MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI KOMPYUTER ARXITEKTURASI FANIDAN 2-TOPSHIRIQ Guruh:214-21. Bajardi: Urinov Farruxbek Tekshirdi: Javliyev Shahzod Toshkent 2024 2-TOPSHIRIQ MAVZU: VIRTUAL YADROLI PROTSESSOR ISH TARTIBINI O‘RGANISH VA SHAXSIY KOMPYUTERDA VIRTUAL YADRO HOSIL QILISH. Ishdan maqsad: Protsessor yadrolari va virtual yadrolar arxitekturasini o‘rganish va tahlil qilish. Shuningdek kompyuterda virtual yadro yarata olish va undan foydalanish ko‘nikmalariga ega bo‘lish. I. NAZARIY QISM Protsessor yadrolari: Kompyuterda boʻladigan jarayonlarni amalga oshirish va boshqarish vazifalarini bajaradigan asosiy qurilma bu kompyuterning protsessori hisoblanadi. Protsessorlar har qanday qayta ishlash tizimining eng muhim tarkibiy qismlaridan biridir va protsessorlar o‘z navbatida yadrolardan tashkil topadi. (1.1rasm). 1.1-rasm. Kompyuter protsessorining yadrolari Virtual yadrolar: Protsessorlarning har xil turlari va yadrolari o‘rtasidagi farqni tushunish uchun avvalo jismoniy yadrolar va mantiqiy yadrolar o‘rtasidagi farqni tushunishimiz kerak bo‘ladi. Jismoniy yadro protsessorning haqiqiy apparat komponenti bo‘lib, bu bitta protsessorda joylashgan bitta yacheykani egallagan protsessor hisoblanadi. Agar shaxsiy kompyuterimiz 4 (to‘rt) yadroli bo‘lsa bunda kompyuterning protsessorida 4 ta jismoniy yadro mavjud. Agar protsessorimiz 8 (sakkiz) yadroli bo‘lsa, protsessorda 8 ta yacheyka bo‘ladi. Boshqacha qilib aytganda, protsessorda joylashgan har bir yadro, buyruqlarni qayta ishlash uchun alohida protsessorga o‘xshaydi. Agar protsessorimiz 8 (sakkiz) yadroli bo‘lsa, protsessorda 8 ta yacheyka bo‘ladi. Boshqacha qilibaytganda, protsessorda joylashgan har bir yadro, buyruqlarni qayta ishlash uchunalohida protsessorga o‘xshaydi. Hyper-Threading texnologiyasi va arxitekturasi: Hyper-Threading (HT) - bu har bir yadroda bir nechta oqimni ishlatish imkonini beruvchi texnologiyasi bo‘lib ko‘proq oqimlar parallel ravishda ko‘proq ish qilish mumkinligini anglatadi. Hyper-V-da virtual serverlarni ishga tushirishda, aslida qancha CPU ishlatilishini aniqlashda ko‘pincha chalkashliklar mavjud. Hyper-V - bu Microsoft-ning apparat virtualizatsiya mahsulotidir. Bu sizga kompyuterning virtual mashina deb ataladigan dasturiy ta'minot versiyasini yaratish va ishga tushirish imkonini beradi. Har bir virtual mashina operatsion tizim va dasturlarni boshqaradigan to‘liq kompyuter kabi ishlaydi. Hisoblash resurslariga muhtoj bo‘lganingizda, virtual mashinalar sizga ko‘proq moslashuvchanlikni beradi, vaqt va pulni tejashga yordam beradi va jismoniy uskunada bitta operatsion tizimni ishga tushirishdan ko‘ra apparatdan foydalanishning samarali usuli hisoblanadi. Hyper-V har bir virtual mashinani alohida ajratilgan joyda ishlaydi, ya'ni siz bir vaqtning o‘zida bitta uskunada bir nechta virtual mashinalarni ishga tushirishingiz mumkin. Buni boshqa ish yuklariga taʼsir qiladigan nosozlik kabi muammolarni oldini olish yoki turli odamlar, guruhlar yoki xizmatlarga turli tizimlarga kirish huquqini berish uchun qilishingiz mumkin. Hyper-V virtual va jismoniy protsessordan