30610201
Apparat va dasturiy
ta’minot sozlovchisi
kasbi
O‘QUV DASTURLARI TO‘PLАMI
Toshkent – 2023
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
PROFESSIONAL TA’LIMNI RIVOJLANTIRISH
INSTITUTI
BOSHLANG‘ICH PROFESSIONAL TA’LIMNING
30610201- Apparat va dasturiy ta’minot sozlovchisi kasbi bo‘yicha
“Mehnat muhofazasi va texnika xavfsizligi” fanidan
O‘QUV DASTURI
Kvalifikatsiya(lar) nomi:
Apparat va dasturiy ta’minot sozlovchisi
O‘quv rejadagi tartib raqami:
2.01
Ajratilgan soat:
40
Toshkent – 2023
O‘quv dasturi Professional ta’limni rivojlantirish instituti Aloqa va axborotlashtirish,
telekommunikatsiya texnologiyalari yo‘nalishlari bo‘yicha o‘quv-metodik birlashmasining
2023yil 04-avgustdagi 5-sonli majlis bayoni bilan ma’qullangan.
O‘zbekiston Respublikasi Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi huzuridagi Oliy va o‘rta
maxsus, kasb-hunar ta’limi yo‘nalishlari bo‘yicha o‘quv-uslubiy birlashmalar faoliyatini
Muvofiqlashtiruvchi kengashining 2023-yil 11-avgustdagi 4-son yig‘ilishida ma’qullangan va
Vazirlikning 2023-yil 25-avgustdagi 391-son buyrug‘i bilan TASDIQLANDI VA JORIY ETILDI.
Tuzuvchilar:
Taqrizchilar:
B.Xikmatov
Favqulodda vaziyatlar vazirligi Akademiyasi
huzuridagi Fuqaro muhofazasi instituti boshlig‘i,
g.f.n.
O.Yuldashev
Favqulodda vaziyatlar vazirligi Akademiyasi
huzuridagi
Fuqaro
muhofazasi
instituti
professori, t.f.n, dotsent.
I.Sharapov
Pedagogik
doktoranti
O.Yo‘ldoshev
Fuqaro muhofazasi instituti kafedra professori
Sh.Narziyev
I.Karimov nomidagi Toshkent davlat texnika
universiteti dotsenti
innovatsiyalar
instituti
tayanch
1. О‘quv dasturiga qо‘yiladigan talablar
О‘quv dasturining nomi
Ajratilgan soat
Mavzular soni
Mehnat muhofazasi va texnika xavfsizligi
40
14
O‘quvchilarga hozirgi zamon nuqtai-nazardan mehnatni
muhofaza qilishga qaratilgan va inson faoliyati bilan bog‘liq
bo‘lgan ishlab chiqarish muhiti hamda tabiat orasidagi o‘zaro
ta’sir doirasini tushuntirishdan iborat. Mazkur fan mehnat
muhofazasi bo‘yicha javobgarlik hissini va umumiy ishlab
chiqarish madaniyatini tarbiyalaydi. O‘quvchilarning ishlab
Dasturning maqsadi
chiqarish bilan bog‘liq jarayonlarda xavfsizlik qoidalariga rioya
etish, ushbu jarayonda sodir bo‘lishi mumkin bo‘lgan turli
baxtsiz xodisa, kasb kasalligi hamda favqulodda vaziyatlarni
oldini olish borasidagi hatti-harakatlarini shakllantiradi.
O‘quvchilarda mehnatni muhofaza qilish uchun zarur bo‘lgan
bilim, ko‘nikma va malakalarini oshiradi.
O‘quvchilarda ishlab chiqarishda turli texnologik jarayonlar,
xavfli, zararli va zaharli omillarni to‘g‘ri baholay olish
ko‘nikmasi shakllanadi. Turli baxtsiz xodisalar, kasb kasalliklari
О‘zlashtirish
(о‘qitish)
hamda favqulodda vaziyatlarni oldini olish malakasi
natijalari
shakllanadi. O‘quvchining turli sohalarda, kasb yo‘nalishlari
bo‘yicha mehnatni muhofaza qilish qoidalari, ularni amalga
oshirish tartibi bo‘yicha ko‘nikmaga ega bo‘ladi.
- mehnat muhofazasi va xavfsizlik texnikasi qoidalari;
- mehnat qonunchiligi;
- mehnat gigienasi va ishlab chiqarish sanitariyasi qoidalari;
- kasbiy faoliyatda shikastlanishga sabab bo‘ladigan holatlar
Bilim
to‘g‘risida ma’lumotlar;
- elektr xavfsizligi va elektr tokidan shikastlashdan himoya qilish
qoidalari;
- yong‘inga qarshi himoya tizimlari;
- tashqi muhit xavfsizligini bilish
- kasbiy faoliyatda mehnat xavfsizligi talablariga muvofiq ishni
tashkil etish va mehnat xavfsizligini ta’minlash;
- texnik tizimlar va texnologik jarayonlarda sodir bo‘ladigan
xavflardan saqlanish;
- shaxsiy himoya vositalaridan foydalanish;
Kо‘nikma
- elektr tokidan yoki boshqa sababdan shikastlanganda birinchi
yordam ko‘rsatish;
- yong‘inni o‘chirish foydalaniladigan jihozlarni ishlatish;
− “PTE” texnik ishlatish qoidalari, “PTB” texnika xavfsizligi
qoidalari, “PUE” elektr qurilmalarining qurilish qoidalari
bo‘yicha faoliyatini olib borish.
Umumkasbiy hamda maxsus fanlar bloklaridagi ayrim kasbiy
О‘quv rejasiga muvofiq
faoliyatda xavfsizlikni ta’minlashga mazmunan yaqin boʻlgan
о‘zaro
bog‘liq
bо‘lgan
fanlar bilan о‘zaro bog‘liq bо‘lib, uslubiy jihatdan uzviy ketmafanning nomi
ketligi ta’minlangan.
N–Nazariy ta’lim;
О‘qitishni tashkiliy shakli
A–Amaliy ta’lim;
NA–Nazariy va amaliy ta’lim birgalikda tashkil etiladi;
Dasturga qо‘yilgan talab
О‘qitish tili
Baholash tartibi
О‘quvchilarning bilim va
kо‘nikmalarini baholash
MX–Maxsus xonada о‘tkaziladigan mashg‘ulot.
Majburiy
Guruhda belgilangan о‘qitish tili asosida
Baholash bо‘yicha amaldagi tartib asosida
Yozma, og‘zaki, savol-javob, test, amaliy topshiriq
Mustaqil ta’ lim
Mavzuning nomi
О‘ qitishni
tashkiliy shakli
T/r
Jami
2. О‘quv dasturi mazmuni
2
N
1
2
N
1
4
N
1
Mehnat gigiyenasi meyorlari. Ish vaqti,
dam olish vaqti, ta’til vaqti va boshqa vaqt
meyorlari.
2
N
1
Shaxsiy muhofaza vositalari. Nafas olish
a’zolarini himoya qiluvchi vositalar. Paxtadokali niqob, respiratorlar, gazniqoblar va
avtanom nafas olish apparatlari, ulardan
to‘g‘ri foydalanish tartibi.
Teri muhofaza vositalari. Xavf omillariga
ko‘ra qo‘llaniladigan himoya kiyimlar,
ulardan to‘g‘ri foydalanish tartibi.
4
NA
1
Mavzuning qisqacha mazmuni
1-bo‘lim. Mehnat qonunchiligi
1.
Kirish.
Mehnat
muhofazasining
umumiy
masalalari
2.
Mehnatni
muhofazasining
nazariy
va
qonunchilik
asoslari. Mehnat
qonunchiligida
huquqiy
va
tashkiliy masalalar
3.
Ishlab
chiqarish
sanitariyasi
4.
5.
Mehnat gigiyenasi
Zararli,
xavfli
omillardan
himoyalanish
vositalari
Kirish. Mehnat muhofazasining umumiy
masalalari.
Mehnat qonunchiligida huquqiy va
tashkiliy
masalalar
Mehnatni
muhofazasining nazariy va qonunchilik
asoslari. Xavfsiz mehnat sharoitini yaratish
tadbirlari.
Texnika
xavfsizligi
muxandisining vazifalari. Yo‘riqnomalar.
Mehnat xavfsizligini ta’minlash bo‘yicha
davlat va jamoa nazorati. Mehnat
xavfsizligi qoidalari buzilganda javobgarlik
turlari.
2-bo‘lim. Sanoat sanitariya va gigiyenasi
Ishlab chiqarish sanitariyasi va mehnat
gigiyenasi. Sanitariya talablari va mehnat
sharoiti. Ishlab chiqarish sanitariyasi. Havo
orqali ishchiga ta’sir etadigan zararlar,
noqulay mikroiqlim, changlar, gazlar,
shovqinlar, infra va ultratovushlar,
tebranma harakatlar, yoritilish darajasi,
nurlanish ko‘rsatkichlari.
7.
Mehnat
jarayonida
jarohatlanish va
kasb
kasalligi
sabablarini tahlil
qilish.
Xavfsiz
mehnat sharoitini
yaratish
8.
Ishlab chiqarishda
elektr xavfsizligini
ta’minlash
9.
Katta energiya va
bosim
bilan
ishlovchi uskuna
va
qurilmalarni
ishlatishdagi
xavfsizlik talablari
3-bo‘lim. Texnika xavfsizligi
Ishlab chiqarishda texnika xavfsizligi, uning
maqsadi, vazifasi va ahamiyati. Texnika
xavfsizligini
ta’minlashning
asosiy
bosqichlari. Ishlab chiqarishda yuzaga
keladigan
xavfli
omillar,
ularning
guruhlanishi. Mashina va mexanizmlarning
xavfli
joylari
(zonalari).
Mashina,
mexanizm, jihozlar va kichik mexanizatsiya
vositalarining texnik holatiga bo‘lgan
umumiy va maxsus xavfsizlik talablari.
Mashina va mexanizmlarni yuqori xavfli va
zararli sharoitlarda ishlatishdagi xavfsizlik
talablari.
Mehnat jarayonida jarohatlanish va kasb
kasalligi sabablarini tahlil qilish. Xavfsiz
mehnat sharoitini yaratish. O‘zbekiston
Respublikasining
baxtsiz
hodisalar
to‘g‘risidagi nizomi. Baxtsiz xodisa turlari.
Baxtsiz xodisalarning oldini olish tadbirlari.
Jaroxatlanish sabablarini taxlil etish va
mehnat muhofazasi masalalarini iqtisodiy
baholash.
Elektr tokining inson organizmiga ta’sir
qilishining o‘ziga xos xususiyatlari. Elektr
tokining inson organizmiga ta’siri oqibatini
belgilovchi omillar.
Tegish
kuchlanishiga
va
qadam
kuchlanishiga tushish holatlari. Elektr
uskunalarining va elektr qurilmalari
joylashgan xonalarning elektr xavfsizligi
bo‘yicha
klassifikatsiyasi.
Kuchlanish
ostidagi tok o‘tkazuvchi qismlarga tegib
ketishdan himoyalanish usullari va
vositalari.
Katta energiya va bosim bilan ishlovchi
uskuna, qurilmalarning va idishlarning
turlari va guruhlanishi. Uskunalarning
xavfsizligini nazorat qilish asboblariga
qo‘yiladigan umumiy xavfsizlik talablari.
Bug‘ va suv qozonlarini ishlatganda
xavfsizlik talablari.
Suyultirilgan, eritilgan va siqilgan gazlar
saqlanadigan
idishlarni
ishlatganda
xavfsizlik
talablari.
Kompressor
Mustaqil ta’ lim
6.
Texnika
xavfsizligining
maqsadi, vazifasi
va ahamiyati
Mavzuning qisqacha mazmuni
О‘ qitishni
tashkiliy shakli
Mavzuning nomi
Jami
T/r
4
N
1
4
NA
1
4
NA
1
2
N
1
10.
11.
12.
13.
14.
qurilmalarini
ishlatganda
xavfsizlik
talablari.
Ishlab chiqarishdagi yuklarning xavfsizlik
bo‘yicha guruhlanishi. Odamlarni transport
vositalarida tashishda xavfsizlik talablari.
Xizmat
ko‘rsatuvchi
xodimlarga
Yuk tashish va
qo‘yiladigan talablar.
yuklash-tushirish
4
N
ishlarida xavfsizlik
Yuklash-tushirish mashina va vositalarining
talablari
texnik holatiga qo‘yiladigan xavfsizlik
talablari. Yuklash-tushirish maydonchasiga
va materiallarni saqlashga, joylashtirishga
bo‘lgan xavfsizlik talablari.
4-bo‘lim. Favqulodda vaziyatlarni oldini olish, to‘g‘ri harakatlanish va yong‘in xavfsizligini
ta’minlash
Ishlab chiqarish jarayonida, shuningdek
Texnogen
inson omili natijasida yuzaga kelishi
xususiyatli
mumkin bo‘lgan favqulodda vaziyatlar.
favqulodda
Avariya, halokat va boshqa nosozliklar
2
N
vaziyatlar. Ularni
natijasida ishchi va xizmatchilarning
oldini olish chora
jabrlanish ehtimoli. Texnogen xususiyatli
tadbirlari
favqulodda vaziyatlarni oldini olish choratadbirlari.
Mehnat jarayonida zilzila, suv toshqini va
kuchli shamol yuzaga kelganda to‘g‘ri
Tabiiy xususiyatli
harakatlanish tartibi.
favqulodda
vaziyatlar, ularda
Ish joyida zilzilaga qadar, zilzila vaqtida va
2
N
to‘g‘ri
zilziladan keyingi to‘g‘ri harakatlar tartibi.
Harakatlanish
Tabiiy xususiyatli favqulodda vaziyatlar
tartibi
oqibatlarini bartaraf etishga jalb etiladigan
kuch va vositalar, ularning imkoniyatlari.
Yong‘inning oldini olish va о‘chirishni
Yong‘inning oldini
tashkil qilish, evakuatsiya chora-tadbirlari.
olish
va
О‘t о‘chirish vositalari. Yong‘inga qarshi
о‘chirishni tashkil
tadbirlar. О‘t о‘chirish vositalarining
qilish, evakuatsiya
2
N
turlari. Yong‘inni о‘chirish usullari. О‘tni
chora-tadbirlari.
о‘chirishda suv ta’minoti. Avtomatik о‘t
О‘t
о‘chirish
о‘chirish uskunalari. Yong‘in darakchilari va
vositalari
aloqa vositalari.
Ish
joyida
Qutqaruv
va
fuqaro
muhofazasi
favqulodda
tuzilmalari.
Tuzilmalar
tarkibiga
vaziyatlarni
kiritiladigan ishchi, xodimlarga qo‘yilgan
bartaraf etish va
talablar.
Tuzilmalarning
favqulodda
2
A
jabrlanganlarga
vaziyatlar oqibatlarini bartaraf etishdagi
birinchi yordam
ishtiroki.
ko‘rsatish
Jabrlanganlarga birinchi yordam ko‘rsatish
Mustaqil ta’ lim
Mavzuning qisqacha mazmuni
О‘ qitishni
tashkiliy shakli
Mavzuning nomi
Jami
T/r
1
1
1
1
1
Mustaqil ta’ lim
Mavzuning qisqacha mazmuni
О‘ qitishni
tashkiliy shakli
Mavzuning nomi
Jami
T/r
40
36/4
14
tartibi. Hayot uchun zarur bo‘lgan omillar
(qon ketish, hushdan ketish, yurak
faoliyatini buzilishi, shok holatlari va h.k.)
ularni tiklash tartibi.
Jami:
3. О‘quvchilarning bilim va kо‘nikmalarini baholash
О‘quv dasturi davomida о‘quvchilar tomonidan о‘zlashtirilgan bilim va kо‘nikmalar ichki
nazorat bо‘yicha amaldagi tartib asosida baholanadi.
Baholash usullari yozma, og‘zaki, savol-javob, test, amaliy topshiriqlardan iborat bо‘lib,
ular о‘quv elementini о‘zlashtirish natijalarini aniqlashga imkon beradi. Nazorat savollari va
topshiriqlar qо‘yilgan maqsadga hamohang bо‘lishi lozim.
4. Tavsiya etiladigan adabiyotlar rо‘yxati:
I. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining asarlari
1. Mirziyoyev Sh.M. Milliy taraqqiyot yо‘limizni qat’iyat bilan davom ettirib,yangi
bosqichga kо‘taramiz. T.: – “О‘zbekiston”, - 2018.
2. Mirziyoyev Sh.M. Xalqimizning roziligi bizning faoliyatimizga berilgan eng oliy bahodir.
T.: – “О‘zbekiston”-2018.
II. Normativ-huquqiy hujjatlar
3. O‘zbekiston Respublikasining 2006-yil 28-sentabrda qabul qilingan “Xavfli ishlab
chiqarish obyektlarining sanoat xavfsizligi to‘g‘irsida”gi Qonuni.
4. O‘zbekiston Respublikasining 2008-yil 10-sentabrda qabul qilingan “Ishlab
chiqarishdagi baxtsiz hodisalar va kasb kasalliklaridan majburiy davlat ijtimoiy sug‘urtasi
to‘g‘risida”gi Qonuni.
5. O‘zbekiston Respublikasining 2016-yil 22-sentabrda qabul qilingan “Mehnatni
muhofaza qilish to‘g‘risida”gi (yangi taxriri) Qonuni.
6. O‘zbekiston Respublikasining 2020-yil 23-sentabrda qabul qilingan “Ta’lim
to‘g‘risida”gi Qonuni.
7. O‘zbekiston Respublikasining 2022-yil 17-avgustda qabul qilingan “Aholini va
hududlarni tabiiy hamda texnogen xususiyatli favqulodda vaziyatlardan muhofaza qilish
to‘g‘risida”gi Qonuni.
8. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1997-yil 6-iyundagi “Ishlab
chiqarishdagi baxtsiz hodisalarni va xodimlar salomatligining mehnat vazifalarini bajarish bilan
bog‘liq boshqa xil zararlanishini tekshirish va hisobga olish to‘g‘risidagi nizomni tasdiqlash
haqida”gi 286-sonli qarori.
9. O‘zbekiston
Respublikasi
Vazirlar
Mahkamasining
2020-yil
20-oktabrdagi “Yong‘in xavfsizligi qoidalarini tasdiqlash to‘g‘risida”gi 649-sonli qarori.
III. Asosiy adabiyotlar
10. Yormatov G‘. va b. “Mehnatni muhofaza qilish” Darslik–T.: “O‘zbekiston” - 2002 y.
11. Yuldashev O.R. va b. “Mehnat muhofazasi va texnika xavfsizligi” Darslik–T.: Davr 2014 y.
12. Yuldashev O.R., Djabborova Sh.G., Xasanova O.T. “Hayot faoliyati xavfsizligi” Darslik–
T.: “Toshkent-Iqtisodiyot”, 2014.– 268 b.
13. Ibragimov Е.I., Gazinazarova S., Yuldashev O.R., “Mehnat muhofazasi maxsus kursi”.
Darslik.-Т.: ТIMI, 2014.-536 б.
14. Yormatov G‘. “Mehnatni muhofaza qilish” Toshkent, 2001y.
15. Boymirzayev A. “Hayot xavfsizligi va birinchi tibbiy yordam” T.: Zilol buloq, 2019.-396
b.
IV. Qo‘shimcha adabiyotlar
16. Hikmatullayev S. va boshqalar. “Geologik xavfli hodisalar” Uslubiy ishlanma. T.,2008.14 b.
17. Ayubov E.N. “Действия в экстремальных ситуациях (самозащита)”, научнопопулярное издание – M., 2017.
18. Ayubov E.N. “Природные угрозы”, научно-популярное издание – M., 2017.
19. Ayubov E.N. “Пожары и взрывы”, научно-популярное издание – M., 2017.
20. Ayubov E.N. “Первая помощь”, научно-популярное издание – M., 2017.
21. Abidova F.A., “Favqulodda vaziyatlarda aholining harakatlari bo‘yicha tavsiyalar” – T.,
2017.
22. Gafurov N.N., “Радиация и лучевая болезнь” Методическая разработка – T., 2017.
23. Abidova F.A., Abidov A.B., “Kuchli ta’sir etuvchi zaharli moddalarning xususiyatlari”
Uslubiy qo‘llanma – T., 2018.
24. Haydarov R. va boshqalar. “Fuqarolar uchun zilzila vaqtida tegishli harakat va
tadbirlarni amalga oshirish” Uslubiy qo‘llanma. Т.,2021.-14 б.
V. Internet manbalari
1. www.fvv.uz
4. www.fvvfmi.uz
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
PROFESSIONAL TA’LIMNI RIVOJLANTIRISH
INSTITUTI
BOSHLANG‘ICH PROFESSIONAL TA’LIMNING
30610201- Apparat va dasturiy ta’minot sozlovchisi kasbi bo‘yicha
“Elektrotexnika va elektronika asoslari” fanidan
O‘QUV DASTURI
Kvalifikatsiya(lar) nomi:
Apparat va dasturiy ta’minot
sozlovchisi
O‘quv rejadagi tartib raqami:
2.02
Ajratilgan soat:
40
Toshkent – 2023
O‘quv dasturi Professional ta’limni rivojlantirish instituti Aloqa va axborotlashtirish,
telekommunikatsiya texnologiyalari yo‘nalishlari bo‘yicha o‘quv-metodik birlashmasining
2023yil 04-avgustdagi 5-sonli majlis bayoni bilan ma’qullangan.
O‘zbekiston Respublikasi Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi huzuridagi Oliy va o‘rta
maxsus, kasb-hunar ta’limi yo‘nalishlari bo‘yicha o‘quv-uslubiy birlashmalar faoliyatini
Muvofiqlashtiruvchi kengashining 2023-yil 11-avgustdagi 4-son yig‘ilishida ma’qullangan va
Vazirlikning 2023-yil 25-avgustdagi 391-son buyrug‘i bilan TASDIQLANDI VA JORIY ETILDI.
Tuzuvchilar:
M.S.Xudayberganova
Urganch shahar 1-son kasb-hunar maktabi
maxsus fan o‘qituvchisi
G.S.Raximova
Pedagogik innovatsiyalar, kasb hunar ta’limi
boshqaruv hamda pedagog kadrlarni qayta
tayyorlash va ularni malakasini oshirish
instituti Raqamli ta’lim texnologiyalari
boshqarmasi bosh mutaxassisi
Pedagogik innavatsiyalar, professional ta’limi
boshqaruv hamda pedagog kadrlarni qayta
tayyorlash va ularni malakasini oshirish
instituti Raqamli ta’lim texnologiyalari
boshqarmasi bosh mutaxassisi
Navoiy Davlat Pedagogika Instituti Informatika
va AT kafedrasi o‘qituvchisi
G. Jo‘raqulova
D.N.Jumayeva
O‘.R.Xolmirzayev
Taqrizchilar:
To‘raqo‘rg‘on tuman 2-son kasb-hunar
maktabi maxsus fan o‘qituvchisi
T. R. Nurmuxamedov
Toshkent davlat transport universiteti
“Tpansportda
axborot
tizimlari
va
texnologiyalari” kafedrasi professori, t.f.d.
H.Madaminov
Toshkent
axborot
texnologiyalari
universiteti Mobil aloqa texnologiyalari
kafedrasi mudiri
1. O‘quv dasturi umumiy talablari
Dastur nomi
Elektrotexnika va elektronika asoslari
Ajratilgan soat
40
Mavzular soni
17
Dasturning maqsadi
O‘zbekiston
Respublikasi
energetikasini
rivojlantirish
bosqichlari, energetika sistemasi, elektrotexnika magnit va
elektromagnit zanjirlar, doimiy va o‘zgaruvchan toklarni ishlab
chiqarish, elektr mashinalari, elektr jihozlar, elektr apparatlar,
elektron va o‘lchov asboblari, elektr manbalari, elektron
texnikasini tuzilishi, tavsifi va ishlash prinsiplarini o‘rgatadi.
O‘zlashtirish (o‘qitish) natijalari
O‘qish davrida o‘quvchi kondensatorlar, elektr sig‘im,
kondensatorlarni ulash, qarshiliklarni ulash usullari,
o‘tkazgichlarda kuchlanish va quvvatning yo‘qoti-lishi,
tok rezonasi, quvvat koefitsienti, aktiv va reaktiv energiyasini,
3. uch fazali zanjirdagi aktiv, reaktiv va to‘la quvvati, uch fazali
iste’molchilarining uchburchak shaklida ulangan zanjirini
tekshirish,
etalon asbob yordamida o‘lchov asboblarini tekshirish,
parallel uyg‘otgichli o‘zgarmas tok dvigatelini tekshirish bir
fazali transformatorlarning ishlash tartibi,
ekvivalent miqdorlar usuli bilan elekrodvigatellarni
tanlash usullarini o‘rganadi va mustaqil bajara oladil
Kompyuterning elektr jihozlari bilan ishla oladi;
Kompyuter elektr sxemalarini tasniflaydi;
Kompyuter elektr taminot bloki xarakteristikasini
yoritib beradi;
Kompyuterning o‘zida elektr saqlovchi qurilmalari va
ular bilan ishlashda xavfsizlikni ta’minlash ko‘nikmasini
egallaydi;
Kompyuter qurilmalarida elektr kuchlanishlar va
kullaerga qo‘yiladigan talablarni tasniflay oladi.
Bilimlar
- o‘zgarmas va o‘zgaruvchan elektr toki xususiyatlari;
- elektr tokining kuchi, kuchlanishi, quvvatini, o‘tkazuvchilar
qarshiligini o‘lchov birliklarini, ularni o‘lchash usullari;
- sodda elektrik, magnit va elektron zanjirlarni asosiy
parametrlarini hisoblash va o‘lchash usullari;
- o‘tkazuvchilar va tok manbalarini ketma-ket va parallel
ulash prinsiplari;
- elektr o‘lchov asboblari (ampermetr, voltmetr) tuzilishini,
ularning ishlash prinsiplarini, elektr zanjiriga ulash qoidalari;
- o‘zgarmas va o‘zgaruvchan tok dvigatellari magnit maydoni
xususiyatlarini, ularning tuzilishi va ishlash prinsiplari;
- ishlatayotgan dastgohlarda o‘rnatilgan elektrodvigatellarni
ishga tushirish va to‘xtatish qoidalari;
- elektrodvigatellarning himoya apparatlari;
-
Ko‘nikmalar
O‘quv rejasiga muvofiq o‘zaro
bog‘liq bo‘lgan fanning nomi
qisqa tutashuvdan saqlanish (yerga ulash, nollash) usullari.
- sodda elektr sxemalarini o‘qish va yig‘ish;
- o‘lchov birliklarida tok kuchi, kuchlanish, quvvat va
o‘tkazuvchilar qarshiligini o‘lchash;
- elektr sxemalarini yig‘ish va montaj qilish;
- elektr o‘lchov asboblari bilan ishlash;
- kerakli hisob-kitoblarni amalga oshirish;
- qisqa tutashuvdan himoyalanishni amalga oshirish;
Fizika, matematika, kimyo, informatika,
O‘qitishni tashkiliy shakli
N – Nazariy ta’lim;
A – Amaliy ta’lim;
NA – Nazariy va amaliy ta’lim birgalikda tashkil etiladi; MX
– Maxsus xonada o‘tkaziladigan mashg‘ulot.
Dasturga qo‘yilgan talab
Majburiy
O‘qitish tili
Guruhda belgilangan o‘qitish tili asosida
Baholash tartibi
Baholash bo‘yicha amaldagi tartib asosida
O‘quvchilarning bilim va
ko‘nikmalarini baholash
Yozma, og‘zaki, savol-javob, test, amaliy topshiriq
1
Elektr maydoni.
Elektromagnit tizm
2
O‘zgarmas tok
elektr zanjirlari va
ular bilan ishlash
3
Bir fazali
o‘zgaruvchan tok
zanjirlarida ishlash
4
Uch fazali tok
zanjirlarida ishlash
Mavzuning qisqacha mazmuni
Kulon qonuni. Elektr maydonining ta’riflari,
kuchlanish, potensial kuchlanish. Elektr maydondagi. O‘tkazgichlar elektrostatik induksiya.
Dielektriklarning mustahkamligi. Elektroizolatsion
materiallar
to‘g‘risida
ma’lumotlar.
Kondensatorlar, elektr sig‘im, kondensatorlarni
ulash. Elektr maydonining aniqlanishi va tarifi.
Magnit maydon va magnitmaydon zanjirlari.
Magnit yurituvchi kuch (MYuK), Magnit oqimi.
To‘la tok qonuni va uni maydonni xisoblashda
qo‘llash. Magnit maydonda me-xanik kuchlar.
Elektrostatik maydon.
Elektr zanjirlari to‘g‘risida umumiy ma’lu-motlar,
ta’rifi va tavsifi. Elektr tokining ta’rifi va turlari.
Elektr zanjirining elementlari, manbaning EYuK va
iste’molchining
qisqich-lardagi
kuchlanishi.
Murakkab elektr zanjirini hisoblash.
O‘zgaruvchan tok miqdori aniqlash. O‘zgaruvchan tokning aniqlash. O‘zgaruvchan tok
miqdorlarini belgilash. Tokning oniy amplitu-dasi,
effekt qiymatlari va EYuK, davr, burchak
chastotasi, davriy chastota, bosh-lang‘ich faza,
fazalar siljishi, sinussoida qiymatlarining vektor
tasviriga chiqarish. O‘zgaruvchan tok zanjirida
aktiv qarshilik vektor diagrammasi, tenglamasi va
grafigini aniqlash. Aktiv qarshilik va induktiv
g‘altak ketma-ket ulangan zanjir, tenglamasi,
grafigi va vektor diagrammasini bajarish.
Kuchlanish lar rezonansini va tarmoqlanmagan
o‘zgaruv-chan tok zanjirini aniqlash. Bir fazali
o‘zgarchan zanjirlarini tekshirish.
Uch fazali EYUKni olish. Uch fazali zanjirni
aniqlash. Uch faza generatorining cho‘lg‘am-larini
yulduz shaklida ulash. Uch fazali generatorning
cho‘lg‘amlar uchburchak shaklda ulash. Faza va
liniyali kuchlanishlar, ular orasida bog‘lanishni
aniqlash. Elektr iste’molchilarini yulduz va
uchburchak shaklida ulash. Uch fazali va liniyaviy
toklar va ular orasidagi bog‘lanishni aniqlash. Uch
fazali iste’molchilarining yulduz shaklida ulangan
zanjirda tekshirish.
2
N
Mustaqil ta'lim
Mavzular nomi
O‘ qitishning
tashkiliy shakli
№
Jami
2. O‘quv dasturi mazmuni
1
2
A
2
A
2
A
5
Elektr o‘lchovlarini
ishlatish
6
Transformatorlar
bilan ishlash
7
O‘zgarmas va
o‘zgaruvchan tok
elektr mashinalari
bilan ishlash.
8
9
Avtomatikaning
elektr va magnit
elementlari
Elektr yuritma
asoslari
Elektr o‘lchovlar va elektr o‘lchov asbob-laridan
foydalanish. To‘g‘ri va qo‘shimcha yo‘l bilan
o‘lchash. O‘lchov hatoliklari, o‘l-chov asboblari
shartli belgilarini aniqlash. Magnitoelektrik
o‘lchov mexanizmlaridan foydalanish. Elektr
tokini o‘lchash asboblarini ishlatish. Ampermetr
va volt-metrlarda o‘lchash. Quvvatni o‘lchash.
Induksion o‘lchov mexanizmlar, induksion
schetchik yordamida elektroenergiyani o‘lchash.
Qarshiliklarni o‘lchash usullaridan foydalanish.
Qarshilikni taqqoslash usullari bilan o‘lchash.
Etalon asbob yordamida o‘lchov asboblarini
tekshirish.
Transformatorlarning turlarini aniqlash. Bir fazali
transformatorning sozlash. Transfor-matsiyalash
koeffitsenti,
nominal
miqdorlar,
magnit
o‘tkazgichlar,
cho‘lg‘amlar
bilan
ishlash.
Transformatorning ishlash rejimlari aniqlash:
Transformatorning
energiya
yo‘qo-tishini
aniqlash. Bir fazali transformatorlar bilan ishlash.
O‘zgarmas tok elektr mashinalari turlarini
aniqlash. O‘zgarmas tok mashinalarining tuzilishi,
mashinalarning
qaytaruvchanligi
aniqlash.
O‘zgarmas tok mashinalarida ishlash. O‘zgarmas
tok generatori bilan ishlash. O‘zgarmas tok
dvigatelini tekshirish. Parallel uyg‘otgichli
o‘zgarmas
tok
dvigatelini
tekshirish.
O‘zgaruvchan tok mashinalarining turlarini
aniqlash. Uch fazali asinxron dvigatelining
tuzilishi va aylanish tezligi aniqlash. Rotor
sirpanishi. qisqa tutashgan rotorli va faza rotorli
asinxron dvigatellarni yurg‘izib yuborish, aylanish
chastotasini rostlash. Qisqa tutashgan rotrli va
fazali rotrli asinxron dvigatellarni yurgizib
yuborish, aylanish chastotasini rostlash.
2
A
2
A
2
A
Avtomatika to‘g‘risida umumiy tushunchalar.
Avtomatika sistemalari va ishlab chiqarish jarayonini avtomatlashtirish. O‘lchov datchik-lari.
Parametrli datchiklar. Generatorli dat-chiklar.
avtomatika avtotransportda tutgan o‘rni.
2
N
1
Elektr yuritma to‘g‘risida tushuncha. Mexanik
ta’rifnoma bo‘yicha elektr dvigatellarni tanlash.
Tashqi muhit ta’siridan saqlash turi buyicha
elektrodvigatellarning
turlari.
Elektrodvigatellarni
ishlash
tartibi.
Elektrodvigatellarning qizishi va sovushi. Elektrodvigatellarni quvvati bo‘yicha tanlashniig umumiy
sharti. Ekvivalent miqdorlar usuli (Tok, kuvvat,
moment) bilan elekrodvigatellarni tanlash.
2
N
1
10
Elektr energiyani
ishlab chiqarish va
taqsimlash
11
Yarim o‘tkazgichli
asboblar.
12
Fotoelektron
asboblarni sozlash
va ishlatish
13
Elektron
to‘g‘rilagichlar va
stabilizatorlar bilan
ishlash
14
Elektron
kuchaytirgichlar
15
Kompyuterning
elektr jihozlari
bilan ishlash
Elektroenergiya iste’molchilarini elektr bilan
ta’minlash
sxemalari
Elektrosistema
va
energosistema to‘g‘risida tushuncha.
Yarim o‘tkazgichlarning o‘tkazuvchanligi. Yarim
o‘tkazgichli diod. Voltamper tavsif-nomasi.
Parametrlar belgilanishi va bog‘lanishi, diodning
ishlatilishi. Diodning tuzilishi, ulanish usullari.
Umumiy
emitter
sxemasida
ulangan
tranzistorlarning parametrlari va tav-sifnomasi.
Tranzistorlarning shartli belgilari, tamg‘alanishi.
Teristorlarning
tuzilishi,
ish-lash
tartibi.
Dinistorlar, voltamper tavsifnomalari. Yarim
o‘tkazgich diodning voltamper xarakteristikasini
olish.
