MGA NAPAPANAHONG ISYUNG LOKAL AT
NASYONAL
MGA NAPAPANAHONG ISYUNG LOKAL AT
NASYONAL
Korapsyon, Kalikasan, Tamang Pagtatapon ng Basura,Solid
Waste Management, Pagbabago ng Klima at Pagkaubos ng
Likas na Yaman, Kahirapan, Malnutrisyon at Usaping
Pangkalusugan, Sakit sa Dengue at mga usaping Pabahay
Layunin
Sa pagkumpleto ng modyul na ito, ang mga mag-aaral ay inaasahang:
a.
b.
c.
Nakatatalakay sa mahalagang usaping pangwika na
maglilinaw sa kabatiran ng maraming Pilipino mula sa
iba-ibang larangan.
Nakapaliliwanag sa mahahalagang gampanin ng mga
isyung lokal at nasyonal.
Nakapagbabahagi ng mga mabubuting programa ng
piling ahensya ng pamahalaan na nagtataguyod ng
pag-unlad.
Korapsyon

Paggamit ng kapangyarihan o
katungkulan sa paraang labag sa
moralidad o batas, karaniwang para sa
pansariling kapakinabangan. Ito ay
maaaring mangyari sa ibat-ibang anyo
tulad ng pandaraya, pang-aabuso sa
kapangyarihan, o pagtanggap ng suhol.
Ang mga mukha na matatagpuan sa bawat sangay ng
gobyerno ay alinman sa mga sumusunod:
(1) Pag-abuso sa kapangyarihan;
(2) Pakikipagsabwatan;
(3)Pandaraya sa halalan;
(4) Pagnanakaw sa kaban ng bayan;
(5)Sistemang padrino o palakasan;
(6)Korapsyon sa iba't ibang sangay ng
gobyerno.
Pag-abuso sa kapangyarihan;
01
 Mahalaga ang kapangyarihan upang ganap
na magampanan ng isang lider ang tungkulin
na inaasahan sa kanya ng mga tao hinggil
kapaligiran. Kung wala ito, walang pwersang
makapagbibigay para sa mabuting
pagtanggap ng lipunan sa maayos na
implimentasyon isang tungkulin. Ang
kapangyarihan ay maaaring ipatupad sa
dalawang kaparaanan, ministeryal na
pagpapatupad at diskresyunal na
pagpapatupad.
 Ang
direksyunal na pagpapatupad ay kung ang
isang tao ay nagtataglay ng awtoridad upang
magbigay ng mga utos o gabay sa iba para gawin
ang isang bagay
 Samantalang ang Ministeryal na pagpapatupad ay
ang pagsasagawa ng mga Gawain o tungkulin na
itinakda ng isang tao batay sa kanyang mga
responsibilidad o trabaho ng walang malinaw na
kapangyarihan na mag-utos o magtakda ng
direksyon
Halimbawa:
1.
Pagtatalaga ng Pangulo ng Pilipinas sa kanyang asawa o mga
anak bilang gabinete ng ehekutibo. Bagamat ang Pangulo ay
may ekslusibong kapangyarihan na pumili ng mga taong
kanyang makakatuwang sa pagpapatupad ng mahahalagang
polisiya ng pamahalaan, ang pagtatalaga ng kanyang asawa o
mga anak ay mariing ipinagbabawal ng ating Saligang Batas
1987 sa ilalim ng prinsipyo ng nepotismo.
2. Ang kapangyarihan ng pamahalaan na pumasok sa isang
kasunduan ay mahalagang mekanismo para sa episyente at
epektibong paglilingkod sa bayan. Subalit ang pagsasaalang-alang sa
personal na interes sa kasunduan ay mga sirkumstansyang
naglalarawan ng pang-aabuso sa kapangyarihang ipinagkatiwala ng
taong bayan sa pamahalaan, lokal man o nasyunal.
3. Ang pagbili ng mga kagamitan o purchasing ay sistema sa isang
pamamahala na nangangailangan ng masusing pagsunod sa proseso
sapagkat ito ay maaaring maging ugat ng korapsyon sa gobyerno.
4. Ang paggamit ng kapangyarihan upang makakuha ng pabor sa
ibang tao na karaniwan ay may kapalit na kabayaran.
Pakikipagsab'watan
02
 Ang sab'watan ay tumutukoy sa ugnayan ng
dalawa o higit pang indibidwal o grupo na
nagkaisa na isakatuparan nang palihim ang
isang gawain na siyang ugat ng limitasyon
ng iba upang tuparin ang kinakailangan o
nais nilang gawin. Ito ay Isang Krimen ng
pandaraya, panloloko sa iba para sa kanilang
mga karapatan upang makuha ang isang
adhikain na labag sa batas na karaniwan ay
sa pamamagitan ng pandaraya o paggamit
ng hindi patas na kalamangan.
Halimbawa:


