti teuana ana Ekaretia Iesu ae e
kateia iaoni Betero ao tiaki 10 ke 50 ke 100. E oti aio n ana taeka Iesu
ae e kangai: ‘N na katea au Ekaretia …’ ao tiaki ‘N na katei au Ekaretia
…’. Mai buakoia abotoro ake 12 ao e anganaki te muioko ae e kakawaki
Betero ba e na riki ba te tia kairiiri ke te mataniwi irouia abotoro ao te
tia kaira ma n tararua te Ekaretia imuin waeraken Iesu nako karawa.
E oti te muioko are e anganaki Betero ngke e tuangaki ba e na
kamwarakeia ma ni kawakiniia ana tiibu Iesu (wareka Ioane 21:15, 16,
18). Tiibu ikai e kaikonakaki ma kain te Ekaretia ke taan onimaki. Ngke
e na kakaeaki oneani muin Iuta Itikariota ao e kaira te rinerine Betero
(wareka Aia Mwakuri Abotoro 1:15-26) ao e reke Matia.
Imuin ruon te Tamnei ae e Raoiroi n te Bentekota ao bon Betero are e
riki ba te tia taetae ke te tia kaotioti (te tia reirei) nakoia aomata
(wareka Aia Mwakuri Abotoro 2:14ff).
N ara onimaki ni Katorika ao e riki Betero ba te moani kaira te Ekaretia
ae e uarereke ao e aranaki ba te moani ‘Pope’ ae e nako man ‘Papa’ ke
te karo ae e na kairiia kain te Ekaretia. Mai imuin Betero ao e reitinako
te muioko ni kairiiri ao n tararua iroun te Pope n ua boong aikai. E reita
nako te nakoa ni kairiiri ao n tararua Pope Francis ni boong aikai.
E na akea mwaakan te mate iaon te Ekaretia (Mataio 16:18): e kaainaki
te Ekaretia irouia aomata, ao e ataaki ba akea te aomata ae e kororaoi,
ai ngaia ae e na rootaki te Ekaretia n te kaairua, te bure, te mamaara,
te kataaki ma te kariiri, ma e na aki mauna ke ni konaaki ni mwaakan
te bure ma te mate, ibukina ba e memena Iesu n ana Ekaretia ni buokia
ao n raonna n ua tokin aonaaba (wareka Mataio 28:20).
A mwaiti taani kairiiri n te Ekaretia aika a aki kororaoi aika a tia n
tibanako ma ni mamaara, ma e ngae n anne ao e bon teimatoa naba te
Ekaretia n ua boong aikai, man ana buoka Iesu / te Atua.
E kairua te reirei ae aongkoa e a tia ni mauna ke ni bua te Ekaretia are
e kateia Iesu imuin maten te kabanea n abotoro. N te ririki 107 A.D. ao
e kabonganaaki te ara ae te Katorika iroun Santo Inatio mai Antioka n
ana reta nakoia Kiritian I Smyrna. Mai imuin te tai anne ao e
kabonganaki te ara ae Katorika n ua boong aikai. Nanon te ara ae
‘Katorika’ ba e kabutaa te aonaaba.
E anganaki kiingin te abanuea ae karawa Betero (te kibu 19): e
kakawaki te kiing (key) ba ko kona ni kauka (open) iai te mataroa n rin
iai ao ko kona naba ni kaina (close) te mataroa. Ko aki kona n rin n te
auti ngkana am kiing. N ana boki te burabeti ae Itaia (22:19, 22) ao e
anganaki Eriakim ae natin Irekia, te muioko ao te tautaeka iroun Iawe
iaoia ana botan’aomata Tawita ao e kanikinaeaki n te ‘kiing’ (key). E
anaaki te nakoa n tautaeka mai iroun Tebena ao e anganaki Eriakim. N
ana evangkerio Mataio (16:19) ao e anganaki te kiing Betero are boni
kanikinaean te nakoa ni mataniwi, ni kairiiri ao n tararua n te Ekaretia.
Ane ko kabaea iaon te aba ao e na bae naba I karawa, ane ko kabwara
iaon te aba ao e na bwara naba I karawa (te kibu 19): e kona ni
kaikonakaki te kibu aio ma te mwaaka ni kabwara bure. Ngke e kaoti
Iesu nakoia ana abotoro imuin mangautina ao e anga te Tamnei ae e
Raoiroi ao te mwaaka ni kabwara bure nakoia abotoro:
IOANE 20:[22] “Ngkanne e ukiia, ao e kangai nakoia: ‘Butimwaea te
Tamnei ae e Raoiroi. [23]Ngkana kam kabwarai aia bure aomata, ao a
bwara; ngkana kam aki kabwarai, ao a aki bwara.” Ngke e maiu Iesu ao
e butimwaia taani bure ni kabwarai aia bure. Imwain ae e kitaniia ana
abotoro Iesu ao e anga te mwaaka ni kabwarabure nakoia. Aio kanoan
ara onimaki ni Katorika n te takaramentu ni kaiooki (reconciliation) ae
arana ngkoa te benetenia (penance) ao te kaotibure (confession). Ti
kakoaua ba bon mwaakan Iesu ni kabwarabure ae e kabwarai ara bure
n te takaramentu aio, rinanon te berebitero are e karabwata ke n onea
muin Iesu.
TI NA TATARO: Ti karabwako te Atua ae Tamara ngkai ko teimatoa n
taetae nakoira rinanon te boki ae e tabu ae te Baibwara ao rinanoia
naba taani kairiiri n te Ekaretia ake ko a tia ni muiokoia. Buokiira ba ti
na karaoi tibwangara ma te tangira ao te kakaonimaki ibukin neboam
ao ibukin rikiraken rabwatan natim ae te Ekaretia. Ti butiiko ibukiia
taani kairiiri n te Ekaretia ba ko na anganiia te korakora, te iangoraoi
ao te ninikoria ni kaira am botan’aomata inanon te tangira, te eti ao
karaoan ae e raoiroi. Ti butiiko aei n aran Kristo ae ara Uea. Amen!