Kibermakon, kiberterrorizm,
kiber zo’ravonlik,
(cyberbullying)
tushunchalarining mohiyati
Cyberbullying
Kibermakon
Kibermakon kompyuter tizimlari, tarmoqlar va axborot texnologiyalari
yordamida yaratilgan virtual muhitdir. Ushbu raqamli sohada odamlar, tashkilotlar
va davlatlar o'rtasidagi o'zaro ta'sir sodir bo'ladi. Kibermakon zamonaviy axborot
jamiyati uchun muhim bo'lgan ko'plab elementlar va jihatlarni o'z ichiga oladi.
Kibermakon zamonaviy axborot jamiyati uchun
muhim bo'lgan ko'plab elementlar va jihatlarni o'z ichiga oladi:
01
03
Internet:
02
Veb-saytlar va ilovalar:
Kibermakonning asosiy
tarkibiy qismi.
Onlayn resurslar va dasturiy
ilovalar.
Sun'iy intellekt:
Avtomatlashtirishdan
tortib mashinani
o'rganishgacha.
Elektron pochta va bulutli
xizmatlar:
04
Ma'lumotlarni saqlash va
hamkorlik qilish uchun
vositalar.
Internet:
Kibermakonning asosiy tarkibiy qismi bo'lib, u
butun dunyo bo'ylab milliardlab qurilmalar va
foydalanuvchilarni bog'laydigan global
tarmoqdir.
Sun'iy intellekt:
Qarorlar qabul qilish va
vazifalarni bajarish uchun
algoritmlar va ma'lumotlardan
foydalanadigan texnologiyalar,
avtomatlashtirishdan tortib
mashinani o'rganishgacha.
Veb-saytlar va ilovalar:
Axborot, aloqa, ko'ngilochar va boshqa xizmatlarga
kirishni ta'minlaydigan onlayn resurslar va dasturiy
ilovalar.
Elektron pochta va
bulutli xizmatlar:
Virtual makonda xabar
almashish, ma'lumotlarni
saqlash va hamkorlik
qilish uchun vositalar.
Kiberterrorizm – kiberhujumlar uyushtirish,
axborot tizimlariga ta’sir ko‘rsatish va jiddiy salbiy
oqibatlarni keltirib chiqarish orqali siyosiy, ijtimoiy yoki
mafkuraviy maqsadlarga erishish uchun kibermakon va
axborot texnologiyalaridan foydalanishni o‘z ichiga olgan
terrorizm shaklidir.
Kiber zo’ravonlik (yoki cyberbullying)
Kiber zo’ravonlik (yoki cyberbullying) - bu kibermakondagi
tajovuzkor xatti-harakatlar shakli bo'lib, unda bir kishi yoki bir guruh
odamlar boshqa shaxsni ijtimoiy tarmoqlar, xabarlar, elektron pochta va
boshqalar kabi elektron aloqa vositalaridan foydalangan holda
muntazam ravishda haqorat qilish, tahdid qilish, ta'qib qilish yoki
huquqlarini buzishdir.
Kiber zo’ravonlik turli shakllarda bo'lishi mumkin:
Bezorilik: kamsituvchi fikrlarni
tarqatish, haqorat qilish, so‘kish va
h.k.
Tahdidlar: jabrlanuvchining shaxsiy
xavfsizligi yoki farovonligiga
tajovuz qiluvchi yolg'on tahdidlar.
Yolg'on ma'lumotni tarqatish:
noto'g'ri ma'lumot yoki tuhmat
yaratish va tarqatish.
Kiber shantaj: masalan, shaxsiy
ma'lumotlarni oshkor qilish
tahdidi orqali tovlamachilikka
urinish.
Ta'qib qilish: so'ralmagan
elektron aloqa, ta'qib qilish va
intruziv xabarlar.
Kiber zo’ravonlik jabrlanuvchi uchun jiddiy oqibatlarga olib kelishi
mumkin, jumladan, psixologik muammolar, ijtimoiy izolyatsiya va ba'zi
hollarda hatto o'z joniga qasd qilishga olib keladi. Ko'pgina
mamlakatlarda kiber zo’ravonlikga qarshi kurashish bo'yicha qonunlar
va siyosatlar ishlab chiqilmoqda, ta'lim muassasalari va tashkilotlar
internet savodxonligi va xavfsizligini targ'ib qilish bo'yicha tadbirlarni
amalga oshirmoqda.
E’tiboringiz uchun
raxmat.
BXMS 23/18
Abrorov Akbarxon Furqat o’g’li.