Manipulasyon ng presyo ng isang produkto (price fixing) sa
pamamagitan ng kasunduan ng parehong panig ng
pamilihan na ibenta ang produkto sa itinakdang presyo na
nagbubunga ng pagkontrol sa suplay at pangangailangan
Pagsunod ng lehislatibong sangay ng pamahalaan sa dikta
ng ehekutibo na patalsikin ang mga hindi kapanalig kahit na
walang sapat na batayan at hayagan ang paglabag sa
basikong karapatan katulad ng magpahayag (expression) at
karampatang proseso na malaman ang krimen at
maipagtanggol ang sarili (due proces).
Halimbawa:

Paggawad ng kontrata sa isang ahensya na may
kaugnayan sa proyektong pampamahalaan kahit na
walang naganap na tamang pag-aalok o bidding. (ang
bidding ay isang sistema ng pag-aalok sa publiko na
nagbibigay ng pagkakataon sa lahat na maging
kabahagi ng proyektong inisyatibo ng pamahalaan.
Mahalaga ito upang iwaksi ang maraming katiwalian sa
pamimili o purchasing)
Pandaraya sa Halalan
 Ipinagkakatiwala ng taong bayan sa mga
03
pulitiko ang kinabukasan ng bawat
mamamayan sa pamamagitan ng
kanyang boto sa pambansa at lokal na
halalan. Ang bawat balota ay
sumisimbolo ng pag-asa sa pagkakaroon
ng magandang bansa at pananalig na
ang suportang kanilang ibinibigay sa
pamamagitan nito ay makabuluhan at
kailanman ay hindi pagsisihan.
Narito ang ilang mahalagang konsepto na may kaugnayan sa pandaraya sa
eleksyon:

Pandaraya sa eleksyon (electoral fraud). Tumutukoy ito sa ilegal na
panghihimasok sa proseso ng eleksyon sa pamamagitan ng pagdadag ng boto
sa pinapaborang pulitiko, pagbabawas ng boto sa kalabang kandidato, o
pareho. Anumang akto na makaaapekto sa bilang ng boto na magdudulot ng
kaibahan ng boto sa nararapat na resulta ay maituturing din na pandaraya sa
eleksyon, bagamat ang bawat bansa ay may kanya- kanyang konsepto nito.
Pumapasok din sa konsepto ng pandaraya ang mga karahasang katulad ng
pagsupil ay pagpaslang sa mga katunggali sa halalan, ang pananabotahe ng
mga balota, at ang pagbili o panunuhol ng mga sa mga botante kapalit ng
isang boto.

Manipulasyon ng eleksyon (election manipulation). Ito ay isang uri ng
pandaraya na makikita bago maganap ang halalan kung ang komposisyon ng
mga manghahalal ay nabago. Ang lantarang manipulasyon ay itinuturing na
paglabag sa prinsipyo ng demokrasya.
Narito ang ilang mahalagang konsepto na may kaugnayan sa pandaraya sa
eleksyon:

Mahalaga ring matutunan ng mga mag-aaral ang konsepto ng
disenfranchisement o ang pagtatanggal sa karapatan ng isang tao na
bumoto, isinasagawa ang metodong ito kung ang kandidato ay naniniwala
na ang isang botante o grupo ng mga botante ay sumusuporta sa
kalabang panig o partido. Maaari itong makita sa anyo ng pagpapahina ng
loob ng iba na nagrehistro, o kung sakali man na nakapagrehistro na, ay
ang tanggalin sila sa talaan ng mga botante sa pamamagitan ng animo ba
legal na pagtanggal sa proseso ng korte.