Tashqi va ichki fotoeffektli fotoelementlarni
ishlatish. Lampali fotoelementlarning asosiy
tavsifnomalari va parametrlarini aniqlash.
Fotoelektron kuchaytirgichlar, fotorezistorlar.
quyosh fotoelementlari va fotodiodlar, shartli
belgilari, ishlatiladigan sohasi. Bir va ikki yarim
davrli kuchlanish to‘g‘rilagichlarning ossilograf
yordamida chiqish kuchlanishni tekshirish.
To‘g‘irlagichlar haqida asosiy ma’lumotlar.
To‘g‘rilagichlarning tuzilishi. Bir fazali va uch fazali
to‘g‘rilagichlar, shakli, ishlash jarayoni. Silliqlovchi
filtrlar. Tok va kuchlanish stabilizatorlari, ularning
vazifasi. Tok va kuchlanish elektron
stabilizatorlarning sxemasi, ularning ishlash
tartibini anioqlash.
Kuchlanish, tok va quvvatni kuchaytirish
asboblarini ishlatish. Kuchaytirgichlarning turlari
va
ishlash
vazifalarini
aniqlash.
Kuchaytirgichlarning asosiy ko‘rsatgichlarini
belgilash. Kuchaytirgich pog‘onasi. Kuchay-tirgich
elementlarini dinamik tavsifi, yuklama grafigi,
ichki nuqtani aniqlash, yuklamali zan-jirda tok va
kuchlanishning grafigini ko‘rish.
Quvvat ta'minotining jihozlari, USB portlar: USB
(Universal Serial Bus) portlar, HDMI portlar:
HDMI (High-Definition Multimedia Interface)
portlar, Ethernet portlar, Audio va mikrofon
portlari, VGA va DVI portlar.
2
N
1
2
N
1
2
N
2
N,A
2
N
1
2
N,A
1
16
Kompyuter elektr
sxemalari bilan
ishlash
Blok sxema: kompyuter tizimining asosiy
qismlarini va ularga bog‘liq aloqalarini bloklar
ko‘rinishi, Elektr sxema: kompyuter tizimining
elektrik aloqalari, Lozimli sxema: kompyuter
tizimining
loyihalashi,
Aloqa
sxemalari:
kompyuter
tizimining
aloqalari.
2
N,A
1
17
Kompyuter elektr
taminot bloki
xarakteristikasi
Quvvat ta'minoti, kuchli disk, batareya, kabel va
portlar, quvvat ta'minotining effektivligi, quvvat
ta'minotining xususiyatlari.
2
N,A
2
N,A
1
N,A
1
N,A
2
18
19
20
Kompyuter
jihozlarining elektr Monitor, Kompyuter karta (ana karta),
istemoli miqdori va Processor, Grafika kartasi, RAM (Random Access
2
elektr istemolini
Memory), Kuchli disk.
hisoblash
Batareya, CMOS batareya, Uninterruptible Power
Kompyuterning
Supply (UPS), Surge protector: kompyuter tizimini
o‘zida elektr
elektr voltajining o‘zgarishlari va elektr voltajining
2
saqlovchi
yuqori bo‘lishi kabi zararli ta'sirlardan himoya
qurilmalari
qilish qurilmasi, Power strip: kompyuter tizimiga
bir nechta elektr qurilmalarini ulash qurilmasi.
Processor, kompyuter tizimining yurituvchi qismi
bo‘lib, ma'lumotlarni hisoblash va boshqarish
uchun
ishlatiladi.
Grafika kartasi, kompyuter tizimida grafik
ma'lumotlarni ishlab chiqarish va ko‘rsatish
Kompyuter
uchun
ishlatiladi.
qurilmalarida
Kuchli disk, kompyuter tizimida ma'lumotlarni
elektr
saqlash
uchun
ishlatiladi.
kuchlanishlar va
Monitor, kompyuter tizimining chiqish qurilmasi
2
kullaerga
bo‘lib, ma'lumotlarni vizual ravishda ko‘rsatish
qo;yiladigan
uchun
ishlatiladi.
talablar.
Klaviatura va sichqoncha, kompyuter tizimiga
ma'lumotlarni kiritish va boshqarish uchun
ishlatiladi.
Printer va skaner, kompyuter tizimiga
ma'lumotlarni chop etish va skanlash uchun
ishlatiladi.
Jami
40
3.
24/16 14
O‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalarini baholash
O‘quv dasturi davomida o‘quvchilar tomonidan o‘zlashtirilgan bilim va ko‘nikmalar ichki
nazorat bo‘yicha amaldagi tartib asosida baholanadi.
Baholash usullari yozma, og‘zaki, savol-javob, test, amaliy topshiriq-lardan iborat bo‘lib,
ular o‘quv elementini o‘zlashtirish natijalarini aniqlashga imkon beradi. Nazorat savollari va
topshiriqlar qo‘yilgan maqsadga hamohang bo‘lishi lozim.
4. Tavsiya etiladigan adabiyotlar ro‘yxati:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.Mirziyoyavning 2018 yil 7 iyundagi “Har bir
oilatadbirkor» dasturini amalga oshirish to‘g‘risidagi PQ-3777-sonli Qarori.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.Mirziyoevning 2018 yil 14 iyuldagi «Aholi bandligini
ta’minlash borasidagi ishlarni takomillashtirish va samaradorligini oshirish chora-tadbirlari
to‘g‘risida»gi PQ-3856-sonli Qarori.
Shavkat Mirziyoev “Milliy taraqqiyot yo‘limizni qat'iyat bilan davom ettirib, yangi
bosqichga ko‘taramiz” Toshkent – “O‘zbekiston”-2018.
Shavkat Mirziyoev “Xalqimizning roziligi bizning faoliyatimizga berilgan eng oliy baxodir”
Toshkent – “O‘zbekiston”-2018.
M.T.Turdiyev. “Elektrotexnika va elektronika asoslari” o‘qituvchi nashriyot – matbaa ijodiy
uyi Toshkent-2014
Q.Odilov. Umumiy elektrotexnika va elektronika asoslari(lotin). –Toshkent: Ilm-ziyo- 2005y.
Turdiev. M “Elektrotexnika va elektronika asoslari”: -Toshkent, O‘qituvchi, 2002y.
B.Mamadjanov, O.Nazarov. “elektrotexnika va elektronika asoslari” Andijon mashinasozlik
instituti. Andijon - 2013
Karimov A.S. Elektrotexnika va elektronika asoslari
B.A.Abdullayev, Sh.E.Begmatov, D.X.Xalmanov. «Elektrotexnika va elektronika asoslari»
fanidan virtual laboratoriya ishlarini bajarishga uslubiy ko‘rsatmalar. -Toshkent: ToshDTU,
2016.
Kompyuter tizimlari va tarmoqlari., darslik., A.A. Kaxxarov, Yu.Sh. Avazov, U.A. Ruziyev.,
T.:2019
Tizimli dasturiy ta'minot., qo`llanma., M.M.Aliyev, E.T.Toxirov. ToshTYMI, T.: 2012, 44 bet.
Axborot xavfsizligi asoslari. I.M.Karimov., T.: 2013
Internet manbalari:
1. http://staff.tiiame.uz/storage/users/516/books/huVOXVRPjPV3N7OSXwR
rpV5w
9lWkrdNpAiBMkVFc.pdf
2. https://kompy.info/download/elektrotexnika-va-elektronika-asoslari.doc
3. https://hozir.org/elektrotexnika-va-elektronika-asoslari-v2.html
4. http://ilmiy.bmti.uz/blib/files/74/Elektrotexnika%20va%20elektronika%20 asoslari
5. https://algoritm-centr.ru/uz/history/электротеxника-и основй
электроники
электротеxника-и-основй-электроники-условия-реализаcии-учебнои.html
6. https://begemottic.ru/uz/children/sbor-i-razbor-kompyutera-kak-razobrat-sistemnyi-bloksamomu-kak-razobrat.html
7. https://azkurs.org/elektr-sxemalarini-qanday-oqish-kerak-ulanish-sxemalari-nima-v.html
8. http://kompy.info/maqsadi-va-vazifalari.html?page=13
https://youtu.be/gdGJxBosBxY
9. https://uz.warbletoncouncil.org/partes-internas-computadora-5527
10. https://azkurs.org/1-shkni-elektr-tarmogiga-ulash-elektr-tarmogini-himoyalash-qur.html
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
PROFESSIONAL TA’LIMNI RIVOJLANTIRISH
INSTITUTI
BOSHLANG‘ICH PROFESSIONAL TA’LIMNING
30610201- Apparat va dasturiy ta’minot sozlovchisi kasbi bo‘yicha
“AXBOROT XAVFSIZLIGI” fanidan
O‘QUV DASTURI
Kvalifikatsiya(lar) nomi:
Apparat va dasturiy ta’minot sozlovchisi
O‘quv rejadagi tartib raqami:
2.03
Ajratilgan soat:
60
Toshkent – 2023
O‘quv dasturi Professional ta’limni rivojlantirish instituti Aloqa va axborotlashtirish,
telekommunikatsiya texnologiyalari yo‘nalishlari bo‘yicha o‘quv-metodik birlashmasining
2023yil 04-avgustdagi 5-sonli majlis bayoni bilan ma’qullangan.
O‘zbekiston Respublikasi Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi huzuridagi Oliy va o‘rta
maxsus, kasb-hunar ta’limi yo‘nalishlari bo‘yicha o‘quv-uslubiy birlashmalar faoliyatini
Muvofiqlashtiruvchi kengashining 2023-yil 11-avgustdagi 4-son yig‘ilishida ma’qullangan va
Vazirlikning 2023-yil 25-avgustdagi 391-son buyrug‘i bilan TASDIQLANDI VA JORIY ETILDI.
Tuzuvchilar:
Taqrizchilar:
G.Raximova
Pedagogik innavatsiyalar, professional ta’limi
boshqaruv hamda pedagog kadrlarni qayta
tayyorlash va ularni malakasini oshirish instituti
Raqamli ta’lim texnologiyalari boshqarmasi
bosh mutaxassisi
D.N.Jumayeva
NavDPI “Informatika” kafedrasi o‘qituvchisi
D.D.Djurayev
NavDPI “Informatika” kafedrasi o‘qituvchisi
U.F.Sattorov
Navoiy shahar kasb-hunar maktabi direktori,
filologiya fanlari doktori.
G‘.R.Yodgorov
Navoiy Davlat Pedagogika Instituti informatika
kafedrasi dotsenti, fizika-matematika fanlari
nomzodi
Dastur nomi
Ajratilgan soat
Mavzular soni
Dasturning maqsadi
O‘zlashtirish (o‘qitish)
natijalari
Bilimlar
1.
O‘quv dasturi umumiy talablari
Axborot xavfsizligi
40
6
Axborot xavfsizligini ta’minlash bilan bog‘liq masalalarni
yechishda axborot - kommunikatsiya tizimlarida axborotlarni himoyalash texnologiyalarining o‘rni va istiqbolli
yo‘nalishlari profiliga mos bilim, ko‘nikma va malakani
ta’lim standartida talab qilingan bilimlarni shakllantirish
- axborot xavfsizligi tushunchasi, uni qo‘llanish sohasi
hamda axborot xavfsizligini ta’minlash chora tadbirlari,
usullari va vositalarini tahlil qilib ular asosida axborotni
himoyalash qobi-liyatlarini egallash;
- axborot - kommunikatsion tizimlarni samarali himoya-lash
usul va vositalarini qo‘llay bilish.
davlatning
axborot
xavfsizligini
ta'minlashning
maqsadlari, vazifalari, prinsiplari va asosiy yo‘nalishlari
to‘g‘risida;
- axborotlarni himoyalashning asosiy yo‘nalishlari;
- axborotni kriptografik himoyalash
usullari;
- identifikasiya va autentifikasiya;
- elektron biznes va elektron biznes muhofaza qilish
masalalari;
- ma'lumotlarni
himoyalash.
uzatish
tarmoqlarida
axborotlarni
- mualliflik huquqi orqali axborotni himoya qilishning
huquqiy asoslari;
Ko‘nikmalar
O‘quv rejasiga muvofiq
o‘zaro bog‘liq bo‘lgan
fanning nomi
O‘qitishning tashkiliy
shakli
- Davlatning axborot infratuzilmasini tahlil qilish qobiliyati;
- kompyuter va kompyuter tarmoqlari uchun dasturiy va
apparat homoyasini o‘rnatish va sozlash;
- axborotni himoya qilishning kriptografik usullaridan
foydalanish qobiliyati;
- identifikasiya va autentifikasiya;
- E-biznes va E-biznes muhofaza qilish masalalari;
- elektron raqamli imzo va undan foydalanish huquqi;
- mualliflik huquqi va tijorat sirlaridan foydalangan
holda axborotni himoya qilishni farqlash qobiliyati;
Axborot texnologiyalari asoslari, kompyuter tarmoqlari,
mehnat muhofazasi va texnika xavfsizligi, mobil qurilmaning
dasturiy ta’minoti
N – Nazariy ta’lim;
A – Amaliy ta’lim;
Dasturga qo‘yilgan talab
O‘qitish tili
Baholash tartibi
O‘quvchilarning bilim va
ko‘nikmalarini baholash
NA – Nazariy va amaliy ta’lim birgalikda tashkil etiladi;
MX – Maxsus xonada o‘tkaziladigan mashg‘ulot.
Majburiy
Guruhda belgilangan o‘qitish tili asosida
Baholash bo‘yicha amaldagi tartib asosida
Yozma, og‘zaki, savol-javob, test, amaliy topshiriq
Mavzular nomi
Mavzuning qisqacha mazmuni
Jami
O‘ qitishning
tashkiliy shakli
Mustaqil ta’ lim
2. O‘quv dasturi mazmuni
1.
Axborot xavfsizligi
konsepsiyasi
Axborotning qimmatliligi. Axborot xavfsizligining
konseptual modeli.
Kompyuter viruslari turlari va ular haqida
ma’lumot
Kompyuter viruslaridan himoyalanish tizimini
yaratish
6
N,A
1
2.
Axborotni
himoyalashning
asosiy yo‘nalishlari
Axborotlarni
himoyalash usullari
Axborotni huquqiy muhofaza qilish. Tashkiliy
axborot himoyasi
2
N
Axborotni stenografik himoyalsh usullari
Axborotni kriptografik himoyalsh usullari
Konfidensial axborotlarni ruxsatsiz kirishdan
himoyalash
Sodda shifrlar va ularning xossalari
Simmetrik shifrlash tizimlari
Asimmetrik shifrlash tizimlari
12
N,A
2
va Foydalanuvchi
identifikatsiyasi
va
autentifikatsiyasi
Parollar va sertifikatlar asosida autentifikatsiya
qilish
Foydalanuvchilarni biometrik identifikatsiyalash va
autentifikatsiyalash
Elektron raqamli imzo
Elektron raqamli imzoni yaratish
10
N,A
8
№
3.
4.
Identifikatsiya
autentifikatsiya
5.
6.
Axborot tizimlarida
ma’lumotlarni
himoyalash
Axborotlarni himoyalash metodologiyasi
Kompyuterda ma’lumotlarni himoyalash
Ma’lumotlarni uzatish tarmog‘ida axborotni
himoyalash.
Axborot-kommunikatsion
tizimlarda
suqilib
kirishlarni aniqlash.
Tarmoqlararo
ekranlashtirilgan
texnologiya
(Firewall)
Tarmoqlararo ekranlashtirilgan texnologiyani
o‘rnatish
VPN tarmog‘i va uning ishlash prinsipi
VPN tarmog‘i sozlamalari
Simsiz aloqa tizimlarida axborot himoyasi.
Simsiz qurilmalar xavfsizligi muammolari
Virtual himoyalangan tarmoqlar
22
N,A
6
8
N,A
4
60
24/36
21
Elektron tijorat va uni Elektron biznes va tijorat modellari.
himoyalash
E-biznes va elektron tijoratda axborot xavfsizligi
E-biznes tizimini himoya qilish muammolari.
Internetda elektron magazin va tijorat modeli
Jami:
3.O‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalarini baholash
O‘quv dasturi asosida o‘quvchilar tomonidan o‘zlashtirilgan bilim va ko‘nikmalar
ichki nazorat bo‘yicha amaldagi tartib asosida baholanadi. Baholash usullari yozma,
og‘zaki, savol-javob, test, amaliy topshiriqlardan iborat bo‘lib, ular o‘quv elementini
o‘zlashtirish natijalarini aniqlashga imkon beradi. Nazorat savollari va topshiriqlar
qo‘yilgan maqsadga muvofiq bo‘lishi lozim.
a. Tavsiya etiladigan adabiyotlar ro‘yxati:
1.
N.I.Sodiqova, E.A.Korniyenko, M.D.Xoshimxodjayeva Pereferiya va ofis
qurilmalarinita’mirlash va ishlatish o‘quv qo‘llanma. Toshkent 2013y.
2.
Дж. К. Макин, АнилДесаи Учебный курс Microsoft. Развертывание и
настройка WindowsServer.. 2012 г.
3.
Д. Колиснеченко “Компьютер. Большой самоучитель по ремонту, сборке
и модернизации”, 2010 г.
4.
Abduqodirov A.A., Hayitov A.G‘., Shodiev R. Axborot texnologiyalari fanidan
o‘quv plakatlar to‘plami.- T.: TDPU, 2002y.
5.
Aripov M., Begalov B., Begimqulov U., Mamarajabov M., Axborot
texnologiyalari. O‘quv qo‘llanma – T.: “Noshir”, 2009y.
6.
Aripov M.M., Muhammadiev J.O‘. Informatika, informastion texnologiyalar:
OO‘Yu talabalari uchun darslik.- T.: Navoiy nomidagi O‘zbekiston Milliy kutubxonasining
bosmaxonasi, 2004y.
7.
