12 12 SENIOR HIGH SCHOOL Filipino sa Piling Larang (Akademik) Ikalawang Markahan – Modyul 1: SINTESIS / BUOD Filipino – Ikalabindalawang Baitang Alternative Delivery Mode Ikalawang Markahan – Modyul 1: Sintesis / Buod Unang Edisyon, 2020 Isinasaad sa Batas Republika 8293, Seksiyon 176 na: Hindi maaaring magkaroon ng karapatang-sipi sa anomang akda ang Pamahalaan ng Pilipinas. Gayonpaman, kailangan muna ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng pamahalaan na naghanda ng akda kung ito ay pagkakakitaan. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay ang pagtakda ng kaukulang bayad. Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand name, tatak o trademark, palabas sa telebisiyon, pelikula, atbp.) na ginamit sa modyul na ito ay nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsumikapang matunton ang mga ito upang makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales. Hindi inaangkin ng mga tagapaglathala at mga may-akda ang karapatang-aring iyon. Ang anomang gamit maliban sa modyul na ito ay kinakailangan ng pahintulot mula sa mga orihinal na may-akda ng mga ito. Walang anomang parte ng materyales na ito ang maaaring kopyahin o ilimbag sa anomang paraan nang walang pahintulot sa Kagawaran. Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon Kalihim: Leonor Magtolis Briones Pangalawang Kalihim: Diosdado M. San Antonio Bumuo sa Pagsusulat ng Modyul Manunulat: Rustom R. Nonato Editor: Shem Don C. Fabila, Ana Melissa T. Venido, Maria Chona S. Mongcopa Tagasuri: Shem Don C. Fabila, Ana Melissa T. Venido, Maria Chona S. Mongcopa Tagalapat: Romie G. Benolaria, Rodjone A. Binondo Tagapamahala: Senen Priscillo P. Paulin, CESO V Rosela R. Abiera Fay C. Luarez, TM, EdD., PhD Maricel S. Rasid Adolf P. Aguilar, CESE Elmar L. Cabrera Nilita L. Ragay, EdD Renante A. Juanillo, EdD Inilimbag sa Pilipinas ng ________________________ Department of Education – Region VII Schools Division of Negros Oriental Office Address: Tel #: E-mail Address: Kagawasan, Ave., Daro, Dumaguete City, Negros Oriental (035) 225 2376 / 541 1117 negros.oriental@deped.gov.ph 12 Filipino sa Piling Larang (Akademik) Ikalawang Markahan–Modyul 1: SINTESIS / BUOD Paunang Salita Para sa tagapagdaloy: Malugod na pagtanggap sa asignaturang Filipino 12 Mode (ADM) Modyul para sa araling Sintesis / Buod! ng Alternative Delivery Ang modyul na ito ay pinagtulungang dinisenyo, nilinang at sinuri ng mga edukador mula sa pambuliko at pampribadong institusyon upang gabayan ka, ang gurong tagapagdaloy upang matulungang makamit ng mag-aaral ang pamantayang itinakda ng Kurikulum ng K to12 habang kanilang pinanagumpayan ang pansarili, panlipunan at pang-ekonomikong hamon sa pag-aaral. Ang tulong-aral na ito ay umaasang makauugnay ang mag-aaral sa mapatnubay at malayang pagkatuto na mga gawain ayon sa kanilang kakayahan, bilis at oras. Naglalayon din itong matulungan ang mag-aaral upang makamit ang mga kasanayang pan-21 siglo habang isinasaalang-alang ang kanilang mga pangangailangan at kalagayan. Bilang karagdagan sa materyal ng pangunahing teksto, makikita ninyo ang kahong ito sa pinakakatawan ng modyul: Mga Tala para sa Guro Ito'y naglalaman ng mga paalala, panulong o estratehiyang magagamit sa paggabay sa mag-aaral. Bilang tagapagdaloy, inaasahang bibigyan mo ng paunang kaalaman ang magaaral kung paano gamitin ang modyul na ito. Kinakailangan ding subaybayan at itala ang pag-unlad nila habang hinahayaan silang pamahalaan ang kanilang sariling pagkatuto. Bukod dito, inaasahan mula sa iyo na higit pang hikayatin