Manipulasyon ng demograpiya. Maraming mga pagkakataon na kayang
kontrolin ng mga kinauukulan ang komposisyon ng mga manghahalal
upang makatiyak ng isang resultang pumapabor sa sinusuportahang
pulitiko.
Pagnanakaw sa Kaban ng Bayan
 Kadalasan na ang tiwalang ibinigay ng
04
taong bayan sa mga pulitiko na kanilang
inuluklok sa pwesto upang mamahala sa
bayan ay nawawalan ng saysay dahil sa
pagkasilaw sa mga kayamanang dapat
sana ay nakalaan upang mapagsilbihan
nang wasto ang taong bayan. Ang
suliraning ito ay matagal nang kinahaharap
ng maraming bansa sa mundo na
pinaniniwalaang ugat ng pagkakalugmok
sa kahirapan ng bawat mamamayan.
Panunuhol (Bribery) at Korapsyon ng Opisyal ng Gobyerno (Corruption of
Public Officer)
 Sa ilalim ng Artikulo 210 ng Kodigo Penal ng Pilipinas, ang
direktang panunuhol (direct bribery) ay maaaring isampa sa
kahit na sinong opisyal ng gobyerno na sang-ayon sa
paggawa ng isang akto na maituturing na kaugnay kanyang
opisyal na tungkulin, bilang konsiderasyon sa kahit na anong
hain, pangako, regalo o bigay na tinanggap ng naturang
opisyal, personal man o sa pamamagitan ng iba.
 Ang krimen sa ilalim ng probisyong ito ay maaari ring ipukol
sa opisyal na tatanggap ng regalo bilang konsiderasyon sa
isang akto na hindi matuturing krimen, bagamat higit na
mababang parusa ang katumbas nito.
Maling Paggamit ng Pondo o Ari-arian ng Bayan
 Sa ilalim ng Artikulo 217 ng Kodigo Penal ng Pilipinas ay binigyan ng depinisyon ang
krimen ng maling paggamit ng pondo o arl-arian ng bayan. Inilatag din sa parehong
probisyon ang pagpapalagay (Presumption) sa ganitong krimen. Sinasabi sa
artikulong ito na kahit sinong opisyal ng gobyerno, sa pamamagitan ng kanyang
tungkulin sa tanggapan, ay may pananagutan sa pondo at mga ari- arian ng publiko
kung ito ay kanilang gagamitin sa maling pinaglalaanan, o sa pamamagitan ng pagiwan o kapabayaan, ay hahayaan nila ang ibang tao na gamitin ang naturang pondo
at ari-arian ng publiko, buo man o bahagdan. Ang halaga na sangkot sa maling
paggamit ng pondo ay esensyal sa pagtukoy ng angkop na parusa sa taong
mapapatunayang gumawa ng krimeng ito. Ang pagkabigo ng opisyal ng gobyerno
na mailabas o maipaliwanag ang pananalapi at ari-arian na nasa ilaim ng kanyang
kustodiya kung ito ay tahasang hihingin ng awtorisadong opisyal ay itinuturing na
prima facie na ebidensya na magpapatatag sa paniniwala na ang nawawalang pondo
at ari-arian ay ginagamit sa personal na gamit.
Maling Paggamit ng Pondo o Ari-arian ng Bayan
 Sa Kabilang dako, Isinasaad naman ng Artikulo 220 ang ilegal na gamit ng
pondo at arl-arian ng publiko. Tahakang sinasabi rito na may karampatang
parusa ang kanit sinong opisyal na gobyerno na gagamitin ang pondo at ariarian ng kanyang administrasyon sa pampublikong gamit bukod sa totoong
pinaglalaanan nito batay sa batas at mga ordinansa. Tinatawag din itong
technical malversation Upang matiyak ang gamit ng probisyon ng batas, ang
opisyal ng gobyerno ay binigyan ng karampatang depinisyon ng Artikulo 203
ng Kodigo Penal ng Pilipinas. Ayon dito, ang opisyal ng gobyerno ay yaong
mga tao na Sa pamamagitan ng direktang probisyon ng batas, popular na
halalan o pagtatalaga ng kompitenteng kinauukulan, ay makikibahagi sa
pagpapatupad ng tungkuling pampubiliko sa Gobyerno ng Pilipinas, o
gampanan sa naturang gobyerno o sa kahit na anong sangay ang tungkuling
pampubliko, bilang empleyado, ahente, o higit na nakababang opisyal, na
kahit na anong ranggo o klase, ay tinatawag ring (shall be deemed) opisyal
ng gobyerno.
Pandarambong (Plunder)
 Ang pandarambong o plunder ay mariing kinukundina sa
sistema ng pamamanala sa Pilipinas. Sa bisa ng RA 7080 ay
itinuturing na isang Krimen ang akto ng opisyal ng gobyerno
na direkta, o sa pamamagitan ng pakikipagsabwatan Sa mga
kasapi ng pamilya, mga kamag-anak sa pamamagitan ng
kasal o sa dugo, mga kasama sa negosyo, mga nasasakupan
o iba pang tao ay humahakot, nagtitipon o nagkakamit ng
kayamanan na kinuha sa masama gamit ang pinagsama o
sunud-sunod na hayagan o mga gawaing kriminal na
inilalarawan sa batas (RA 7080) sa tinipong halaga o
kabuuang halaga ng hindi bababa limampung milyong piso
(P50,000,000.00).
 Reclusion perpetua hanggang kamatayan ang parusang
naghihintay sa sinumang mapatutunayang magkakasala sa
krimeng ito. Ang mga sumusunod ay mga espsipikong akto
na may kaugnayan sa pandarambong o plunder:
 Paglustay, paglipat, hindi angkop na paggamit, maling pag-
aasal sa mga pondong pampubliko o mga pagsalakay sa
kabangyaman ng publiko;
 Pagtanggap nang direkta o hindi direkta, anumang paggawa,
regalo, bahagi, bahagdan, mga kickback o anumang anyo ng
pansalaping pakinabang mula sa anumang tao at/o mga
entidad na may kaugnayan sa anumang kontrata o proyekto
ng pamahalaan o Sa danilan ng opisina o posisyon ng
pinatutungkulang opisyal ng publiko;

llegal o pandarayang pagpapadala o pagbibigay
ng mga ari-arian ng pambansang pamahalaan o
anumang mga subdibisyon nito, ahensiya o mga
instrumentalidad o mga i ng pamanalaan o
kinokontrol ng pamahalaan na mga korporasyon at
mga subsidiyaryo nito;

Pagkakamit, pagtanggap nang direkta o hindi
direkta ng anumang mga bahagi ng stock, ekwided
o anuamang anyo ng interes o pakikilahok kabilang
ang pangako ng pang hinaharap na trabaho sa
anumang negosyo o isinasagawa

Paglikha
ng
agrikultural,
industriyal
o
pangkalakalan na mga monopolyo o iba pang
kombinasyon at/o pagpapatupad ng mga atas at
kautusan na ang layunin ay makinabang ang mga
partikular na tao o mga espesyal na interes.