R.H. Kushatov. Axborot xavfsizligi va intellektual mulkka kirishni boshqarish.
Oʻquv qoʻllanma. – Samarqand: SamDU nashri, 2021
8.
Громов Ю.Ю. Информационные технологии. Тамбов 2015г.
9.
Usmonov A.I., Baxramov F.D. Kompyuter texnologiyalari asoslari. T., 2010y.
10.
D.E.Akbarov. Axborot xavfsizligini ta’minlashning kriptografik usullari va ularning
qo‘llanilishi. Toshkent, "O‘zbekiston markasi" nashriyoti, 2009
11.
А.Ю. Теоретические основы компютерной безопасности. - М.: Радиоисвяз,
2000y.
12.
Д.П Зегжда, Ивашко А.М, Основы безопасности информационных
систем. - М.:Горячаялиния - Телеком, 2000г.
13.
Малюк А.А., Пазизин С.В., Погожин Н.С. Введение в зашиту информации
вавтоматизированных системах. - М.: Горячаялиния - Телеком, 2001. - 148 с.
14.
Завгородний В.И. Комплексная зашита информации в компютерных
системах:Учебное пособие. - М.: Логос, 2001г.
15.
Петраков А.В. Основи практической защиты информации. 2-ое изд.
Учебн.пособие. -М.: Радио и связь, 2000г.
16.
Щербаков А.Ю. Введение в теорию и практику компьютерной
безопасности. –М.: 2001г
Internet manbalari:
1. https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D0%BD%D1%84%D0%BE%D1%80%D0%B
C%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B1
%D0%B5%D0%B7%D0%BE%D0%BF%D0%B0%D1%81%D0%BD%D0%BE%D1%81%D
1%82%D1%8C
2. https://lex.uz/acts/-3893085
3. https://aim.uz/referaty/58-informatika/13477-shaxsiy-kompyuter-va-ofisqurilmalariga-texnik-xizmat-ko-rsatish-fanidan-ma-ruza-matni.html#google_vignette
4. http://docplayer.net/34780225-Kasb-hunar-kollejlari-uchun-o-quv-qollanma.html
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
PROFESSIONAL TA’LIMNI RIVOJLANTIRISH
INSTITUTI
BOSHLANG‘ICH PROFESSIONAL TA’LIMNING
30610201- Apparat va dasturiy ta’minot sozlovchisi kasbi bo‘yicha
“Axborot texnologiyalari asoslari” fanidan
O‘QUV DASTURI
Kvalifikatsiya(lar) nomi:
Apparat va
sozlovchisi
O‘quv rejadagi tartib raqami:
2.04
Ajratilgan soat:
40
Toshkent – 2023
dasturiy
ta’minot
O‘quv dasturi Professional ta’limni rivojlantirish instituti Aloqa va axborotlashtirish,
telekommunikatsiya texnologiyalari yo‘nalishlari bo‘yicha o‘quv-metodik birlashmasining
2023yil 04-avgustdagi 5-sonli majlis bayoni bilan ma’qullangan.
O‘zbekiston Respublikasi Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi huzuridagi Oliy va
o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi yo‘nalishlari bo‘yicha o‘quv-uslubiy birlashmalar faoliyatini
Muvofiqlashtiruvchi kengashining 2023-yil 11-avgustdagi 4-son yig‘ilishida ma’qullangan va
Vazirlikning 2023-yil 25-avgustdagi 391-son buyrug‘i bilan TASDIQLANDI VA JORIY ETILDI.
Tuzuvchilar:
M.S.Xudayberganova Urganch shahar 1-son kasb-hunar maktabi
maxsus fan o‘qituvchisi
G.S.Raximova
G. Jo‘raqulova
D.N.Jumayeva
D.D.Djurayev
Taqrizchilar:
U.F.Sattorov
H.Madaminov
Pedagogik innovatsiyalar, kasb hunar ta’limi
boshqaruv hamda pedagog kadrlarni qayta
tayyorlash va ularni malakasini oshirish
instituti
Raqamli
ta’lim
texnologiyalari
boshqarmasi bosh mutaxassisi
Pedagogik innavatsiyalar, professional ta’limi
boshqaruv hamda pedagog kadrlarni qayta
tayyorlash va ularni malakasini oshirish instituti
Raqamli ta’lim texnologiyalari boshqarmasi bosh
mutaxassisi
Navoiy Davlat Pedagogika Instituti Informatika va
AT kafedrasi o‘qituvchisi
Navoiy Davlat Pedagogika Instituti «Informatika»
kafedrasi o‘qituvchisi
Navoiy shahar kasb-hunar maktabi direktori,
filologiya fanlari doktori.
Toshkent axborot texnologiyalari universiteti
Mobil aloqa texnologiyalari kafedrasi mudiri
1. O‘quv dasturi umumiy talablari
Dastur nomi
Axborot texnologiyalari asoslari
Ajratilgan soat
40
Mavzular soni
13
Dasturning maqsadi
Zamonaviy ishlab chiqarish va boshqaruv jarayonlarida
qo‘llaniladigan axborot texnologiyalari usullari jarayonlarini
o‘rganish. Axborotni qayta ishlashning texnologik jarayonlari,
tarmoq axborot texnologiyalari, platforma va boshqalarni kasbiy
faoliyatda qo‘llash.
O‘zlashtirish (o‘qitish)
natijalari
Bilimlar
Ko‘nikmalar
- kompyuterning asosiy va qo‘shimcha komponentalari bilan
ishlash;
- zamonaviy texnika vositalarida ishlay bilish;
- multimedia dasturiy vositalarida ommabop mahsulot yaratish;
- tarmoqda ishlash va tarmoq xavfsizligini ta’minlash;
-axborot texnologiyasining asosiy masalalari va maqsadini bilish;
- ma’lumotlarni kiritish va tahrir qilish;
- fayllar va ishchi kitoblar bilan ishlash;
- kompyuterning asosiy komponentalarni bilish;
- zamonaviy texnika vositalarini haqida tushunchalarni bilish;
- multimedia dasturiy vositalari;
- tarmoq operatsion tizimlar haqida bilish;
- global axborot resurslari bilan tanishish.
- Web sahifalari va ularga murojatni;
- Internet Explorerda matnlar bilan ishlash;
- E- mail elektron pochta;
-axborot texnologiyalarini maqsadli o‘rnatish va asosiy masalalarni
aniqlashni bilish;
- kompyuterning asosiy va qo‘shimcha koponentalarini sozlash va
unda ishlash;
- zamonaviy texnika vositalarida maqsadli ishlay bilish;
- multimedia dasturiy vositalarida ommabop mahsulot yaratish;
- tarmoq komponentalari va tarmoqda xavfsizlikni ta’minlash;
- global axborot resurslariga innovatsion yondashishda maqsadli
harakat qilish va xavfsizlikni ta’minlash.
O‘quv rejasiga muvofiq
o‘zaro bog‘liq bo‘lgan
fanning nomi
Axborot xavfsizligi, Media va axborot savodxonligi,
O‘qitishni tashkiliy
shakli
N – Nazariy ta’lim;
A – Amaliy ta’lim;
NA – Nazariy va amaliy ta’lim birgalikda tashkil etiladi;
MX – Maxsus xonada o‘tkaziladigan mashg‘ulot.
Dasturga qo‘yilgan talab Majburiy
O‘qitish tili
Guruhda belgilangan o‘qitish tili asosida
Baholash tartibi
Baholash bo‘yicha amaldagi tartib asosida
O‘quvchining bilim va
Yozma, og‘zaki, savol-javob, test, amaliy topshiriq
ko‘nikmalarini baholash
2.O‘quv dasturi mazmuni
№
Mavzular nomi
Ja
mi
Mavzuning qisqacha mazmuni
qit
ish
nin
g
tas sh
hki akl
liy i
M
ust
aqi
l
ta’l
im
O‘
1.
Axborot. Axborot
to‘g‘risida tushuncha
2
Axborot
texnologiyalarining
asosiy masalalari va
maqsadi
bilan
Axborot, axborotli jarayonlar, axborot 2
uzatish va qabul qilish, qayta ishlash
jarayonlari. Axborot kommunikatsiya
bozorining jamiyat iqtisodidagi roli
N
2
N,A
1
N,A
2
2
A
1
2
A
2
N,A
Axborot va uning turlari. Axborotning
o‘lchov
birliklari.
Axborot
xususiyatlari. Axborot jarayoni.
tanishish
Axborot tizimlari
Tizim
tushinchasi,
Axborotlarni 4
to‘plash, uzatish, saqlash va qayta
ishlashning umumiy usullari; Axborot
tizimlari klassifikatsiyasi
5.
Ma’lumotlarni kiritish
va tahrir qilish
Ma’lumotlar va ma’lumotlar bazasi
bilan ishlash;
6.
Ma’lumotlar joyini
o‘zgartirish va
ko‘chirish.
Ma’lumotlar
alashunuv
buferiga
joylashtirish va ko‘chirishni tanlash;
3.
7.
Ma’lumotlarni xotirada
Kiritilgan
ma’lumotlarni
saqlash va xotiraga
saqlash va chiqarish usullari;
chiqarish.
xotirada
Shaxsiy kompyuter
arxitekturasi va
Kompyuterlarning umumiy ma’lumoti
va tasnifi.
tuzilishi
Avtomatlashtirilgan
boshqaruv
tizimlarida hisoblash texnikasining roli.
Kompyuterning mantiqiy qurilmasi va
arxitekturasi. Kompyuterning apparat
ta’minoti.
6.
4
N,A
2
6
N ,A
2
4
N,A
2
N,A
2
N,A
1
Periferiya qurilmalari bilan ishlash;
Operatsion tizimlar
7.
Operatsion tizim. Operatsion tizim (OS)
– atamalar va ta’riflar. Fayl tizimi. Fayl
formatlari.
Operatsion
tizimning
tarkibiy qismlarini yuklab olish va
sozlash;
Operatsion tizimda ishlash. Turli fayl
formatlarida, fayllarni boshqarish
dasturlari bilan fayl tizimlarida ishlash;
8.
Raqamli axborot va
matnni qayta ishlash
texnologiyasi
Dastur interfeysi. Raqamli axborot va
matnni qayta ishlashning asosiy
tamoyillari. Microsoft Office paketi
xususiyatlari. Word matn protsessori.
Excel jadval protsessori.
Kompyuter tarmoqlari
Kompyuter tarmoqlari haqida umumiy 4
ma’lumot. Kompyuter tarmoq turlari.
Ma’lumotlarni uzatish protokollari.
Ethernet.
TCP/IP
va
IEEE.
Kompyuterning standartlari tarmoqlari.
Tarmoq
topologiyalari.
Tarmoq
qurilmalari,
tarmoqda
ishlash.
Autentifikatsiya,
avtorizatsiya,
foydalanuvchi
identifikatsiyasi
va
tarmoq resurslari. Internet.
Zamonaviy tarmoq
Lokal tarmoqlar (LAN) va ularning
qurilish usullari: LAN tarmog‘ida
qo‘llaniladigan
asosiy
qurilmalar.
Shahar tarmoqlari (MAN) va ularning
qurilish usullari. MAN tarmog‘ida
qo‘llaniladigan asosiy qurilmalar.
9.
turlari
10.
2
Elektron pochta
Elektron pochta xabarlarini o‘qish,
kiruvchi xabarlar va papkalarni
boshqarish
pochta
xabarlarining
vazifalari uchun javob yaratish.
2
N,A
Elektron pochtadan
foydalanish
Elektron pochta xizmatli tarmoq
modellarini qurish. Serverda mail
sahifasini yaratish.
2
A
Masofaviy ta’lim
Zamonaviy axborot texnologiyalarini
qo‘llashning
samarasi.
Axborot
texnologiyalari
rivojlanishining
tendentsiyalari Masofaviy ta’lim elektron ta’lim tizimi
2
N
11.
12.
13.
Jami:
40
24/16
1
14
3. O‘quvchining bilim va ko‘nikmalarini baholash
O‘quv dasturi davomida o‘quvchi tomonidan o‘zlashtirilgan bilim va ko‘nikmalar ichki
nazorat bo‘yicha amaldagi tartib asosida baholanadi.
Baholash usullari yozma, og‘zaki, savol-javob, test, amaliy topshiriqlardan iborat
bo‘lib, ular o‘quv elementini o‘zlashtirish natijalarini aniqlashga imkon beradi. Nazorat
savollari va topshiriqlar qo‘yilgan maqsadga muvofiq bo‘lishi lozim.
4. Tavsiya etiladigan adabiyotlar ro‘yxati:
1. Shavkat Mirziyoev “Milliy taraqqiyot yo‘limizni qat’iyat bilan davom ettirib,yangi
bosqichga ko‘taramiz” Toshkent – “O‘zbekiston”-2018.
2. Shavkat Mirziyoev “Xalqimizning roziligi bizning faoliyatimizga berilgan eng oliy baxodir”
Toshkent – “O‘zbekiston”-2018.
3. S.S.Qosimov. Axborot texnologiyalari. O‘quv qo‘llanma. - Toshkent. “Aloqachi”, 2006.
4. Axborot texnologiyasi. Axborotlarni kriptografik muxofazasi. Ma’lumotlarni shifrlash
algoritmi O‘zbekiston Davlat standarti. O‘zDSt 1105:2006
5. S.K.Yeaniev, M.M. Karimov. Xisoblash sistemalari va tarmoqlarida informatsiya ximoyasi.
- Toshkent Davlat texnika universiteti, 2003.
6. В.И.Завгородний.Комплекснаязашитаинформациивкомпютернихсистемах:
Учебноепособие. -М: Логос; ПБОЮЛН.А.Егоров, 2001.
7. Г.Н. Устинов. Основи Информационной безопасности систем и сетей передачи
данних. Учебное пособие. Серия “Безопасност”.- М.:СИНТЕГ, 2000.
8. Мерит Максим, Девид Поллино. Безопасност беспроводних сетей.
Информационние технологии для инженеров.-Москва. 2004.
9. А. Соколов,О.Степанюк. Зашита от компютерного терроризма. Справочное
пособие. БХВ-Петербург. Арлит, 2002.
10. А.М. Астахов. Аудит безопасности информационних систем. //Конфидент.2003.№1,2
11. Основи информационной безопасности / Галатенко В.А. Под редаксией
членакорреспондента РАН В.Б. Бетелина / М.: ИНТУИТ.РУ “Интернет-Университет
Информационних Технологий”, 2003.
12. Abduqodirov A.A., Hayitov A.G‘., Shodiev R. Axborot texnologiyalari fanidan o‘quv
plakatlar to‘plami.- T.: TDPU, 2002.- 34 b.
Internet manbalari:
1.
2.
3.
4.
https://arxiv.uz.referatlar. https://arxiv.uz/ru/documents/slaydlar/informatika-vaat/axborot-texnologiyalari-asoslari
https://arxiv.uz/uz/documents/referatlar/informatika-va-at/axborot-texnologiyalariasoslari-jamiyat-tarakkiyotida-axborotlashtirishning-axamiyati-axborot-tizimlari-vatexnologiyalari
https://azkurs.org.axborot texnologiyalari
https://staff.tiiame.uz Foydalanuvchilar uchun.
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
PROFESSIONAL TA’LIMNI RIVOJLANTIRISH
INSTITUTI
BOSHLANG‘ICH PROFESSIONAL TA’LIMNING
30610201- Apparat va dasturiy ta’minot sozlovchisi kasbi bo‘yicha
“Biznes asoslari” fanidan
O‘QUV DASTURI
Kvalifikatsiya(lar) nomi:
Apparat va dasturiy ta’minot
sozlovchisi
O‘quv rejadagi tartib raqami:
2.04
Ajratilgan soat:
60
Toshkent – 2023
O‘quv dasturi Professional ta’limni rivojlantirish instituti Aloqa va axborotlashtirish,
telekommunikatsiya texnologiyalari yo‘nalishlari bo‘yicha o‘quv-metodik birlashmasining
2023yil 04-avgustdagi 5-sonli majlis bayoni bilan ma’qullangan.
O‘zbekiston Respublikasi Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi huzuridagi Oliy va
o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi yo‘nalishlari bo‘yicha o‘quv-uslubiy birlashmalar faoliyatini
Muvofiqlashtiruvchi kengashining 2023-yil 11-avgustdagi 4-son yig‘ilishida ma’qullangan va
Vazirlikning 2023-yil 25-avgustdagi 391-son buyrug‘i bilan TASDIQLANDI VA JORIY ETILDI.
1. O‘QUV DASTURI UMUMIY TALABLARI
Dastur nomi
“Biznes asoslari”
Ajratilgan soat
60
O‘qituvchining
Jamg‘arma o‘yini simulyatsiyasi 18 soat. Shundan:
mashg‘ulotida
qatnashib 12 soat biznes o‘yin;
o‘zlashtirilishi lozim bo‘lgan 6 soat nazariy dars.
mavzular soni
Mikro biznes o‘yini simulyatsiyasi 30 soat. Shundan:
22 soat biznes o‘yin;
8 soat nazariy dars.
Biznesni rejalashtirish va kredit olish bo‘yicha suhbatga
tayyorgarlik ko‘rish 12 soat. Shundan:
6 soat nazariy dars;
6 soat amaliy mashqlar.
Dasturning maqsadi
O‘quvchilarga o‘z biznes g‘oyasini amalga oshirish va shaxsiy
daromadga ega bo‘lish hamda daromadlarini oshirish uchun
o‘zining shaxsiy tadbirkorlik korxonasiga asos solishga
o‘rgatish.
