DEPED TAMBAYAN
http://richardrrr.blogspot.com/
1. Center of top breaking headlines and current events related to Department of Education.
2. Offers free K-12 Materials you can use and share.
4
Araling Panlipunan
PY
Patnubay ng Guro
C
O
Yunit 1
EP
ED
Ang aklat sa pagtuturong ito ay magkatuwang na inihanda
at sinuri ng mga edukador mula sa mga publiko at pribadong
paaralan, kolehiyo, at/o unibersidad. Hinihikayat namin ang
mga guro at ibang nasa larangan ng edukasyon na mag-email
ng kanilang puna at mungkahi sa Kagawaran ng Edukasyon sa
action@deped.gov.ph.
D
Mahalaga sa amin ang inyong mga puna at mungkahi.
Kagawaran ng Edukasyon
Republika ng Pilipinas
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Araling Panlipunan – Ikaapat na Baitang
Patnubay ng Guro
Unang Edisyon 2015
ISBN: ___________
Paunawa hinggil sa karapatang-sipi. Isinasaad ng Seksiyon 176 ng Batas Pambansa
Bilang 8293: Hindi maaaring magkaroon ng karapatang-sipi sa ano mang akda ng Pamahalaan
ng Pilipinas. Gayon pa man, kailangan muna ang pahintulot ng pamahalaan o tanggapan kung
saan ginawa ang isang akda upang magamit sa pagkakakitaan ang nasabing akda. Kabilang sa
mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay ang patawan ng bayad na royalty
bilang kondisyon.
Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon
C
O
PY
Ang mga akda /materyales (mga kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng
produkto o brand names, tatak o trademarks, palabas sa telebisyon, pelikula atbp.) na ginamit
sa aklat na ito ay sa nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagtibay sa isang kasunduan
ng Kagawaran ng Edukasyon at Filipinas Copyright Licensing Society (FILCOLS), Inc. na ang
FILCOLS ang kumakatawan sa paghiling ng pahintulot sa nagmamay-ari ng mga akdang hiniram
at ginamit dito. Hindi inaangkin ni kinakatawan ng tagapaglathala (publisher) at mga may-akda
ang karapatang-aring iyon.
D
Kalihim: Br. Armin A. Luistro FSC
Pangalawang Kalihim: Dina S. Ocampo, PhD
Direktor IV: Marilyn D. Dimaano, EdD
Direktor III: Marilette R. Almayda, Phd
EP
E
Mga Bumuo ng Patnubay ng Guro
Florisa B. Simeon
Tagasuri at Editor:
Aurea Jean A. Abad
Mga Manunulat:
Ma. Corazon V. Adriano, Marian A. Caampued,
Charity A. Capunitan, Walter F. Galarosa, Noel P.
Miranda, Emily R. Quintos
D
Konsultant:
Illustrator:
Belen P. Dado, Ruth A. Gozun, Rodante S. Magsino,
Maria Lucia L. Manalo, Jose B. Nabaza, Evelyn P. Naval
Peter D. Peraren
Florian F. Cauntay, Belinda A. Baluca
Punong Tagapangasiwa: Anna Lourdes Abad-Falcon
Inilimbag sa Pilipinas ng ____________
Department of Education-Instructional Materials Council Secretariat (DepEd-IMCS)
Office Address:
5th Floor, Mabini Bldg., DepEd Complex, Meralco Avenue
Pasig City, Philippines 1600
Telefax:
(02) 634-1054 or 634-1072
E-mail Address:
imcsetd@yahoo.com
ii
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Paunang Salita
Ang Patnubay ng Guro 4 ay inihanda upang maging gabay ng guro sa
pagtuturo ng Araling Panlipunan sa ikaapat na baitang. Tulad ng aklat para sa
mga mag-aaral, nahahati ang Patnubay sa apat na yunit. Nakapaloob sa bawat
aralin ng yunit ang layunin, paksang aralin, pamamaraan ng pagtuturo, at
pagtataya. Bawat yunit ay nagtatapos sa lagumang pagsusulit.
PY
Ang nilalaman ng patnubay ay naaayon sa pangangailangan na nakasaad sa
kompetensi. Mahalagang ihanda ng guro nang mas maaga ang mga kagamitang
kailangan sa pagtuturo na nakasaad sa bawat aralin.
Datapwat masasabing buo ang pagtalakay sa mga aralin, ang mga guro ay
may layang magdagdag o magbago ng mga kagamitan, halimbawa, o paraan ng
talakayan, ayon sa pangangailangan ng aralin.
Ang mga May-akda
D
EP
E
D
C
O
Inaasahang ang Patnubay na ito ay makatutulong sa pagiging lalong
malikhain ng mga guro, at magsilbing gabay nila sa lubusang pagkatuto ng mga
mag-aaral.
iii
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Mga Nilalaman
1
1
Ang Pilipinas ay Isang Bansa ......................................
1
2
Ang Kinalalagyan ng Pilipinas ....................................
4
3
Ang Teritoryo ng Pilipinas ...........................................
9
4
Ang Pilipinas ay Bansang Tropikal .............................
12
5
Mga Salik na may Kinalaman sa Klima ng Bansa .....
6
Ang Kinalaman ng Klima sa mga Uri
16
ng Pananim at Hayop sa Pilipinas ..............................
18
7
Ang Pilipinas bilang Isang Bansang Insular ..............
22
8
Mga Pangunahing Anyong Lupa
9
10
C
O
ARALIN
ANG AKING BANSA .................................
PY
YUNIT I
at Anyong Tubig sa Bansa ..........................................
24
Mga Pangunahing Likas na Yaman ng Bansa ...........
28
Magagandang Tanawin at Pook-Pasyalan
bilang Yamang Likas ng Bansa ...................................
Ang Topograpiya ng Iba’t Ibang Rehiyon
D
11
31
35
12
Ang Populasyon ng Bawat Rehiyon sa Bansa.............
38
13
Ang Pilipinas bilang Bahagi
EP
E
ng Bansa........................................................................
ng Pacific Ring of Fire ..................................................
14
41
Kahalagahan ng Katangiang Pisikal
44
Lagumang Pagsusulit .............................................................................
48
D
sa Pag-unlad ng Bansa .................................................
v
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
PY
K to 12 Gabay Pangkurikulum
D
C
O
ARALING PANLIPUNAN
D
EP
E
Baitang 4
Marso 25, 2014
ix
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
PY
C
O
D
EP
E
D
x
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
mGA KAKAYAhAN
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Pagsisiyasat
Pagsusuri at Interpretasyon ng Datos
Pagsusuri at Interpretasyon ng Impormasyon
Pagsasaliksik
Komunikasyon
Pagtupad sa Pamantayang Pang-etika
PY
PANGUNAhING PAmANTAYAN NG YUGTo (4–6)
C
O
Naipamamalas ang mga kakayahan bilang batang produktibo, mapanagutan
at makabansang mamamayang Pilipino gamit ang kasanayan sa pagsasaliksik,
pagsisiyasat, mapanuring pag-iisip, matalinong pagpapasya, pagkamalikhain,
pakikipagkapwa, likas-kayang paggamit ng pinagkukunang-yaman at pakikipagtalastasan at pag-unawa sa mga batayang konsepto ng heograpiya, kasaysayan,
ekonomiya, pamamahala, sibika at kultura tungo sa pagpapanday ng maunlad na
kinabukasan para sa bansa.
D
PAmANTAYAN SA PAGKATUTo
EP
E
Naipagmamalaki ang pagka-Pilipino at ang bansang Pilipinas nang may pagpapahalaga sapagkakaiba-iba ng mga kulturang Pilipino batay sa paggamit ng mga
kasanayan sa heograpiya, pag-unawa sa kultura at kabuhayan, pakikilahok sa
pamamahala at pagpapahalaga sa mga mithiin ng bansang Pilipinas.
D
SAKLAW
ANG BANSANG PILIPINAS
Pagpapahalaga sa pambansang pagkakakilanlan at ang mga kontribusyon ng
bawat rehiyon sa paghubog ng kulturang Pilipino at pambansang pag-unlad
gamit ng mga kasanayan sa heograpiya, pag-unawa sa kultura at kabuhayan,
pakikilahok sa pamamahala at pagpapahalaga sa mga mithiin ng bansang
Pilipinas.
xi
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
K to 12 BASIC EDUCATION CURRICULUM
BAITANG 4
Uri ng mapa
1. mapa ng Pilipinas sa
mundo
2. mapa ng mga lalawigan
at rehiyon
3. mapa ng populasyon
Batayang heograpiya
1. direksyon
2. relatibong lokasyon
3. distansya
B. Ang Kinalalagyan ng
Aking Bansa
Naipamamalas ang pangunawa sa
pagkakakilanlan ng bansa
ayon sa mga katangiang
heograpikal gamit ang
mapa.
naipamamalas ang pagunawa sa konsepto ng
bansa.
Naipamamalas ang
kasanayan sa paggamit
ng mapa sa pagtukoy ng
iba’t ibang lalawigan at
rehiyon ng bansa
D
naipapaliwanag na ang
Pilipinas ay isang bansa
Ang mag-aaral ay…
PY
1. Natatalakay ang konsepto ng
bansa
1.1 Nakapagbibigay ng halimbawa
ng bansa
1.2 Naiisa-isa ang mga katangian
ng bansa
2. Nakapagbubuo ng kahulugan ng
bansa
3. Naipapaliwanag na ang Pilipinas ay
isang bansa
4. Natutukoy ang relatibong lokasyon
(relative location) ng Pilipinas
batay sa mga nakapaligid dito
gamit ang pangunahin at
pangalawang direksyon
5. Natutukoy sa mapa ang
kinalalagyan ng bansa sa rehiyong
Asya at mundo
6. Nakapagsasagawa ng
interpretasyon tungkol sa
kinalalagyan ng bansa gamit ang
mga batayang heograpiya tulad ng
iskala, distansya at direksyon
7. Natatalunton ang mga hangganan
at lawak ng teritoryo ng Pilipinas
gamit ang mapa
8. Naiuugnay ang klima at panahon
sa lokasyon ng bansa sa mundo.
8.1 Nakikilala na ang Pilipinas ay
isang bansang tropikal
( Learning Competencies)
PAMANTAYAN SA PAGKATUTO
C
O
(Performance Standard)
PAMANTAYAN
SA PAGGANAP
EP
E
D
(Content Standard)
PAMANTAYANG
PANGNILALAMAN
UNANG MARKAHAN - Ang Aking Bansa
A. Pagkilala sa Bansa
Ang mag-aaral ay…
(Content )
NILALAMAN
AP4AAB-Ie-f-8
AP4AAB-Id-7
AP4AAB-Id-6
AP4AAB-Ic-5
AP4AAB-Ic-4
AP4AAB-Ib-3
AP4AAB-Ib-2
AP4AAB-Ia-1
CODE
Pahina 38 ng 120
MISOSA Lesson #9
(GRADE IV)
MISOSA Lesson #1
(Grade IV)
MISOSA Lesson #1
(Grade IV)
LEARNING
MATERIALS
PAMANTAYAN SA PAGKATUTO: Naipagmamalaki ang pagka-Pilipino at ang bansang Pilipinas na may pagpapahalaga sa pagkakaiba-iba ng mga kulturang Pilipino batay sa
paggamit ng mga kasanayan sa heograpiya, pag-unawa sa kultura at kabuhayan, pakikilahok sa pamamahala at pagpapahalaga sa mga
mithiin ng bansang Pilipinas.
K to 12 Araling Panlipunan Gabay Pangkurikulum Disyembre 2013
xii
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
D
(Performance Standard)
C
O
PY
8.2 Natutukoy ang iba pang salik
(temperatura, dami ng ulan)
na may kinalaman sa klima
ng bansa
8.3 Nailalarawan ang klima sa iba’t
ibang bahagi ng bansa sa
tulong ng mapang pangklima
8.4 Naipapaliwanag na ang klima
ay may kinalaman sa uri
ngmga pananim at hayop sa
Pilipinas
9. Naipaliliwanag ang katangian ng
Pilipinas bilang bansang maritime
o insular
10. Nailalarawan ang bansa ayon sa
mga katangiang pisikal at
pagkakakilanlang heograpikal nito
10.1 Napaghahambing ang iba’t
ibang pangunahing anyong
lupa at anyong tubig ng
bansa
10.2 Natutukoy ang mga
pangunahing likas na yaman
ng bansa
10.3 Naiisa-isa ang mga
magagandang tanawin at
lugar pasyalan bilang
yamang likas ng bansa
10.4 Naihahambing ang
topograpiya ng iba’t ibang
rehiyon ng bansa gamit ang
mapang topograprapiya
10.5 Naihahambing ang iba’t
ibang rehiyon ng bansa ayon
sa populasyon gamit ang
mapa ng populasyon
( Learning Competencies)
K to 12 BASIC EDUCATION CURRICULUM
PAMANTAYAN
PAMANTAYAN SA PAGKATUTO
SA PAGGANAP
EP
E
D
(Content Standard)
xiii
K to 12 Araling Panlipunan Gabay Pangkurikulum Disyembre 2013
Uri ng Mapa
1. Mapang pisikal
2. Mapang pangklima
3. Mapang topograpiya
3.1 lokasyon
3.2 klima/ panahon
3.3 anyong tubig/
anyong lupa
C. Ang Katangiang Pisikal ng
Aking Bansa
(Content )
NILALAMAN
PAMANTAYANG
PANGNILALAMAN
AP4AAB-Igh-10
AP4AAB-Ig-9
CODE
Pahina 39 ng 120
MISOSA Lessons
15-22 (Grade VI)
MISOSA Lesson
#13 (Grade VI)
LEARNING
MATERIALS
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
D
(Performance Standard)
EP
E
D
(Content Standard)
K to 12 Araling Panlipunan Gabay Pangkurikulum Disyembre 2013
xiv
PY
1. Nailalarawan ang mga gawaing
pangkabuhayan sa iba’t ibang
lokasyon ng bansa
1.1 Naiuugnay ang kapaligiran sa uri
ng hanap buhay
1.2 Naihahambing ang mga
produkto at kalakal na
matatagpuan sa iba’t ibang
lokasyon ng bansa (Hal:
pangingisda, paghahabi,
pagdadaing, pagsasaka, atbp.)
1.3 Nabibigyang-katwiran ang pangaangkop na ginawa ng mga tao
sa kapaligiran upang matugunan
ang kanilang pangangailangan
2. Naipaliliwanag ang iba’t ibang
pakinabang pang ekonomiko ng
mga likas yaman ng bansa
C
O
11. Nailalarawan ang kalagayan ng
Pilipinas na nasa “Pacific Ring of
Fire” at ang implikasyon nito.
12. Nakagagawa ng mga mungkahi
upang mabawasan ang masamang
epekto dulot ng kalamidad
12.1 Natutukoy ang mga lugar sa
Pilipinas na sensitibo sa
panganib gamit ang hazard
map
12.2 Nakagagawa ng nang
maagap at wastong
pagtugon sa mga panganib
13. Nakapagbibigay ng konlusyon
tungkol sa kahalagahan ng mga
katangiang pisikal sa pag-unlad ng
bansa
( Learning Competencies)
K to 12 BASIC EDUCATION CURRICULUM
PAMANTAYAN
PAMANTAYAN SA PAGKATUTO
SA PAGGANAP
IKALAWANG MARKAHAN - Lipunan, Kultura at Ekonomiya ng Aking Bansa
A. Gawaing Pangkabuhayan
Ang mag-aaral ay…
Ang mag-aaral ay…
ng Bansa
nasusuri ang mga iba’t
nakapagpapakita ng
1. Likas yaman
ibang mga gawaing
pagpapahalaga sa iba’t
2. Kahalagahan at
pangkabuhayan batay sa
ibang hanapbuhay at
pangangalaga
heograpiya at mga
gawaing pangkabuhayan
3. Kabuhayan at
na nakatutulong sa
pinagkukunang yaman oportunidad at hamong
kaakibat nito tungo sa
pagkakakilanlang Pilipino
likas kayang pag-unlad.
at likas kayang pag-unlad
Uri ng Mapa
ng bansa.
1. mapang pisikal
2. mapang pangklima
3. mapa ng mga produkto
(Content )
NILALAMAN
PAMANTAYANG
PANGNILALAMAN
AP4LKE-IIb-2
AP4LKE-IIa-1
AP4AAB-Ij-13
AP4AAB-Ii-j12
AP4AAB-Ii-11
CODE
Pahina 40 ng 120
LEARNING
MATERIALS
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
naipagmamalaki ang
naipamamalas ang pag-
Uri ng mapang kakailanganin
K to 12 Araling Panlipunan Gabay Pangkurikulum Disyembre 2013
xv
Ang mag-aaral ay…
Ang mag-aaral ay…
D
(Performance Standard)
EP
E
D
(Content Standard)
C
O
PY
3. Nasusuri ang kahalagahan ng
matalinong pagpapasya sa
pangangasiwa ng mga likas na
yaman ng bansa
3.1 Natatalakay ang ilang mga
isyung pangkapaligiran ng bansa
3.2 Naipaliliwanag ang matalino at
di-matalinong mga paraanng
pangangasiwa ng mga likas
nayaman ng bansa
3.3 Naiuugnay ang matalinong
pangangasiwa ng likas na yaman
sa pag-unlad ng bansa
3.4 Natatalakay ang mga
pananagutan ng bawat kasapi sa
pangangasiwa at pangagalaga
ng pinagkukunang yaman ng
bansa
3.5 Nakapagbibigay ng mungkahing
paraan ng wastong
pangangasiwa ng likas yaman
ng bansa
4. Naiuugnay ang kahalagahan ng
pagtangkilik sa
sariling produkto sa pag-unlad at
pagsulong ng bansa
5. Natatalakay ang mga hamon at
oportunidad sa mga gawaing
pangkabuhayan ng bansa.