Higit sa nararapat na kalamangan ng opisyal na
posisyon, kapangyarihan ugnayan, konesksiyon o
impluwensiya
upang
hindi
makatarungang
payamanin ang/mga sarili nito na may
pagsasawalang-bahala sa panganib o pinsalang
maidudulot nito sa mamamayang Pilipino at
Republika ng Pilipinas.
Ang Graft at Korapsyon

Ang konsepto ng graft at korapsyon ay mga usaping paulit-ulit
na nagpapa sakit sa bawat Juan Dela Cruz. Ang usaping ito ay
matagal ng hinahanapan ng solusyon subalit hanggang sa
kasalukuyan ay bigo pa ring napaglalabanan. Ang graft at
korapsyon ay dalawang magkaibang konsepto ng pagkuha ng
personal na benepisyo mula sa mga transaksyong
pampamahalaan. Ang korapsyon ay tumutukoy sa maling
gamit ng mga pinagkukunan ng pamahalaan para sa personal
na benepisyo. Sa kabilang dako, ang graft ay tumutukoy sa
maling gamit ng impluwensya para sa personal na benepisyo.
Sa ilalim ng Republic Act 3019 (Anti-Graft and Corrupt Practices
Act) ay inisa-isa ang mga kasanayang may kaugnayan sa
korapsyon ng mga opisyal ng gobyerno at idineklara na labag
sa batas.
Ang mga sumusunod ay ilan lamang sa enumerasyon ng mga espisipikong akto
ng paggawa ng krimen sa ilalim ng batas na ito:


Himukin, ibuyo o impluwensyagan ang ibang opisyal ng gobyerno
na magsagawa ng isang akto na lumalabag sa patakaran at
regulasyong binigyan ng promulgasyon ng maaasahang awtoridad
o isang paglabag na may kaugnayan sa opisyal na tungkulin ng
opisyal ng gobyerno, o ang pahintulutan ang sarili na mahimok,
mabuyo, o maimpluwensyahan na gumawa ng paglabag sa batas.
Direkta o di-direktang paghiling o pagtanggap ng regalo, bahagi,
bahagdan, o benepisyo para sa kanya o para sa ibang tao,
kaugnay ng kahit anong kontrata o transaksyon sa pagitan ng
Gobyerno at iba, na kung saan ang opisyal ng gobyerno sa
kanyang opisyal na kapasidad ay kailangang pumagitna sa ilalim
ng batas.

Direkta o di-direktang paghiling o pagtanggap ng regalo o ibang may
kaugnayan sa salapi o material na benepisyo para sa kanya o para sa
ibang tao, mula sa kahit sinong tao na kung saan ang opisyal na
gobyerno, sa anumang paraan o kapasidad, ay nakakuha o
makakukukuha, ng kahit na anong permiso o lisensya sa Gobyerno,
bilang konsiderasyon sa tulong na ibinigay o ibibigay.
 Pagtanggap o pagkakaroon ng kasapi ng pamilya na tumanggap ng
trabaho sa pribadong kumpanya na nakabimbing kalakalan sa kanya sa
mga panahon ng pagluluwato sa loob ng isang taon pagkatapos nito.
 Pagdudulot ng hindi nararapat na pinsala sa isang partido, kasama ang
gobyerno, o ang pagbibigay sa kahit na sinong pribadong partido ng
hindi makatwirang benepisyo, pakinabang o pagkakataon na mamili sa
pagpapatupad ng kanyang opisyal na administratibo at judisyal na
tungkulin sa pamamagitan ng hayagang pagkiling, kasamaan o labis na
hindi katangap-tanggap na kapabayaan...
 Pagpapabaya o pagtanggi, matapos ang nararapat na demand o
pakikiusap, nang walang sapat na pagmamatuwid, pag-akto sa loob
ng risonableng oras, sa kahit na anong pamamaraan kapalit ng
pagtatamasa, direkta o hindi direkta, mula sa kahit na sinong tao na
may interes sa pananalapi at mga materyal na benepisyo.
 Pagkatawan sa Gobyerno sa kahit na anong kontrata o transaksyon
na nagpapakita o may matinding masamang dulot sa gobyerno,
kahit na ang opisyal ng gobyerno ay nakinabango makikinabang
dito.
 Direkta o di-direktang pagkakaroon ng pinansyal na Interes sa
kalakalan, kontrata, o transaksyon na kaugnay ng kanyang paggitna
sa pamamagitan ng kanyang opisyal na kapasidad, o kung siya ay
hindi pinahihintulutan ng konstitusyon o ng kahit na anong batas na
kung saan siya ay may interes.
 Pagkakaroon ng direkta o di-direktang interes sa mga personal
na pakinabang sa mga transaksyong pinagpasyahan ng board o
grupo na kung saan siya ay kasapi o kabilang.
 Pag-apruba o pagbibigay ng kahit na anong lisensya, permit,
pribilehiyo, o benepisyo na pabor kahit na alam niyang ang
taong binibigyan ng pabor ay hindi kwalipikado na
makatanggap nito.
 Paglalabas ng mahahalagang impormasyon na konpidensyal, na
nakuha ng kanyang tanggapan sa pamamagitan ng kanyang
opisyal na posisyon sa isang hindi awtorisading tao, o ang
paglalabas ng naturang impormasyon sa petsa na higit na
maaga sa petsa na dapat itong ilabas.
Sistemang Padrino o Palakasan
 Ang isa pang walang kamatayang isyu o
05
usapin sa larangan ng pamamahala ay
ang sistemang padrino o ang palakasan.
Ang mga nakaluklok sa kapangyarihan
ay karaniwang nagiging saksing bulag at
bingi sa hustisya na dapat ibigay sa
taong bayan mapagbigyan lamang ang
mga taong pinagkakautangan nila ng
loob.