at gabayan ang mag-aaral habang isinasagawa ang mga gawaing nakapaloob sa modyul. ii Para sa mag-aaral: Malugod na pagtanggap sa Filipino 12 Modyul ukol sa Sintesis / Buod! ng Alternative Delivery Mode (ADM) Ang kamay ay madalas gamiting simbolo ng kakayahan, aksyon at layunin. Sa pamamagitan ng ating mga kamay tayo ay maaaring matuto, lumikha, at magsakatuparan ng gawain. Ang kamay sa tulong-aral na ito ay sumisimbolo na ikaw, bilang isang mag-aaral, ay may angking kakayahang matutuhan ang mga kaugnay na kompetensi at kasanayan. Ang iyong pang-akademikong tagumpay ay nakasalalay sa iyong sarili o sa iyong mga kamay. Ang modyul na ito ay ginawa bilang tugon sa iyong pangangailangan. Layunin nitong matulungan ka sa iyong pag-aaral habang wala ka sa loob ng silid-aralan. Hangad din nitong madulutan ka ng mga makabuluhang oportunidad sa pagkatuto. Ang modyul na ito ay may mga bahagi at icon na dapat mong maunawaan. Alamin Sa bahaging ito, malalaman mo ang mga dapat mong matutuhan sa modyul. Subukin Sa pagsusulit na ito, makikita natin kung ano na ang kaalaman mo sa aralin ng modyul. Kung nakuha mo ang lahat ng tamang sagot (100%), maaari mong laktawan ang bahaging ito ng modyul. Balikan Ito ay maikling pagsasanay o balik-aral upang matulungan kang maiugnay ang kasalukuyang aralin sa naunang leksyon. Tuklasin Sa bahaging ito, ang bagong aralin ay ipakikilala sa iyo sa maraming paraan tulad ng isang kuwento, awitin, tula, pambukas na suliranin, gawain o isang sitwasyon. Suriin Sa seksyong ito, bibigyan ka ng maikling pagtalakay sa aralin. Layunin nitong matulungan kang maunawaan ang bagong konsepto at mga kasanayan. Pagyamanin Binubuo ito ng mga gawaing para sa malayang pagsasanay upang mapagtibay ang iyong pang-unawa at mga kasanayan sa paksa. Maaari mong iwasto ang mga sagot mo sa pagsasanay gamit ang susi sa pagwawasto sa huling bahagi ng modyul. iii Isaisip Naglalaman ito ng mga katanungan o pupunan ang patlang ng pangungusap o talata upang maproseso kung anong natutuhan mo mula sa aralin. Isagawa Ito ay naglalaman ng gawaing makatutulong sa iyo upang maisalin ang bagong kaalaman o kasanayan sa tunay na sitwasyon o realidad ng buhay. Tayahin Ito ay gawain na naglalayong matasa o masukat ang antas ng pagkatuto sa pagkamit ng natutuhang kompetensi. Karagdagang Gawain Sa bahaging ito, may ibibigay sa iyong panibagong gawain upang pagyamanin ang iyong kaalaman o kasanayan sa natutuhang aralin. Susi sa Pagwawasto Naglalaman ito ng mga tamang sagot sa lahat ng mga gawain sa modyul. Sa katapusan ng modyul na ito, makikita mo rin ang: Sanggunian Ito ang talaan ng lahat ng pinagkuhanan sa paglikha o paglinang ng modyul na ito. Ang sumusunod ay mahahalagang paalala sa paggamit ng modyul na ito: 1. Gamitin ang modyul nang may pag-iingat. Huwag lalagyan ng anumang marka o sulat ang anumang bahagi ng modyul. Gumamit ng hiwalay na papel sa pagsagot sa mga pagsasanay. 2. Huwag kalimutang sagutin ang Subukin bago lumipat sa iba pang gawaing napapaloob sa modyul. 3. Basahing mabuti ang mga panuto bago gawin ang bawat pagsasanay. 4. Obserbahan ang katapatan at integridad sa pagsasagawa ng mga gawain at sa pagwawasto ng mga kasagutan. 5. Tapusin ang kasalukuyang gawain bago pumunta sa iba pang pagsasanay. 