6. Nakalalahok sa mga gawaing
lumilinang sa pangangalaga, at
nagsusulong ng likas kayang pagunlad (sustainable development)
ng mga likas yaman ng bansa
7. Nailalarawan ang mga
pagkakakilanlang kultural ng
Pilipinas
( Learning Competencies)
K to 12 BASIC EDUCATION CURRICULUM
PAMANTAYAN
PAMANTAYAN SA PAGKATUTO
SA PAGGANAP
B. Pagkakilanlang Kultural
(Content )
NILALAMAN
PAMANTAYANG
PANGNILALAMAN
AP4LKE-IIe-f7
AP4LKE-IIe-6
AP4LKE-IId-5
AP4LKE-IId-4
AP4LKE-IIb-d3
CODE
Pahina 41 ng 120
LEARNING
MATERIALS
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
(Performance Standard)
D
11. Nakabubuo ng plano na
magpapakilala at magpapakita ng
pagmamalaki sa kultura ng mga
rehiyon sa malikhaing paraan.
10. Natatalakay ang kahulugan ng
pambansang awit at watawat
bilang mga sagisag ng bansa
PY
7.1 Natutukoy ang ilang
halimbawa ng kulturang
Pilipino sa iba’t ibang rehiyon
ng Pilipinas (tradisyon,
relihiyon, kaugalian,
paniniwala, kagamitan, atbp.)
7.2 Natatalakay ang kontribusyon
ng mga iba’t ibang pangkat
(pangkat etniko, pangkat etnolinguistiko at iba pang pangkat
panlipunan na bunga ng
migrasyon at “inter-marriage”)
sa kulturang Pilipino
7.3 Natutukoy ang mga pamanang
pook bilang bahagi ng
pagkakakilanlang kulturang
Pilipino
7.4 Nakagagawa ng mungkahi sa
pagsusulong at pagpapaunlad
kulturang Pilipino
8. Nasusuri ang papel na
ginagampanan ng kultura sa
pagbuo ng pagkakakilanlang
Pilipino
9. Naipapakita ang kaugnayan ng
heograpiya, kultura at
pangkabuhayang gawain sa
pagbuo ng pagkakilanlang Pilipino
C
O
pagkakakilanlang kultural
ng Pilipino batay sa pagunawa, pagpapahalaga at
pagsusulong ng pangkat
kultural, pangkat etnolinggwistiko at iba pang
pangkat panlipunan na
bunga ng migrasyon at
“inter-marriage”.
( Learning Competencies)
K to 12 BASIC EDUCATION CURRICULUM
PAMANTAYAN
PAMANTAYAN SA PAGKATUTO
SA PAGGANAP
EP
E
D
(Content Standard)
unawa sa pagkakilanlang
Pilipino batay sa
pagpapahalaga sa
pagkakaiba-iba ng mga
pamayanang pangkultural.
K to 12 Araling Panlipunan Gabay Pangkurikulum Disyembre 2013
xvi
1. relihiyon
2. panahanan
3. Katutubong Pamayanan
(indigenous peoples/
Indigenous Cultural
Community)
4. pangkat etnolinggwistiko
5. Kaugalian, tradisyon,
paniniwala
6. Pamanang Pook
(Content )
NILALAMAN
PAMANTAYANG
PANGNILALAMAN
AP4LKE-IIi-11
AP4LKE-IIh10
AP4LKE-IIg-9
AP4LKE-IIg-8
CODE
Pahina 42 ng 120
LEARNING
MATERIALS
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
(Performance Standard)
EP
E
D
(Content Standard)
K to 12 Araling Panlipunan Gabay Pangkurikulum Disyembre 2013
xvii
D
3.
PY
Nasusuri ang balangkas o
istruktura ng pamahalaan ng
Pilipinas
2.1 Natatalakay ang
kapangyarihan ng tatlong
sangay ng pamahalaan
(ehekutibo, lehislatura at
hudikatura)
2.2 Natatalakay ang antas ng
pamahalaan (pambansa at
lokal)
2.3 Natutukoy ang mga
namumuno ng bansa
2.4 Natatalakay ang paraan ng
pagpili at ang kaakibat na
kapangyarihan ng mga
namumuno ng bansa
Nasusuri ang mga ugnayang
kapangyarihan ng tatlong sangay
ng pamahalaan
3.1 Naipaliliwanag ang
“separation of powers” ng
tatlong sangay ng
pamahalaan
3.2 Naipaliliwanag ang “check
and balance” ng
kapangyarihan sa bawat
isang sanga
2.
C
O
Natatalakay ang kahulugan at
kahalagahan ng pambansang
pamahalaan
1.
12. Nakasusulat ng sanaysay na
tumatalakay sa pagpapahalaga at
pagmamalaki ng kulturang Pilipino
( Learning Competencies)
K to 12 BASIC EDUCATION CURRICULUM
PAMANTAYAN
PAMANTAYAN SA PAGKATUTO
SA PAGGANAP
IKATLONG MARKAHAN – Ang Pamamahala Sa Aking Bansa
A. Ang Pambansang
Ang mag-aaral ay…
Ang mag-aaral ay…
Pamahalaan
1. Balangkas
naipamamalas ang pang- nakapagpapakita ng
2. Mga Kapangyarihan ng
unawa sa bahaging
aktibong pakikilahok at
mga Sangay
ginagampanan ng
pakikiisa sa mga proyekto
3. Sagisag ng bansa
pamahalaan sa lipunan,
at gawain ng pamahalaan
mga pinuno at iba pang
at mga pinuno nito tungo
naglilingkod sa
sa kabutihan ng lahat
pagkakaisa, kaayusan at
(common good)
kaunlaran ng bansa
(Content )
NILALAMAN
PAMANTAYANG
PANGNILALAMAN
AP4PAB-IIIc3
AP4PAB-IIIab-2
AP4PAB-IIIa1
AP4LKE-IIj-12
CODE
Pahina 43 ng 120
MISOSA Lesson #28
(Grade VI)
MISOSA Lesson #26
(GRADE VI)
LEARNING
MATERIALS
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
(Performance Standard)
D
Natatalakay ang kahulugan ng
ilang simbolo at sagisag ng
kapangyarihan ng pamahalaan
(ei. executive, legislative,
judiciary)
Nasusuri ang mga paglilingkod ng
pamahalaan upang matugunan
ang pangangailangan ng bawat
mamamayan
6.1 Naiisa isa ang mga
programang pangkalusugan
6.2 Nasasabi ang mga
pamamaraan sa
pagpapaunlad ng edukasyon
sa bansa
6.3 Nakakapagbigay halimbawa
ng mga programa
pangkapayapaan
6.4 Nasasabi ang mga paraan ng
pagtataguyod ng ekonomiya
ng bansa
6.5 Nakakapag bigay halimbawa
ng mga programang panginprastraktura atbp ng
pamahalaan
Nasusuri ang tungkulin ng
pamahalaan na itaguyod ang
karapatan ng bawat
mamamayan
5.
6.
7.
PY
Natatalakay ang epekto ng
mabuting pamumuno sa pagtugon
ng pangangailangan ng bansa
4.
C
O
Naipapaliwanag ang
tungkulin ng pamahalaan
na itaguyod ang
karapatan ng mga
mamamayan
( Learning Competencies)
K to 12 BASIC EDUCATION CURRICULUM
PAMANTAYAN
PAMANTAYAN SA PAGKATUTO
SA PAGGANAP
EP
E
D
(Content Standard)
xviii
K to 12 Araling Panlipunan Gabay Pangkurikulum Disyembre 2013
B. Ang Pamahalaan at
Serbisyong Panlipunan
(Content )
NILALAMAN
PAMANTAYANG
PANGNILALAMAN
AP4PAB-IIIh7
AP4PAB-IIIfg-6
AP4PAB-IIId5
AP4PLR-IIId4
CODE
Pahina 44 ng 120
MISOSA Lesson
#29 (Grade VI)
LEARNING
MATERIALS
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
D
(Performance Standard)
EP
E
D
(Content Standard)
K to 12 Araling Panlipunan Gabay Pangkurikulum Disyembre 2013
xix
C
O
PY
Nasusuri ang mga proyekto at
iba pang gawain ng pamahalaan
sa kabutihan ng lahat o
nakararami
Nasusuri ang iba’t ibang paraan
ng pagtutulungan ng
pamahalaang pambayan,
pamahalaang panlalawigan at
iba pang tagapaglingkod ng
pamayanan
Natatalakay ang konsepto ng
pagkamamamayan
1.1. Natutukoy ang batayan ng
pagka mamamayang Pilipino
1.2. Nasasabi kung sino ang mga
mamamayan ng bansa
2. Natatalakay ang konsepto ng
karapatan at tungkulin
2.1 Natatalakay ang mga
karapatan ng mamamayang
Pilipino
2.2 Natatalakay ang tungkulin ng
mamamayang Pilipino
3. Natatalakay ang mga tungkuling
kaakibat ng bawat karapatang
tinatamasa.
4. Natatalakay ang kahalagahan ng
mga gawaing pansibiko ng bawat
isa bilang kabahagi ng bansa
4.1 Naibibigay ang kahulugan ng
kagalingang pansibiko (civic
efficacy)
4.2 Natatalakay ang mga gawaing
nagpapakita ng kagalingan
pansibiko ng isang kabahagi ng
bansa (hal. Pagtangkilik ng
1.
9.
8.
( Learning Competencies)
K to 12 BASIC EDUCATION CURRICULUM
PAMANTAYAN
PAMANTAYAN SA PAGKATUTO
SA PAGGANAP
IKAAPAT NA MARKAHAN - Kabahagi Ako sa Pag-unlad ng Aking Bansa
Mga Karapatan at Tungkulin ng
Ang mag-aaral ay
Ang mag-aaral ay
Mamamayang Pilipino
naipamamalas ng magnakikilahok sa mga
aaral ang pang-unawa at gawaing pansibiko na
1. Kagalingang pansibiko
pagpapahalaga sa
2. Karapatang Panlipunan
nagpapakita ng pagganap
kanyang mga karapatan
3. Karapatang Pantao
sa kanyang tungkulin
at tungkulin bilang
4. Karapatang pambansa
bilang mamamayan ng
mamamayang Pilipino
bansa at pagsasabuhay
ng kanyang karapatan.
(Content )
NILALAMAN
PAMANTAYANG
PANGNILALAMAN
AP4KPB-IVde-4
AP4KPB-IVc-3
AP4KPB-IVc-2
AP4KPB-IVab-1
AP4PAB-IIIj-9
AP4PAB-IIIi-8
CODE
Pahina 45 ng 120
MISOSA Lessons
44-48 (Grade VI)
LEARNING
MATERIALS
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
D
(Performance Standard)
C
O
PY
produktong Pilipino, pagsunod
sa mga batas ng bansa,
tumulong sa paglilinis ng
kapaligiran).
4.3 Nahihinuha ang epekto ng
kagalingang pansibiko sa pagunlad ng bansa.
5. Nabibigyang halaga ang bahaging
ginagampanan ng mga
mamamayan sapagtataguyod ng
kaunlaran ng bansa
5.1 Naipaliliwanag kung paano
itinataguyod ng
mgamamamayan ang
kaunlaran ng bansa
5.2 Naipaliliwanag kung paano
makatutulong sa pagunlad at
pagsulong ng bansa ang
pagpapaunlad sa sariling
kakayahan at kasanayan
5.3 Naibibigay ang kahulugan at
katangian ng pagiging
produktibong mamamayan
6. Napahahalagahan ang mga
pangyayari at kontribusyon ng mga
Pilipino sa iba’t-ibang panig ng
daigdig tungo sa kaunlaran ng
bansa (hal. OFW)
7. Naipakikita ang pakikilahok sa mga
programa at proyekto ng
pamahalaan na nagtataguyod ng
mga karapatan ng mamamayan
8. Nakapagsusulat ng sanaysay
tungkol sa pagka-Pilipino at sa
Pilipinas bilang bansa
( Learning Competencies)
K to 12 BASIC EDUCATION CURRICULUM
PAMANTAYAN
PAMANTAYAN SA PAGKATUTO
SA PAGGANAP
EP
E
D
(Content Standard)
K to 12 Araling Panlipunan Gabay Pangkurikulum Disyembre 2013
xx
(Content )
NILALAMAN
PAMANTAYANG
PANGNILALAMAN
AP4KPB-IVj-8
AP4KPB-IVi-7
AP4KPB-IVh-6
AP4KPB-IVfg-5
CODE
Pahina 46 ng 120
LEARNING
MATERIALS
Yunit I
Ang Aking Bansa
Pananaw
C
O
PY
Sa simulang aralin ng yunit ay tatalakayin ang pagkilala sa bansa.
Nakapaloob dito ang pagtalakay sa konsepto ng bansa, pagbuo ng kahulugan
nito, at pagpapaliwanag na ang Pilipinas ay isang bansa. Kasunod nito ay ang
pagtatampok sa relatibong lokasyon ng Pilipinas batay sa mga nakapaligid dito
gamit ang mga pangunahin at pangalawang direksiyon. Tutukuyin din sa mapa
ang kinalalagyan ng Pilipinas sa rehiyong Asya at sa mundo. Sa bandang huli
ay ipaliliwanag ang katangian ng Pilipinas bilang isang bansang maritime o
insular, at tatalakayin ang katangiang pisikal ng bansa. Ilalarawan ang bansa
ayon sa mga katangiang pisikal at pagkakakilanlang heograpikal nito. Isusunod
ang paglalarawan sa kalagayan ng Pilipinas na nasa Pacific Ring of Fire at ang
mga implikasyon nito. Itatampok din ang mga mungkahi upang mabawasan
ang masamang epektong dulot ng kalamidad. Sa dakong huli ay ilalahad ang
konklusyon tungkol sa kahalagahan ng mga katangiang pisikal sa pag-unlad ng
bansa.
D
Ang Pilipinas ay Isang Bansa
EP
E
ARALIN 1
Layunin
1. Natatalakay ang konsepto ng bansa
2. Nakabubuo ng kahulugan ng bansa
3. Naipaliliwanag na ang Pilipinas ay isang bansa
Paksang Aralin
D
Paksa
:
Kagamitan :
Sanggunian :
Ang Pilipinas ay Isang Bansa
mapa ng Asya at mundo, panulat
Learner’s Material, p. 2–7
K to 12 – AP4AAB-Ia-1; AP4AAB-Ib-2; AP4AAB-Ib3
Pamamaraan
A. Panimula
1. Ipalaro ang “Sakay, Lakbay, Salakay!” (likhang laro ni Ynnos Azaban)
a. Sabihin sa mga mag-aaral na kumuha ng ikaapat na bahagi ng
papel. Pasulatan ito ng pangalan ng bansa na alam nila maliban sa
Pilipinas. Tanggapin kung may magkapare-parehong bansa.
b. Sabihan silang bumuo ng malaking bilog na ang bawat isa ay
nakaharap sa loob nito. Ipalapag sa sahig sa tapat nila ang mga
papel na may nakasulat na pangalan ng bansa.
1
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
EP
E
D
C
O
PY
c. Pupuwesto ang guro sa loob ng bilog. Sabihan sila na kapag
sinabi ng guro na “Sakay!” kailangan nilang tumalikod at kapag
sinabing “Lakbay!” kailangang lumakad paikot sa kanan ang mga
mag-aaral (habang ginagawa ito ng mga mag-aaral, magbabawas
ng isang papel ang guro). Kapag sinabi ng guro ang “Salakay!”
kailangang huminto ang mga mag-aaral at tatapat sa mga papel na
may nakasulat na bansa. Ang mag-aaral na walang matatapatang
papel ay hindi na kasali sa laro at uupo na.
d. Maaaring gawin ang laro sa loob ng 3–4 na minuto.
e. Bigyan ng mas mataas na puntos sa pakikilahok at palakpak ang
mga mag-aaral na matitira sa laro.
2. Itanong:
a. Ano-ano ang mayroon sa laro na inyong ginawa?
b. Kung wala ang mga bagay na bumubuo sa laro, magagawa kaya
ang laro?
c. Sa mga natanggal sa laro, ano ang naramdaman ninyo?
d. Sa mga nanatili sa laro, ano ang naramdaman ninyo?
e. Bakit mahalagang makapuwesto ka sa tapat ng papel na may
nakasulat na bansa?
3. Isulat sa pisara ang sagot ng mga mag-aaral.
Mga maaaring sagot…
a. Tao o manlalaro, papel na may nakasulat na salitang bansa, sahig
kung saan nakapuwesto ang papel.
b. Maaaring hindi, dahil kailangan ng manlalaro at ng papel na
nakalagay sa sahig.
c. Nalungkot dahil hindi na ako kasali sa laro.
d. Masaya dahil may puwesto ako lagi. Masaya dahil may bansa ako
na napuwestuhan.
e. Kasi hindi ako natatanggal sa laro. Kasi may puwesto ako lagi.
4. Iugnay ang mga sagot sa aralin.
Tulad ng ating nilaro, may mahahalagang bagay na kailangan upang
matawag na bansa ang isang lugar. Iyan ang pag-aaralan natin ngayon.
D
B. Paglinang
1. Ilahad ang aralin sa pagpapasagot sa mga tanong sa Alamin Mo, LM,
pahina 2.
2. Pakinggan ang mga sagot ng mga mag-aaral. Tanggapin ang lahat ng
sagot nila.
3. Ipabasa ang tekstong nagpapaliwanag sa kahulugan at mga elementong
bumubuo sa isang bansa.
4. Ipasagot ang mga tanong tungkol sa binasang teksto sa LM, p. 4.
5. Ipagawa ang mga sumusunod:
Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain A sa LM,
pahina 5.
Ipasulat ang kanilang mga sagot sa notbuk.
2
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Magpabuo ng pangkat na may tatlong kasapi lamang (triad).
Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain B sa LM, p. 5.
Ipakopya sa papel ang saranggola at ipasulat ang sagot dito.
PY
Gamitin ang kaparehong pangkat sa Gawain B.
Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain C sa LM,
pahina 5.
Ipabasa ang tula tungkol sa bansa.
Ipagawa ang isinasaad ng panuto sa gawain.