Masasabi na ang nepotismo (nepotism) at kronyismo
(cronism) ay kasama rin sa mga ugat ng padrino o
palakasan. Sa ilalim ng ating Saligang Batas at iba
pang mga umiiral na batas, ang nepotismo o ang
pagbibigay ng pabor sa mga kamag-anak ay
lantarang ipinagbabawal samantalang walang tiyak na
batas na makapagpaparusa sa kronyismo o
pagbibigay ng pabor sa mga kaibigan, bagamat
matindi itong kinukondina. Ang nepotismo at
kronyismo ay hindi pinapaboran upang maiwasan
ang mga sabwatan sa mga transaksyong
kinasasangkutan ng dalawang panig na kasangkot.
Mga Halimbawa ng Korapsyon sa Iba't Ibang
Sangay ng Pamamahalaan
 Ang korapsyon ay isang epidemyang
06
pumapatay sa isang magandang SIstema
ng pamamahala hindi lamang sa mga
pangunahing mga sangay ng
pamahalaan kundi maging sa mga malilit
na yunit nito. Ang mga sumusunod ay
ilan lamang pagtataya sa mga suliraning
may kaugnayan dito:
Korapsyon sa Kapulisan at Hukbong Sandatahan
 Hindi ligtas ang mga kapulisan ang Hukbong
Sandatahan sa usapin ng korapsyon.
Nababalot din ng kontrobersiya ang kanilang
mga pagbili ng mga kagamitang kinakailangan
sa pagtupad ng kanilang tungkulin. Kung
matatandaan ay naging laman ng maraming
balita sa telebisyon at pahayagan ang mga
akusasyon ng katiwalian sa dating hepe ng AFP
na si Angelo Reyes. Bunga marahil ng
depresyon sa pagkasira ng kanyang pangalan
na matagal niyang iningatan ay pinagpasyahan
niyang kitilin ang kanyang buhay sa harap ng
libingan ng kanyang namayapang ina.
Sa kabila ng panunumpa sa kodigo ng pag-aasal o etika, may mga pagkakataon pa
ring nilalabag ng mga kapulisan ang espisipikong probisyon nito katulad ng mga
sumusunod:

Pagtanggap ng salapi bilang proteksyon sa ilegal na gawain,
Maraming nagipanang mga establisyemento at mga gawaing
tahasang lumalabang sa espisipikong probisyon ng batas at
mga ordinansa ang hindi matinag-tinag dahil Sa lakas ng
loob na ipagpatuloy ang operasyon nito epekto marahil ng
proteksyon na kanilang natatanggap buhat sa mga
kinauukulan-katulad ng kapulisan.



Pagtanggap ng suhol kapalit ng pananahimik at hindi pagakto sa isang kaso na kailangan niyang gawan ng aksyon.
Pagtanggap ng suhol bilang kapalit ng hindi pag-iisyu isang
tiket kaugnay ng paglabag motorista sa batas pangtrapiko.
Pagtatanim ng ebidensya (planting of evidence). Ang akto na
ito ay karaniwang ginagawa ng kapulisan upang patibayin
ang kaso laban sa isang indibidwal. Pinalalabas sa aktong ito
na ang isang indibidwal ay may kasalanan gamit ang mga
ebidensyang itinanim sa kanya, bagamat ang katotohanan,
siya ay inosente at walang alam.