6. Pakibalik ang modyul na ito sa iyong guro o tagapagdaloy kung tapos nang sagutin lahat ng pagsasanay. Kung sakaling ikaw ay mahirapang sagutin ang mga gawain sa modyul na ito, huwag mag-aalinlangang konsultahin ang inyong guro o tagapagdaloy. Maaari ka rin humingi ng tulong sa iyong mga magulang, sa nakatatanda mong kapatid o sino man sa iyong mga kasama sa bahay na mas nakatatanda sa iyo. Laging itanim sa iyong isipang hindi ka nag-iisa. Umaasa kami, sa pamamagitan ng modyul na ito, makararanas ka ng makahulugang pagkatuto at makakakuha ka ng malalim na pang-unawa sa kaugnay na mga kompetensi. Kaya mo ito! iv ALAMIN SINTESIS / BUOD MGA KASANAYANG PAMPAGKATUTO 1. Natutukoy ang mahahalagang impormasyong pinakinggan upang makabuo ng katitikan ng pulong at sintesis. CS_FA11/12PN-0j-l-92 PANIMULA Magandang araw! Kumusta? Ang sintesis ay ang pagsasama ng dalawa o higit pang buod. Paggawa ng koneksyon sa pagitan ng dalawa o higit pang mga akda o sulatin. Pagsasamang iba’t ibang akda upang makabuo ng isang akda nakapag-uugnay. MGA LAYUNIN Sa katapusan ng modyul na ito, inaasahan na kayo po ay: 1. Nakapagpapaliwanag tungkol sa pagusulat ng sintesis o buod. 2. Nakasusulat ng organisadong sintesis o buod. 3. Nilalahad ang sintesis o buod nang may pagkukusa. 1 SUBUKIN PANIMULANG PAGTATAYA I. Panuto: Isaayos ang titik sa bawat bilang upang mabuo ang salitang hinihingi. A. Dalawang Anyo ng sintesis. 1. ______________ atrgmenauIvt 2. ______________ yrepxlaonat B. Mga Uri ng sintesis 3. ______________ gkcabdnuor 4. ______________ ehtiss 5. ______________ turearetIl II. Panuto: Basahin at unawain ang bawat bilang at isulat ang titik ng tamang sagot sa bawat bilang sa iyong kuwaderno. 1. Ito ay pagsasama ng dalawa o higit pang buod A. Literature B. Sintesis C. Background Synthesis D. Thesis Statement 2. Ano ang pagsasama ng iba’t ibang akda upang mkabuo ng isang akda nakapag-uugnay. A. Literature B. Sintesis C. Background Synthesis D. Thesis Statement 3. Ito ay paggawa ng koneksyon sa pagitan ng dalawa o higit pang mga akda o sulatin. A. Literature B. Sintesis C. Background Synthesis D. Thesis Statement 4. Isang uri ng sintesis na nangangailangang pagsamasamahin ang mga sanligang impormasyon ukol sa isang paksa. A. Literature B. Sintesis C. Background Synthesis D. Thesis Statement 5. Karaniwan itong isinasaayos ayon sat ema at hindi ayon sa sanggunian. A. Literature B. Sintesis C. Background Synthesis D. Thesis Statement 6. Halos katulad ito ng background synthesis ngunit nagkakaiba lamang sila sa pagtutuon. A. Literature B. Sintesis C. Background Synthesis D. Thesis Statement 2 7. Sa ganitong uri ng sintesis hindi lamang simpleng pagpapakillala at paglalahad ng paksa ang kailangan. A. Literature C. Background Synthesis B. Thesis-driven synthesis D. Thesis Statement 8. Ginagamit ito sa mga sulating pananaliksik. A. Synthesis for the Literature C. Background Synthesis B. Thesis-driven synthesis D. Thesis Statement 9. Karaniwang isinasaayos ito batay sa mga sanggunian. A. Synthesis for the Literature C. Background Synthesis B. Thesis-driven synthesis D. Thesis Statement 10. Piliin sa sumusunod ang hindi kasama sa hakbang sa pagsulat ng tesis. A. Isulat ang unang burador C. Rebisahin ang sintesis B. Ilista ang mga sanggunian D. kompyutin ang sanggunian Magaling! Nasubukan mong gawin ang Panimulang Pagtataya. Ngayon ay magsisimula na tayo sa ating paggalugad ng bagong kaalaman… TUKLASIN 3 GAWAIN 1 Panuto: Gamit ang concept map magibigay ng iyong sariling ideya tungkol sa Buod/Sintesis. BUOD/SINTESIS Sagutin ang mga sumusunod na tanong: 1. Ano ang iyong opinyon tungkol sa buod/sintesis? 2. Saan kaya natin pueding gamitin ang buod/ sintesis? 