Sabihin sa mga kasapi ng pangkat na triad na ibahagi sa isa’t
isa ang ginawang pagbilog sa mga salitang nagpapatunay na ang
Pilipinas ay isang bansa.
Pag-usapan kung ang kanilang sagot ay ayos na bago ipawasto sa
guro.
C
O
6. Bigyang-diin ang kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 6 at talakayin ang
sagot.
Pagtataya
Pasagutan ang bahaging Natutuhan Ko sa LM, p. 6.
Takdang Gawain
D
Magdala ng mapa ng Asya at ng mundo na nagpapakita ng kinalalagyan ng
Pilipinas.
EP
E
Susi sa Pagwawasto
2, 3, 4, 5
1–4. Tao, Teritoryo, Pamahalaan, at Soberanya. Maaaring hindi sunod-sunod.
D
Ang mga may bilog ay ang mga salita/pariralang tao, malaya, mayroong
namamahala, at may teritoryo.
Natutuhan Ko
I. Ang mga may tsek ay ang bilang 1, 3, 4, at 5.
II. 1.
2.
3.
4.
5. J
III. Ang sagot ay maaaring:
Sa itaas na bahagi ng bandila: Ang bansa ay binubuo ng tao, teritoryo, may
pamahalaan, at may kalayaaan.
Sa ibabang bahagi ng bandila: Ang Pilipinas ay isang bansa dahil may mga
taong nakatira dito, may sariling teritoryo, may pamahalaan, at malaya.
Maaaring may ibang sagot ang mga mag-aaral. Tanggapin kung malapit sa
sagot na ibinigay sa itaas.
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Bumuo ng pangkat na may tatlong kasapi. Magpagawa ng islogan tungkol sa
pagiging isang bansa ng Pilipinas. Sikaping maipakita ang katangian ng pagiging
bansa nito. Gawing gabay ang rubric sa ibaba.
Maganda ngunit
di gaanong
malinaw ang
pagkakasulat ng
mga titik.
2–3
Kaunti lamang
ang kaugnayan
ng islogan sa
paksa.
1–2
Walang
mensaheng
naipakita.
Di maganda
at malabo ang
pagkakasulat ng
mga titik.
2
Di gaanong
malinis ang
pagkakabuo.
1
Walang
kaugnayan
sa paksa ang
islogan.
1
Marumi ang
pagkakabuo.
EP
E
Kabuang Puntos
= 30
3–4
Medyo magulo
ang mensahe.
PY
Kalinisan
5 puntos
4–5
Malinis na
malinis ang
pagkakabuo.
4–5
Di gaanong
naipakita ang
kaugnayan
sa paksa ang
islogan.
3
Malinis ang
pagkakabuo.
D
Kaugnayan sa
Paksa
7 puntos
6–7
May malaking
kaugnayan
sa paksa ang
islogan.
5–7
Di gaanong
naipakita ang
mensahe.
Maganda at
malinaw ang
pagkakasulat ng
mga titik.
C
O
8–10
Nilalaman
Ang mensahe
10 puntos
ay mabisang
naipakita.
Pagkamalikhain Napakaganda at
8 puntos
napakalinaw ng
pagkakasulat ng
mga titik.
Itanghal ang mga nagawang islogan sa likuran ng silid-aralan. Hikayatin
ang mga mag-aaral na tingnan at basahin ang mga nakapaskil na islogan.
Ang Kinalalagyan ng Pilipinas
D
ARALIN 2
Layunin
1. Natutukoy ang relatibong lokasyon ng Pilipinas batay sa mga nakapaligid
dito gamit ang pangunahin at pangalawang direksiyon
2. Natutukoy sa mapa ang kinalalagyan ng bansa sa rehiyong Asya at sa mundo
Paksang Aralin
Paksa
:
Kagamitan :
Sanggunian :
Ang Kinalalagyan ng Pilipinas
globo at mga mapa ng Asya at mundo, panulat
Learner’s Material, pp. 8–14
K to 12 – AP4AAB-Ic-4; AP4AAB-Ic5
4
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Pamamaraan
A. Panimula
1. Pangkatin ang mga mag-aaral sa lima. Pasagutan ang worksheet na
naglalaman ng sumusunod:
Teacher’s table
Row
1
Column
1
2
3
4
5
2
3
PY
4
EP
E
D
C
O
2. Itanong:
a. Mula sa gitna ng silid-aralan, ano ang makikita sa gawing hilaga?
Silangan? Timog? Kanluran?
b. Ano ang masasabi ninyo sa puwesto ninyo na isinasaad sa
worksheet?
c. Bakit mahalagang malaman ang mga nakikita sa inyong paligid?
3. Isulat sa pisara ang sagot ng mga mag-aaral.
Maaaring sagot:
a. Kisame, dekorasyon, sahig, silya, at bintana.
b. Maaaring makatulong ang mga nasa paligid upang malaman kung
nasaan ang isang lugar.
4. Ipagawa ito sa kaparehong pangkat.
Hanapin sa globo ang kinalalagyan ng Pilipinas. Sagutin ang mga
tanong:
a. Saang bahagi ng mundo matatagpuan ang Pilipinas?
b. Ano-ano ang nakapaligid sa Pilipinas?
c. Ano ang masasabi mo sa kinalalagyan ng Pilipinas?
5. Iugnay ang mga sagot sa aralin.
D
B. Paglinang
1. Ilahad ang aralin sa pagpapasagot sa mga tanong sa Alamin Mo, LM,
pahina 10.
2. Pakinggan ang mga sagot ng mag-aaral. Tanggapin ang lahat ng
kanilang sagot.
3. Ipabasa ang tekstong naglalahad ng pagtalakay sa lokasyon ng Pilipinas
at sa mga nakapaligid dito.
4. Ipasagot ang mga tanong tungkol sa binasang teksto sa LM, p. 10.
5. Ipagawa ang mga gawain.
Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain A sa LM,
pahina 11.
Ipakopya sa notbuk ang mga grapikong pantulong sa LM,
p. 12 at ipasulat dito ang sagot ng mga mag-aaral.
5
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Magpabuo ng pangkat na may 10 kasapi.
Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain B sa LM,
pahina 12.
Ipagawa ang gawain.
6. Bigyang-diin ang kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 13.
Pagtataya
Pasagutan ang bahaging Natutuhan Ko sa pp. 13–14 ng LM.
Takdang Gawain
PY
Magdala ng ruler na may panukat na sentimetro at mapa ng Asya at mundo.
Mga Pangunahing Direksiyon
C
O
Susi sa Pagwawasto
Taiwan
Dagat Kanlurang
Pilipinas
D
Karagatang Pasipiko
EP
E
Dagat Celebes
Mga Pangalawang Direksiyon
Dagat Pilipinas
D
Paracel Islands
Palau
Malaysia
6
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Gawing gabay ang rubrik na ito para sa pagbibigay ng puntos para sa MAPATAO.
Rubrik para sa MAPA-TAO
10
Nakikilahok
ngunit
nagdadalawangisip.
5
Marami ang
nagkamali sa
pagpuwesto sa
pagpapakita ng
tamang
direksiyon.
3
Hindi naging
maayos ang
pagtatanghal
at maingay ang
mga mag-aaral.
3
Hindi nakikilahok
at walang
pakialam.
EP
E
D
Kooperasyon
15
10
May ilang mali
ang pagkakapuwesto ng mga
mag-aaral sa
pagpapakita ng
mga nakapaligid
sa bansa.
5
Maayos ang
pagtatanghal
ngunit may mga
mag-aaral na
nag-iingay.
5
Hindi kusang
nakikilahok.
PY
Kaayusan
15
15
Tama ang
pagkakapuwesto ng
mga mag-aaral
bagamat may
ilang hindi
eksakto.
10
Maayos ang
mga mag-aaral
habang
nagtatanghal.
C
O
Katumpakan ng
ginawa
20
20
Tamang-tama
ang pagkakapuwesto ng mga
mag-aaral sa
pagpapakita ng
mga nakapaligid
sa bansa.
15
Naging
napakaayos
ng mga magaaral habang
nagtatanghal.
15
Buong pusong
nakikilahok sa
gawain.
D
Sabihin sa kaibigan mo sa Estados Unidos:
Kumuha ka ng mapa ng mundo.
Tingnan mo kung nasaan ang bansang Estados Unidos.
Mula sa Estados Unidos, tumingin ka sa malayong kanan sa gawing silangan.
Madadaanan ng iyong tingin ang kontinente ng Asya.
Sa kontinente ng Asya, hanapin mo ang bansang nasa silangan ng China,
kanluran ng Pacific Ocean, hilaga ng Indonesia, at timog ng Taiwan.
Kapag nasunod mo ang itinuturo ng mga direksiyong nabanggit, at nakita
ang parang babaeng nakaupo sa mapa, iyon na ang Pilipinas.
Natutuhan Ko
I. 1. T
2. K
3. T
II.
4. H
5. T
6. S
7. T
8. H
1. HS – Philippine Sea
2. TS – Palau Islands
3. HK – Paracel Island
4. TK – Borneo
III. Ang Pilipinas ay nasa Timog-silangang Asya sa kontinente ng Asya.
7
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Isagawa ang larong
.
Lokasyon
EP
E
Lugar
D
C
O
PY
Panuto:
1. Pangkatin ang mga mag-aaral sa apat.
2. Sabihing may kailangan silang gamit o bagay na dapat makuha.
3. Makukuha nila ang mga gamit o bagay kung matutukoy nila ang direksiyon
ng bagay na ipinahahanap.
4. Sa silid, ikalat ang mga salitang Taiwan, Karagatang Pasipiko, Indonesia,
Vietnam, Dagat Pilipinas, Palau Islands, Paracel Islands, at Borneo ayon sa
mga direksiyong kinalalagyan nito kung ang batayan ay Pilipinas.
5. Ibigay ang task card sa bawat pangkat:
Pangkat 1 – Ang mga bagay na hahanapin ninyo ay nasa timog, timogsilangan, at kanluran ng Pilipinas. (Hanapin ang mga bagay sa lugar
na tinukoy.)
Pangkat 2 – Ang mga bagay na hahanapin ninyo ay nasa silangan, timogkanluran, at hilaga ng Pilipinas. (Hanapin ang mga bagay sa mga lugar
na tinukoy.)
Pangkat 3 – Ang mga bagay na hahanapin ninyo ay nasa hilagang-silangan,
hilagang-kanluran, at kanluran ng Pilipinas. (Hanapin ang mga bagay
sa mga lugar na tinukoy.)
Pangkat 4 – Ang mga bagay na hahanapin ninyo ay nasa timog-hilaga, at
timog-silangan ng Pilipinas. (Hanapin ang mga bagay sa mga lugar na
tinukoy.)
6. Sa ilalim ng mga salita ay makikita ang mga bagay na dapat kunin ng bawat
pangkat ayon sa direksiyong ibinigay sa kanila.
D
Taiwan
Karagatang Pasipiko
Indonesia
Vietnam
Dagat Pilipinas
Palau Islands
Paracel Islands
Borneo
hilaga
silangan
timog
kanluran
hilagang-silangan
timog-silangan
hilagang kanluran
timog-kanluran
Bagay na Hahanapin
lapis
bolpen
papel
tsok
krayola
pantasa
pambura
panyo
Mungkahi
Gawing dalawang piraso lagi ang bilang ng mga bagay. Maaari ding isulat na
lamang sa mga strip ng kartolina ang mga pangalan ng bagay o kaya’y iguhit
ang mga larawan nito.
7. Ito ang inaasahang makukuhang mga bagay ng bawat pangkat:
Pangkat 1 – papel, pantasa, at tsok
Pangkat 2 – bolpen, pambura, at lapis
Pangkat 3 – pantasa, pambura, at tsok
Pangkat 4 – papel, lapis, at pantasa
8
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
8. Bigyan ng 10 puntos ang mga pangkat na makakukuha ng tatlong tamang
bagay, 5 puntos sa makakakuha ng dalawang tamang bagay, at 3 puntos sa
makakukuha ng isang tamang bagay lamang.
ARALIN 3
Ang Teritoryo ng Pilipinas
Layunin
PY
1. Nakagagawa ng interpretasyon tungkol sa kinalalagyan ng bansa gamit ang
mga batayang heograpiya tulad ng iskala, distansiya, at direksiyon
2. Natatalunton ang mga hangganan at lawak ng teritoryo ng Pilipinas gamit
ang mapa
Paksang Aralin
Pamamaraan
D
A. Panimula
Ang Teritoryo ng Pilipinas
lapis, ruler, at mga mapa ng Asya at mundo
Learner’s Material, pp. 15–20
K to 12 – AP4AAB-Id-6; AP4AAB-Id-7
C
O
Paksa
:
Kagamitan :
Sanggunian :
D
EP
E
1. Ipakita ang ilustrasyon sa mga
bata. Sabihing ipagpalagay nila
na may bata sa gitna ng Pilipinas
at kaniyang mga kamag-anak o
kaibigan sa palibot nito. Sabihin na
karamihan sa mga Pilipino ay may
kamag-anak o kaibigang nakatira
sa ibang bansa. Sa pamamagitan
ng mapa at mga batayang
heograpiya, matutulungan mo
silang malaman o matalunton
ang kinalalagyan ng Pilipinas at
maging ang hangganan at lawak
nito.
a. Pabuuin ang mga mag-aaral ng pangkat na may limang kasapi.
b. Ipalabas ang kanilang mga ruler at lapis.
c. Gamit ang mapa at ruler, ipasulat ang distansiya mula sa Pilipinas
patungo sa mga bansang nakapaligid dito.
2. Itanong:
a. Batay sa inyong ginawa, ano ang napansin ninyo sa distansiya o
layo ng mga kamag-anak at kaibigan ng bata?
b. Taga-saang lugar ang pinakamalapit sa bata?
9
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
PY
c. Taga-saang lugar naman ang pinakamalayo?
d. Ano ang ginawa ninyo para masukat ang layo o distansiya ng bata
mula sa mga kamag-anak o kaibigan niya sa ibang bansa?
3. Isulat sa pisara ang sagot ng mga mag-aaral.
Maaaring sagot:
a. Magkakaiba ang layo ng mga kaibigan o kamag-anak ng bata.
b. Malaysia
c. USA
d. Gumamit ng ruler at lapis sa pagsukat ng linya.
4. Iugnay ang mga sagot sa aralin.
Alam ba ninyo na maaaring sukatin ang layo ng Pilipinas sa ibang
lugar sa mapa na parang ito talaga ang totoong distansiya o layo nila sa
isa’t isa? Iyan ang aalamin natin sa araling ito.
C
O
B. Paglinang
1. Ilahad ang aralin sa pagpapasagot sa mga tanong sa Alamin Mo, LM,
pahina 15.
2. Pakinggan ang mga sagot ng mga mag-aaral. Tanggapin ang mga sagot
nila.
3. Ipabasa ang tekstong naglalahad ng pagtalakay sa teritoryong sakop ng
Pilipinas at ang distansiya ng mga nakapaligid dito.
4. Ipagawa ang mga gawain.
EP
E
D
Sabihan ang mga mag-aaral na kumuha ng kapareha.
Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain A sa LM,
pahina 17.
Ipasulat ang mga sagot ng mga mag-aaral sa kanilang notbuk.
Ipagawa sa magkaparehang mag-aaral ang Gawain B sa LM, p. 17.
Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain B.
D
Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain C sa LM,
pahina 18.
Gamit ang dating magkakapareha ipagawa ang isinasaad ng
panuto sa Gawain C.
Ipasulat ang kanilang mga sagot sa notbuk.
5. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 18.
Pagtataya
Pasagutan ang bahaging Natutuhan Ko sa LM, p. 19.
Takdang Gawain
Magdala ng mapang pangklima ng Asya o ng mundo.
10
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Susi sa Pagwawasto
Ang sagot ay depende sa mapang gagamitin.
Gumamit ng ruler sa pagwawasto ng sagot ng mga mag-aaral gamit ang
iskalang 1 cm = 5 000 km.
PY
Ang sagot ay depende sa mapang gagamitin at sa bansa o lugar na mapipili
ng mag-aaral.
Gumamit ng ruler sa pagwawasto ng sagot ng mga mag-aaral gamit ang
iskalang 1 cm = 5 000 km.
Natutuhan Ko
I. 1. D
2. C
3. D
4. C
5. B
C
O
Maaaring sagot: Napakaganda ng lokasyon at teritoryo ng Pilipinas dahil
napapalibutan ito ng iba’t ibang anyong lupa. (Maaaring may iba’t ibang sagot
ang mga mag-aaral.)
EP
E
D
II. Ang sagot ay depende sa mapang gagamitin ng mag-aaral o ipagagamit ng
guro. Gumamit ng ruler sa pagwawasto ng sagot ng mga mag-aaral gamit
ang iskalang 1 cm = 5 000 km.
D
III. Ang may tsek (3) ay ang sumusunod:
1. tubig
2. napakalayo sa Pilipinas
3. medyo malayo
4. mas maliit
5. mainam sa kalakalan at mayaman sa yamang likas
1. Pangkatin ang mga mag-aaral sa lima.
2. Bigyan sila ng task card na naglalaman ng sumusunod:
Gamit ang mapa ng Asya at ruler na nakabatay sa iskalang 1 cm = 5 000 km,
ibigay ang mga lugar na tinutukoy sa sukat na distansiya sa iskala.
a. Anong lugar ang nasa 50,000 kilometrong layo sa kanluran ng Pilipinas?
b. Anong lugar ang nasa 20,000 kilometrong layo sa hilaga ng Pilipinas?
c. Anong lugar ang nasa 60,000 kilometrong layo sa silangan ng Pilipinas?
d. Anong lugar ang nasa 10,000 kilometrong layo sa timog ng Pilipinas?
3. Isulat ang sagot sa ika-apat na bahagi ng papel at kapag nasagot na lahat
ng apat na tanong, pumunta ang lahat ng kasapi ng pangkat sa harapan ng
klase. Sabihin ang mga lugar na isinagot.
11
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
4. Bigyan ng puntos ang mga pangkat batay sa bilang ng kanilang tamang
sagot.