Pagmamalabis sa kapangyarihan gamit ang dahas o
pananakot upang mapagtagumpayan ang nais na makuha.
Kinikilala itong isang anyo ng pangingikil na lumalabag sa
mga umiiral na batas at polisiya sa Pilipinas.
Paglahok ng kapulisan sa mga organisadong krimen katulad
ng pagnanakaw, terorismo, kidnapping, at iba pa.
Korapsyon sa Hudikatura
 Ang Hudikatura (Judiciary) ay isa sa tatlong mahahalagang sangay ng gobyerno,
kasama ng Ehekutibo (Executive), at Lehislatibo (Legislative). Mataas ang pagtingin
ng lipunan sa sangay na ito na may kapantay na kapangyarihan sa Ehukatibo at
Lehislatibo. Ang Hudikatura ang sangay ng gobyerno na siyang nagbibigay ng
interpretasyon sa batas na ginawa ng Lehislatibo at ipinatutupad ng Ehekutibo. Ang
Hudikatura ay hindi ligtas sa mga alegasyon ng korapsyon at pagnanakaw sa kaban
ng bayan. May mga kurakot din na hukom (judge) na tumatanggap ng suhol upang
magbaba ng desisyong pumapanig sa nagbigay ng suhol. May ilang mga hukom
na pinatatagal ang pagdesisyon sa isang kaso na nagbubunga ng inhustisya sa mga
taong walang kasalanan. Kaakibat ng mga maling gawi o akto ng hukom sa
paglabag sa kanilang Koda ng Etika (Code of Ethics) ay ang pagharap nila sa mga
kasong administratibo o maaari rin namang pagtanggal sa kanila ng lisensya bilang
mga abogado.
Korapsyon sa Pamamhayag

Ang pamamahayag ang isa sa mga basikong
karapatang pantao na bibigyan ng proteksyon ng
ating Saligang Batas, espisipiko sa Artikulo ll. Seksyon
4. Isinasaad dito na walang makapapasang batas na
bumabangga sa karapatan ng tao ng magsalita,
magpahayag, o ang karapatan ng tao na magtipuntipon sa mapayapang pamamaraan upang ihain ang
kanilang mga karaingan laban sa gobyerno.
KABAYANIHAN AT ANG KONSEPTO NITO

Ang kabayanihan ay inilalarawan ng kagitingan at katapangan sa
pagharap sa mga hamon ng buhay. Sa mga mitolihiya at mga
kwentong bayan ay ipinakikita ng mga pangunahing tauhan ang
kanilang pagsasakripisyo at paglalagay ng sariling buhay para
isalba ang higit na nakararami. Ang kabayanihan ay nagpapakita
ng katapangan na harapin ang panganib at kagipitan para sa
kapakanan ng sangkatauhan. Sa paglipas ng panahon ay higit na
naging malawak ang konsepto nito sa punto na hindi na lamang
ito nakapokus sa pakikidigma bagkus ay ang pagsasama sa mas
panlahat na kahusayang pangmoralidad.
Rebolusyong Pangkalikasan

Isa sa mga napapanahong usapin sa loob at labas
ng bansa ay ang pakikipagsapalaran ng tao sa
hamon ng kalikasan na mahirap labanan kahit pa
ito ay gamitan man ng mga makabagong
kaalaman at teknolohiya. llang libong buhay ng
tao ang nawawala at bilyun-bilyong halaga ng ariarian ang napipinsala sa tao at pamahalaan dahil
sa mga paghagupit na iginaganti sa tao ng
kalikasan, Walang pinipiling tao (bata o matanda;
mayaman o mahirap matalino o mahina) at bansa
(taga-Asya; Europa; Amerika o anumang
kontinente) ang bagsik ng kalikasan.
 Ang mga kalamidad na kaakibat ng paggalaw ng mundo
ay maaaring alinman sa mga subalit hindi limitado sa
mga sumusunod na halimbawa: lindol, pagputok ng
bulkan, at tsunami. Sa kasalukuyan ay wala pa ring
teknolohiya na maaaring makatulong upang matukoy
kung kailan darating ang mga sakunang ito. Ang tanging
magagawa lamang ng tao ay maging handa o alerto
kung sakali man na dumating ang panganib na ito sa
kanilang buhay at masira ng kanilaang mga ari-arian. Sa
ganitong pamamaraan ay maaaring mabawasan ang
danyos sa mga ari-arian at pagkawala ng maraming ariarian, kung hindi man ito lubusang maiiwasan.
Ang Kapitalismo at ang Kalikasan