foydalanishni chinakam tushunish uchun avvalo bizdan biroz nazariyaga sho‘ng‘ishni talab qiladi. Ko‘pgina operatsion tizimlar virtual mashinalarda ishlaydi. Umuman olganda, x86 arxitekturasidan foydalanadigan operatsion tizim Hyper-V virtual mashinasida ishlaydi. Biroq, ishga tushirilishi mumkin bo‘lgan barcha operatsion tizimlar Microsoft tomonidan sinovdan o‘tkazilmaydi va qo‘llabquvvatlanmaydi. Hyper-V ni o‘rnatish jarayoni kompyuteringizda o‘rnatilgan operatsion tizimga qarab ham farq qilishi mumkin. Qo‘llab-quvvatlanadigan narsalar ro‘yxati uchun qarang: II. AMALIY QISM Virtual mashinangiz protsessorlarini sozlash Kompyuterimizning protsessorini mantiqiy yadrolarini aniqlashning bir necha usullari mavjud bo‘lib, biz ushbu usullardan amaliyotda ikkitasini amalga oshirib Intel Core i7 protsessorining yadrolar va mantiqiy yadrolar sonini ko‘ramiz va ushbu protsessorning yadrolari haqida ma’lumotlarga ega bo‘lamiz: 1-qadam: Control Panel (Boshqaruv panelini) ochamiz va Programs unistall (dasturlar) bo‘limiga kiramiz. (1-rasm). 1-rasm Boshqaruv (control) paneli 2-qadam: Programs and Features (dasturlar va xususiyatlar) bo‘limiga kiramiz va hosil bo‘lgan oynaning chap tomonida joylashgan Turn Windows features on or off (windows xususiyatlarini yoqish yoki o‘chirish) bo‘limiga kiramiz (2-rasm). 2-rasm. Programs and Features (dasturlar va xususiyatlar). 3-qadam: Hosil bo‘lgan oynada Hyper-V bo‘limini topamiz (3.3a-rasm) va Hyper-V menejerini o‘rnatish uchun Hyper-V boshqaruv panelida yoqish belgisini qo‘yamiz (3.3b-rasm) va on’ng tomonda joylashgan “OK” tugmasini bosamiz va qurilmamizni qayta ishga tushiramiz (3.4-rasm). a) rasm b) rasm a) Hyper-V bo‘limi, b) Hyper-V menejerini yoqish. 5-rasm. Hyper-V qurilmamizga yoqish sozlamarini yakunlash 4-qadam: Yuqorida ko‘rsatilgan qadamlar orqali biz qurilmamizga Hyper-V menegerini yoqib oldik. Endi ushbu dastur yordamida biz kompyuterimizga virtual yadrolar yaratishni ko‘rib chiqamiz, buning uchun qidiruv (menu) bo‘limidan Hyper-V menegeriga kirib olamiz (5-rasm). 6-rasm. Hyper-V dasturini ishga tushirish. 5-qadam: Ushbu qadamda biz Hyper-V managerida quyidagi ketma-ketlikda Virtual Mashina (VM) yaratib olamiz (6-rasm). 7-rasm. Hyper-V menegeri yordamida Virtual Mashina (VM) yaratish. 6-qadam: Keyingi qadamda biz yaratilgan VM ni sozlamalar bo‘limiga tashrif buyiramiz (3.6-rasm) va unga quyidagi rasmda keltirilgan ketma-ketliklar asosida virtual yadro hosil qilib olamiz (7-rasm). 9-rasm. Hyper-V da yaratilgan Virtual Mashinani ishga tushirish 8-qadam: So‘ngi qadamda biz yaratgan Virtual Mashinamizni ishlash holatini va versiyasini Shaxsiy Kompyuterning PowerShell oynasiga get-vm<vm_nomi> (9rasmda keltirilgan), hamda uning virtual yadroalrini GetVMProcessor <vm_nomi> (10rasmda keltirilgan) buyruqlarini yozish orqaliko‘rishimiz mumkin Topshiriqlar Protsessor (inglizcha: processor) inglizchada „Process“ soʻzidan kelib chiqqan boʻlib, „jarayon“ — jarayonni amalga oshiruvchi, boshqaruvchi maʼnolarini bildiradi. Kompyuter Protsessori asosan kompyuterda boʻladigan jarayonlarni amalga oshirish va boshqarish