3. Sa iyong palagay makatutulong ba ito sa iyong pag-aaral? Ipaliwanag ang sagot. SURIIN PAGSUSURI 1. Naging madali ba ang iyong pagsagot sa concept map? 2. Ano-ano ang iyong mga naisalang alang sa pagsagot ng concept map? 4 3. Ano kaya ang miaambag ng iyong pagsagot sa concept map bilang pangkalahatang konsepto ng paksa natatalakayin? PAGYAMANIN PAGLALAHAD SINTESIS - pagsasama ng dalawa o higit pang buod. - paggawa ng koneksyon sa pagitan ng dalawa o higit pang mga akda o sulatin - pagsasamang iba't ibang akda upang makabuo ng isang akda nakapag-uugnay. Mga Uri ng Sintesis 1. Background synthesis - Ito ay isang uri ng sintesis na nangangailangang pagsama-samahin ang mga sanligang impormasyon ukol sa isang paksa at karaniwan itong inaayos ayon sa tema at hindi ayon sa sanggunian Halimbawa: Pamagat: Cyberbullying Uri: Background Synthesis Anyo: Explanatory Pamamaraan: Pagbubuod, Paghahalimbawa, Pagdadahilan Layunin: Layunin ng sintesis na ito mapatunayan na nakasasama ang bullying. Thesis Statement: Ang bullying ay magdudulot ng malaking epekto sa mga biktima. 5 2. Thesis-driven synthesis - Halos katulad lamang ito ng background synthesis ngunit nagkakaiba lamang sila sa pagtutuon, sapagkat sa ganitong uri ng sintesis hindi lamang simpleng pagpapakilala at paglalahad ng paksa ang kailangan kung hindi ang malinaw nap ag-uugnay ng mga punto sa tesis ng sulatin. Halimbawa: Pamagat: Gender Equality sa Pilipinas Uri at Anyo: Thesis-Driven Synthesis Explanatory Synthesis Layunin: Matukoy kung bakit hanggang ngayon ay hindi pa rin naisasakatuparan ang pagkakapantay-pantay sa bansa. Thesis Statement: Ang gender equality naisasakatuparan sa bansa. ay hindi pa lubos na Pagbubuod: Bagamat may batas ng nagpoprotekta sa karapatan ng mga kababaihan at mga miyembro ng LGBT ay maraming estudyante parin ang kadalasan kinukutya Thoreson(2017). At hindi pa rin natitigil ang karahasan sa kababaihan Angelo(2017). 3. Synthesis for the literature - Ginagamit ito sa mga sulating pananaliksik. Kadalasang kahingian ng mga sulating pananaliksik ang pagbabalik – tanaw o pagrebyu sa mga naisulat nang literature ukol sa paksa. Karaniwang isinasaayos ang sulatin batay sa mga sanggunian ngunit maaari rin namang ayusin ito batay sa paksa. 6 Bigyang pansin ang mga sumusunod: 1. Tamang impormasyon mula sa pinaghanguan/sanggunian 2. Organisasyon ng teksto 3. Napagtitibay ang ang nilalaman at napapailalim ang pagunawang nagbabasa Mga Hakbang sa pagsulat ng sintesis 1. Linawin ang layunin 2. Pumili ng naaayon na sanggunian batay sa layunin at basahin ng mabuti ito. 3. Buuin ang tesis nulatin. 4. Bumuo ng plano sa organisasyon ng sulatin. 5. Isulat ang unang burador 6. Ilista ang mga sanggunian 7. Rebisahin ang sintesis 8. Isulat ang pinal na tesis 7 Mga Gawain Panuto: Ibigay ang kahingian ng diagram batay sa balita na nasa baba. Pangunahing Ideya Pangtulong na Detalye Pangulong Duterte duda sa kahandaan ng Pilipinas para sa online learning Duda si Pangulong Duterte sa kahandaan ng Pilipinas na magsagawa ng online classes. May magagamit mang teknolohiya, duda ang Pangulo na maipatutupad ang online classes sa buong Pilipinas. Nanindigan naman ang DepEd na kahit kulang sa access sa technology ay may ibibigay namang printed learning materials sa mga mag-aaral. Duda si Pangulong Rodrigo Duterte na handa na ang Pilipinas para sa pagsasagawa ng online classes bilang alternatibong paraan ng pag-aaral sa gitna ng patuloy na pananalasa ng COVID-19. Sa pinakahuli niyang public address, sinabi ni Pangulong Duterte na may magandang programang inihanda si Department of Education (DepEd) Secretary Leonor Briones upang ang mga mag-aaral ay makapagpatuloy sa kanilang pag-aaral habang nananatili