4 na tamang sagot = 20 puntos
3 tamang sagot = 15 puntos
2 tamang sagot = 10 puntos
1 tamang sagot = 5 puntos
Ang Pilipinas ay Bansang Tropikal
PY
ARALIN 4
Layunin
1. Naiuugnay ang klima at panahon sa lokasyon ng bansa sa mundo
2. Nakikilala na ang Pilipinas ay isang bansang tropikal
Paksa
:
Kagamitan :
Sanggunian :
C
O
Paksang Aralin
Ang Pilipinas ay Isang Bansang Tropikal
mapang pangklima ng mundo, tsart ng Loop-A-Word sa manila
paper, at panulat
Learner’s Material, pp. 21–26
K to 12 – AP4AAB-Ie-f-8
D
Pamamaraan
D
EP
E
A. Panimula
1. Ipaskil ang tsart ng Loop-A-Word sa pisara.
2. Pabilugan sa mga mag-aaral ang salitang inilalarawan sa bawat bilang
sa LM, p. 21.
3. Itanong:
a. Ano-anong klima at panahon ang natukoy sa pagbilog sa mga
salita?
b. Alin sa mga natukoy ang panahong nararanasan sa Pilipinas?
c. Ano kaya ang klimang nararanasan sa Pilipinas?
4. Isulat sa pisara ang sagot ng mga mag-aaral.
5. Iugnay ang mga sagot sa aralin.
B. Paglinang
1. Ipabasa ang tekstong naglalahad ng pagtalakay sa pagiging bansang
tropikal ng Pilipinas sa p. 22 ng LM.
2. Ipagawa ang mga gawain.
Pangkatin ang klase sa lima.
Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain A sa LM,
pahina 24.
12
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Ipagawa sa magkaparehang mag-aaral ang Gawain B sa LM, p. 24.
Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng gawain.
Ipabahagi sa kapareha ang nagawa.
Bumuo ng pangkat na may 3-5 kasapi.
Ipagawa ang isinasaad ng panuto sa Gawain C sa LM, p. 24.
Ipasulat sa papel ang nalikhang awit.
Ipaawit ito sa klase.
Pagtataya
PY
5. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 25.
Pasagutan ang bahaging Natutuhan Ko sa pp. 25–26 ng LM.
Takdang Gawain
Susi sa Pagwawasto
C
O
Magdala ng mapang pangklima.
Mga maaaring sagot: Pilipinas, India, Yemen, Omman, Malaysia, at Indonesia
D
Ang sagot ay depende sa pag-unawa ng mga mag-aaral.
EP
E
Rubric sa Paglikha ng Awit
Kaangkupan sa
Paksa – 3
D
Pagkamalikhain
–3
Kooperasyon – 3
3
Napalutang o naipakita
nang ganap ang paksa o
tema sa awit.
Naipakita ang pagiging
malikhain sa paglikha ng
awit.
Bawat isa ay nakibahagi
sa paglikha at
pagtatanghal ng awit.
Nilalaman – 3
Ang awit ay kawili-wili at
makahulugan.
Paglalapat ng
musika – 3
Napakaganda ng himig
ng awit.
2
1
Napalutang o naipakita
ang paksa o tema sa
awit.
Nakapagpakita ng
kaunting pagkamalikhain sa awit.
Karamihan ay
nakibahagi sa paglikha
at pagtatanghal ng
awit.
Ang awit ay
makahulugan ngunit
di gaanong kawili-wili.
Maganda ang himig
ng awit.
Hindi lumutang o
naipakita ang paksa
o tema sa awit.
Hindi masyadong
malikhain ang pagkakagawa ng awit.
May mga hindi nakibahagi sa paglikha
at pagtatanghal ng
awit.
Ang awit ay kawiliwili ngunit hindi
makahulugan.
May maayos na
himig ang awit.
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Natutuhan Ko
I. Ang mga dapat may tsek:
Ang bansa ay bahagi ng Asya.
Kadalasang mainit ang panahon sa bansa.
Malapit na malapit sa ekwador ang bansa,
Nabibilang ang bansa sa mga lugar sa mababang latitud.
Nakararanas ng matinding init ng panahon ang bansa.
Direktang nakatatanggap ng sikat ng araw ang bansa.
C
O
PY
II.
D
III. May kani-kaniyang sagot ang mga mag-aaral.
Maaaring sagot:
Maganda
EP
E
Masarap maligo sa dagat o beach.
Hindi Maganda
Maaaring magkasakit sa sobrang init.
D
1. Pangkatin ang klase sa lima.
2. Ibigay sa bawat pangkat ang papel na may word hunt.
3. Ibigay ang panuto:
a. Hanapin ang mga salita o pahayag sa loob ng kahon na may kaugnayan
sa pagiging tropikal ng isang bansa.
b. Pabilugan ang makikitang mga salita o pahayag.
c. Bibigyan lamang kayo ng limang minuto para gawin ang task.
d. Ang pinakamaraming mabilugang tamang salita o pahayag ang panalo
at tatanggap ng 20 puntos at masigabong palakpakan.
14
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
e. Ang ibang pangkat naman ay maaaring bigyan ng 5 hanggang 15
puntos ng guro depende sa dami ng kanilang nabilugang tamang salita
o pahayag.
WORD HUNT BOX
D
EP
E
D
C
O
PY
adfgqweazvbnmjkalqaranmqfjkloopaeuoqtld
f g a q t e y I a aj a c k e t u y o d e t e p a y o n g e q u y o a s k n n
klzaghadtklzacbnkopqat
rsn
aqktwxbzmsnowhasadfg
qweazvbnmjkalqaranmqfjkloopaeuoqtldfgaq
teyIaadepamaypayqyeloaqerwqy
w
lhalohalomaczvbahrtyuazvn mabcdef ghijk
m
azxcvwintesxa
aq
aadfgqweazvbnmjkalqaranmqfjkloopaeuoqtl
d f g a a z d g a e q l j s t a g- i n i t a z x v b n a q k b a g y o f u r c
oataqwazvhjasgqaasdafgadfgqweazvbnmjka
lqaranmqfjkloopaeuoqteyIaabahaykuboqea
dfgqweazvbnmjkalqaranmqfjkloopaeuoqtldf
gaqteyIaahaqsdpolarbeardazbjklqpoqryadgj
amainitnapanahonawetqjsklqbklqheryank
argshkalmqeuIaadfgqweazvbnmjkalqaranmq
fjkloopaeuoqtldfgaqte bdaklanqmj
kalqaranmqfjkloopaeuoqtldfgaqteadfgqwea
zvbnmjkalqaranmahalumigmigdqagetaqra
etui kloopaeuoqtlkloopaeuoqtlkloopaeuoqtl
15
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
ARALIN 5
Mga Salik na may Kinalaman sa Klima ng Bansa
Layunin
1. Natutukoy ang iba pang salik (temperatura, dami ng ulan) na may kinalaman
sa klima ng bansa
2. Nailalarawan ang klima sa iba’t ibang bahagi ng bansa sa tulong ng mapang
pangklima
Paksang Aralin
Pamamaraan
PY
Sanggunian :
Mga Salik na may Kinalaman sa Klima ng Bansa
globo, thermometer, malaking mapang pangklima ng Pilipinas
(ilagay sa manila paper), at larawan ng takbo ng hangin kapag
may bagyo
Learner’s Material, pp. 27–37
K to 12 – AP4AAB-Ie-f-8
Kagawaran ng Edukasyon, Kultura at Isports (1994). Pilipinas:
. Quezon City:
Instructional Materials Development Center (IMDC).
MISOSA Lesson #9 (Grade IV)
www.gov.ph/crisis-response/the-philippine-public-stormwarning-signals/
C
O
Paksa
:
Kagamitan :
D
EP
E
D
A. Panimula
1. Pagbalik-aralan ang nakaraang aralin tungkol sa “Ang Pilipinas ay
Bansang Tropikal.”
a. Gamit ang globo, ipaturo sa mga bata ang kinalalagyan ng Pilipinas.
b. Ipasabi sa mga bata ang eksaktong kinalalagyan ng Pilipinas sa
mundo.
c. Sabihin sa mga bata na magbigay ng patunay na ang Pilipinas ay
isang bansang tropikal.
2. Maghanda ng apat na thermometer na ipagagamit sa bawat pangkat.
Pangkatin sa apat ang klase at ipakuha ang temperatura sa silidaralan, sa isang silid na may aircon, sa labas ng silid-aralan, at sa
bagong kulong tubig. Ipaliwanag sa mga bata ang wastong paggamit
ng thermometer at ang pagsulat ng temperatura nito. Ipalahad sa klase
ang ginawa ng bawat pangkat.
Itanong:
a. Ano ang temperatura ng silid-aralan? ng silid na may aircon? sa
labas ng silid-aralan? sa bagong kulong tubig?
b. Mataas ba ito o mababa?
c. Ano ang nadarama kapag mataas ang temperatura?
d. Ano ang nadarama kapag mababa ang temperatura?
3. Magpabalita sa harapan ng klase tungkol sa klima ng bansa. Iugnay
ang mga kasagutan ng bata sa aralin.
16
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
C
O
PY
B. Paglinang
1. Itanong sa mga bata kung ano sa palagay nila ang iba pang salik na
may kinalaman sa klima ng bansa. Tanggapin ang lahat ng sagot. Isulat
sa pisara. Gamitin ang tanong sa simula ng bahaging Alamin Mo sa
LM sa p. 27.
2. Talakayin at pag-usapan ang mga salik na may kinalaman sa klima ng
bansa:
a. Temperatura
b. Dami ng ulan
3. Ipakita sa mga bata ang malaking mapang pangklima ng Pilipinas.
Talakayin ang mga panandang ginamit sa mapa.
4. Talakayin din ang mga babala ng bagyo sa p. 33 ng LM.
5. Ipaliwanag sa mga bata ang panuto sa bawat gawain sa bahaging
ng LM, pp. 34–35.
6. Bigyang diin ang mga kaisipang natutuhan sa aralin. Ipabasa sa mga
bata ang bahaging Tandaan Mo sa p. 35 upang mapagtibay ang mga
kaisipang dapat nilang malaman.
Pagtataya
Pasagutan sa mga bata ang bahaging Natutuhan Ko sa pp. 36–37
ng LM.
Takdang Gawain
Martes
Miyerkoles Huwebes
EP
E
Lunes
D
1. Gumawa ng isang linggong talaan ng temperatura sa inyong lugar sa tuwing
12:00 ng tanghali. Itala sa tsart gamit ang tsart tulad ng nasa ibaba.
Biyernes
Sabado
Linggo
2. Kapanayamin ang ilang opisyal ng inyong barangay tungkol sa ginagawa
nilang kahandaan tuwing may paparating na bagyo.
Susi sa Pagwawasto
D
1. I
2. H
3.
4.
G
F
5. E
6. J
7. A
8. C
9. B
10. D
(Hinahayaan sa guro ang pagpapasiya. Gamitin ang inihandang malaking
mapang pangklima. Ipalit ang kulay sa mga panandang ginamit—pula para sa
unang uri, dilaw para sa ikalawang uri, asul para sa ikatlong uri, at berde para
sa ikaapat na uri.)
1. Ang climate change o pagbabago sa klima ay pinaniniwalaang sanhi ng mga
gawain ng tao na maaaring makapagpabago sa komposisyon ng atmospera.
Nakaaapekto ito sa lalo pang pagtaas ng temperatura kung panahon ng tagaraw na hindi pangkaraniwang pangyayari sa ating kalikasan.
17
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
2. May mga pagkakataon kasi na ang kakaibang pag-ihip ng malakas na hangin
ay nagpapatuloy hanggang sa ito ay maging isang bagyo.
3. May mga lalawigang nakararanas ng maulang klima sa buong taon dahil sa
kalapitan ng mga ito sa baybayin at kawalan ng mga bundok na hahadlang
sa ulang dala ng hanging amihan at habagat.
4. Hihikayatin ko ang aking mga magulang at kasambahay na lumikas na
at pumunta sa ligtas na lugar o evacuation center upang makasiguro sa
aming kaligtasan. (Hinahayaan sa guro ang pagpapasiya dahil maaaring
magkakaiba ang kasagutan ng mga bata.)
9.
10.
9. A
10. C
Hanging amihan
Hanging habagat
Unang Uri – kalahating taon ng tag-araw at tag-ulan
Ikalawang Uri – umuulan sa buong taon
Ikatlong Uri – maulan at may maikling panahon ng tag-araw
Ikaapat na Uri – pantay-pantay ang dami at pagkakabahagi ng ulan sa
buong taon
Babala Bilang 1 – kapag ang bilis ng hangin ay nasa 30 hanggang 60
kilometro bawat oras sa loob ng 36 na oras
Babala Bilang 2 – kapag ang bilis ng hangin ay nasa 60 hanggang 100
kilometro bawat oras sa loob ng 24 na oras
Babala Bilang 3 – kapag ang bilis ng hangin ay nasa 100 hanggang 185
kilometro bawat oras sa loob ng 18 oras
Babala Bilang 4 – kapag ang bilis ng hangin ay hindi bababa sa 185
kilometro bawat oras sa loob ng 12 oras
C
O
8.
7. A
8. D
D
7.
5. C
6. C
EP
E
II. 1.
2.
3.
4.
5.
6.
3. B
4. B
PY
Natutuhan Ko
I. 1. D
2. A
Ang Kinalaman ng Klima sa mga Uri
ng Pananim at Hayop sa Pilipinas
D
ARALIN 6
Layunin
Napapaliwanag na ang klima ay may kinalaman sa uri ng mga pananim at
hayop sa Pilipinas
Paksang Aralin
Paksa
:
Kagamitan :
Ang Kinalaman ng Klima sa mga Uri ng Pananim at Hayop sa
Pilipinas
mapa ng Pilipinas, malaking larawan ng kagubatan, mga ginupit
na larawan ng mga piling pananim at hayop na nakikita at dinakikita sa bansa, scotch tape o masking tape
18
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Sanggunian :
Learner’s Material, pp. 38–47
K to 12 – AP4AAB-Ie-f-8
Kagawaran ng Edukasyon, Kultura at Isports (1994). Pilipinas:
. Quezon City:
Instructional Materials Development Center (IMDC).
MISOSA Lesson #9 (Grade IV)
Doblada, E.A. (1998)
J.C.
Palabay Enterprises, Inc.
Pamamaraan
D
C
O
PY
A. Panimula
1. Bilang pagbabalik-aral muling pag-usapan ang mga salik na may
kinalaman sa klima ng bansa. Magdaos din ng maikling drill sa
pagbibigay-kahulugan sa sumusunod na mga kaisipan at terminolohiya—
temperatura, climate change, mga hanging monsoon (hanging amihan,
hanging habagat), apat na uri ng klima, bagyo, at mga babala ng bagyo.
2. Magdaos ng ilang minutong pagbabalitaan hinggil sa mga huling
kaganapan sa bansa.
3. Maghanda ng malaking larawan ng isang kagubatan. Ipaskil ito sa
pisara. Mamigay sa mga bata ng mga ginupit na larawan ng mga piling
pananim at hayop na nakikita at di-nakikita sa bansa. Ibigay ang
larawan ng mga pananim sa mga babae at sa mga lalaki naman ang
mga larawan ng mga hayop. Ipasuri sa mga bata ang larawan. Ipadikit
sa malaking larawan ang mga pananim at hayop na sa Pilipinas lamang
makikita. Iugnay ang pambungad na gawaing ito sa tatalakaying aralin.
D
EP
E
B. Paglinang
1. Pukawin ang kawilihan ng mga bata. Itanong: Ano ang kinalaman ng
klima sa uri ng pananim at hayop na mayroon sa bansa?
2. Talakayin at pag-usapan ang nilalaman ng bahaging Alamin Mo
sa mga pp. 38–44 ng LM. Bigyang-diin sa pagtatalakay ng aralin
ang kinalaman ng klima sa pagkakaroon ng mga pananim at hayop
na sa Pilipinas lamang makikita. Patunghayan din sa LM ang mga
nakalarawang halimbawa ng tinutukoy na mga pananim at hayop sa
bansa upang madali nilang makilala ang mga ito.
3. Bilang pagpapahalaga sa mga pananim at hayop sa Pilipinas, kunin
ang kanilang mga mungkahi sa pagpapanatili at pangangalaga sa mga
pananim at hayop na mayroon sa ating bansa. Himukin din silang
magbigay ng mungkahi tungkol sa pagkasira at pagkawala ng likas na
kapaligirang matitirahan ng mga hayop na nanganganib nang maubos.
4. Ipaliwanag sa mga bata ang panuto sa bawat gawain sa bahaging
ng LM, pp. 45–46.
5. Bigyang-diin ang mga kaisipang natutuhan sa aralin. Ipabasa sa mga
bata ang bahaging Tandaan Mo sa LM, p. 46 upang mapagtibay ang
mga kaisipang dapat nilang malaman at isabuhay.
19
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Pagtataya
Pasagutan sa mga bata ang bahaging Natutuhan Ko sa p. 47 ng LM.
Takdang Gawain
1. Gumawa ng talaan ng mga pananim at hayop na makikita sa inyong lugar.
(Ipasulat sa tsart gaya ng nasa ibaba.)
Mga Hayop
D
C
O
PY
Mga Pananim
EP
E
2. Sumulat ng isang talata na may kinalaman sa mga paraan kung paano
masasagip ang mga hayop na unti-unti nang nawawala o nauubos.
D
Susi sa Pagwawasto
1.
2.
3.
4.
5.
palay
niyog
tubo
abaca
bakawan
P
A
L
A
Y
W
T
B
X
I
Y
Z
Q
A
N
A
K
M
L
R
M
S
I
K
A
A
B
A
C
A
Y
A
6.
7.
8.
9.
10.
L
M
R
U
N
T
O
W
A
A
N
V
Z
D
G
A
W
G
P
T
U
B
O
N
T
A
L
I
S
A
Y
K
talisay
tamaraw
mamag
pilandok
kalaw
20
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
PY
1. Kinakailangan ang temperaturang hindi bababa sa 21°C at hindi naman
tataas sa 32°C.