vazifalarini bajaradi. Asosiy oʻlchov birligi chastota hisoblanadi. Protsessor chastotasi uning maʼlum vaqt ichida nechta amalni bajara olishini ifodalaydi. Bizning protsessor Intel Core i5-1235U Yadro 12-avlod 10-yadro 12-patok Protsessor yadro, kompyuterda bajariladigan asosiy hisoblash va boshqarish dasturlarini o'z ichiga olgan badiiy elektron qurilma. U, kompyuterda amalga oshirilayotgan barcha arifmetik va lojika operatsiyalarni bajarishdan mas'ul bo'lgan qismlardan biridir. Protsessor yadro, dasturlarni bajarish, ma'lumotlarni qayta ishlash, va kompyuter tizimini boshqarish uchun zarur bo'lgan boshqaruv protsedurlarini amalga oshiradi. Protsessor yadro, kompyuterda har bir dastur, ilova yoki amalga oshirilayotgan har bir amal uchun buyuk hisoblash operatsiyalarini bajaradi. Bu yadro, katta miqdorda ma'lumotni shoshish, kiritish, saqlash, amalga oshirish va natijalarni qayta ishlash, katta miqdorda ma'lumotlarni birlashtirish va sairlar kabi qanday qurilmaning barcha operatsiyalarini o'zlashtirish uchun yordam beradi. GHz 1.30GHz maksimal chastotasi (4.40GHz) GHz, "gigahertz"ning qisqartmasi hisoblanadi va frekvensiyani ifodalovchi o'lchovdir. Bu o'lchov, herts o'qida katta miqdordagi hertz (Hz)dan - bir sekundda bir vaqt oralig'ida to'rt milyard bor bosib o'tadi. Bunday katta miqdordagi hertz, elektronik qurilmalar va signal o'tkazish vositalari uchun umumiy o'quv shaklidan kelib chiqadi. GHz, asosan protsessorlar, radiosignal o'tkazuvchilar, kommunikatsiya vositalari va boshqa elektronik qurilmalarda ishlatiladi. Misol uchun, kompyuter protsessorining tezligi GHz o'lchov bilan ifodalangan bo'lsa, bu kompyuter protsessorining bir soniyada qancha boshqarish operatsiyalarini bajara olishi mumkinligini ko'rsatadi. Katta GHz qiymati, kompyuter protsessorining yuqori tezligini anglatadi. Tranzistrlar Protsessor tranzistorlar, protsessor yadrosining asosiy tarkibiy qismi hisoblanadi. Tranzistorlar, elektronik qurilmalar va tizimlarda ma'lumotni boshqarish va ishlash uchun ishlatiladigan badiiy elektronik vositalardir. Ular odatda silikon va boshqa polimerlardan ishlab chiqiladi va bir nechta elektrodnik qurilmalarini birlashtirish uchun foydalaniladi. Tranzistorlar elektr elektronlarni yo'qotib olishi yoki yo'nalishini o'zgartirish orqali elektrik daryolarni boshqarish uchun ishlatiladi. Bu, elektronik ustunliklar bo'yicha muayyan funksiyalarni bajarishga yordam beradi. Protsessor tranzistorlari, boshqaruv va ma'lumotni ishlash uchun kerak bo'lgan arifmetik va lojika operatsiyalarni bajarishda juda muhim rol o'ynaydi. Yuqorida aytib o'tilganidek, bu tranzistorlar protsessor yadrosining qismlaridan birini tashkil qiladi va protsessorning barcha funktsiyalarini bajarishga imkon beradi. L1. kesha (ingliz tilida: L1 cache) kompyuterda qo'llaniladigan kesh yaddosh turining eng qisqa sifati hisoblanadi. Bu, protsessor yadrosi ichidagi kesh yaddoshni ifodalaydi va protsessorning tezlik va faollik darajasini oshiradi. L1 kesh, boshqaruv dasturlari va protsessor yadrosining dasturlarni bajarishi uchun kerak bo'lgan asosiy ma'lumotlarni saqlab qoladi. Bu, ma'lumotlarni