sa kanilang mga tahanan. Subalit duda ang Pangulo na handa na ang bansa na maayos na maipatupad ang nasabing programa. “Secretary Briones is insisting there should be an alternative there and she has a very good program for that. Parang teleconferencing,” sabi ni Pangulong Duterte sa televised public address niya. Naniniwala ang Presidente na mayroong magandang teknolohiya na maaaring magamit para sa programa ng DepEd, pero duda siya kung kaya itong ipatupad sa buong Pilipinas. “The technology is good but I don’t know if we’re ready for that. Meaning to say, if we have enough of those na gamitin para sa whole of the Philippines,” aniya. Sabi pa ng Pangulo, kung naririyan na ang teknolohiya at kung kakayanin ng pamahalaan na bumili ng equipment ay maaari nang ituloy ng DepEd ang plano 8 nitong online classes. “We’re talking students, meron ba siya? If she has, if we can afford it, we’ll buy it and she can proceed with her novel idea on how the children will continue with their education,” anang Pangulo. Dahil sa nararamdamang pagdududa sa kakayahan na maipatupad ang online classes sa buong Pilipinas, muling inulit ni Pangulong Duterte ang nauna na niyang sinabi noon na hindi niya papayagan ang pagbabalik-eskwela ng mga mag-aaral hanggang wala pang bakuna sa COVID-19. “We have to wait for the vaccine. Maghintay talaga tayo sa vaccine. Sabi ko sa inyo walang vaccine, walang eskuwela,” aniya. Samantala, nanindigan naman ang DepEd na ang kakulangan sa access sa tehnology ay hindi problema dahil ang mga paaralan ay magbibigay naman ng mga printed learning materials sa mga mag-aaral. https://balita.definitelyfilipino.com/posts/2020/06/pangulong-duterte-duda-sa-kahandaan-ngpilipinas-para-sa-online-learning/ ISAISIP Mahalagang ideya! Isulat ang unang burador gamit ang napiling Teknik, isulat ang unang burador ng sintesis. Ilista ang mga sanggunian gamit ang pormat na pinepreskrayb ng guro, ilista at ayusin ang mga ginamit na sanggunian. AnAAng ISAGAWA 9 PAGLALAPAT Panuto: Gumawa ng isang halimbawa ng isang Sintesis. Pumili lamang sa mga uri nito. Maaaring pumili ng paksa batay sa sumusunod: a. Napanood na Teleserye b. Napanood na balita o issue sa telebisyon o social media. c. Nabasang artikulo sa dyaryo o social media. d. Napakinggang balita sa radyo. Ang gagawing Sintesis ay pagbabatayan sa sumusunod na pamantayan: Kategorya Diskusyon Organisas yon ng mga Ideya Konklusyon Gamit Higit na Inaasahan (5) Nakamit ang Inaasahan (4) Bahagyan g Nakamit ang Inaasahan (3) Hindi Nakamit ang Inaasahan (2) Walang napatuna yan Makabuluhan ang bawat talata dahil sa husay na pagpapaliwanag at pagtalakay tungkol sa paksa. Lohikal at mahusay ang pagkakasunudsunod ng mga ideya; gumamit din ng mga transisyunal na pantulong tungo sa kalinawan ng mga ideya. Nakapanghaha mon ang konklusyon at naipapakita ang pangkalahatan g palagay o paksa batay sa katibayan at mga katwirang inisa-isa sa bahaging gitna. Bawat talata ay may sapat na detalye May kakulangan sa detalye Hindi nadebelop ang mga pangunahi ng ideya Hindi Nakita sa ginawang sintesis Naipakita ang debelopment ng mga talata subalit hindi makinis ang pagkakalaha d Lohikal ang pagkakaay os ng mga talata subalit ang mga ideya ay hindi ganap na nadebelop. Walang patunay na organisado ang pagkakala had ng sanaysay. Hindi Nakita sa ginawang sintesis Naipakikita ang pangkalahat ang palagay o pasya tungkol sa paksa batay sa mga katibayan at mga katwirang inisa-isa sa bahaging gitna. May kakulanga n at walang pokus ang konklusyo n Hindi Nakita sa ginawang sintesis