2. Katamtamang patubig lamang at kailangang mataba ang lupang pagtataniman ng abaka. Kailangan ding nakakubli ito sa hangin dahil may
kababawan lamang ang ugat nito.
3. Kinakailangan ang katamtamang dami ng ulan sa pagpapalaki ng tubo.
Hindi dapat bababa sa 30 ang temperatura upang matiyak ang paglaki nito.
4. Mamasa-masa at makapal na lupa ang kinakailangan upang mabuhay ang
mga punongkahoy. Kinakailangan nito ang maulan at diretsong sikat ng
araw upang lalong yumabong.
EP
E
Natutuhan Ko
I. 1. Tama
2. Tama
3. Tama
4. Tama
5. Mali – tubo
D
C
O
1. Mas maiksi ang sungay ng tamaraw kaysa sa kalabaw. Bahagyang matambok
ang gawing itaas ng mukha nito at may kalakihan ang tainga.
2. Ang mukha nito ay inihahambing sa daga kaysa sa itsura ng usa.
Maihahalintulad ang mga paa nito sa baboy at katulad ng sa baboy-ramo ang
mga pangil nito.
3. Inihahambing sa daga ang itsura at laki nito. Ang pagkakaiba nga lamang ay
malaki at bilugan ang mga mata nito. Idagdag pa rito ang kahabaan ng mga
daliri nito sa kamay at paa.
4. Ito ay may malaking tuka, pinagsamang kulay abo at tsokolate ang katawan
nito at kulay asul ang kaniyang mga mata. Mamuti-muti ang leeg at tiyan
nito. Umaabot sa tatlong talampakan hanggang isang metro ang laki nito.
6.
7.
8.
9.
10.
Mali – niyog
Tama
Tama
Tama
Tama
D
II. 1. Sapagkat ang palay ay tumutubo sa lahat ng dako ng bansa lalo na sa mga
lupang di-gaanong malagkit kung magputik.
2. Ang maulan at mainit na klima sa bansa ay nakatutulong sa mabilis na
paglaki ng palay.
3. Unti-unting nauubos ang ilang hayop sa bansa dahil sa pagkasira ng
kanilang likas na kapaligiran gaya ng kagubatan na nagsisilbing tirahan
nila.
21
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
ARALIN 7
Ang Pilipinas bilang Isang Bansang Insular
Layunin
Napapaliwanag ang katangian ng Pilipinas bilang isang bansang maritime
o insular
Paksang Aralin
Pamamaraan
PY
Sanggunian :
Ang Pilipinas bilang Isang Bansang Insular
mapa ng Pilipinas, larawan ng mga daungan ng mga sasakyang
pandagat, larawan ng mga turista sa baybay-dagat
Learner’s Material, pp. 48–52
K to 12 – AP4AAB-Ig-9
Kagawaran ng Edukasyon, Kultura at Isports (1994). Pilipinas:
. Quezon City:
Instructional Materials Development Center (IMDC).
MISOSA Lesson #13 (Grade VI)
C
O
Paksa
:
Kagamitan :
EP
E
D
A. Panimula
1. Bilang pagbabalik-aral, muling pag-usapan ang kinalaman ng klima sa
mga uri ng mga pananim at hayop sa bansa.
2. Magdaos ng ilang minutong pagbabalitaan hinggil sa mga huling
kaganapan sa bansa.
3. Bilang pangganyak sa pagsisimula ng aralin, pasagutan sa mga bata
ang sumusunod na mga tanong:
a. Ano ang pagkakaunawa ninyo sa salitang maritime o insular?
b. Ano ang dahilan ng pagiging bansang maritime o insular ng
Pilipinas?
Tanggapin ang lahat ng kasagutan ng mga bata at ipasulat ito sa pisara.
Sabihing babalikan ito pagkatapos ng pagtatalakay sa aralin upang
mapagtibay ang kawastuhan ng kanilang mga sagot.
D
B. Paglinang
1. Itanong sa mga bata kung bakit tinawag na kapuluan ang bansa.
Ipalarawan ang bansa bilang isang kapuluan.
2. Ipaskil ang mapa ng Pilipinas sa pisara. Ipasuri sa mga bata ang mga
katubigang nakapaligid sa bansa bilang isang kapuluan.
3. Talakayin at pag-usapan ang nilalaman ng bahaging Alamin Mo sa
p. 48 ng LM. Bigyang-diin sa pagtatalakay ng aralin ang katangian ng
Pilipinas bilang isang bansang maritime o insular. Pag-usapan din ang
kapakinabangan ng pagiging maritime o insular ng bansa.
22
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
4. Bilang pagpapahalaga sa katubigan ng bansa, kunin ang kanilang
mga mungkahi sa pagpapanatili at pangangalaga sa mga katubigan ng
bansa.
5. Ipaliwanag sa mga bata ang panuto sa bawat gawain sa bahaging
ng LM, p. 50.
6. Bigyang-diin ang mga kaisipang natutuhan sa aralin. Ipabasa sa mga
bata ang bahaging Tandaan Mo upang mapagtibay ang mga kaisipang
dapat nilang malaman.
Pagtataya
Pasagutan sa mga bata ang bahaging Natutuhan Ko sa p. 51 ng LM.
PY
Takdang Gawain
Magsaliksik pa ng mga karagdagang kapakinabangan ng pagiging bansang
maritime o insular ng Pilipinas.
C
O
Susi sa Pagwawasto
EP
E
D
1. Ang maritime o insular ay tumutukoy sa mga katubigang nakapaligid sa
isang bansa. Dahil sa pagiging kapuluan ng bansang Pilipinas, asahan itong
napapalibutan ng mga dagat at karagatan.
2. — Akmang-akma ang mga baybaying-dagat sa pagpapatayo ng Tanggulang
Pambansa.
— Ang kainaman ng mga daungan sa bansa ay nagsisilbi ang mga itong
daanan ng mga sasakyang pandagat.
— Nagsisilbi rin itong daanan ng mga kalakal mula sa ibang bansa.
— Sa mga dagat na nakapaligid sa bansa nakakukuha ng mga yamang dagat
na nakatutulong sa kabuhayan ng bansa.
— Nagsisilbing pang-akit sa mga turista ang kagandahan ng mga dagat at
baybayin nito.
D
Hinahayaan sa guro ang pagwawasto. Tiyaking nasa iginuhit na mapa ang
tamang kinalalagyan ng Karagatang Pasipiko (gawing silangan), Bashi Channel
(hilaga), West Philippine Sea o Kanlurang Dagat Pilipinas (gawing hilaga at
kanluran), at Dagat Celebes (timog).
Natutuhan Ko
I. 1. F
II. 1. B
2. D
2. A
3. E
3. D
4. B
4. B
5. C
5. A
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
ARALIN 8
Mga Pangunahing Anyong Lupa
at Anyong Tubig sa Bansa
Layunin
Napaghahambing ang iba’t ibang pangunahing anyong lupa at anyong tubig ng
bansa
Paksang Aralin
Pamamaraan
D
C
O
Sanggunian :
Mga Pangunahing Anyong Lupa at Anyong Tubig sa Bansa
mapang pisikal ng Pilipinas, malaking mapa ng Pilipinas na
blangko, larawan ng mga anyong lupa at anyong tubig ng bansa,
flashcards na may mga pananda ng mga anyong lupa at anyong
tubig ng bansa, scotch tape/masking tape
Learner’s Material, pp. 53–66
K to 12 – AP4AAB-Ig-h10
Kagawaran ng Edukasyon, Kultura at Isports (1994). Pilipinas:
. Quezon City:
Instructional Materials Development Center (IMDC).
Miranda, N.P. (2013). Ang Pamayanang Pilipino. Valenzuela
City: Jo-Es Publishing House, Inc.
MISOSA Lesson #16 & #17 (Grade VI)
PY
Paksa
:
Kagamitan :
D
EP
E
A. Panimula
1. Bilang pagbabalik-aral, muling pag-usapan ang pagiging bansang
maritime o insular ng Pilipinas. Ipaisa-isa ang mga dagat at karagatang
nakapaligid sa bansa.
2. Magdaos ng ilang minutong pagbabalitaan hinggil sa mga huling
kaganapan sa bansa.
3. Bilang pangganyak sa pagsisimula ng aralin, magpakita ng mga
larawan ng mga anyong lupa at anyong tubig sa mga bata. Ipatukoy sa
kanila ang mga larawang ipakikita.
B. Paglinang
1. Talakayin at pag-usapan ang nilalaman ng bahaging Alamin Mo
sa p. 53 ng LM. Bigyang-diin sa pagtatalakay ng aralin ang paghahambing
sa mga anyong lupa at anyong tubig ng bansa.
2. Ipakilala sa mga bata ang mapang pisikal ng bansa upang lubusan
nilang malaman ang kinalalagyan ng mga pangunahing anyong lupa at
anyong tubig ng bansa.
3. Ipaskil ang blangkong mapa ng Pilipinas sa pisara. Ipamahagi sa mga
bata ang mga flashcard ng mga pananda para sa mga anyong lupa at
anyong tubig ng bansa. Magbigay ng halimbawang pangalan ng mga
anyong lupa at anyong tubig. Itanong kung saan ito matatagpuan.
24
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Tumawag ng isang bata na magdidikit nito. Ipagpatuloy ang gawain
hanggang sa makabuo ng mapang pisikal.
4. Ipaliwanag sa mga bata ang panuto sa bawat gawain sa bahaging
ng LM, pp. 63–64.
5. Bigyang-diin ang mga kaisipang natutuhan sa aralin. Ipabasa sa mga
bata ang bahaging Tandaan Mo sa p. 65 upang mapagtibay ang mga
kaisipang dapat nilang malaman.
Pagtataya
Pasagutan sa mga bata ang bahaging Natutuhan Ko sa pp. 65–66
ng LM.
PY
Takdang Gawain
Gumawa ng mapang pisikal ng Pilipinas gamit ang mga panandang natutuhan
para sa mga anyong lupa at anyong tubig ng bansa.
9
C
E
L
E
B
E
S
H
6
A
P
M
B
O
C
O
A
10 L
L
E
A
T
I
N
G
A
Y
E
N
D
EP
E
2
Z
D
1
C
O
Susi sa Pagwawasto
25
7
8
S
I
E
R
R
3 A
M
4 M
A
D
5 R
E
S
U
H
I
L
L
U
S
R
A
Y
A
T
Y
O
N
A
G
A
Y
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
1. Kapatagan at talampas
Pagkakatulad : Parehong may malawak na patag na lupa
Pagkakaiba
: Ang kapatagan ay patag na lupa samantalang ang talampas ay mataas na anyong lupa na patag ang ibabaw.
2. Bundok at burol
Pagkakatulad : Parehong mataas na anyong lupa
Pagkakaiba
: Mas mataas na anyong lupa ang bundok kaysa sa burol.
:
4. Look at golpo
Pagkakatulad :
Pagkakaiba
:
PY
Pagkakaiba
Parehong nagdurugtong sa dalawang malaking anyong
tubig
Ang kipot ay isang makipot na anyong tubig samantalang
ang tsanel ay malalim na anyong tubig na bahagi ng isang
kanal o ilog.
Parehong bahaging tubig na naliligid ng lupa.
Ang look ay bahagi ng dagat samantalang ang golpo ay
bahagi ng karagatan.
Punan ang tsart sa ibaba.
C
O
3. Kipot at tsanel
Pagkakatulad :
Mga Pangunahing Anyong Lupa sa Bansa
Halimbawa
Gitnang Kapatagan ng Luzon
Bundok Apo, Bundok ng Sierra
Madre, Bundok Arayat, Bundok
Caraballo, Bundok Cordillera,
Bundok Samat, Bundok Mariveles,
Bundok Natib, Bundok Pulog,
Bundok Silay, Bundok Madalangan,
at Bundok Diwata
Mataas na lupa ngunit mas
Chocolate Hills, mga burol sa
mababa sa bundok at pabilog
lalawigan ng Rizal, Batangas,
ang hugis ng itaas nito
Samar, Leyte, at Gitnang Luzon
Mataas na bahaging lupa ngunit Lungsod ng Baguio, Talampas ng
patag ang ibabaw
Lanao, at Bukidnon
D
Paglalarawan
Patag at malawak na lupain
Pinakamataas na anyong lupa
EP
E
Anyong Lupa
1. Kapatagan
2. Bundok
D
3. Burol
4. Talampas
26
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Mga Pangunahing Anyong Tubig sa Bansa
Anyong Tubig
1. Karagatan
2. Dagat
Paglalarawan
Halimbawa
Pinakamalalim, pinakamalawak,
at pinakamalaki sa lahat ng mga
anyong lupa
Bahagi ng karagatan, ang tubig
dito ay mas mainit kaysa sa
karagatan
Nagdurugtong sa dalawang
malaking katawan ng tubig;
malalim na anyong tubig na
bahagi ng isang kanal o ilog
4. Kipot
Makipot na anyong tubig na
nagdurugtong sa dalawang
malalaking anyong tubig
Tulad ng look na halos naliligid
ng lupa at ito ay bahagi rin ng
karagatan na karaniwang nasa
bukana ng dagat.
Isang bahagi ng dagat na
nakapasok sa baybayin nito
C
O
Kipot ng San Bernardino, Kipot ng
Iloilo, Kipot ng Biliran, Kipot ng
Basilan, at Kipot ng Sarangani
Golpo ng Lingayen, Golpo ng
Ragay, Golpo ng Albay, Gulpo ng
Leyte, at Golpo ng Sibuneg
Look ng Maynila
EP
E
6. Look
D
5. Golpo
West Philippine Sea, Dagat
Celebes, Dagat Pilipinas, Dagat
Visayas, Dagat Mindanao, at Dagat
Sulu
Bashi Channel
PY
3. Tsanel
Karagatang Pasipiko
D
Natutuhan Ko
I. 1. Wasto
2. Wasto
3. Hindi wasto – Ang bulkan ay tulad din ng bundok, ang pagkakaiba nga
lamang ay ang bunganga ng tuktok nito.
4. Wasto
5. Wasto
6. Hindi wasto – Ang tsanel ay bahagi ng isang kanal o ilog.
7. Wasto
8. Wasto
9. Wasto
10. Wasto
II. 1. I
2. C
3. J
4. H
5. G
6. B
7. D
8. A
27
9. E
10. F
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
ARALIN 9
Mga Pangunahing Likas na Yaman ng Bansa
Layunin
1.
2.
3.
4.
Naiisa-isa ang tatlong pangunahing likas na yaman ng bansa
Nailalarawan ang yamang lupa, yamang tubig, at yamang mineral
Nalalaman ang kahalagahan ng likas na yaman
Nakabubuo ng paraan sa wastong pangangalaga ng likas na yaman
Paksang Aralin
Mga Pangunahing Likas na Yaman ng Bansa
mga larawan ng anyong lupa at anyong tubig, manila paper
Learner’s Material, pp. 67–72
K to 12 competencies
PY
Paksa
:
Kagamitan :
Sanggunian :
Pamamaraan
D
EP
E
D
C
O
A. Panimula
1. Magpakita ng magagandang larawan ng yamang-tubig tulad ng ilog na
may malinis na dumadaloy na tubig, malinis na baybay-dagat, bundok
na marami pang punong nakatanim at pamayanan na maayos at ang
mga nakatira doon ay masasayang nag-uusap. Maaari ding ipakita sa
mga mag-aaral ang larawan sa ibaba. Pagkatapos, ipalarawan sa kanila
ang tungkol sa nilalaman ng larawan.
2. Itanong:
Ano-ano ang nakita ninyo sa mga larawan?
Paano nakatutulong sa atin ang mga binanggit ninyo tulad ng mga
ilog, karagatan, at bundok?
3. Isulat sa pisara ang mga sagot ng mga mag-aaral.
4. Iugnay ang mga ito sa aralin.
28
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
C
O
PY
B. Paglinang
1. Ilahad ang aralin gamit ang mga susing tanong sa Alamin Mo sa LM,
pahina 67.
2. Magkaroon ng brainstorming kaugnay ng mga tanong. Tanggapin lahat
ng sagot ng mga mag-aaral.
3. Talakayin isa-isa ang mga likas na yaman ng bansa sa bahaging ito.
a. Yamang lupa
b. Yamang mineral
c. Yamang tubig
4. Bigyang-diin ang sagot ng mga mag-aaral na angkop sa aralin.
a. Ano ang kahulugan ng likas na yaman?
b. Anong mga likas na yaman ang matatagpuan sa inyong lugar?
c. Paano nakatutulong sa inyo ang mga likas na yamang ito?
d. Ano ang maaaring mangyari kung pababayaan ang mga likas na
yaman sa inyong lugar?
e. Bakit kailangan ang pangangalaga sa mga likas na yaman ng
bansa?
5. Ipaliwanag ang panuto sa pagsasagawa ng bawat gawain.
D
EP
E
D
Bumuo ng limang pangkat.
Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain A sa LM,
pahina 69.
Bigyan ng sapat na panahon ang bawat pangkat upang magawa
nang maayos ang gawain.
Pasagutan ang mga tanong 1–3.
Ipaulat sa mga mag-aaral ang natapos na gawa ng kanilang
pangkat.
Gamitin ang kaparehong pangkat sa naunang gawain.
Ipaliwanag na sasagutin ang Gawain B, p. 70 ng LM.
Ipaliwanag sa mga mag-aaral na magbibigay pa sila ng mga
halimbawa ng likas na yaman na makukuha sa:
1. lupa
2. minahan
3. tubig
Sabihin sa bawat pangkat kung saan nila maaaring ipaskil ang
kanilang natapos na mga gawain.
Magsagawa ng Gallery Walk kung saan ang bawat pangkat ay
maglilibot at titingnan ang ginawa ng ibang pangkat. Isusulat nila
ang kanilang mga puna sa ibaba ng nakapaskil kung mayroon.