O‘zlashtirish
(o‘qitish) Jamg‘arma o‘yini:
natijalari
➢ Har bir kishi uchun, shuningdek xalq xo‘jaligi uchun
jamg‘arishning ahamiyati haqida bilimga ega bo‘lish;
➢ Daromadlar, xarajatlar, ehtiyojlar, istaklar kabi
tushunchalarni anglab yetish;
➢ Jamg‘arishni kredit olishga nisbatan taqqoslab ko‘rish;
➢ Inflyatsiyaning jamg‘arma balansi va kreditlarga ta’sirini
farqlash;
➢ Shaxsiy budjetni shakllantirish va uni tahlil qilish;
➢ Hozirgi holatdagi va kelajakdagi ehtiyojlar va istaklar
o‘rtasidagi farqni tushunish;
➢ Jamg‘arishning
maqsadi
va
ahamiyati(qiymati)ni
tushunish;
➢ Turli xil jamg‘arish shakllari bilan tanishish;
➢ Mos va mos bo‘lmagan moliyaviy institutlarni bir-biridan
farqlash.
Mikro biznes o‘yini:
➢ Eng asosiy maqsad – simulyatsiyaning amaliy yondashuv
usuli
orqali
mikroqorxonani qanday boshqarishni
o‘rganishdir;
➢ Ishtiroqchilar tadbirkorlik faoliyatida duch keladigan
qiyinchiliklar va imkoniyatlarda qanday yo‘l tutish kerakligini
o‘rganadilar;
➢ Biznes hayotga oid asosiy bilimlar;
➢ Tadbirkorona fikrlash va harakat qilish;
➢ Biznes g‘oyani yanada rivojlantirish;
➢ Buxgalteriya hisobi va nazorati bo‘yicha asosiy bilimlar;
➢ “O‘z mijozingni tanib ol” ” (KYC - Know Your Customer)
tamoyilining ahamiyatini anglash;
➢ Marketing asoslari, bozor dinamikasi va raqobat;
➢ Qarz va kredit olish jarayonlari yuzasidan kredit institutlari
bilan muomalada qanday harakat qilishni o‘rganish.
Bilimlar
Biznesni rejalashtirish va kredit olish bo‘yicha suhbatga
tayyorgarlik ko‘rish:
➢ Biror biznesni rejalashtirishning funksiyalari va asosiy
qismlari bilan tanishib chiqish;
➢ Ishtiroqchilarning individual biznes g‘oyalari asosida o‘z
shaxsiy biznes rejasini tuzish;
➢ Ratsional(aql
bilan
yondashuv)
va
iqtisodiy
yondashuvlarning ahamiyati haqida bilib olish;
➢ Turli rejalashtirish sohalari bo‘yicha ishlaganda
tizimli(sistematik) yondashuvni qo‘llash;
➢ Turli modellar va o‘zaro bog‘liqliklar asosida fikrlash;
➢ Imkoniyatlar va xavf-xatarlarni hisobga olgan holda real
hayot hissiga asoslanish;
➢ Bankka kredit olish uchun ariza topshirish;
➢ Kredit olish uchun suhbatga tayyorgarlik ko‘rish;
➢ Kredit olish uchun suhbatda so‘raladigan kerakli xujjatlar;
➢ O‘zining biznes g‘oyasi, shuningdek biznes rejasini o‘ziga
ishonch bilan taqdimot qilib berish;
➢ Bank berishi mumkin bo‘lgan savollarga javob/munosabat
bildirish;
➢ Garovni taqdim etish zarurati.
Jamg‘arma o‘yini:
➢ Moliyaviy bilimlarni oshirish;
➢ Shaxs va oila uchun moliyaviy zahira(moliyaviy
yostiqcha)ning qiymatini anglab olish;
➢ Uy xo‘jaligini yuritish bo‘yicha xarajatlarni aniqlab olish va
ularni tushunish;
➢ Jamg‘arishning maqsadi va foydalarini anglab yetish;
➢ Jamg‘arma kiritishning sehrli uchburchagi haqida bilib
olish;
➢ Kredit olish maqsadi va sababini bilib olish;
➢ Makroiqtisodiyot bo‘yicha dastlabki bilim va taassurotlar
bilan tanishish;
➢ Inflyatsiya va uning ta’sirini tushunib olish;
➢ Favqulodda vaziyatlar uchun pul tejab qo‘yishning
ahamiyatini tushunib olish.
Mikro biznes o‘yini:
➢ Zamonaviy tadbirkorlikning mazmuni va mohiyatini
anglash;
➢ Voqealar kontekstida qarorlar qabul qilish;
➢ Sarmoya kiritish bo‘yicha qarorlar qabul qilish;
➢ Tadbirkorlikni rivojlantirishda banklarning rolini tushunish;
➢ Bozor iqtisodiyotida marketingni ahamiyati bilan tanishib
chiqish;
➢ Balans, foyda va zarar hisobi, naqd pul oqimi hisobi
misolida buxgalteriya hisobining asoslari bilan tanishish;
➢ Mahsulotlar va xizmatlarni reklama qilish.
Ko‘nikmalar
Biznesni rejalashtirish va kredit olish bo‘yicha suhbatga
tayyorgarlik ko‘rish:
➢ Biznesni rejalashtirishning funksiyalari va asosiy qismlari
bilan tanishib chiqish va shaxsiy biznes g‘oya misolida uni
qo‘llash;
➢ O‘zining shaxsiy biznes rejasini yaratish jarayonida
ratsional(aql bilan) va iqtisodiy fikrlashga asoslanish;
➢ Korxona xo‘jaligini yuritishga oid bilimlar va oddiy
jarayonlarni o‘rganish va qo‘llash;
➢ Tegishli bozorni o‘rganish(tadqiq qilish) metodlari va
mavjud raqobatni o‘rganib chiqish/tahlil qilish;
➢ Zarur sarmoyalar uchun xarajatlarni hisoblash;
➢ Rejashaltirilgan korxona uchun foyda va zarar hisobini
tuzib chiqish;
➢ Bankdan kredit olish uchun ariza topshirish va kreditni
olish jarayoni;
➢ Kredit olish arizalari bo‘yicha banklarning talablari va
kichik tadbirkorlarni bu jarayonda qo‘llab-quvvatlashi
bo‘yicha ma’lumotga ega bo‘lish;
➢ Eng muhim huquqiy va soliqqa oid talablar bo‘yicha asosiy
bilimlarga ega bo‘lish;
➢ Korxonani ochish uchun lozim bo‘lgan ta’sis xujjatlarni
bilish.
Jamg‘arma o‘yini:
➢ Uy xo‘jaligi daromadlarini muvaffaqiyatli boshqarish;
➢ Uy xo‘jaligi budjetini tuzish, kuzatib borish va tahlil qilish;
➢ Jamg‘arishdan ko‘zlangan maqsadga erishish
➢ Xarajatlarni daromadga nisbatan bog‘liqlikda ko‘rib
chiqish;
➢ Hohish-istaklarni ehtiyojlardan farqlay olish;
➢ Hozirgi va kelajakdagi hohish-istaklar va ehtiyojlarni
farqlash;
➢ Yashash sharoitlarni yaxshilash;
➢ Hayotdagi xavf-xatarlarni baholay olish;
➢ Ehtiyot choralarini ko‘rib qo‘yish;
➢ Mos keluvchi moliyaviy institutni tanlay olish;
➢ Hayot sifati darajasini to‘g‘ri qarorlar qabul qilish orqali
oshirish;
➢ Ishonchli moliyaviy institutlarni aniqlab olish;
➢ Izlash va tadqiq etish uchun ma’lumotlar manbalaridan
foydalana bilish.
Mikro biznes o‘yini:
➢ Qaror qabul qilishning ahamiyati;
➢ Eng muhim moliyaviy xujjatlarni tuzish (Balans, foyda va
zarar hisobi, naqd pul oqimi hisobi);
➢ Sotuvni rejalashtirish va shunga mos ravishda harakatlarni
amalga oshirish;
➢ Harajatlar va sarmoyalarni bir-biridan farqlash va ularning
korxonaga ta’sirini anglash;
➢ O‘z mojozlarini bilish orqali korxonani rivojlantirish;
➢ Reklamani maqsadli ravishda qo‘llash;
➢ Kutilmagan holatlarda qarorlar qabul qilish;
➢ Bozor sharoitlariga mos munosabat bildirish;
➢ Tadbirkorlik faoliyati sohalarini kengaytirish
qo‘shimchalar qilish.
va
Biznesni rejalashtirish va kredit olish bo‘yicha suhbatga
tayyorgarlik ko‘rish:
➢ O‘z biznes-rejasini tuzish;
➢ Korxona xo‘jaligini yuritishga oid bilimlar va jarayonlarni
qo‘llash;
➢ Bozorni tadqiq qilganda va raqobat tahlilida
tizimli(sistematik) yondashish;
➢ Xarajatlar va sarmoyalarni bir-biridan farqlashni bilish va
amalda qo‘llash;
➢ Kreditni qaytarish turlarini bilish;
➢ Sarmoya va kredit xarajatlarini hisoblashni o‘zlashtirib
olish;
➢ Kredit olish uchun xujjatlarni tayyorlash;
➢ Kredit olish uchun suhbatga tayyorgarlik ko‘rish;
➢ Biznes g‘oyani o‘ziga ishonch bilan taqdimot qilib berish;
➢ Bank berishi mumkin bo‘lgan savollarga tayyorgarlik
ko‘rish;
➢ Bankdagi kredit olish suhbatlarini simulyatsiya qilish.
O‘quv rejasiga muvofiq
o‘zaro
bog‘liq
bo‘lgan
fanning nomi
O‘qitishni tashkiliy shakli
Dasturga qo‘yilgan talab
O‘qitish tili
Baholash tartibi
O‘quvchilarning bilim va
ko‘nikmalarini baholash
Umumkasbiy va maxsus fanlar.
N – Nazariya
A – Amaliy mashqlar
S – Simulyatsiya
Majburiy
Guruhda belgilangan o‘qitish tili asosida
Baholash bo‘yicha amaldagi tartib asosida
Yozma, og‘zaki, savol-javob, test, amaliy topshiriq
Mavzuni
ng nomi
Mavzuning qisqacha mazmuni
O‘ qitishni
tashkiliy
shakli
1
Simulyats
iyaga
kirish va
shaxsiy
uy
Jamg‘arma o‘yinining maqsadi va “Bajarib ko‘rish –
mulohaza qilish – qo‘llab ko‘rish”ga asoslangan
pedagogik yondashuv.
O‘yinni, shuningdek texnik atamalarni tushuntirish.
G‘oliblik mezonlari bilan tanishtirish.
2
N
Mustaqil
ta’ lim
№
Jami
2. O‘QUV DASTURI MAZMUNI
“JAMG‘ARMA” O‘YINI SIMULYATSIYASI
xo‘jaligid
a
jamg‘aris
h
Jamg‘arm
a
maqsadi
va
maqsadli
jamg‘aris
h yo‘llari
2
3
4
5
Jamg‘arm
a turlari.
Mablag‘n
i
maqsadli
jamg‘aris
h
yoqi
kredit
olish
Jamg‘aris
hda
moliyaviy
tashkilotl
arning
roli
Uy
xo‘jaligini
ng
daromad
va
xarajatlar
Hayot sifatini oshirish maqsadidan kelib chiqqan
holda jamg‘arishning ahamiyatini tushunish.
Birgalikdagi umumiy oila maqsadini aniqlab olish va
unga erishish maqsadida harakat qilish.
Daromad holatini tushunish va sarf-xarajatlar
bo‘yicha hatti-harakatlarni kuzatib borish.
Kutilmagan voqea-hodisalarda qanday harakat
qilishni bilish.
Ortiqcha mablag‘ni hisoblash uchun daromadlar,
shuningdek kutilayotgan xarajatlarni rejalashtirish.
Hozirgi va kelajakdagi ehtiyojlar va hohish-istaklar
o‘rtasidagi farqni aniqlash.
O‘z shaxsiy holati to‘g‘risida tasavvurga ega bo‘lish.
Budjetni rejalashtirish, tahlil qilish va kuzatib borish.
Jismoniy shaxslar jamg‘armalarining banklar va
moliyaviy institutlarga, shuningdek jamiyatga ta’siri.
Jamg‘arma mablag‘larining xalq xo‘jaligi uchun
ahamiyati.
O‘zbekistondagi mavjud jamg‘arish shakllari.
Foizlar nima va uni to‘lash qanday amalga oshiriladi.
Belgilab olingan oilaviy maqsadni doim e’tiborda
tutish.
Kutilmagan voqea-hodisalarda qanday harakat
qilishni bilish. Jamg‘arish va kredit olishni bir-biriga
qarshi qo‘ygan holda taqqoslash.
Ularning ijobiy va salbiy tomonlarini taqqoslash.
Jamg‘arish maqsadiga erishish uchun bankning bizga
keltiradigan foydasi.
Ishonchli moliyaviy institutlarning asosiy belgilari
nimalardan iborat?
Ular o‘rtasidagi farqlar nimalarda namoyon bo‘ladi.
Shaffof va ishonchli axborot manbalariga asoslanish.
Foiz to‘lovining ahamiyati.
Foiz stavkalarning
banklar yoqi boshqa moliyaviy institutlar tomonidan
shakllantirilishi.
Vaqt o‘tishi nuqtai nazaridan foiz stavkalarning
rivojlanishi (o‘zgarishi).
O‘zbekistondagi mavjud foiz stavkalari.
Daromadni xarajatlarga nisbatan qarama-qarshi
qo‘yib taqqoslash.
O‘zgarmas va o‘zgaruvchan xarajatlar o‘rtasidagi
farqni aniqlash.
O‘zbek uy xo‘jaliklariga xos bo‘lgan xarajatlar.
4
N, A,
S
2
2
N, A
1
2
A, S
2
2
N, A
1
i
O‘z
shaxsiy
budjetini
boshqari
sh
6
Sarmoya
kiritishni
ng
“Sehrli
uchburch
agi”
Inflyatsiy
a
o‘zgarishi
ning
jamg‘arm
a
balansiga
ta’siri
JAMI:
7
8
Daromadni ko‘paytirish va xarajatlarni qisqartirish.
Shaxsiy budjetga foyda bo‘lishi uchun ortiqcha
iste’moldan voz kechishni mashq qilish.
Iste’moldan
voz
kechish
va
jamg‘arish
imkoniyatlarini aniqlash.
Muntazam ravishda tejab borishning maqsadga
muvofiqligi.
Sarmoya kiritishda likvidlik, rentabellik va xavfsizlik
kabilarni farqlay olish va shaxsiy sarmoya kiritishda
e’tiborga olish.
Ushbu tamoyillar asosida jamg‘arma mahsulotlarini
bir-biridan farqlash.
Inflyatsiya va deflyatsiyani angab olish.
Inflyatsiya va deflyatsiyaning ta’sirlari, maslan:
jamg‘arma balansiga yoqi kreditlarga.
O‘zbekistondagi hozirgi inflyatsiya darajasi. Yuqori
inflyatsiya darajasiga qaramasdan sarmoya kiritish
2
N, A
1
2
N, A
2
2
N, A
1
18
10
O‘quv mazmuni
1
Simulyatsiya
ga kirish va
kichik
korxonalarni
ng
boshlang‘ich
holati
Simulyatsiya o‘yinining mazmun mohiyatini
tushuntirish.
Mikro biznes o‘yinining maqsadi va “Bajarib
ko‘rish – mulohaza qilish – qo‘llab ko‘rish”ga
asoslangan pedagogik yondashuv.
Biznes o‘yin tartibi, shuningdek maxsus sohaga
oid atamalarni tushuntirish.
G‘oliblik mezonlari bilan tanishtirish.
Nima uchun sotishni rejalashtirish eng boshidagi
vazifa hisoblanadi.
Sharbat do‘konining dastlabki balansini tuzish
uchun kirish qismda bajariladigan mashq.
Sohaga oid maxsus atamalarni tushuntirish
Korxonada sotuvni rejalashtirish, xaridlar va
xarajatlar to‘g‘risida jamoa bilan birgalikda
qarorlar qabul qilish.
Hozirgi mavjud voqealarni hisobga olgan holda
tovarlar sotuvini tashkillashtirish.
2
Boshlang‘ich
iqtisodiy
holatni
shakllantiris
h
2
N
4
N, A,
S
Mustaqil
ta’ lim
Mavzu
O‘ qitishni
tashkiliy
shakli
№
Jami
“MIKRO BIZNES” O‘YINI SIMULYATSIYASI
1
3
4
5
6
7
8
9
1
0
Sotuvlarni
rejalashtiris
h
Korxona
faoliyatini
kengaytirish
Mahsulot va
uni
shakllantiris
hda
texnologiyal
ardan
foydalanish
Kelajak
uchun
sarmoyalar
kiritish
Kredit olish
tartibi
Biznes
sohasini
kengaytirish
Kichik
biznes
va
tadbirkorlik
ning turlari
hamda
shakllari
Bozor
sharoitida
marketingni
Ish haqini o‘z egalariga to‘lashning ahamiyati.
Guruh natijalariga nazar tashlash va ulardan
qanday
xulosa
chiqarish
mumkinligini
muhoqama qilish.
Sotishni batafsil rejalashtirishning ahamiyati.
Ta’minotchilarning roli.
“O‘z mijozingni tanib ol” (Know Your Customer)
konsepsiyasi.
Ta’minotchilarni boshqarish. Nechta ta’minotchi
bilan ishlash maqsadga muvofiq?
Bozor o‘zgarib turadi – bunda tadbirkor sifatida
qanday yo‘l tutish kerak?
Sarmoya(investitsiya)larning
ahamiyati.
Sarmoyalar va xarajatlarni bir-biridan farqlash.
Mahsulot siyosatining korxonaga ta’siri.
Xodimlarni boshqarish.
Korxonada texnikani qo‘llashning ahamiyati.
Texnologiyalardan
foydalanishda
qo‘llabquvvatlovchi holatlarni e’tiborga olish.