Walang Halos Hindi ganap na naipakita ang pangkalahat ang palagay o pasya tungkol sa paksa batay sa mga katibayan at mga katwirang inisa-isa sa bahaging gitna. Maraming Napakara Hindi Nakita 10 Isk or pagkakamali sa estruktura ng mga pangungusap at gamit ng mga salita. walang pagkakama li sa estruktura ng mga pangungus ap at gamit ng mga salita pagkakama li sa estruktura ng mga pangungus ap at gamit ng mga salita. mi at nakagugul o ang pagkakam ali sa estruktura ng mga pangungus ap at gamit ng mga salita. sa ginawang sintesis KARAGDAGANG GAWAIN REFLEKSIYON Panuto: BIlang isang mag – aaral paano nakatutulong ang sintesis sa maayos na paglalahad ng iyong ideya patungkol sa isang akda? ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ____________________. TAYAHIN 11 PANGWAKAS NA PAGTATAYA Panuto: Basahin ng maayos ang bawat tanong at bilugan ang titik ng tamang sagot. 1. Ito ay isang uri ng sintesis na nangangailangang pagsamasamahin ang mga sanligang impormasyon A. Background Synthesis C. Thesis-driven Synthesis B. Synthesis for the literature D. Wala sa na banggit 2. Halos katulad lamang ito ng background synthesis ngunit nagkakaiba lamang sila sa pagtutuon. A. Background Synthesis C. Thesis-driven Synthesis B. Synthesis for the literature D. Wala sa na banggit 3. Ginagamit ito sa mga sulating pananaliksik. A. Background Synthesis C. Thesis-driven Synthesis B. Synthesis for the literature D. Wala sa na banggit 4. Kadalasang kahingian ng mga sulating pananaliksik ang pagbabalik- tanaw o rebyu. A. Background Synthesis C. Thesis-driven Synthesis B. Synthesis for the literature D. Wala sa na banggit 5. Karaniwan itong inaayos ayon sat ema at hindi ayon sa sanggunian A. Background Synthesis C. Thesis-driven Synthesis B. Synthesis for the literature D. Wala sa na banggit 6. Ito ay hindi lamang simpleng pagpapakilala at paglalahad ng paksa ang kailangan A. Background Synthesis C. Thesis-driven Synthesis B. Synthesis for the literature D. Wala sa na banggit I. Tama o Mali 1. Ang sintesis ay pagsasama ng dalawa o higit pang buod? 2. Ito ay paggawa ng koneksyon sa pagitan ng dalawa o higit pang mga akda o sulatin? II. Panuto: Isaayos ang titik sa bawat bilang upang mabuo ang salitang hinihingi. Dalawang Anyo ng sintesis. 1. ______________ a t r g m e n a u I v t 2. ______________ y r e p x l a o n a t 12 13 PANIMULANG PAGTATAYA I. A. Dalawang Anyo ng sintesis. 1. argumentative 2. explanatory B. Mga Uri ng sintesis 3. background 4. thesis 5. literature II. 1. B 2. B 3. B 4. C 5. C 6. B 7. B 8. A 9. A 10. D PANGWAKAS NA PAGTATAYA I. 1. 2. 3. 4. 5. 6. A C B B A C. II. Tama o Mali 1. Tama 2. Tama III. 1. argumentative 2. explanatory SUSI SA PAGWAWASTO MGA SANGGUNIAN Arrhiane Mohinog. “Pagsulat ng Buod at Sintesis.” July 24, 2017. https://prezi.com/5rnbkuln8xi0/pagsulat-ng-buod-at-sintesis/?fallback=1 Bb. Hazel Donnabelle Fontanilla / G. Mark Janperson Datumanong. “SIntesis.” August 12, 2018. https://janpersonb.wordpress.com/2018/08/12/sintesi 14 RUSTOM R. NONATO. Siya ay nagtapos sa kursong BSED – Filipino mula sa Negros Oriental State University (NORSU) – Bayawan- Sta. Catalina Campus. Kumukuha din siya ng units ng MAEd sa Unibersidad ng Foundation Dumaguete City. Kasalukuyan siyang Filipino Senior High School Teacher. Para sa mga katanungan o puna, sumulat o tumawag sa: Department of Education – Schools Division of Negros Oriental Kagawasan, Avenue, Daro, Dumaguete City, Negros Oriental Tel #: (035) 225 2376 / 541 1117 Email Address: negros.oriental@deped.gov.ph Website: lrmds.depednodis.net