29
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Gamitin ang parehong pangkat sa mga naunang gawain.
Ipaliwanag ang pamamaraan sa Gawain C.
Ipahanda ang mga kagamitan.
Magbigay ng paalaala sa mga mag-aaral sa pagiging maayos at
malinis sa paggawa ng gawain.
Ipagawa ang Gawain C sa LM, p. 70.
Ipadikit sa bulletin board ang natapos na gawain ng mga pangkat.
7. Bigyang-diin ang kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 71.
Pagtataya
PY
Pasagutan ang Natutuhan Ko, pp. 71–72 ng LM.
Takdang Gawain
Susi sa Pagwawasto
C
O
Magdala ng mga larawan ng magagandang tanawin na madalas nilang
puntahan. Gagamitin ito sa susunod na aralin.
Maaaring iba-iba ang sagot ng mga mag-aaral.
Yamang tubig
bakal
carbon
chromite
sulphur
tanso
enerhiyang geothermal
korales
sinarapan
perlas
pandaka pygmaea
D
EP
E
abaka
goma
kapok
waling-waling
tubo
enerhiyang geothermal
Yamang mineral
D
Yamang lupa
Maaaring iba-iba ang sagot ng mga mag-aaral.
Natutuhan Ko
I. Tama o Mali
1. Tama
2. Tama
3. Mali
4. Mali
5. Mali
6.
7.
8.
9.
10.
Mali
Tama
Tama
Tama
Tama
II. Maaaring iba-iba ang sagot ng mga mag-aaral.
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Pangkatin ang mga mag-aaral sa tatlo. Magpagawa ng mga poster na
nagpapakita ng mga paraan sa wastong pangangalaga ng mga likas na yaman ng
bansa.
Pangkat 1 — Yamang lupa
Pangkat 2 — Yamang mineral
Pangkat 3 — Yamang tubig
PY
Ipaskil sa bulletin board ng paaralan ang ginawang poster upang makita ng
mga kapuwa mag-aaral. Hikayatin ang mga magulang nila na tingnan ang mga
ginawang poster ng kanilang mga anak.
C
O
ARALIN 10 Magagandang Tanawin at Pook-Pasyalan
bilang Yamang Likas ng Bansa
Layunin
EP
E
D
1. Naiisa-isa ang magagandang tanawin at pook-pasyalan sa bansa
2. Nailalarawan ang katangian ng magagandang tanawin at pook-pasyalan sa
bansa
3. Natutukoy ang kahalagahan ng magagandang tanawin at pook-pasyalan
bilang bahagi ng likas na yaman ng bansang Pilipinas
4. Nakabubuo ng paraan sa wastong pangangalaga ng magagandang tanawin
at pook-pasyalan bilang bahagi ng likas na yaman ng bansang Pilipinas
Paksang Aralin
Paksa
:
Kagamitan :
D
Sanggunian :
Magagandang Tanawin at Pook-Pasyalan bilang Yamang Likas
ng Bansa
mapa ng Pilipinas at mga larawan ng magagandang tanawin sa
bansa
Learner’s Material, pp. 73–79
K to 12
Pamamaraan
A. Panimula
1. Tanungin ang mga mag-aaral kung ano-anong magagandang tanawin
at pook-pasyalan ang makikita sa kanilang pamayanan. Ipalarawan ito
at itanong kung bakit pinupuntahan nila ito at maging ng mga tagaibang pamayanan.
2. Ipakita isa-isa ang magagandang tanawin at pook-pasyalan sa ating
bansa. Tanungin ang mga mag-aaral kung sino sa kanila ang nakapunta
na sa mga lugar na ito. Ipalarawan at ipasabi kung ano ang mga
naramdaman nila nang makita nila ang magagandang tanawin at pookpasyalang ito.
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
3. Ipaliwanag sa kanila na ang magagandang tanawin at pook-pasyalan
ay bahagi ng likas na yaman ng bansa.
4. Sabihin din sa kanila na karamihan sa magagandang tanawin at pookpasyalang ito ay nakikilala na sa buong mundo kaya maraming Pilipino
at dayuhang turista na ang nagpupunta sa mga lugar na ito.
5. Iugnay ang mga ito sa aralin.
D
EP
E
D
C
O
PY
B. Paglinang
1. Ilahad ang aralin gamit ang maiksing artikulo sa Alamin Mo sa LM,
pahina 74.
2. Tanggapin lahat ng sagot ng mga mag-aaral.
3. Talakayin ang mga ibinigay na magagandang tanawin at pook-pasyalan
sa ating bansa.
4. Bigyang-diin ang sagot ng mga mag-aaral na angkop sa aralin.
5. Itanong:
a. Ano ang islogan ng Kagawaran ng Turismo tungkol sa magagandang
tanawin at pook-pasyalan sa ating bansa?
b. Paano inilarawan ang mga tanawin at pook-pasyalan?
6. Ipakita ang mga larawan. Tumawag ng mag-aaral sa bawat tanawin
at magpasabi ng nalalaman nila tungkol sa magagandang tanawin at
pook-pasyalan.
a. Puerto Prinsesa Subterranean River
b. Talon ng Maria Cristina
c. Vinta sa Zamboanga
d. Bundok Apo
e. Philippine Eagle National Center
f. Rizal Shrine
g. Boracay Beach
h. Chocolate Hills
i. Tulay ng San Juanico
j. Hagdan-hagdang Palayan
k. Bangui Windmills
l. Hundred Islands
m. Bulkang Mayon
n. Bulkang Taal
7. Tanungin ang mga mag-aaral ng mga dahilan kung bakit kahangahanga ang mga tanawing ito. Ipasulat ang mga dahilan sa pisara.
8. Ipaliwanag ang panuto sa pagsasagawa ng bawat gawain.
Bumuo ng tatlong pangkat. Ipaliwanag ang pamamaraan sa
paggawa ng Gawain A sa p. 77 ng LM.
Bigyan ng sapat na panahon ang bawat pangkat upang magawa
nang maayos ang gawain.
Pasagutan ang mga inihandang tanong.
Ipaulat sa klase ang nabuong sagot.
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Hayaang magbigay ng puna ang mga mag-aaral.
Ipasulat sa pisara ang mga puna ng mga bata. Talakayin ang
mga ito.
PY
Gamitin ang kaparehong pangkat sa naunang gawain.
Hatiin ang magagandang tanawin at pook-pasyalan ayon sa
pangkat.
Ipagawa ang isinasaad sa talahanayan.
Magpagupit sa bond paper ng mga pangalan ng magagandang
tanawin at pook-pasyalan.
Ipadikit ang mga ito sa mapa kung saan matatagpuan ang
magagandang tanawin at pook-pasyalan.
Ipaulat sa klase ang kanilang output.
Hayaang magbigay ng puna ang mga mag-aaral. Ipasulat sa pisara
ang kanilang mga puna.
C
O
9. Bigyang-diin ang kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 78.
Pagtataya
Pasagutan ang Natutuhan Ko sa p. 79 ng LM.
Takdang Gawain
D
Magdala ng mapa ng Pilipinas na nagpapakita ng mga rehiyon sa Luzon,
Visayas, at Mindanao.
EP
E
Susi sa Pagwawasto
Maaaring iba-iba ang sagot.
Magagangdang
Tanawin at Lugar
Pasyalan sa Bansa
D
Vinta
Bulkang Taal
Bulkang Mayon
Rizal Shrine
Lugar kung Saan ito
Matatagpuan
Sa karagatan ng Zamboanga,
Mindanao
Sa Lawa ng Taal sa lalawigan
ng Batangas sa Luzon
Sa lalawigan ng Albay sa
rehiyong Bicol sa Luzon
Sa lungsod ng Dapitan,
Zamboanga del Norte sa
Mindanao
Natatanging Katangian nito
Isang tradisyunal na bangka na
may makukulay na banderitas.
Magandang bulkan na nasa gitna
ng isang lawa
May hugis perpektong kono ang
bunganga ng bulkang ito.
Tirahan ng bayani na si Jose
Rizal
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Chocolate Hills
Sa lalawigan ng Bohol sa
Kabisayaan
Tarsier
Sa lalawigan ng Bohol sa
Kabisayaan
Sa Golpo ng Lingayen,
Pangasinan sa Luzon
Sa lalawigan ng Aklan sa
Kabisayaan
Sa pagitan ng mga lalawigan ng
Davao at Hilagang Cotabato sa
Mindanao
PY
Tumpok-tumpok na mga pulo na
nagkalat sa Golpo ng Lingayen
Boracay Beach
Pinong-pino ang maputing
buhangin nito.
Bundok ng Apo
Pinakamataas na bundok sa
bansa at tahanan ng mga
haribon, ang pambansang ibon
ng Pilipinas
Bangui Windmills
Sa Bangui, Ilocos Norte
Malalaking elise na pinagkukunan
sa Luzon
ng lakas-enerhiya mula sa
hangin
Tulay ng San Juanico Mga lalawigan ng Samar at Leyte Pinakamahabang tulay sa bansa
sa Kabisayaan
na pinabibilis ang paglalakbay
ng mga tao at pagdadala ng mga
produkto sa maraming lugar
Talon ng Maria Cristina Sa Lanao del Norte, Mindanao
Isa sa pinakamataas na talon,
ang lakas nito ay nagtutustos sa
malaking bahagi ng Mindanao
Hagdan-hagdang
Sa Banaue, Ifugao sa Luzon
Hinubog ang palayang ito ng
Palayan
ating mga ninuno na isang
patunay ng sipag at tiyaga ng
mga Pilipino. Napasama ito
sa listahan ng UNESCO World
Heritage Sites.
Philippine Eagle
Sa Malagos, lalawigan ng Davao Sentro kung saan kinukupkop at
National Center
pinararami ang nanganganib na
maubos na mga agila sa ating
bansa
Krus ni Magellan
sa Lungsod ng Cebu
Isang pananda ng kasaysaysan
ng Pilipinas
Sto. Niño Shrine
sa Lungsod ng Cebu
Dinarayo ng mga relihiyoso
tuwing kapistahan nito ng Enero
Puerto Prinsesa
Sa Puerto Prinsesa sa Palawan
Mahabang ilog sa ilalim ng
Subterranean River
yungib na may mga batong
stalactites at stalagmites.
Napasama ito sa listahan ng
UNESCO World Heritage Sites.
D
EP
E
D
C
O
Hundred Islands
Tumpok-tumpok na mga burol,
kapag tag-araw, kulay tsokolate
ang mga halaman sa mga burol.
Pinakamaliit na unggoy
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
II. Maaaring iba-iba ang sagot.
PY
Natutuhan Ko
I. 1. J (Puerto Prinsesa Subterranean River)
2. I (Talon ng Maria Cristina)
3. H (Tulay ng San Juanico)
4. D (Bundok Apo)
5. E (Chocolate Hills)
6. F (Hagdan-hagdang Palayan)
7. B (Bulkang Mayon)
8. C (Bulkang Taal)
9. A (Boracay Beach)
10. G (Vinta)
C
O
Gamitin ang parehong pangkat sa mga naunang gawain.
Magpagawa ng isang pangako sa wastong pangangalaga sa magagandang
tanawin at pook-pasyalan bilang bahagi ng likas na yaman ng bansa.
Ipaskil ito sa bulletin board ng paaralan na nakikita ng kapuwa mag-aaral,
mga magulang, at bisita.
EP
E
D
ARALIN 11 Ang Topograpiya ng Iba’t Ibang Rehiyon
ng Bansa
Layunin
1. Nasasabi ang kahulugan ng topograpiya
2. Nailalarawan ang topograpiya ng sariling pamayanan at mga karatigpamayanan sa sariling rehiyon
3. Naihahambing ang topograpiya ng iba’t ibang rehiyon gamit ang mapa ng
topograpiya
D
Paksang Aralin
Paksa
:
Kagamitan :
Sanggunian :
Ang Topograpiya ng Iba’t Ibang Rehiyon ng Bansa
mapa ng Pilipinas
Learner’s Material, pp. 80–88
K to 12
Pamamaraan
A. Panimula
1. Tumawag ng mga mag-aaral at itanong ang uri ng kapaligiran sa
kanilang pamayanan.
2. Tanggapin lahat ng sagot ng mga mag-aaral. Isulat ang mga ito sa
pisara.
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
3. Ipangkat ang mga sagot ayon sa sumusunod:
a. malapit sa mga ilog, tabing-dagat o iba pang anyo ng tubig
b. malapit sa mga bundok o iba pang anyong lupa
c. pamayanang urban o mga lungsod
4. Sabihin sa mga mag-aaral na ang mga ibinigay nilang sagot ay bahagi
ng topograpiya at matutuhan nila sa araling ito ang kahulugan at
kahalagahan ng topograpiya ng isang lugar.
C
O
PY
B. Paglinang
1. Sa pamamagitan ng mapa ng topograpiya ng Pilipinas, ipagawa ang
isinasaad sa Alamin Mo sa LM, p. 81.
2. Maaaring ipaguhit ang hugis ng mapa ng Pilipinas sa kanilang
kuwaderno.
3. Ipalista ang mga anyong tubig at anyong lupa na makikita sa bawat
rehiyon ng bansa.
4. Ipagawa ang sumusunod:
EP
E
D
Bumuo ng limang pangkat.
Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain A sa p. 86
ng LM.
Pasagutan ang mga tanong 1–3.
Bigyan ng sapat na panahon ang bawat pangkat upang magawa
nang maayos ang gawain.
Ipaulat ang ginawang output.
Hayaan ang mga mag-aaral na magbigay ng puna.
Ipasulat ang mga puna nila sa pisara.
Talakayin ang mga puna. Iwasto kung kinakailangan.
D
Gamitin ang kaparehang pangkat sa naunang gawain. Bigyan ng
kani-kaniyang rehiyon ang bawat pangkat.
Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain B sa p. 86
ng LM.
Ipasagot at ipasulat sa manila paper ang sagot sa talahanayan sa
gamit ang mapa ng topograpiya ng bawat rehiyon.
Ipasulat din ang mga tanyag na anyong lupa at anyong tubig na
matatagpuan sa bawat rehiyon.
Bigyan ng sapat na panahon ang bawat pangkat upang magawa
nang maayos ang gawain.
Ipaulat ang ginawang output.
Hayaan ang mga mag-aaral na magbigay ng puna.
Ipasulat ang mga puna nila sa pisara.
Talakayin ang mga puna. Iwasto kung kinakailangan.
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Gamitin ang parehong pangkat sa mga naunang gawain.
Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain C.
Bigyan ng sapat na panahon ang bawat pangkat upang magawa
nang maayos ang gawain.
Paghambingin ang mga ginawang mapa ng topograpiya ng bawat
lugar sa inyong rehiyon.
Ipasulat sa pisara ang mga puna sa ginawang paghahambing ng
topograpiya ng kani-kaniyang rehiyon.
Ipaskil sa nakalaang lugar sa silid-aralan.
PY
5. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 87.
Pagtataya
Pasagutan ang bahaging Natutuhan Ko sa LM, pp. 87–88.
Takdang Gawain
Susi sa Pagwawasto
C
O
Itanong sa mga miyembro ng iyong pamilya:
“Kung kayo ay papipiliin, saang rehiyon ninyo nais manirahan? Bakit?”
D
Maaaring iba-iba ang mga sagot.
EP
E
Maaaring iba-iba ang mga sagot.
Maaaring iba-iba ang mga sagot.
D
Natutuhan Ko
I. 1. Bulkang Taal
2. Talon ng Pagsanjan
3. Bundok Banahaw
4. Golpo ng Lingayen
5. Lawa ng Laguna
6. Hundred Islands
7. Ilog Cagayan
8. Lawa ng Taal
9. Bulkang Mayon
10. Look ng Maynila
II.
1.
2.
3.
4.
5.
Rehiyon IV–A
Rehiyon IV–A
Rehiyon IV–A
Rehiyon I
Rehiyon IV–A
Rehiyon I
Rehiyon II
Rehiyon IV–A
Rehiyon V
Rehiyon (NCR)
Pangasinan
Lambak ng Cagayan
Rehiyon III
Bundok Banahaw
Tangway
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
6.
7.
8.
9.
10.
Lambak
Bundok Apo
Rehiyon II
Rehiyon XII
National Capital Region
ARALIN 12 Ang Populasyon ng Bawat Rehiyon sa Bansa
PY
Layunin
Paksang Aralin
Ang Populasyon ng Bawat Rehiyon sa Bansa
demographic map, mga istrip ng kartolina
Learner’s Material, pp. 89–94
K to 12 AP4AAB-Ig-h-10
EP
E
Pamamaraan
D
Paksa
:
Kagamitan :
Sanggunian :
C
O
1. Natutukoy ang mga rehiyon at bilang ng populasyon nito gamit ang
demographic map
2. Naihahambing ang iba’t ibang rehiyon ng bansa ayon sa dami ng populasyon
nito
3. Nasasaliksik kung bakit may mga rehiyon na napakarami at napakaliit na
bilang ng populasyon
D
A. Panimula
1. Magpalaro ng Blockbuster. Hatiin ang klase sa apat na pangkat.
Magpaunahan sa paghula sa mga salitang nagsisimula sa mga letrang
LAPOSYOPUN na itatanong ng guro. Gumupit ng tig-1/4 na bond paper
(Maaari ding kartolina) at isulat ang bawat letra, kapag nasagot ang
tanong, ididikit sa pisara ang letra. Pagkatapos, ipabuo ang jumbled
letters. (POPULASYON)
Mga tanong:
Anong L ang tawag sa anumang biyaya ng kalikasan? (Likas yaman)
Anong A ang kontinenteng kinabibilangan ng Pilipinas? (Asya)
Anong P ang lalawigang katatagpuan ng Underground River? (Palawan)
Anong O ang bagyong nanalanta sa Kamaynilaan at nagpalubog sa malaking
bahagi nito? (Ondoy)
Anong S ang rehiyong katatagpuan ng Samar, Leyte at Biliran? (Silangang
Visayas)
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Anong Y ang pinakahilagang isla ng Pilipinas? (Y’ami)
Anong O ang lungsod na matatagpuan sa Zambales? (Olonggapo City)
Anong P ang prutas na may isang korona at maraming mata? (Pinya)
Anong U ang isang bayan sa Pangasinan? (Urdaneta)
Anong N ang tinatawag na tree of life? (Niyog)
Itanong kung ano ang nabuong salita? (Populasyon)
EP
E
D
C
O
PY
B. Paglinang
1. Itanong: Ano ang populasyon?
2. Talakayin ang nilalaman ng Alamin Mo sa LM, p. 89 gamit ang tsart
at demographic map. Mas makabubuti na makapaghanda ng malaking
mapa ng populasyon.