Mahsulotlar assortimentini kengaytirish va
korxonaga sarmoyalar kiritish.
Guruh natijalariga nazar tashlash va ulardan
qanday
xulosa
chiqarish
mumkinligini
muhoqama qilish.
Moliyaviy bo‘shliqlarni to‘ldirish usullari. Kredit
evaziga sarmoya kiritish. Xarajatlar va
majburiyatlar.
Mos keluvchi kredit tashkilotlarini topish.
Biznesni yaxshilash va kengaytirish uchun
qo‘shimcha usullar.
Guruh natijalariga nazar tashlash va ulardan
qanday
xulosa
chiqarish
mumkinligini
muhoqama qilish.
Eng yaxshi jamoani aniqlash. Simulyatsiyadan
o‘rganilgan bilimlarning ta’sirini umumlashtirish
va uni amaliyotga joriy qilib ko‘rish.
Iqtisodiyotda kichik korxonalarning roli va
ahamiyati. Kichik biznesni rivojlantirishning
davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlanishi.
Mikrofirmalar va kichik korxonalar.
Xususiy korxona va uning xususiyatlari.
Ma’suliyati cheklangan jamiyatining ijobiy va
salbiy
tomonlari.
Qishloq
hududlarida
tadbirkorlik faoliyati.
Marketing mazmuni, maqsadi va vazifalari.
Marketingning turlari.
Tadbirkorlik
faoliyati
uchun
bozor
2
N, A
2
2
S
1
2
N/A
1
2
S
1
2
N, A
2
2
S
1
4
N, A
1
2
N/A
1
1
1
1
2
1
3
ng
ahamiyati
Narx
siyosatining
ahamiyati
Biznes
g‘oyani
tahlil qilish
usullari
“Startup”larni
moliyalashti
rish
Jami:
tadqiqotlaridan foydalanish.
Narx tushunchasi va uning vazifalari.
Narx belgilash strategiyasi.
Narx siyosatini shakllantirish.
SWOT-tahlili
asosida
kelajakdagi
biznes
faoliyatini tahlil qilish.
Kuchli
tomonlar, zaif tomonlar, to‘siqlar va tahdidlar.
(SWOT = Kuchli tomon, kuchsiz tomon, to‘siq va
tahdid)
Moliyalashtirish manbalari.
Yoshlar tadbirkorligining ahamiyati va zarurati.
Yoshlar tadbirkorligini rivojlantirish faoliyati.
Yoshlar tadbirkorligini rivojlantirishda Startuplarning o‘rni.
2
N/A
1
2
N/A
2
2
N/A
30
14
1
2
3
4
O‘quv mazmuni
Biznes
g‘oyasi va
uning
maqsadi
Tadbirkorlik g‘oyasi, uning tavsifi va uning
mazmuni. Biznes-rejaning mazmuni, mohiyati
va biznes-rejani tuzish zarurati. Kichik biznesni
rivojlantirishning ahamiyati.
Biznesrejaning
tavsifi va
tarkibiy
qismlari
Biznes-rejaning qisqacha tavsifi, shuningdek
tarkibiy qismlari, korxonaning tavsifi, ishlab
chiqariladigan mahsulot tavsifi, maqsadli bozor
tahlili, marketing strategiyasi, boshqaruv va
tashkiliy struktura, ishlab chiqarish, xarajatlar
va daromadlar rejasi, zarur bo‘ladigan kapital
miqdori, moliyaviy reja.
Kreditning xususiyatlari. Foiz stavkalari va
kreditning boshqa xarajatlarini taqqoslash.
Mijozning
kreditga
layoqatli
ekanligini
baholash.
Foiz to‘lovi va asosiy qarzni hisoblash
O‘zingizning biznes g‘oyangizga mos keladigan
biznes-rejaning tarkibiy qismlarini tasvirlab
berish.
Bank suhbati davomida biznes g‘oyani
taqdimot qilib berish Biznes-reja va investitsiya
bo‘yicha takliflarning taqdimotini qilish. Kredit
bo‘yicha suhbatga tayyorgarlik ko‘rish uchun
sahna ko‘rinish orqali rol ijro etib mashq qilish.
Bank
kreditlari
Biznes-reja
va
uni
taqdimot
qilish
Jami:
2
N
4
N
1
2
N, A
1
4
A
2
12
Mustaqil
ta’ lim
Mavzu
O‘ qitishni
tashkiliy
shakli
№
Jami
“BIZNESNI REJALAShTIRISH VA KREDIT OLISH” BO‘YICHA SUHBATGA TAYYORGARLIK
KO‘RISh
4
3. DARS JARAYONING MODDIY VA METODIK TA’MINOTI
Dars jarayoni maxsus jihozlangan xonada o‘tkaziladi. Buning uchun kerakli bo‘lgan
vositalar ro‘yxati:
-multimedia to‘plami (notbuk/kompyuter, sichqoncha, televizor, proektor va b.q.);
-taqdimot slaydlari (“Savings Game.pptx” va “Summary Sheets” (natija varaqasi)
jamoalar natijalari bilan);
-doska;
-flipchart;
-kanselyariya buyumlari (kalkulyator, stikerlar, trener kartochkasi, flipchart qog‘oz,
qog‘ozli skotch, turli rangli markerlar, A4 foramatdagi qog‘oz);
-trenerlar va ishtiroqchilar qo‘llanmasi.
1.Jamg‘arma o‘yini simulyatsiyasi:
-maxsus o‘yin maydoni, voqea kartochkalari, natija kartochkalari, oila
a’zolari
kartochkalari, hodisa kartochkalari;
-Ishtiroqchilar uchun qo‘llanma;
2. Mikro biznes o‘yin simulyatsiyasi:
-o‘yin maydoni,qatnashchilar qo‘llanmasi, voqea va natija kartochkalari, qaror sahifasi va
bank krediti uchun ariza blankasi, Kuliya (pul tangalari).
3.Biznesni rejalashtirish va kredit olish bo‘yicha suhbatga tayyorgarlik ko‘rish:
-Biznes-reja tayyorlash uchun namuna;
-ishtiroqchi qo‘llanmasi.
4. O‘QUV JARAYONINI TASHKI ETISH
O‘quv jarayoni maxsus jihozlangan auditoriyada tashkil etiladi. Auditoriyada dars
jarayonini bir vaqtda ikki nafar pedagoglar tomonidan, kichik guruhlarga ajratilgan holda olib
boradi. Har bir o‘quv jarayoni simulyatsiya uchun zarur bo‘lgan moddiy va metodik ta’minot
vositalari yordamida tashkil etilishi lozim.
O‘quv jarayonida Germaniya tajribasidan kelib chiqib simulatsiya, Noy-hau,
enerjayzerlar, amaliy mashqlar, ishtiroqchilarning taqdimotlari, feedbeyk kabi usullardan
foydalanib tashkil etiladi.
5. O‘QUVCHILARNING BILIM VA KO‘NIKMALARINI BAHOLASH
O‘quv dasturi davomida o‘quvchilar tomonidan o‘zlashtirilgan bilim va ko‘nikmalar ichki
nazorat bo‘yicha amaldagi tartib asosida baholanadi.
Baholash usullari yozma, og‘zaki, savol-javob, test, amaliy topshiriqlar, ishbilarmonlikvaziyatli rolli o‘yinlarni bajarish orqali o‘quvchilarning o‘quv elementini o‘zlashtirish natijalarini
aniqlashga imkon beradi. Nazorat savollari va topshiriqlar qo‘yilgan maqsadga hamohang
bo‘lishi lozim.
6. ADABIYOTLAR RO‘YXATI
1. “Yoshlar - kelajagimiz” Davlat dasturi to‘g‘risida O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti
Sh.Mirziyoevning 2018 yil 27 iyundagi 5466-sonli Farmoni.
2. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019 yil 7 martdagi “Hududlarda aholini
tadbirkorlikka keng jalb qilish va oilaviy tadbirkorlikni rivojlantirishga doir qo‘shimcha choratadbirlar to‘g‘risida”gi PQ-4231-sonli Qarori.
3. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019 yil 24 oqtabrdagi “Oilaviy tadbirkorlikni
rivojlantirish davlat dasturlari doirasida amalga oshirilayotgan loyihalarni kreditlash tartibini
takomillashtirishning qo‘shimcha chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PQ-4498-son qarori.
4. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020 yil 20 maydagi «Har bir oila-tadbirkor»
dasturini moliyalashtirishga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risidagi PQ-4720-sonli Qarori.
5. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020 yil 8 iyundagi “Tadbirkorlik faoliyati va
o‘zini o‘zi band qilishni davlat tomonidan tartibga solishni soddalashtirish chora-tadbirlari
to‘g‘risida”gi PQ-4742-son qarori.
6. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022 yil 30 avgustdagi “O‘zbekiston
Respublikasi Prezidentining tadbirkorlar bilan 2022 yildagi «ochiq muloqoti»da belgilangan
vazifalarni amalga oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PQ-364-son qarori.
7. Abduraxmanova G.Q. Kichik biznesda aholini ish bilan ta’minlash. Monografiya. –T.:
“Iqtisodiyot”, 2014. -216 b.
8. “Adult Education and lifelong learning - Theory and Practice” by Peter Jarvis, 3rd
edition.
9. “Aflatoun Training Manual” Teacher Training Institute Version. 2015.
10. Raxmatullayeva D.R. “Kasb-hunar ta’limi muassasalari o‘quvchilarini tadbirkorlik
faoliyatiga yo‘naltirib o‘qitishni takomillashtirish”. Pedagogika fanlari bo‘yicha Falsafa doqtori
(PhD) doqtorlik dis. –T.:2018. –B.130.
11. Raxmatullayeva D.R. Professional ta’lim muassasalari o‘quvchilarida tadbirkorlik
kompetensiyalarini shakllantirish. O‘quv qo‘llanma. “Tafakkur bo‘stoni”. –T.: 2022. - Bet 112.
12. Raxmatullayeva D.R.Tadbirkorlikni tashkil etish. O‘quv qo‘llanma. “Tafakkur
bo‘stoni”. –T.: 2022. - Bet 120.
13. Raxmatullayeva D.R. Tadbirkorlik faoliyatini boshlamoqchi bo‘lganlar uchun o‘quv
qo‘llanma. –T.: 2021. –B.75.
14. Samadov
A.N.,
Ostanaqulova
G.N.
Kichik
biznes
va tadbirkorlik.
–T.: “Moliya-iqtisod”. 2008.
15. "Key Concepts in Adult Education and Training” by Malcom Tight, 2nd edition
16. Communication Skills, Trainers Manual for UCSCU by German Sparkassenstiftung
for International Cooperation. 2019.
17. “Education, Competence Development and Career Trajectories – Analysing” Data of
the National Educational Panel Study by Sabine Weinert, Gwendolin Josephine Blossfeld, HansPeter Blossfeld, University of Bamberg, 2023.
18. “Entrepreneurship Education and Research in die Middle East and North Africa
(MENA) - Perspectives on Trends, Policy and Educational Environment”, by Nezameddin Faghih,
Mohammad Reza Zali, 2018, www.springer.com/series/1505
19. “JA
be entrepreneurial” by
Junior Achievement, USA:
2015
https://www.jacolorado.org/wp-content/uploads/2017/01/HS-JA-BeEntrepreneurial_smaller.pdf
20. “Tkit Organisational Management“ by the Council of Europe, Directorate of Youth
and Sport, 2000, www.training-youth.net
21. “Towards an entrepreneurial culture for the twenty-first Century – Stimulating
Entrepreneurial Spirit through Entrepreneurship Education in Secondary Schools”, International
Labour Office, United Nations Educational, Scientific and Cultural Organisation UNESCO, 2006.
22. “Usbekistan in Zahlen 2022 – Wirtschaftliche und soziale Indikatoren”,
https://zentralasien-ahk.de
23. “INEF Mikrofinanzierung in Usbekistan – Das Länderprogramm der deutschen
Sparkassenstiftung” by Frank Bliss, University Duisburg Essen, AVE-Study 32/2023
24. “Die Transformation Usbekistans – Strategien und Perspektiven”, by Stiftung
Wissenschaft und Politik (SWP)-Studie 2020.
6. INTERNET SAYTLARI
1.
http://www.lex.uz - O‘zbekiston Respublikasi qonunchilik hujjatlari
2.
https://my.soliq.uz – Elektron soliq xizmatlar.
3. https://sparkassenstiftung-uzbekistan.org/ - German Sparkassenstiftung for
International Cooperation tashkiloti
4. https://www.oilakredit.uz/ - Oilaviy tadbirkorlikni rivojlantirish dasturlari portali.
5. http://finlit.uz - O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining moliyaviy savodxonlik
bo‘yicha axborot-ta’lim veb-sayti
6. http://Bankxizmatlari.uz - jismoniy shaxslar uchun tijorat banklarining moliyaviy
xizmatlari axborot portali.
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
PROFESSIONAL TA’LIMNI RIVOJLANTIRISH
INSTITUTI
BOSHLANG‘ICH PROFESSIONAL TA’LIMNING
30610201- Apparat va dasturiy ta’minot sozlovchisi kasbi bo‘yicha
“Shaxsiy kompyuterlar, serverlar, periferiya uskunalarining apparat
ta'minotiga xizmat ko‘rsatish” fanidan
O‘QUV DASTURI
Kvalifikatsiya(lar) nomi:
Apparat va dasturiy ta’minot
sozlovchisi
O‘quv rejadagi tartib raqami:
3.01
Ajratilgan soat:
120
Toshkent – 2023
O‘quv dasturi Professional ta’limni rivojlantirish instituti Aloqa va axborotlashtirish,
telekommunikatsiya texnologiyalari yo‘nalishlari bo‘yicha o‘quv-metodik birlashmasining
2023yil 04-avgustdagi 5-sonli majlis bayoni bilan ma’qullangan.
O‘zbekiston Respublikasi Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi huzuridagi Oliy va
o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi yo‘nalishlari bo‘yicha o‘quv-uslubiy birlashmalar faoliyatini
Muvofiqlashtiruvchi kengashining 2023-yil 11-avgustdagi 4-son yig‘ilishida ma’qullangan va
Vazirlikning 2023-yil 25-avgustdagi 391-son buyrug‘i bilan TASDIQLANDI VA JORIY ETILDI.
Tuzuvchilar:
Taqrizchilar:
D.N.Jumayeva
NavDPI “Informatika” kafedrasi o‘qituvchisi
D.D.Djurayev
NavDPI “Informatika” kafedrasi o‘qituvchisi
U.F.Sattorov
Navoiy
shahar
kasb-hunar
direktori, filologiya fanlari doktori.
G‘.R.Yodgorov
Navoiy
Davlat
Pedagogika
Instituti
informatika kafedrasi dotsenti, fizikamatematika fanlari nomzodi
maktabi
1. O‘quv dasturi umumiy talablari
Dastur nomi
Shaxsiy kompyuterlar, serverlar, periferiya uskunalarining
apparat ta’minotiga xizmat ko’rsatish
Ajratilgan soat
120
Mavzular soni
19
Dasturning maqsadi
Shaxsiy kompyuterlar, serverlar, periferiya uskunalarining
apparat ta'minotiga xizmat ko’rsatish ko’nikmalarini egallash.
O‘zlashtirish
natijalari
Bilimlar
Ko‘nikmalar
- Foydalanuvchi ish joyida kompyuter texnikasi va kompyuter
ofis jihozlarini ishga tushirish;
(o‘qitish) - Kompyuter texnikasi va kompyuter ofis uskunalari ishidagi
eng oddiy muammolar va nosozliklarni bartaraf etish va ish
qobiliyatini diagnostika qilish;
- Nosoz apparat qismlarini almashtirish
- Shaxsiy kompyuter va serverlar turlari, arxitekturasining tasnifi;
- Shaxsiy kompyuter va serverlar qurilmasi, ularning asosiy
bloklari, vazifalari va texnik xususiyatlari;
- Shaxsiy kompyuter va serverlar uchun BIOS bo’limlari va
BIOSning asosiy parametrlari;
- Periferiya turlari va maqsadi, ishlash prinsiplari, ulanish
interfeyslari va ishlash qoidalari;
- Shaxsiy kompyuter, serverlar, periferiya qurilmalari uskunalar
va kompyuter ofis uskunalarini o’rnatish, ularni ishlatish
bo’yicha me'yoriy hujjatlar va mehnatni muhofaza qilish;
- Apparat ta'minotining tarkibiy qismlari nosozliklarini
tashxislashusullari va muammolarni aniqlashni bilish;
- Apparat ta'minotining talabga javob bermaydigan qismlarini
almashtirish usullari;
- Ixtisoslashtirilgan
xizmat
ko’rsatish
markazlarida
apparaturalarnikafolatli ta'mirlash tartibi haqida;
- Foydalanuvchi vazifalarini optimaldarajada hal qilish uchun
shaxsiy kompyuter, server va periferik uskunalar apparat
tarkibiy qismlarini tanlash;
- Shaxsiy kompyuterlar, serverlar, periferik qurilmalar va ofis
jihozlarini asosiy tarkibiy qismlarga (bloklarga) ajratish va
yig’ish;
- Shaxsiy kompyuterlar, serverlar, periferik qurilmalar va ofis
jihozlari uskunalari kabel tizimini ulash;
- Apparat ta'minotining parametrlarini sozlash;
- Apparat ta'minotining ishlash samaradorligini tashxislash,
nosozlik va muammolarini bartaraf etish;
- Apparat ta'minotining funksional bo’lmagan tarkibiy
qismlarini o’xshash yoki mos keluvchilari bilan almashtirish;
- Apparat ta'minotini ixtisoslashtirilgan xizmat ko’rsatish
markazlariga ta'mirlash borib ta’mirlash;
- Buxgalteriya va texnik hujjatlarni saqlash;
O‘quv rejasiga muvofiq
o‘zaro bog‘liq bo‘lgan
fanning nomi
O‘qitishni tashkiliyshakli
Dasturga qo‘yilgan
talab
O‘qitish tili
Baholash tartibi
O‘quvchilarning bilim
va
ko‘nikmalarini
baholash
Axborot texnologiyalari asoslari, Axborot xavfsizligi,
ma'lumotlar ombori, WEB dasturlash,
kompyuter tarmoqlari, raqamli axborotni
qayta ishlash texnologiyasi
N – Nazariy ta’lim;A– Amaliy ta’lim;
NA – Nazariy va amaliy ta’lim birgalikda tashkil etiladi;
MX – Maxsus xonada o‘tkaziladigan mashg‘ulot.