tez o'qish uchun yaqin paytda foydalaniladigan xotirani ta'minlashga yordam beradi. L1 kesh, tezlik va faollikni oshirish uchun juda muhimdir, chunki bu ma'lumotlarni to'g'ri protsessor yadrosida qo'llash mumkinligini oshiradi va shunday qilib operatsiyalarni tez bajarishni ta'minlaydi. L1 kesh, protsessor yadrosining ichida joylashadi va odatda bu keshga tez kirish mumkinligi tufayli ma'lumotlarni tez o'qish uchun ideal joydir. Boshqa kesh turlari, masalan, L2 kesh va L3 kesh, umuman, L1 keshni yordam beradi, ammo ular yadroda bo'lgan protsessor yaddoshlarini ko'proq saqlash uchun ishlatiladi.. L2. kesh (ingliz tilida: L2 cache) kompyuterda foydalaniladigan boshqa bir kesh yaddosh turidir. L2 kesh, protsessor yadrosining ichidagi kesh yaddoshidan keyin keladi va odatda L1 keshga qaraganda katta bo'lib, ammo L3 keshdan kichikroqdir. L2 kesh, protsessor yadrosi uchun qo'llaniladigan qo'shimcha xotira sifatida faol bo'ladi. U, kerakli ma'lumotlarni o'z ichiga oladi va uningga qizil bufer sifatida ishlaydi. L2 kesh, protsessor yadrosining operatsiyalarini tezlashtirishda juda muhim rol o'ynaydi, chunki uning orqali protsessor kerakli ma'lumotlarni tez o'qiy oladi va shunday qilib tezlikni oshiradi. L2 kesh, L1 keshdan katta miqdorda xotira saqlay oladi, ammo boshqaruv dasturlari va protsessor yadrosining ishini tezlashtirish uchun kerakli ma'lumotlarni saqlashda juda foydali bo'ladi. L2 kesh, umumiy sistem xotirasidan farq qiladi va boshqa keshlar bilan solishtirilsa, protsessorning faoliyati uchun juda muhimdir. 6.5MB. L3. kesh (ingliz tilida: L3 cache) kompyuterlarda foydalaniladigan kesh yaddosh turining eng yuqori darajadagi keshi hisoblanadi. L3 kesh, protsessor yadrosi uchun eng yuqori miqdorda qo'shimcha xotira sifatida faol bo'ladi. L3 kesh, L1 va L2 keshlarining yoniga joylashadi va odatda barcha yadro va yadro o'rtasidagi almashuvga qo'shimcha xotira sifatida ishlaydi. U, barcha yadrolar uchun ma'lumotlarni o'z ichiga oladi va bularni protsessor yadrosining barcha kerakli operatsiyalarni bajarishida foydalaniladi. L3 kesh, barcha yadro uchun katta miqdorda xotira saqlay oladi, shuningdek, L1 va L2 keshlar orasida almashish uchun muhim bo'lib, barcha yadrolarga odatda bir vaqtning o'rtasida o'zaro ma'lumot almashishda yordam beradi. Bu, protsessor yadrosining umumiy tezligini oshirishda muhim rol o'ynaydi, chunki ma'lumotlarni barcha yadrolar o'rtasida almashish tezligini oshiradi. Shaxsiy kompyuter yadrolari haqida malumotlar jadval protsessor yadro GHz L1 L2 L3 Intel(R) Core(™) i5-10300H 4 yadro 8 patok 2.50GHz 256KB 1.0MB 8.0MB XULOSA Biz bu amaliy ish davomida kompyuterimiz protsessorini organdik va Hyper-v orqali protsessorimizda virtual yadro qo’shib ishlatib ko’rdik, kompyuterga qayta restart berish orqali uni ishlatib ko’rdik va shaxsiy noutbokimizni qanday ishlashini ko’rdik. Foydalanilgan adabiyotlar https://interbrands.uz/%D0%BD%D0%BE%D1%83%D1%82%D0%B1%D1%83%D 0%BA_hp_pavilion_gaming_17_3%E2%80%9D_i5_11300h_16_1000_gb. https://chat.openai.com/c/45ea33cd-879e-41a1-8be8-97a21a5c7830 https://support.hp.com/si-en/document/c06442816