3. Cooperative Learning Technique (CLT). Hatiin ang klase sa apat na
pangkat. Ipagawa ang Gawain A sa LM, p. 91 at ipaulat sa buong klase.
Bigyang-pansin ang mga ginawang paghahambing ng bawat pangkat,
Pagkatapos ng pag-uulat, muli itong balikan.
4. Ipagawa ang Gawain B sa LM, p. 92 (individual). Ipasulat ang sagot
sa notbuk. Pagkatapos, talakayin ito sa klase. Bigyang-pansin ang
sagot ng mga mag-aaral at ipasuri kung bakit ang mga ito ang may
pinakamarami at pinakakaunting bilang ng populasyon. Isulat sa
pisara ang mga sagot.
5. Ipagawa ang Gawain C sa LM, p. 92. Magsaliksik tungkol sa mga dahilan
kung bakit ang mga rehiyon sa Gawain B ang may mga pinakamalalaki
at pinakamaliliit na bilang ng mga naninirahan. Isulat o i-print ang
sagot sa maikling bond paper. Magtakda ng mag-aaral na mag-uulat
sa buong klase. Ipaisa-isang muli ang mga pangunahing rehiyon na
may pinakamalaki at pinakamaliit na populasyon. Habang nag-uulat,
papunuan ang tsart.
Mga dahilan o
sanhi ng pagiging
malaking populasyon
Mga rehiyong may
pinakamaliit na
populasyon
Mga dahilan
o sanhi ng
pagiging maliit na
populasyon
D
Mga rehiyong may
pinakamalaking
populasyon
6. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo sa p. 92 ng LM.
Pagtataya
Pasagutan ang Natutuhan Ko sa pp. 93–94 ng LM.
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Susi sa Pagwawasto
11.86 M
1.52 M
Unang Limang
Rehiyon na May
Pinakamaliit na
Populasyon
1. CAR
2. CARAGA
3. MIMAROPA
4. Lambak ng
Cagayan
5. Tangway ng
Zamboanga
Pangkat ng Pulo na
Kabilang Ito
1.
2.
3.
4.
5.
Luzon
Luzon
Luzon
Visayas
Visayas
LUZON
CARAGA
2.42 M
PY
CAR
Pangkat ng Pulo na
Kabilang Ito
1.
2.
3.
4.
5.
Luzon
Mindanao
Luzon
Luzon
Mindanao
EP
E
Unang Limang
Rehiyon na May
Pinakamalaking
Populasyon
1. CALABARZON
2. NCR
3. Gitnang Luzon
4. Kanlurang
Visayas
5. Gitnang Visayas
NCR
C
O
12.61 M
LUZON
D
CALABARZON
D
Natutuhan Ko
I. 1. CALABARZON
2. CAR
3. Luzon
4. 11.80 milyon
5. Dahil dito matatagpuan ang maraming pagkakakitaan
II. 2 – Silangang Visayas
3 – Rehiyon ng Ilocos
1 – Tangway ng Zamboanga
4 – Rehiyon ng Bicol
5 – Gitnang Visayas
40
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
III. Maaaring magkaroon ng iba-ibang sagot. Gawing gabay ang rubrik sa
pagmamarka.
Pamantayan
Nilalaman/
Makatotohanan
(2 puntos)
3
Punung-puno
ng mga ideya at
makatotohanan
(6)
Organisasyon
(1 punto)
Napakaayos ng
pagkakalahad
(3)
2
Maganda
ang ideya
ngunit hindi
makatotohanan
(4)
Maayos ang
pagkakalahad
(2)
Iskor
Nagbanggit
ng isang ideya
ngunit hindi
makatotohanan
(2)
Magulo ang
pagkakalahad
(1)
PY
Kabuuang
Puntos = 9
1
C
O
ARALIN 13 Ang Pilipinas bilang Bahagi
Layunin
EP
E
D
1. Nailalarawan ang lokasyon o kalagayan ng Pilipinas sa mapa ng mundo
2. Natutukoy ang implikasyon ng pagiging bahagi ng bansa sa Pacific Ring of
Fire
3. Natutukoy ang mga lugar sa bansa na sensitibo sa panganib
4. Nagagawa ang maagap at wastong pagtugon sa mga panganib
Paksang Aralin
D
Paksa
:
Kagamitan :
Sanggunian :
Ang Pilipinas bilang Bahagi ng Pacific Ring of Fire
mapa ng mundo, iba’t ibang uri ng hazard map
Learner’s Material, pp. 95–107
K to 12 AP4AAB-Ii-11
http://funny.picsource.biz/63155-world-map-political-map-of-theworld
http://www.worldatlas.com/aatlas/infopage/ringfire.htm
www.pagasa.dost.gov.ph
www.ncsb.gov.ph
http://www.maps.nfo.ph/philippines-tsunami-prone-areas
www.phivolcs.dost.gov.ph
2014. Disaster Risk Reduction Management. Mandaluyong City.
HYDN Publishing Agno, L.N. 1998. Edukasyong Araling
Panlipunan. Quezon City. JMC Press, Inc.
41
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Pamamaraan
A. Panimula
1. Magpakita ng mapa ng mundo.
2. Ipahanap sa mapa ng mundo ang lokasyon ng Pilipinas. Ipaturo ito sa
pamamagitan ng arrow strip.
3. Talakayin ang lokasyon ng Pilipinas gamit ang drill board. Ang klase
ay hahatiin sa 4–5 pangkat, bawat miyembro ay bibigyan A – bilang
1, B – bilang 2... hanggang mabigyan ang lahat ng takdang bilang.
Ang bawat tanong ng guro ay sasagutin sa drill board ng tatawaging
numero. Ang makakuha ng tamang sagot ang siyang magkakapuntos.
Bigyang-pansin ang pagiging bahagi ng Pilipinas sa Pacific Ring of Fire.
C
O
PY
B. Paglinang
1. Itanong: Ano ang Pacific Ring of Fire? Ano ang iba pang tawag dito?
Pabigyang-pansin ang mapa ng Pacific Ring of Fire. Maghanda at
ipakita ang malaking mapa ng Pacific Ring of Fire.
2. Talakayin ang mga impormasyon tungkol sa Pacific Ring of Fire.
Bigyang-pansin ang implikasyon nito sa mga tao, likas na yaman, at
teritoryo.
3. Ibigay bilang Takdang Aralin. Pag-usapan ang sagot sa ginawang
pananaliksik at ilahad sa klase.
EP
E
D
Cooperative Learning Technique. Hatiin ang klase sa 4-5 pangkat.
Magsaliksik sa maaaring maging implikasyon sa tao/mamamayan,
likas na yaman, at teritoryo ng pagiging bahagi ng Pilipinas sa Pacific
Ring of Fire. Pagkatapos magbigay ng sariling opinyon hinggil dito.
Implikasyon
Pananaliksik
Opinyon
Sa Tao/Mamamayan
Sa Likas na Yaman
D
Sa Teritoryo
4. Ipagawa ang Gawain A sa p. 104 ng LM.
5. Ipagawa ang Gawain B sa p. 104 ng LM mula sa ibinigay na Takdang
Aralin. Ilahad sa klase at magkaroon ng malayang talakayan.
6. Talakayin ang epekto ng kalagayan ng Pilipinas sa Pasipiko at iba
pang mga panganib na lugar dahil sa kalamidad.
7. Ipakita ang hazard map ng lindol, landslide, tsunami, bagyo, storm
surge, at baha. Ipasuri at ipatukoy ang mga lugar na panganib sa mga
kalamidad na ito. Talakayin ang nilalaman ng bawat hazard map at
42
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
ang mga paghahanda na dapat gawin gayundin ang mga ahensiya
ng pamahalaan na namamahala o responsable sa mga ganitong
pagkakataon.
8. Ipagawa ang Gawain C sa p. 105 ng LM.
Pagtataya
C
O
PY
Tandaan ang mga hakbang sa pagsasagawa ng sociodrama:
a. Paglalahad ng suliranin
b. Paghahanda ng pangkat
c. Pagpili sa mga magsisiganap
d. Paglalahad ng mga gawain ng aktor
e. Pagtulong sa mga mag-aaral sa magaling na pakikinig at pagsusuri
f. Pagsasadula ng sitwasyon
g. Pagsusuri at talakayan tungkol sa sitwasyon
10. Ipagawa ang Gawain 4. Pagkatapos, kumuha ng kapareha. Ibahagi
ang sagot (dyad). Tumawag ng 3–4 na mag-aaral na magbabahagi ng
kanilang sagot sa klase.
Pasagutan ang Natutuhan Ko sa p. 106 ng LM.
Susi sa Pagwawasto
D
Pacific Ring of Fire
Phivolcs
Signal no. 4
coastal
Philippine Atmospheric,
Administration
EP
E
I. 1.
2.
3.
4.
5.
Geophysical,
and
Astronomical
Services
II.
Sitwasyon
Babala ng Bagyo Bilang 3
D
Tsunami Alert Level 1
Nararapat Gawin
Ang mga nasa mabababang lugar ay kailangang
lumikas sa matataas na lugar.
Lumayo sa tabing-dagat at mga lugar na malapit sa
ilog.
Ang mga komunidad malapit sa tabing dagat ay
kailangang maging alerto sa posibilidad ng paglikas.
Lumilindol sa Paaralan
Duck, cover, at hold
Manatili rito hanggang matapos ang pagyanig.
Pagkatapos, lumabas at pumunta sa ligtas na lugar.
Maging kalmado, huwag mag-panic.
Masyadong Malakas ang Ulan Lumikas patungo sa mataas na lugar. Maghanda ng
na Maaaring magdulot ng
pangunahing pangangailangan tulad ng pagkain, tubig,
Pagbaha
damit, at gamot.
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
III. Maaaring magkakaiba-iba ang sagot. Tunghayan ang rubrik sa pagmamarka.
Siguraduhing naibigay ang rubrik sa pagmamarka.
Nilalaman
Maganda at
maayos, may
kahulugan at
kaugnayan
ang simula
at katapusan
ng hakbang/
proyektong
ginawa.
Maayos
ngunit may
ilang pahayag
ang walang
kaugnayan
sa hakbang
o proyektong
ginawa.
Pagkamakatotohanan
Lubhang
makatotohanan
ang mga
hakbang na
binuo.
Makatotohanan
ang mga
hakbang na
binuo.
Nalilinang (2)
Nagsisimula (1)
May kaugnayan
ang ilang
pahayag sa
paksa.
Walang
kaugnayan ang
mga pahayag
sa paksa.
Hindi
maliwanag
ang simula
at katapusan
ng nabuong
proyekto.
Hindi
makahulugan
ang mga
detalye sa
proyekto.
PY
Natutupad (3)
Natatangi (4)
Malinaw ang
Magkakaugnay
pahayag at
ang mga
magkakaugnay. pahayag.
C
O
Kraytirya
Paksa
Walang
katotohanan
ang mga
hakbang na
binuo.
D
Hindi gaanong
makatotohanan
ang mga
hakbang na
binuo.
EP
E
ARALIN 14 Kahalagahan ng Katangiang Pisikal
sa Pag-unlad ng Bansa
Layunin
D
1. Naiisa-isa ang katangiang pisikal ng bansa
2. Naiuugnay ang kahalagahan ng katangiang pisikal sa pag-unlad ng bansa
Paksang Aralin
Paksa
:
Kagamitan :
Sanggunian :
Ang Kahalagahan ng Katangiang Pisikal sa Pag-unlad ng Bansa
larawan ng mga tanawin/katangiang pisikal, mapa ng Pilipinas,
mga istrip (kartolina kung saan nakasulat ang mga katangiang
pisikal)
Learner’s Material, pp. 108–114
K to 12, AAAP4AAB-Ii-j-12; AP4AAB-Ij-13
http://www.tourism.gov.ph/Pages/IndustryPerformance.aspx
http://www.8thingstodo.com/banaue-rice-terraces-philippines
44
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
EP
E
D
C
O
PY
https://www.google.com.ph/search?q=pagsanjan+falls
http://commons.wikimedia.org/wiki/Atlas_of_the_Philippines
https://www.google.com.ph/search?q=underground+river+in+
palawan&client
http://www.trekearth.com/gallery/Asia/Philippines/Central_
Visayas/Bohol/Loboc/photo336245.htm
http://achividaryan.wordpress.com/mayon-volcano-2/
http://traveldelights.wordpress.com/2012/01/18/the-philippines7-107-islands-7-107-adventures/
http://www.fabulousphilippines.com/banaue.html
http://www.boracayrates.net/fridays_boracay.htm
http://reviews.visitpinas.com/203/pagsanjan-falls/
http://www.philippinebeaches.net/2010/05/mount-pinatubo-andits-beauty-after-the-eruption/
http://lucbanhistoricalsociety.blogspot.com/2013/08/history-ofbanahaw-volcano-eruption.html
http://www.philippinen-reisen.com/amainen/index.php/places/
luzon-northern/benguet/baguio-city/
http://worldcometomyhome.blogspot.com/2013/08/0786philippines-visayas-chocolate.html
http://rbs.gtatravel.com/hk/promo/A4A/images/man/Tagaytay.jpg
http://billyjawboiles.wordpress.com/2014/01/20/
https://c2.staticflickr.com/8/7009/6785000709_f5b2122f34_z.jpg
http://www.hotelcaritabanten.com/foto_berita/27banana1.jpg
http://1.bp.blogspot.com/-fbqNtEFEEng/UkwNDW9ROxI/
AAAAAAAAAB4/zxxCg9BaM24/s1600/brp.jpg
Pamamaraan
D
A. Panimula
1. Paint Me A Picture. Hatiin ang klase sa 4–5 pangkat. Bilang balikaral, magpa-Paint Me A Picture tungkol sa kalagayan ng Pilipinas
bilang bahagi ng Pacific Ring of Fire at ibang panganib na lugar sa
bansa. Magbigay ng mga katanungan, halimbawa: Bilang bahagi ng
Pacific Ring of Fire, paano mo ilalarawan ang mga mamamayan sa mga
apektadong lugar?
Magbigay ng isang minutong paghahanda. Pagkatapos ng isang
minuto, kinakailangang lahat ng pangkat ay naka-freeze saka iisaisahin ng guro ang pagkakalarawan ng bawat pangkat. Ang may
pinaka-angkop na paglalarawan ang siyang makakukuha ng puntos.
Bigyang-pansin din ang mga paghahandang dapat gawin ng mga tao
kapag may paparating na kalamidad.
45
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Paglinang
EP
E
Pagtataya
D
C
O
PY
1. Itanong: Paano mo ilalarawan ang Pilipinas? Pabigyang-kahulugan ang
salitang arkipelago.
2. Talakayin ang mga katangiang pisikal na binanggit sa panimula
bilang 2. Bigyang-pansin ang mga kilalang anyong lupa at tubig na
nagpapasigla sa turismo ng bansa. Isa-isahin at ipatukoy ang mga
larawan habang ipinakikita o idinidikit sa pisara ang mga ito. Itanong
din ang lugar kung saan ito matatagpuan. Itanong kung gaano kahalaga
ang turismo sa bansa. Pabigyang-pansin ang datos mula sa Kagawaran
ng Turismo. Talakaying mabuti ang mga ito at iugnay sa pag-unlad ng
bansa. Gayundin ang iba pang kapakinabangan na maaaring makuha
sa lupa at tubig. Bigyang-pansin ang mga larawan.
3. Itanong: Maliban sa pagkakakitaan o kabuhayan na napapakinabangan
ng ating bansa dahil sa katangiang pisikal nito, ano naman kayang
katangian ng mga Pilipino ang napaunlad nito? Magpa-role play
tungkol sa mga katangian ng mga Pilipino na napaunlad dahil sa iba’t
ibang katangiang pisikal nito. Ipatukoy sa mga mag-aaral ang ugali/
katangiang napaunlad. Halimbawa: Pagiging matatag – dahil sa iba’t
ibang uri ng kalamidad na dumarating sa bansa.
4. Ipagawa ang Gawain A. Gumamit ng rubric para dito.
5. Pangkatin ang klase sa apat na grupo. Ipagawa ang isinasaad sa Gawain
B. Patnubayan ang mga bata sa pag-a-upload ng patalastas sa social
media. Gumamit ng rubrik para sa gawain.
6. Ipaisa-isa ang nilalaman ng Tandaan Mo sa LM, p. 111.
Pasagutan ang Natutuhan Ko sa p. 112 ng LM.
Susi sa Pagwawasto
Underground River
Banawe Rice Terraces
Pagsanjan Falls
Mayon Volcano
Windmill
D
I. 1.
2.
3.
4.
5.
Rubric para sa Islogan
8–10
Nilalaman
Ang mensahe
10 puntos
ay mabisang
naipakita.
Pagkamalikhain Napakaganda at
8 puntos
napakalinaw ng
pagkakasulat ng
mga titik.
5–7
Di gaanong
naipakita ang
mensahe.
Maganda at
malinaw ang
pagkakasulat ng
mga titik.
46
3–4
Medyo magulo
ang mensahe.
Maganda ngunit
di gaanong
malinaw ang
pagkakasulat ng
mga titik.
1–2
Walang
mensaheng
naipakita.
Di maganda
at malabo ang
pagkakasulat ng
mga titik.
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Kalinisan
5 puntos
4–5
Malinis na
malinis ang
pagkakabuo.
4–5
Di gaanong
naipakita ang
kaugnayan
sa paksa ang
islogan.