Majburiy
Guruhda belgilangan o‘qitish tili asosida
Baholash bo‘yicha amaldagi tartib asosida
Yozma, og‘zaki, savol-javob, test, amaliy
topshiriq
Mavzuning qisqacha mazmuni
1
2
3
1-Bo’lim: Kompyuter uskunalarini ishga tushirish
Kompyuter
texnologiyalari haqida Hisoblash texnikasining rivojlanish tarixi.
umumiyma'lumot
ShK haqida umumiy tushunchalar
Shaxsiy
kompyuterning
umumiy ko’rinishi va
tuzilishi
Shaxsiy
kompyuterning tizimli
platasi
4
Shaxsiy
kompyuterning
prosessori
5
Shaxsiy
kompyuterning ichki
xotirasi va uning
asosiy qurilmalari
6
Shaxsiy
kompyuterning tashqi
xotirasi
Mustaqil ta’ lim
Mavzular nomi
Jami
№
O‘ qitishning
tashkiliy shakli
2.O‘quv dasturi mazmuni
2
N
2
ShKning asosiy qurilmalari. Tizimli blok.
Tizimli blokka texnik xizmat ko’rsatish
qoidalari
4
N,A
3
Tizimli plata, uning vazifalari va tuzilishi.
Slotlar (bo’lovchilar)ning maqsadlari.
Tizim
shinalarining
vazifalari
va
xususiyatlari. Tizimli platani o’rnatish
uchun qo’llanma. Tizim platasining turi
va xususiyatlarini aniqlash. Kompyuter
qurilmalarini ulashva ishlatish.
8
N,A
2
8
N,A
2
6
N,A
2
6
N,A
4
Kompyuter prosessori. Ko’p bo’limli va
ko’p yadroli mikroprosessorlar.
Prosessorning soketi. Kesh xotira.
Prosessor qurilmalari. Prosessorning
sovutish
tizimi.
ShK
prosessor
xususiyatlarini aniqlash
Ma'lumotni saqlash prinsiplari. Xotira
turlari. Operativ xotira turlari. Maxsus
xotira.
Batareykani
o’rnatish
va
xotira
xususiyatlarini aniqlash
Tashqi xotira qurilmasi va uni ulash.
qattiq disk qurilmasi va ishlash prinsipi.
Fizik va mantiqiydisklar.
CD/DVD/BR/USB
tashuvchilar.
Disklarga ma'lumot yozish. Disklarning
mantiqiy
bo’linishi
va
disklarni
formatlash. Disklarni tozalash.
Defragmentasiya.
7
Shaxsiy
kompyuterning
videotizimi.
8
Audio
axborotlarni
qayta ishlash va ijro
etish tizimlari
9
Axborotni
qurilmalari.
10
Bosmaxona
qurilmalariva
orgtexnika
11
Axborot
tizimlarining
vositalari.
kiritish
uzatish
texnik
12
Sovutish tizimlari
13
Kompyuter
texnikasining
ta'minoti.
14
Serverning
ta'minoti
elektr
apparat
Monitorlar tavsifi. Proeksion apparatlar.
Videoadapter
qurilmalari
va
xarakteristikasi. Shaxsiy
kompyuterning videotizimini o’rnatish
va unga xizmat ko’rsatish.
Audio axborotlarni qayta ishlash va
chiqarish tizimlari. Ulanish interfeyslari.
ShKning dinamik tizimi texnik xizmat
ko’rsatish. Amaliy mashhulot. ShK
tovush tizimini ulash.
Klaviaturalar ko’rinishlari va turlari.
Ishlash prinsipi. Grafik manipulyator.
Sichqonchaning maqsadi va turlari.
Skanerlar tasnifi, ishlash prinsipi.
Interfeys.
Ma'lumotlarni
kiritish
qurilmalarini ulash va ishga yaroqliligini
tekshirish.
Printerlar tasnifi
Matrisali printerlar qurilmasi va ishlash
prinsipi
Purkovchi printerlar qurilmalari va
ishlash prinsipi. Lazerli printerlar
qurilmasi va ishlash prinsiplari. Maxsus
printerlar va uning qo’llanilish sohalari.
Nusxa ko’chirish uskunalari. Bosmaga
chiqarish uskunalarini ulash va ularning
ishga yaroqliligini
tekshirish.
Axborot uzatish tizimlarining texnik
vositalari. Tarmoq adapterlari (platalari).
Marshrutizatorlar
Yo’naltiruvchilar
(routerlar). Global tarmoqning apparat
ta'minoti. Wi-Fi, Bluetooth aloqasi.
Kompyuterlarni tarmoqqa ulash. Simsiz
ma'lumotlar uzatishni o’rnatish va
sozlash.
Faol va passiv sovutish tizimlari. Mobil
kompyuter sovutish tizimlari. ShK
harorat rejimini testlash.
ShKning tok manbai va uning tasnifi.
Tarmoqfiltrlari,
stabilizatorlar,
favqulotda quvvat manbalari ShKning
elektr ta'minotini tashkil etish.
Serverlarning maqsadi va tasnifi.
Serverlarning asosiy texnik xususiyatlari
N,A
8
2
N,A
6
4
2
N,A
2
N,A
6
10
3
N,A
4
N,A
4
6
4
N,A
2
N,A
6
2
haqida umumiy ma'lumot
2-Bo'lim: Kompyuterga texnik xizmat ko'rsatish
15
16
17
18
Kompyuter
texnikasiga
texnik
xizmat
ko’rsatishni
tashkil etish
Kompyuter texnikasi
va
serverdagi
nosozliklar.
Ularni
tuzatish
yo’llari
Kompyuter texnikasi
va ofis uskunalari
uchun
sarf
materiallari
Kartridjlarni to’ldirish
va tiklash
Kompyuter texnikasi
va
orgtexnikalar
Standart texnik xizmat ko’rsatish va
ta'mirlash tizimi.
Xizmat ko’rsatish markazlarida kafolatli
ta'mirlash.
ShK ga profilaktik ta'mir uchun texnik
xizmat ko’rsatish.
Orgtexnika va tarmoq jihozlariga texnik
xizmat ko’rsatish
ShK
bilan
ishlashda
eng
ko’p
uchraydigan nosozliklar, o’chib qolishlar
va sabablari. Uskunaga ta'sir etuvchi
salbiy
omillarning
xususiyatlari.
Nosozliklarning turlari. Xatolarning
asosiy turlari. Tizimli blokmuammolarini
aniqlash
va
bartaraf
etish.
Videokartalarningmuammolarini
aniqlash va bartaraf etish. Monitorlar
muammolarinianiqlash va bartaraf etish.
Periferik
uskunalar
muammolarinibartaraf qilish. Tarmoq
uskunalari muammolarini bartaraf etish.
Klaviatura
va
manipulyatorlar
muammolarini aniqlash va bartaraf
qilish. Disk muammolarini ani?lash va
bartaraf
etish.
Elektr
ta'minoti
muammolari va ularni bartaraf qilish.
Sarflangan mahsulot turlari. Mahsulot
turlari
resursi.
Sarfmateriallarining
saqlanish muddati. Sarf materiallarini
qayta ishlash.
Purkovchi
printerlar
kartridjini
almashtirish va to’ldirishtexnologiyalari.
Lazerli printer kartrijini almashtirish va
to’ldirish texnologiyalari va uni amalga
oshirish.
Nusxalash qurilmalarining kartrijini
almashtirish va to’ldirishtexnologiyalari.
Plotterlar kartrijini almashtirish va
to’ldirishtexnologiyalari.
10
N,A
2
N,A
12
N,A
4
6
2
N,A
19
uchun
uskunalar
aksessuarlar
va
tozalash mahsulotlari
Uskunalar va asboblar. Jihozlarni
moylash. Tozalash mahsulotlaridan
foydalanish.
Jami:
N,A
4
2
120 64/56
42
3.O‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalarini baholash
O‘quv dasturi davomida o‘quvchilar tomonidan o‘zlashtirilgan bilim va
ko‘nikmalar ichki nazorat bo‘yicha amaldagi tartib asosida baholanadi.
Baholash usullari yozma, og‘zaki, savol-javob, test, amaliy topshiriqlardan
iborat bo‘lib, ular o‘quv elementini o‘zlashtirish natijalarini aniqlashga imkon beradi.
Nazorat savollari va topshiriqlar qo‘yilgan maqsadga hamohang bo‘lishi lozim.
4.Tavsiya etiladigan adabiyotlar ro‘yxati:
1. N.I.Sodiqova, E.A.Korniyenko, M.D.Xoshimxodjayeva Pereferiya va ofis
qurilmalarinita’mirlash va ishlatish o‘quv qo‘llanma. Toshkent 2013y.
2. Дж. К. Макин, АнилДесаи Учебный курс Microsoft. Развертывание и
настройкаWindowsServer.. 2012 г.
3. Д. Колиснеченко “Компьютер. Большой самоучитель по ремонту,
сборке имодернизации”, 2010 г.
4. Эндрю Таненбаум “Архитектура Компьютера” 6-издание, Питер, 2013 г.
5. A.Shin. Axborot vositalari mashinalari va kompyuter tarmoqlari operatori
Mutaxassislikka kirish (komunikatsiya, tizimlarida xizmat ko‘rsatish va ta’mirlash texnigi)
2017y.
6. O‘.Yuldoshev .Axborot vositalari mashinalari va kompyuter tarmoqlari operatori
2017y.
7. O‘.Yuldoshev. Raqamli axborotlarni qayta ishlash ustasi 2017y.
Internet manbalari:
1. https://uz.wikipedia.org/wiki/Apparat_taminoti
2. https://azkurs.org/reja-shaxsiy-kompyuterning-tashkiliy-qismlari.html
3. https://aim.uz/referaty/58-informatika/13477-shaxsiy-kompyuter-va-ofisqurilmalariga-texnik-xizmat-ko-rsatish-fanidan-ma-ruzamatni.html#google_vignette
4. http://docplayer.net/34780225-Kasb-hunar-kollejlari-uchun-o’quv-qo’llanma.html
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
PROFESSIONAL TA’LIMNI RIVOJLANTIRISH
INSTITUTI
BOSHLANG‘ICH PROFESSIONAL TA’LIMNING
30610201- Apparat va dasturiy ta’minot sozlovchisi kasbi bo‘yicha
“Shaxsiy kompyuterlar, serverlar, periferiya uskunalarining dasturiy
ta'minotini o‘rnatish va xizmat ko‘rsatish” fanidan
O‘QUV DASTURI
Kvalifikatsiya(lar) nomi:
Apparat va dasturiy ta’minot
sozlovchisi
O‘quv rejadagi tartib raqami:
3.02
Ajratilgan soat:
120
Toshkent – 2023
O‘quv dasturi Professional ta’limni rivojlantirish instituti Aloqa va axborotlashtirish,
telekommunikatsiya texnologiyalari yo‘nalishlari bo‘yicha o‘quv-metodik birlashmasining
2023yil 04-avgustdagi 5-sonli majlis bayoni bilan ma’qullangan.
O‘zbekiston Respublikasi Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi huzuridagi Oliy va
o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi yo‘nalishlari bo‘yicha o‘quv-uslubiy birlashmalar faoliyatini
Muvofiqlashtiruvchi kengashining 2023-yil 11-avgustdagi 4-son yig‘ilishida ma’qullangan va
Vazirlikning 2023-yil 25-avgustdagi 391-son buyrug‘i bilan TASDIQLANDI VA JORIY ETILDI.
Tuzuvchilar:
D.N.Jumayeva
NavDPI “Informatika” kafedrasi o‘qituvchisi
D.D.Djurayev
NavDPI “Informatika” kafedrasi o‘qituvchisi
G.S.Raximova
Taqrizchilar:
Pedagogik innovatsiyalar, kasb hunar ta’limi boshqaruv
hamda pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va ularni
malakasini
oshirish
instituti Raqamli ta’lim
texnologiyalari boshqarmasi bosh mutaxassisi
U.F.Sattorov
Navoiy
shahar
kasb-hunar
direktori, filologiya fanlari doktori.
maktabi
G‘.R.Yodgorov
Navoiy
Davlat
Pedagogika
Instituti
informatika kafedrasi dotsenti, fizikamatematika fanlari nomzodi
1. O‘quv dasturi umumiy talablari
Shaxsiy kompyuterlar, serverlar, periferiya uskunalarining
dasturiyta’minotini o‘rnatish va xizmat ko‘rsatish
Ajratilgan soat
120
Mavzular soni
42
Shaxsiy kompyuterlar, serverlar, periferiya uskunalarining
dasturiy ta'minotini o‘rnatish va xizmat ko‘rsatish bo‘yicha
Dasturning maqsadi
ko‘nikmalarinishakllantirish.
Shaxsiy kompyuterlar, serverlar, periferik qurilmalar va
O‘zlashtirish (o‘qitish)
apparat vositalarini ta'mirlashni o‘rganish. Umumiy va
natijalari
professional kompetensiyaga ega bo‘lish.
- Shaxsiy kompyuter va serverlar operatsion tizimlarining
arxitekturasi, tarkibi, vazifalari va tasnifi;
- shaxsiy kompyuter va serverlarning amaliy dasturiy
ta'minotitasnifi, o‘rnatish va sozlash tartibi;
- shaxsiy kompyuter va serverlarning operasion tizimlari
boshqaruv dasturlarining maqsadi, turlari va funksiyalari;
- shaxsiy kompyuterlar va serverlar uchun operasion
tizimlar va amaliy dasturlarni lisenziyasi va tarqatish
modellari;
- axborot xavfsizligi va axborot xavfsizligi vositalariga
Bilimlar
tahdidlarning asosiy turlari;
- shaxsiy kompyuter va serverlarni antivirus bilan
himoyalashtamoyillari
- foydalanuvchi hal qilishi mumkin bo‘lgan talab va vazifalar
uchun optimal bo‘lgan shaxsiy kompyuter yoki serverning
Ko‘nikmalar
dasturiy konfigurasiyasini tanlash;
- shaxsiy kompyuter va serverlar uchun amaliy dasturiy
ta'minotni o‘rnatish va sozlash;
- shaxsiy kompyuter va serverlarga operasion tizimlarni
o‘rnatish va boshqarish hamda foydalanuvchi interfeysini
sozlash.
- kompyuter tizimi faoliyatini baholash;
- ma'lumotlar fayllarini Internetda, lokal kompyuter tarmog‘i
disklarida, shuningdek, xotira qurilmalarida boshqarish,
ma'lumotlarni zahiralash va tiklashni bajarish;
- axborot xavfsizligi maqsadida axborot himoyasini
ta'minlash;
- operasion tizim va amaliy dasturlarining ishlash
samaradorligini tashxislash, muammo va nosozliklarini
bartaraf etish, antivirus dasturlarini o‘rnatish
Axborot texnologiyalari aoslari, Axborot xavfsizligi,
O‘quv rejasiga muvofiq o‘zaro
Kompyuter tarmoqlari, Mobil qurilmalarning dasturiy
bog‘liq bo‘lgan fanning nomi
ta'minoti
Dastur nomi
O‘qitishni tashkiliyshakli
N – Nazariy ta’lim;A – Amaliy ta’lim;
NA – Nazariy va amaliy ta’lim birgalikda tashkil
etiladi; MX – Maxsus xonada o‘tkaziladigan
mashg‘ulot.
Dasturga qo‘yilgantalab
O‘qitish tili
Baholash tartibi
O‘quvchilarning bilim
ko‘nikmalarini baholash
Majburiy
Guruhda belgilangan o‘qitish tili
asosida
Baholash bo‘yicha amaldagi tartib
asosida
va Yozma, og‘zaki, savol-javob, test,
amaliy topshiriq
Mavzuning qisqacha mazmuni
1.
2.
3.
Shaxsiy kompyuter bilan
tanishish.
Shaxsiy
kompyuter
qurilmalari, serverlar va
ularning
asosiy
bloki
funksiyasi va texnik
xarakteristikasi
Periferiya uskunalarining
turlari va interfeys
4.
Operasion tizim.
5.
Shaxsiy kompyuterlar va
serverlar.
6.
7.
8.
9.
10.
11
Dasturiy ta'minot
Qurilmalar
arxitekturasi.
to‘plami
Hisoblash
tizimlarining
arxitekturasi.
Ma'lumotlarni qidirish va
o‘rganish.
EHM larning komandalar
sistemasi.
Tezkor xotira qurilmasi.
Kompyuter arxitekturasi va
tizimbloki bilan tanishish.
2
Tizim bloki (prosessor, chipset,
shina, tezkor xotira, qattiq 4
disk, video kartalar va boshqa
qurilmalar tasnifi.
Kompyuter va foydalanuvchi
orasida muloqotni tashkil
qilish.
Shaxsiy
kompyuterlarda
operasion tizimlar va ularning
klassifikasiyasi
Shaxsiy
kompyuterlar
va
serverlarning
qurilmalari
asosiybloki va funksiyasi.
Apparat, tizimli dasturiy
ta'minotva ularda ishlaydigan
dasturlar
Ma'lumotlarni qayta ishlash,
yuqori darajali dasturlash tillari
arxitekturasi. Platformalar.