Kasabay ng modernisasyon, kaunlarang pangsosyal,
at pang-ekonomiya ay ang walang habas na
pananamantala ng tao sa paggamit ng kalikasan sa
kabila ng regulasyong may kaugnayan dito. Upang
makapagtayo ng hotel, resort Casino, at iba pang
kaugnay na establisyimento ay kailangang isaalangalang ang pagputol sa mga nakatanim na puno at
pagpapatag ng mga bulubunduking lupa.
TAMANG PAGTAPON NG BASURA
 Kaakibat pa rin ng pag-unlad mg mundo, pataas ng population at pag-angat
ng ekonomiya ay ang pag-angat ng basura na kailangan ng tao. Ang
suliraning ito ay hindi lamang sa Pilipinas kinakaharap sapagkat maging da
ibang bansa man ay suliranin din nila ito. Isangdaan at tatlong container van
ng mga basura mula sa Canada ang itinapon sa Maynila noong 2013 na
nagsilbing siga sa pagpupuyos ng damadamin ng mga pangkat o grupo na
may adbokasiyang pangalagaan ang kapaligiran. Bunga nito ay ang
paghahain ng Resolution 533 ni Senador Pimentel upang isagawa ang
imbestigasyon para sa pagsasagawa ng batas (Senate Inquiry in Aid of
Legislation).
 Alinsunod sa polisiya mg ating pamahalaan sa ilalalim mg Saligang-Batas,
Artikulo 11, Seksyon 16, ang estado ay binigyan ng mandato na bigyan ng
proteksyon ang karapatan ng mga Pilipino na magkaroon ng isang balanse
at malusog na ekolohiya batay sa ritmo at harmonya ng kalikasan.
Matindi ang pakikibaka mg mundo sa hamon ng mga usaping kinakaharap
ng mga tao sa wastong pagtatapon mg basura.
Ang mga solidong basura ay karaniwang itinatapon o
ibibabaon as mga landfill sites na maaaring maging
makapaminsala nang labis sa kapaligiran;
Ang mga nabubulok na basura naman ay maaaring
magbunga ng mikrobyo, masangsang na amoy o di
kaya ay simsimin ng tubig sa ilalim ng lupa;
Ang usok na nagmumula sa mga sinusunog na basura
ay nakapagdadagdag din ng polusyon sa ating
kapaligiran.
ANG BASURA NA SOLIDO (SOLID WASTE)
 Alinsunod sa Republic Act. No. 9003 o ang Ecological Solid Waste
Management Act of 2000 na kabalikat amg lokal na pamahalaan na
may pangunahing responsibilidad sa tamang pamamahala ng
basura. Tayong mga mamamayan ay kaisa as tungkuling tumulong
sa pagpapanatili sa kalikasan at kaayusan sa paligid sa
pamamagitan ng tamang pagtatapon at pagbukukod ng basura.
 Nilagdaan ni Pangulong Gloria Macapagal-Arroyo ang Solid Waste
Management Act of 2000 noong ika-26 ng Enero, 2001. Isinasaad
ng akto na ito ang maayos na programa para sa ecological solid
waste management, pagbuo ng mga mekanismo at insentibong
pang-institusyon, deklarasyon ng mga espisipikong akto na hindi
dapat gawin at paglaanan ng pondo at iba pang layunin para dito.
PAGBABAGO NG KLIMA O CLIMATE CHANGE
Dalawang itinuturong dahilan sa pagbabago ng klima sa mundo
1.
2.
Likas na Pagbabago- tinutukoy nito ang sama-samang
epekto ng enerhiya mula sa araw, pag-ikot ng mundo at
sa init na nagmumula sa ilalim ng lupa na nagiging
dahilan ng pagtaas ng temperature sa hangin sa
nakabalot sa mundo.
Greenhouse gases- karaniwang sanhi nito ay ang
paggamit ng mga kemikal sa mga produktong
ginagamit ng tao, pagbuga ng carbon dioxide buhat sa
mga puno na siyang pananggalang sa carbon dioxide at
iba pa.
PAGKAUBOS NG LIKAS NA YAMAN

Nakasalalay sa pangangailangan ng tao ang patuloy na
pagsalaula ng mga kapitalista sa likas na kayamanan.
Dahil sa taas ng pangangailangan (demand), ang mga
kapitalista ay patuloy na sumusugal sa paglikha na
makilala sa merkado at makakuha ng malaking tubo ay
nagbubunga ng napakabilis na pagsalaula sa mga
kayamanang likas sa mundo. Ang walang
pakundangang pagmimina na pinamumuhunan ng mga
higanteng kapitalista sa kabila ng banta sa buhay ng
mga minero ay mga salik din na nakaaapekto sa ating
kalikasan.
Bunga ng mga pananamantalang ito ay ang mga
sumusunod:
1.
2.
3.
4.
5.
Madalas at higit na mga
mapamuksang ulan
Pagbaha
Pagguho ng putik at lupa
Pagkasira ng ozone layer, at
Marami pang iba.
KAHIRAPAN