3
Malinis ang
pagkakabuo.
Kabuang Puntos
= 30
2–3
Kaunti lamang
ang kaugnayan
ng islogan sa
paksa.
1
Walang
kaugnayan
sa paksa ang
islogan.
2
Di gaanong
malinis ang
pagkakabuo.
1
Marumi ang
pagkakabuo.
PY
Kaugnayan sa
Paksa
7 puntos
6–7
May malaking
kaugnayan
sa paksa ang
islogan.
Rubric para sa Patalastas
3
2
1
Punung-puno
ng mga ideya at
makatotohanan
(6)
Maganda ang
ideya ngunit hindi
makatotohanan
(4)
Nagbanggit
ng isang ideya
ngunit hindi
makatotohanan
(2)
Organisasyon
(1 punto)
Napakaayos ng
pagkakalahad
(3)
Maayos ang
pagkakalahad
(2)
Magulo ang
pagkakalahad
(1)
EP
E
D
Nilalaman/
Makatotohanan
(2 puntos)
Kabuuang
Puntos = 9
Iskor
C
O
Pamantayan
II. Ibigay ang kahalagahan ng sumusunod na mga katangiang pisikal sa pagunlad ng bansa. Isulat ang sagot sa nakalaang espasyo.
D
Katangiang Pisikal
Bulubundukin
Dalampasigan
Bulkan
Talon
Kapatagan
Kahalagahan
(mga posibleng sagot)
Nagsisilbing pananggalang sa mga parating na bagyo,
pagsasaka at pagmimina, maaari ding sa turismo
Turismo, pangingisda
Turismo, pagsasaka
Turismo, hydropower
Pagsasaka, Pagawaan, at Komersiyo
47
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Lagumang Pagsusulit
UNANG YUNIT
Sagutin ang mga tanong ayon sa hinihingi. Isulat ang sagot sa sagutang papel.
D
EP
E
D
C
O
PY
I. KAALAMAN (15%)
Tukuyin ang inilalarawan sa bawat bilang. Isulat ang titik ng sagot.
1. Ang ikalawang pinakamalaking kapuluang matatagpuan sa rehiyong
Timog-silangang Asya ay ang ____________.
a. Indonesia
c. Pilipinas
b. Malaysia
d. Thailand
2. Ang samahang politikal na itinataguyod ng tao at may layuning
tugunan ang kanilang mga pangangailangan ay tinatawag na
____________.
a. bansa
c. soberanya
b. teritoryo
d. pamahalaan
3. Ang pangkalahatang kalagayan ng panahon sa isang lugar na may
kinalaman sa atmospera, temperatura, at iba pang nakaaapekto sa
pamumuhay ng mga nilalang dito ay ____________.
a. amihan
c. klima
b. bagyo
d. monsoon
4. Ang pagsasalarawan ng hugis pang-ibabaw ng isang lugar o rehiyon sa
mapa ay tinatawag na ____________.
a. tropikal
c. populasyon
b. arkipelago
d. topograpiya
5. Ang mapa ng populasyon ay tinatawag ding ____________.
a. climate map
c. economic map
b. physical map
d. demographic map
6. Batay sa sensus ng 2010, ang rehiyon na may pinakamalaking sukat at
ang may pinakamalaki ring bilang ng naninirahan ay ang ____________.
a. CAR
c. ARMM
b. NCR
d. CALABARZON
II. PROSESO/KASANAYAN (25%)
A. Gawin ang sumusunod:
7. Tingnan ang mapa ng mundo sa pahina 10 ng inyong LM. Ano ang
masasabi mo sa lawak nito kung ihahambing sa China?
8. Ano ang kaibahan ng tsunami sa storm surge?
9. Suriing muli ang hazard map ng Pilipinas sa inyong LM. Aling mga
lalawigan sa bansa ang may higit na panganib sa lindol?
10. Ano ang mga kailangang gawin kung may darating na bagyo sa
inyong lugar?
48
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
11. Ang Pilipinas ay isang arkipelago o kapuluan.
12. Nasa timog ng Indonesia ang Pilipinas.
13. Napakalapit ng bansang India sa Pilipinas kung ihahambing sa
Taiwan.
14. Napapaligiran ng mga anyong tubig ang Pilipinas.
15. Ang Pilipinas ay nasa kanluran ng Karagatang Pasipiko.
C
O
PY
A. Basahin ang mga pangungusap. Lagyan ng tsek (3) ang bilang ng dapat
na gawin ng isang batang Pilipino batay sa iyong mga natutuhan.
16. Paano nakatutulong sa pag-unlad ng pamumuhay ng mamamayan
ang mga likas na yaman ng bansa?
17. Ano ang ipinahihiwatig ng kinaroroonan ng Pilipinas sa Pacific
Ring of Fire?
18. Ipaliwanag ang kahalagahan ng tao, teritoryo, pamahalaan, at
kalayaan sa pagbubuo ng isang bansa.
19. Ilarawan ang katangiang pisikal ng inyong lalawigan.
20. Ipaliwanag kung paano maging handa sa pagdating ng bagyo.
D
EP
E
D
B. Tingnan ang sumusunod na mapa. Lagyan ng tsek (3) ang bilang ng
pangungusap na nagsasabi ng totoo tungkol sa bansang Pilipinas batay
sa heograpiya nito.
49
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
D
EP
E
D
C
O
PY
29–40. Paggawa ng Leaflet o Brochure
Magkakaroon ng kumbensiyon tungkol sa turismo at kagandahan
ng Asya upang palakasin pa ang turismo sa mga bansa rito. Dadalo sa
kumbensiyong ito ang mga may-ari ng travel agency sa iba’t ibang bansa sa
Asya at mga kinatawan ng Kagawaran ng Turismo. Bilang isang advertiser
ng sikat na travel agency sa bansa, layunin mong ipagmalaki ang bansang
Pilipinas kaya hihikayatin mo ang iba pang may-ari ng travel agency na
isama ang Pilipinas sa Asia Tour Package na pinapatalastas nila. Gagawa ka
ng leaflet o brochure na magpapakita ng lokasyon, topograpiya, at iba pang
maipagmamalaki ng Pilipinas kasama ang klima at mga nararapat gawin o
paghandaan sa pagtungo sa bansa.
Sa pagsasagawa mo ng leaflet o brochure, isaalang-alang ang nilalaman
at konsepto, presentasyon at kalinisan, at pagkamalikhain at organisasyon
ng iyong gawa.
50
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Talahuluganan
A
– sangay ng pribado at pampublikong tanggapan/opisina.
– kataasan ng isang lugar.
PY
– tumutukoy sa pangkat ng mga pulo, tinatawag din itong kapuluan.
B
C
O
– alam.
bukal – anyong tubig na nagmumula sa ilalim ng lupa.
bulkan – mataas na bahaging lupa na may bunganga sa tuktok.
bundok – mataas na bahagi ng anyong lupa; pinakamataas na anyong lupa.
EP
E
D
– mataas na lupa na mas mababa sa bundok; pabilog ang itaas nito.
climate change – hindi pangkaraniwang pangyayari sa kalikasan na maaaring
makapagpabago sa komposisyon ng atmospera.
D
– uri ng ordinansa na naglilimita ng oras ng pamamalagi sa lansangan.
– bahagi ng karagatan.
– banyaga/mga bagong dating sa lugar o bayan; tawag sa mga tao na
hindi Pilipino o may ibang nasyonalidad.
– pangkat ng mga delegado upang katawanin ang isang pangkat (na
pampolitika o panlipunan) sa isang kalipunan o pagtitipon.
demographic map – mapang pampopulasyon.
186
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
– isang ahensiya o
departamento ng pamahalaan na nangangasiwa at nag-aalaga sa kapakanan
ng kalikasan at mga likas yaman ng bansa.
– ang mga kaugalian, tradisyon, panitikan, musika,
sayaw, paniniwala at relihiyon, pamahalaan at hanapbuhay ay sumasaklaw
sa di-materyal na kultura. Ang mga ito ay nagpasalin-salin sa iba’t ibang
panahon.
– pagtatangi, di parehong pakikitungo.
PY
dual citizenship – ang mga dating mamamayang Pilipino na naging mamamayan
ng ibang bansa sa pamamagitan ng naturalisasyon ay muling naging
mamamayang Pilipino.
C
O
E
– tagapagpaganap, tagapangasiwa.
– pagsisiyasat sa mga pook o lugar na hindi pa alam, pagsasaliksik,
at pagtuklas.
D
– naging bunga at sanhi ng mga pangyayari.
– bahagi ng bunganga ng ilog na tagpuan ng agos at dagat, kanal.
EP
E
expatriation – Itinakwil ang kaniyang pagkamamamayan at nag-angkin ng
pagkamamamayan ng ibang bansa.
G
D
global warming – lubhang pag-init ng atmospera dulot ng mga makabagong
makinarya na ginagamit sa mga pabrika na nagbubuga ng mga usok na
nagiging dahilan ng pagkasira ng ozone layer.
– bahagi ng karagatan na karaniwang nasa bukana ng dagat.
H
hanging amihan – malamig na hanging buhat sa hilagang-silangan.
– hanging mainit buhat sa timog-kanluran.
187
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
hanging monsoon – paiba-ibang direksiyon ng ihip ng hangin batay sa kung
saang lokasyon mas mainit o malamig.
hazard map – mapang nagpapakita ng mga lugar na may panganib sa kalamidad
tulad ng lindol, bagyo, baha, tsunami, at pagguho ng lupa.
I
illegal logging – bawal at walang habas na pagputol ng mga puno
PY
ilog – mahaba at paliko-likong anyong tubig na tumutuloy sa dagat.
– pagtulad o paggaya sa mga bagay o gawi ng mga dayuhan.
– pagbabago at pag-unlad ng lugar at kapaligiran.
C
O
informal settler – sinumang naninirahan sa isang bahay o pook nang walang
pahintulot o hindi niya dapat tirahan.
D
– pagpapalabas ng tubig sa mga lupaing taniman sa pamamagitan ng
mga ginawang kanal o patubig.
J
EP
E
Jus sanguinis – pagkamamamayan na naaayon sa dugo o pagkamamamayan ng
kaniyang mga magulang o isa man sa kanila.
D
Jus soli – pagkamamamayan na naaayon sa lugar ng kaniyang kapanganakan
anuman ang pagkamamamayan ng kaniyang mga magulang.
– taglay na abilidad o kagalingan sa pamumuno.
kalakal – bagay na ibinibenta, ipinapalit, at iniluluwas sa loob at labas ng bansa.
kalamidad – kapahamakan.
– kabuuan ng mga kondisyon na pumapaligid at nakaiimpluwensiya
sa isang organismo (Agno).
– malawak at patag na lupang sakahan; malawak na lupain na patag
at mababa.
188
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
– pagpapanatili ng katahimikan at kaayusan ng bansa.
– pinakamalalim, pinakamalawak, at pinakamalaki sa lahat ng
anyong tubig.
– anumang bagay o mga paglilingkod na tinatamasa dapat tamasahin
ng isang tao na naaayon sa batas; mga kapakinabangan o pribilehiyo na
tinatamasa ng bawat kasapi.
PY
– Ito ang mga karapatang nangangalaga sa nasasakdal
sa anumang kasalanan upang mabigyan ang mga ito ng makatarungang
paglilitis.
– Ito ay mga karapatang nauukol sa ugnayan ng
mamamayan sa pamahalaan.
C
O
– Ito ay mga karapatang
nakatutulong sa pangangalaga ng kapakanan at kabuhayan ng mga
mamamayan.
– mga karapatang nauukol sa pagtamasa ng mga mamamayan
ng kapayapaan at kaligayahan sa buhay.
D
– makipot na anyong tubig na nagdurugtong sa dalawang malaking anyong
tubig.
– paglalahad ng kuro-kuro, puna, o opinyon.
EP
E
– samahang pangkalakal na itinatag ng lima o higit pang kasapi na
ginagamitan ng puhunan ng bawat kasapi at nagbabalik ng tubo sa puhunan
o pinamili.
D
– paraan ng pamumuhay ng isang pangkat ng mga tao sa isang lugar;
nagbibigay ng pagkakakilanlan ng isang mamamayan.
lambak – patag na lupa sa pagitan ng mga bundok.
– anyong tubig na halos napapaligiran ng lupa.
libelo – paninirang-puri.
– pagtungo sa pangangailangan at aspirasyon ng mga
tao nang hindi kinukompormiso ang abilidad ng susunod na henerasyon na
makamit ang kanilang pangangailangan.
189
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
– karapatang ipinagkaloob ng Diyos sa tao upang
makapamuhay nang matiwasay at maligaya.
– mga pananim, hayop, halaman, at iba pang pinagkukunangyaman na makikita sa mga anyong-lupa at anyong-tubig.
– binubuo ng iba’t ibang kasapi.
– pagpapahayag ng damdamin at emosyon.
PY
– kapahintulutan o laya sa paggawa ng anuman na nakukuha sa mga
awtoridad upang maisagawa ang isang negosyo, propesyon, o iba pang
gawain.
M
C
O
look – bahagi ng dagat na nakapasok sa baybayin nito.
– isang taong nagsasaka sa bukid o bahagi ng anyong lupa.
makabuluhan – may saysay.
D
– isang taong nangingisda sa mga bahagi ng anyong tubig.
– matulungin sa kapuwa/walang pinipiling tutulungan.
EP
E
maritime – insular; tumutukoy sa mga katubigang nakapaligid sa isang bansa.
– matagal na pinag-iisipan ang mga plano o mga gagawin.
– kinabibilangan ng mga bagay na pisikal o nakikita tulad
ng pagkain, kasuotan, tirahan, alahas, gusali, at mga kasangkapan.
D
medical mission – pangkat ng mga doktor, nars at iba pang volunteer na samasamang naglunsad ng tulong medikal lalo sa mahihirap na mamamayan.
– pinapangarap na maabot at mapagtagumpayan.
– pagkamakabago.
mouse deer – pilandok.
mungkahi – isang pag-aanyaya sa taong gusto mong magkaroon ng isang mabuti
at tamang gawain.
190
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
N
– inirereklamo.
– naiiba, nabubukod, o pambihira.
– mga dayuhan na naging mamamayang Pilipino
dahil sa proseso ng naturalisasyon.
PY
– ay isang legal na paraan kung saan ang isang dayuhan na nais
maging mamamayan ng isang bansa ay sasailalim sa isang proseso sa korte
o hukuman.
– nagbebenta ng iba-ibang produkto o serbisyo.
C
O
P
– lugar o bahagi ng Karagatang Pasipiko kung saan
nakalatag ang mga aktibong bulkan; kilala rin sa tawag na Circum-Pacific
Belt.
D
– pagbili ng produkto mula sa ibang bansa.
EP
E
– ahensiya ng pamahalaan na nangangasiwa
sa mga paparating na bagyo at iba pang kondisyon o kalagayan ng panahon.
– epekto ng pagpuputol ng mga malalaking
punongkahoy lalo sa kabundukan.
– paglilinis o paghahawan ng bahagi ng gubat o bundok sa
pamamagitan ng pagsunog.
D
– isang proseso ng pagyari at pagbibigay-kahulugan na
nagmumula sa kagustuhang mapaiba.
– pagiging kasapi o miyembro ng isang bansa ayon sa
itinatakda ng batas.
– lihim na pagpapasok o paglalabas ng mga produkto sa bansa.
– pag-unlad.
– mga antigong estruktura at kagamitan.
– dapat gawin ng isang sektor o tao para sa kaniyang sarili at para
sa kaniyang bayan.
191
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
pandaka pygmaea – tabios; isa sa pinakamaliit na isda sa buong mundo.
– grupo ng mga tao na may iisa at sariling kultura na tatak ng
kanilang pagkakakilanlan.
– tahimik.
– agila na kulay tsokolate at abo; matatagpuan sa Pilipinas.
– ahensya ng pamahalaan na namamahala sa mga pagkilos ng mga
bulkan sa bansa.
PY
– kalapating may kulay pulang hugis puso sa may dibdib
nito.
– pagdumi ng hangin, tubig, o kapaligiran dahil sa maling paggamit o
pag-aabuso ng mga likas na yaman.
C
O
– tumutukoy sa bilang ng mga taong naninirahan sa isang tiyak na
lugar.
D
– bagay na ipinoprodyus o nililikha ng kalikasan, industriya o sining
(Agno).
R
EP
E
recycle – muling paggamit ng mga luma o patapong bagay upang mapakinabangan pa.
reduce – pagbabawas ng mga basura sa paligid.
– pagbabagong-tatag, pagbabagong-buhay.
D
– tungkuling nakaatang sa isang tao o pangkat.
reuse – muling paggamit o pagkumpuni sa mga patapong bagay na maaari pang
pakinabangan.
S
– nagbibigay ng kahulugan sa mga natatanging mga pananda; simbolo.
– pinakadulong pulo sa gawing timog ng bansa.
– kalinisan, kalusugan.
192
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
– mga bagay o kalakal na gawa sa sariling bansa.
– proteksiyon.
– panandang nakikita sa pamamagitan ng paglalarawan.
storm surge – hindi pangkaraniwang pagtaas ng tubig sa dagat o karagatan dulot
ng malakas na hanging dala ng bagyo.
T
PY
– patag na lupa sa ibabaw o itaas ng bundok.
– tubig na umaagos mula sa mataas na lugar.
C
O
tarsier – mamag; matatagpuan sa Bohol.
– may kinalaman sa tama o tiyak na bahagi ng anumang sining o
siyensiya.
– nararanasang init o lamig sa isang lugar.
D
– kaugalian na naipapasa sa salit-saling lahi.
– anyong tubig na nagdurugtong sa dalawang malaking katawan ng tubig.
EP
E
– di pangkaraniwang pagtaas ng tubig sa dagat sa normal nitong lebel bunga
ng paglindol.
D
– mga gawain o mga bagay na dapat isagawa ng isang tao o mamamayan.
– pinakadulong pulo sa gawing hilaga ng bansa.
193
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.