Isa sa mga sakit ng lipunan na hanggang
sa kasalukuyan ay hindi nalulunasanay
ang kahirapan. Inilalarawan nito ang
kawalan ng pag-aaring material o salapi
na maaaring material niyang gamitin
upang magkaroon ng maayos o kaigaigayang pamumuhay.
DALAWANG KATEGORYA NG KAHIRAPAN
Ganap Na Kahirapan- tinutukoy nito ang mga sitwasyon na ang isang indibidwal
ay napagkakaitan ng mga payak o basikong pangangailangan pantao katulad ng
maiinom natubig, maaayos nakasuotan, maginhawang tirahan, pangangalagang
pangkalusugan.
Relatibong Kahirapan- inilalarawan ng sitwasyon o pagkakataong ang tao ay
may di sapat nasalapi kung ihahambing sa ibang tao o kapaligiran. Ang
mapagkukunan o suplay at naapektuhan ng mga balakid katulad ng lantarang
pagnanakaw o korapsyon sa gobyerno, mga hindi makatwirang kondisyon ng
pagpapautang ng gobyerno, at marami pang iba.
DALAWANG KILALANG TEORYA KAUGNAY SA KAHIRAPAN
INDIBIDWALISTIKO
 Sa indibidwalistikong pananaw, ang kahirapan ay sinisisi sa indibidwal
nakakayahan napagbangon sa kahirapan katulad ng: katamaran; kawalan
ng sapat na edukasyon; kamangmangan; mababang pagtingin sasarili.
ISTRUKTURAL
 Sa pananaw na ang kahirapan ay isang istrukturang panlipunan, nakikita
ng taon ang kanilang pagkakasadlak sa kahirapan ay bunsod ng
sistemang pang-ekonomiya na lalong pinaiigting ng kakulangan sa
kanilang kita.
MALNUTRISYON

Isa pa sa mga suliraning kinakaharap ng bansa ay ang
malnutrisyon na bunga ng kawalan ng sapat na sustansya
ng pagkaing kinakain sa pang-araw-araw na pamumuhay
at ang kahirapan na maipamahagiang mga nararapat na
pagkain sa buong populasyon. Dagdag ditto ang kawalan
ng sapat nakaalaman ng tao sa kahalagahan ng nutrisyon
sa kanila. Ang pamahalaan ay patuloy na nagsasagawa ng
mga inisyatibo upang mapataas ang antas ng kaalaman ng
tao sa tamang nutrisyon. Nagsasasagawa rin ng tinatawag
na feeding program ang pamahalaan upang makatulong sa
pagpapababa ng kaso ng malnutrisyon.
USAPING PANGKALUSUGAN
Ano ang HIV?
HUMAN IMMUNODEFICIENCY VIRUS (HIV)- pangunahing usapin sa
larangan ng kalusugan. Ito ay isang espektro ng kondisyon na sanhi
ng inpeksyon ng human immunodeficiency virus. Walang makikitang
sintomas ng sakit ng taong may inspeksyon nito maliban sa simpleng
trangkaso. Habang patuloy na kumakalat ang inspeksyon, higit nitong
sinasala kayang immune system, na lalong nagpapataas sa tsansa ng
pagkakaraon ng karaniwang inspeksyon katulad ng tuberculosis,
opportunistic infections, at tumor na bihirang dumadapo sa isang tao
na may maayos na immune system. Tinatawag na AIDS o Acquired
Immunodeficiency Syndrome ang inspeksyon sa pinakahuling estado
nito nakaraniwang kinasasangkutan ng hindi inaasahang pagbaba ng
timbang.
Nakukuha ang HIV sa alinman sa mga sumusunod na
gawain:
1. Pakikipagtalik nawalang proteksyon (anal at
oral);
2. Kontaminadong paraan ng pagsasalin ng dugo;
3. Hypodermic na karayom
4. Mula sa ina tungo sa anak sa panahon ng
pagbubuntis ng ina;
5. Pagpapasuso
Maiiwasan ang HIV sa pamamagitan ng mga
sumusunod sa pamamaraan:
1.
2.
3.
4.
Ligtas na pakikipagtalik;
Programa sa pagpapalitan ng karayom;
Paggagamot;
Pagbibigay ng antiretroviral medication sa bata sa panahon na ito ay
ipinagbubuntis.
 Tandaan na ang antiretroviral nagamutan ay makatutulong lamang sa
pagbagal ng pagkalat ng sakit upang magkaroon ng inaasahang normal
na pamumuhay ang bata. Tinatayang nasa 36.7 na milyong katao noong
2006 ang mayroong HIV na nagresulta sa kamatayan ng nasa isang
milyon.
SAKIT SA DENGUE
 nanggaling sa virus na dengue nadala ng kagat ng lamok sa
isang tropikong bansa na katulad ng Pilipinas. Ang simptomas
nito na karaniwang makikita simula sa tatlo hanggang labingapat na araw matapos ang inspeksyon ay ang mga
sumusunod:
1.
2.
3.
4.
Mataas na lagnat;
Pananakit ng ulo;
Pagsusuka;
Pananakit ng laman at mga kasu-kasuan.
MGA USAPIN NG PABAHAY
 Ang kawalan ng maayos na tahanang masisilungan ng isang pamilya
ay isang suliraning matagal ng kinakaharap sa buong mundo.
Sumasailalim ito mukha ng kahirapan na hindi madaling solusyunan
dahil sa maraming kadahilanan katulad ng kawalan ng inisyatibo
buhat sa pamahalaan, kawalan ng disiplina buhat sa bahagi ng mga
maralita na magsasagawa ng paraan upang maiahon ang kanilang
mga sarili sa totoong kahirapan. Sa tala ng Global Homeless
Statistics, nasa apatnapu’t apat nabahagdan ng mga Pilipino ang
nananatiling walang maayos natirahan ang matatagpuan sa Metro
Manila