Hsoblash tizimlarining ochiq
vayopiq arxitekturasi.
N
N,A
6
N,A
6
N,A
4
N,A
6
N,A
4
N,A
6
N,A
6
N,A
Dasturlar va stek. Komandalar 6
sikli.
Tezkor
xotira qurilmasi 4
arxitekturasi va tipi.
N,A
Tashqi qurilmalarni dasturlash.
N,A
Mustaqilta’ lim
Mavzular nomi
Jami
№
O‘ qitishningtashkiliy
shakli
2. O‘quv dasturi mazmuni
12
Ma'lumotlarni
shinalari.
13
Ona platasi.
14
Shaxsiy kompyuterda BIOS
tizimini sozlash.
15
Ofis qurilmalariga texnik
xizmat ko‘rsatish
16
Kiritish va
tizimlari.
17
Utilitalar.
18
Printerlar
va
qurilmalari.
19
20
21
tashish
chiqarish
24
6
N,A
4
N,A
6
N,A
6
N,A
4
N,A
6
N,A
Printer katrijini almashtirish 4
vasozlash.
Video karta, ovoz kartasi va
6
periferik qurilmalarni o‘rnatish
va sozlash.
Shifrator va deshifratorlarni
4
modellash. Multipleksorlar va
demultipleksorlarni modellash.
Mikroprosessorlar,
6
soprosessorlar,
mikroprosessorlar tizimlari
Shaxsiy kompyuterlarni yig’ish
6
va nosozliklarni bartaraf etish.
N,A
Utilitalarni o‘rnatish.
faks
Uzluksiz ta'minot manbai.
Shifrator va deshifratorlar.
Mikroprosessorlar.
ShK profilaktik ishlar olibborish.
22
23
Shina turlari.Ma'lumotlarni
funksional almashtirishuzellari.
Keysh xotira
Ona platada indekator va
boshqarish tugmalarni
o‘rnatish.
Windows operasion tizimini
o‘rnatish va sozlash.
Foydalanuvchi uchun shaxsiy
kompyuter va qurilmalarni
tanlash
Kompyuterda dasturlarni va
drayverlarni o‘rnatish.
N,A
N,A
N,A
N,A
Kompyuter qurilmalarini
testlash.
2
2
2
2
Nosoz
qurilmalarni 6
N,A
2
almashtirish va hujjatlashtirish.
Energiya tejaydigan iste'mol
Xalqaro standartlar: Energy
N,A
2
mahsulotlari
uchun
Star, TCO.
standartlar.
Zamonaviy energiya saqlash
elementlari.
Jami:
120 56/645
42
3. O‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalarini baholash
O‘quv dasturi davomida o‘quvchilar tomonidan o‘zlashtirilgan bilim va
ko‘nikmalar ichki nazorat bo‘yicha amaldagi tartib asosida baholanadi.
Baholash usullari yozma, og‘zaki, savol-javob, test, amaliy topshiriqlardan
iborat bo‘lib, ular o‘quv elementini o‘zlashtirish natijalarini aniqlashga imkon beradi.
Nazorat savollari va topshiriqlar qo‘yilgan maqsadga hamohang bo‘lishi lozim.
4. Tavsiya etiladigan adabiyotlar ro‘yxati:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
N.I.Sodiqova, E.A.Korniyenko, M.D.Xoshimxodjayeva Pereferiya va ofis
qurilmalarinita’mirlash va ishlatish o‘quv qo‘llanma. Toshkent 2013y.
Дж. К. Макин, АнилДесаи Учебный курс Microsoft. Развертывание и
настройкаWindowsServer.. 2012 г.
Д. Колиснеченко “Компьютер. Большой самоучитель по ремонту,
сборке имодернизации”, 2010 г.
Эндрю Таненбаум “Архитектура Компьютера” 6-издание, Питер, 2013 г.
A.Shin. Axborot vositalari mashinalari va kompyuter tarmoqlari operatoriM
O‘.Yuldoshev .Axborot vositalari mashinalari va kompyuter tarmoqlari operatori
2017y.
O‘.Yuldoshev. Raqamli axborotlarni qayta ishlash ustasi 2017y.
Internet manbalari:
1.
2.
3.
4.
5.
https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%
B0%D0%BC%D0%BC%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D1%81%D0%
BF%D0%B5%D1%87%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5
https://ru.wikipedia.org/wiki/Программное_обеспечение
https://aim.uz/referaty/58-informatika/13477-shaxsiy-kompyuter-va-ofisqurilmalariga-texnik-xizmat-ko-rsatish-fanidan-ma-ruza-matni.html#google_vignette
http://docplayer.net/34780225-Kasb-hunar-kollejlari-uchun-o-quv-qollanma.html
https://linchakin.com/
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
PROFESSIONAL TA’LIMNI RIVOJLANTIRISH
INSTITUTI
BOSHLANG‘ICH PROFESSIONAL TA’LIMNING
30610201- Apparat va dasturiy ta’minot sozlovchisi kasbi bo‘yicha
“Mobil qurilmalarning dasturiy ta’minoti” fanidan
O‘QUV DASTURI
Kvalifikatsiya(lar) nomi:
Apparat va
sozlovchisi
O‘quv rejadagi tartib raqami:
3.03
Ajratilgan soat:
100
Toshkent – 2023
dasturiy
ta’minot
O‘quv dasturi Professional ta’limni rivojlantirish instituti Aloqa va axborotlashtirish,
telekommunikatsiya texnologiyalari yo‘nalishlari bo‘yicha o‘quv-metodik birlashmasining
2023yil 04-avgustdagi 5-sonli majlis bayoni bilan ma’qullangan.
O‘zbekiston Respublikasi Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi huzuridagi Oliy va
o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi yo‘nalishlari bo‘yicha o‘quv-uslubiy birlashmalar faoliyatini
Muvofiqlashtiruvchi kengashining 2023-yil 11-avgustdagi 4-son yig‘ilishida ma’qullangan va
Vazirlikning 2023-yil 25-avgustdagi 391-son buyrug‘i bilan TASDIQLANDI VA JORIY ETILDI.
Tuzuvchilar:
D.N.Jumayeva
NavDPI “Informatika” kafedrasi o‘qituvchisi
D.D.Djurayev
NavDPI “Informatika” kafedrasi o‘qituvchisi
G.S.Raximova
Taqrizchilar:
Pedagogik innovatsiyalar, kasb hunar ta’limi boshqaruv
hamda pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va ularni
malakasini
oshirish
instituti Raqamli ta’lim
texnologiyalari boshqarmasi bosh mutaxassisi
U.F.Sattorov
Navoiy
shahar
kasb-hunar
direktori, filologiya fanlari doktori.
maktabi
G‘.R.Yodgorov
Navoiy
Davlat
Pedagogika
Instituti
informatika kafedrasi dotsenti, fizikamatematika fanlari nomzodi
1. O‘quv dasturi umumiy talablari
Dastur nomi
Ajratilgan soat
Mavzular soni
Dasturning maqsadi
O‘zlashtirish (o‘qitish)
natijalari
Bilimlar
Ko‘nikmalar
Mobil qurilmalarning dasturiy ta’minoti
100
11
Multimediya texnologiyalarining apparat va dasturiy ta'minoti,
mobil elektron tizimlar, mashhur mobil platformalarning asosiy
qurilmalari va ushbu platformaning emulyatorlarga asoslangan
mobil tizimlarini o‘rganish va ulardan foydalanish xususiyatlari
hamda multimediya tizimlaridan faoliyatning turli sohalarida
foydalanish istiqbollarini rivojlantirish
- Multimedia vositalari bilan ishlash;
- Mobil qurilmalar dasturiy ta'minotini o‘rnatish va sozlash.
- Mobil qurilmalarning Windows Mobile OS, Windows Phone,
Android, IOS, Symbian OS operasion tizimlarida ishlash;
- Team Weaver sozlamalarini amalga oshirish;
- Mobil qurilmalar uchun ovoz yozish va ijro etish vositalaridan
foydalana bilish.
- Multimedia texnologiyasi tushunchasi
- Apparat multimedia texnologiyasi;
- Dasturiy ta'minot multimedia texnologiyasi
- Uyali telefon, uning turlari, mobil telefonlar modellari,
qurilmalari
- Mobil telefonlar qurilmalarining operasion tizimlari.
- Windows Mobile, Windows Phone, Android, IOS,
- Symbian OS-operasion tizimlarning farqlari va
o‘xshashliklari;
- Turli mobil OS lar uchun utilitlar (Utility);
- Mobil qurilma (ichki saqlash qurilmasi, SDcard);
- WhatsApp,
Telegram,
WeChat,
Tango,
Facebook
messenjerlarning o‘xshashlik va farqlari
- Grafik va video tasvirlarni uzatish vositalari;
- Axborotni olish va qulay idrok yetish vositalari.
- Multimedia texnologiyalari bilan ishlash;
- Mobil qurilmalarni proshivka qilish;
- Mobil qurilmalar uchun dasturiy ta'minot o‘rnatish va sozlash.
- Windows Mobile OS, Windows Phone, Android, IOS, Symbian
OS operasion tizimlarida ishlash;
- WhatsApp,
Telegram,
WeChat,
Tango,
Facebook
messenjerlarni o‘rnatish, sozlash va ular bilan ishlash;
Mobil qurilmalar va masofadan kompyuterni nazorat
qilishuchun internet sozlamalariniamalga oshirish (Team
Weaver);
- Mobil qurilmalar uchun ovoz yozish va ijro etish vositalaridan
foydalanish
O‘quv rejasiga muvofiq
o‘zaro bog‘liq bo‘lgan
fanning nomi
O‘qitishni tashkiliy
shakli
Dasturga qo‘yilgan talab
O‘qitish tili
Baholash tartibi
O‘quvchilarning bilim va
ko‘nikmalarini baholash
Axborot texnologiyalari asoslari, Axborot xavfsizligi, Kompyuter
tarmoqlari,
N – Nazariy ta’lim; A – Amaliy ta’lim;
NA – Nazariy va amaliy ta’lim birgalikda tashkil etiladi; MX –
Maxsus xonada o‘tkaziladigan mashg‘ulot.
Majburiy
Guruhda belgilangan o‘qitish tili asosida
Baholash bo‘yicha amaldagi tartib asosida
Yozma, og‘zaki, savol-javob, test, amaliy
topshiriq
1
2
3
Multimedia
vositalarining tarkibiy
qismlari.
Multimedia ilovalari
uchunqo‘llanilish
sohalari.
Zamonaviy kompyuter
yangitexnologiyalardan
foydalanishvositasi
sifatida.
Mobil aloqa vositalari.
Zaruriydasturiy
ta’minot
6
N,A
12
N,A
Mavzuning qisqacha mazmuni
Multimedia va uning tarkibiy qismlari.
Multimediatexnologiyasining maqsadi va uch
asosiy tamoyillari. Multimedianing texnik va
dasturiy tomonlari. Ma'lumotlar taqdimotida
qo‘llaniladigan multimedianing imkoniyatlari.
Multimedianing vizual va audio effektlar va
turli xil ma'lumotlar turlari kombinasiyalari
bo‘yicha ta'rifi. Multimedianing o‘zaro ta'sirni
qo‘llab-quvvatlashga
asoslangan
tasnifi.
Multimedia
telekommunikasiya
texnologiyalaridan
foydalanish
asosida
tasniflash.
Multimedia
ilovalaridan
foydalanish sohalari
Zamonaviy kompyuter multimedia ilovalari
bilan ishlash va multimedia ma'lumotlarini
yaratish vositasi sifatida. Multimediali
kompyuterning asosiy tarkibiy qismlari,
ularning texnik xususiyatlari. Multimedia
vazifalarni hal qilish uchun zarur bo‘lgan
periferik qurilmalar. Grafik va matnli
axborotlarni kiritish qurilmalari - skaner, grafik
planshet. Skanerning turlari va xususiyatlari.
Matnni tanib olish uchun dasturiy ta'minotni
o‘rnatish va sozlash. Grafik planshetning
maqsadi, xususiyatlari va ishlash prinsipi.
Multimediali
axborotni
proeksiyalash
qurilmasi hujjat kamerasi, ishlash prinsipi.
Mobil aloqa vositalari. Smartfonlar va
kommunikatorlar, qiyosiy xarakteristikalar.
Uyali
telefonlar
tasnifi.
Zamonaviy
modellarning tasnifi va xususiyatlari. Ko‘chma
radio to‘l- qinlarning ishlash prinsipi va mobil
aloqaning ishlash prinsipi. Uyali aloqa uchun
zarur dasturiy ta'minotni o‘rnatish va sozlash.
Mustaqil ta’ lim
Mavzuning nomi
O‘ qitish ning
tashkiliy shakli
№
Jami
O‘quv dasturi mazmuni
2
4
12
N,A
4
4
5
6
7
8
9
10
Mobil qurilmalar
uchun ovoz yozish va
ijro etish vositalari
Mobil qurilmalar
uchun dasturiy
ta'minotni sozlash
(ITools i
Nokia PC Suite )
Mobil qurilmalar
proshivka va standart
sozlashuchun qayta
tiklash
Mobil qurilmalarning
dasturiy
funksiyalari
Raqamli ovoz yozish tamoyillari. Tovush
kartalarining turlari. Akustika tizimi. Mikrofonlar va uning turlari. Naushniklar. Naushnik
turlari. Raqamli ovoz yozuvchisi. Analog va
raqamli audio tashuvchilar. MP3-pleerlar va
mobil qurilmalar.
Mobil qurilmalar uchun dasturiy ta'minotni
sozlash. ITools va Nokia PC Suite dasturiy
vositalari. Dasturiy vositalarning ishlash
tamoyillari.
Mobil dasturlar haqida umumiy tushunchalar. Standart sozlash uchun qayta tiklash.
Dastur interfeysi va elementlari.
Mobil
dasturlarning
funksiyalari
bilan
tanishish. Uyali aloqa uchun zarur dasturiy
ta'minotni o‘rnatish va sozlash
Mobil qurilmalarning amaliy dasturiy ta'minot vositalariga kirish (Standart Soft: o‘yinlar,
Mobil qurilmalaruchun virtual muzeylar va kutubxonalar, reklama
amaliy dasturiy ta'minot materiallari) Mobil ilovalarni sozlash va
qurilmalarning yangi ver-siyalariga yangilash
(o‘yinlar,
virtual
muzey-lar,
reklama
materiallari) va ta’limga oid ilovalar bilan
ishlash
Windows Mobile,
Windows Phone,
Windows Mobile, Windows Phone, Android,
Android, IOS, Symbian IOS, SymbianOS operasion tizimlarning
OS operasion
funksional imkoniyatlari bilan tanishish.
tizimlarning farqlari va
o‘xshashliklari
Mobil operasion
tizimlarni sozlashva
yangilash
Mobil qurilmalaruchun
ilova yaratish
11
dasturlari
12
N,A
10
N,A
8
N,A
8
8
8
N,A
N,A
N,A
Mobil operasion tizimlarga kirish va sozlash
turlari.
8
N,A
Mobil qurilmalar uchun ilova yaratish
dasturlari bilan ishlash. Sodda ilovalar yaratish
8
N,A
Jami:
3.O‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalarini baholash
100
42/38
4
4
4
3
3
3
3
35
O‘quv dasturi davomida o‘quvchilar tomonidan o‘zlashtirilgan bilim va
ko‘nikmalar ichki nazorat bo‘yicha amaldagi tartib asosida baholanadi.
Baholash usullari yozma, og‘zaki, savol-javob, test, amaliy topshiriqlardan iborat
bo‘lib, ular o‘quv elementini o‘zlashtirish natijalarini aniqlashga imkon beradi. Nazorat
savollari va topshiriqlar qo‘yilgan maqsadga hamohang bo‘lishi lozim.
4.Tavsiya etiladigan adabiyotlar ro‘yxati:
1. N.I.Sodiqova, E.A.Korniyenko, M.D.Xoshimxodjayeva Pereferiya va ofis
qurilmalarinita’mirlash va ishlatish o‘quv qo‘llanma. Toshkent 2013y.
2. Дж. К. Макин, АнилДесаи Учебный курс Microsoft. Развертывание и
настройка WindowsServer.. 2012 г.
3. Д. Колиснеченко “Компьютер. Большой самоучитель по ремонту, сборке и
модернизации”, 2010 г.
4. Eндрю Таненбаум “Архитектура Компьютера” 6-издание, Питер, 2013 г.
5. A.Shin. Axborot vositalari mashinalari va kompyuter tarmoqlari operatori
Mutaxassislikka kirish (komunikatsiya, tizimlarida xizmat ko‘rsatish va ta’mirlash texnigi)
2017y.
6. O‘.Yuldoshev .Axborot vositalari mashinalari va kompyuter tarmoqlari
operatori 2017y.
7. O‘.Yuldoshev. Raqamli axborotlarni qayta ishlash ustasi 2017y.
Internet manbalari:
1. https://kartaslov.ru/%D0%BA%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B0%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B9/%D0%9C%D
0%BE%D0%B1%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%BE%D0%B5
+%D1%83%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%B9%D1%81%D1
%82%D0%B2%D0%BE
2. https://kartaslov.ru/значение-слова/мобильный
3. https://3dnews.ru/1019211/10-prilogeniy-dlya-studenta
4. https://romi.center/ru/learning/glossary/mobile-app/
5. https://appbooster.com/blog/chto-luchshie-mobilnoieprilozhieniie-ili-mobilnaia-viersiia-saita/
6. https://skysmart.ru/articles/programming/kak-sozdat-mobilnoeprilozhenie
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
PROFESSIONAL TA’LIMNI RIVOJLANTIRISH
INSTITUTI
BOSHLANG‘ICH PROFESSIONAL TA’LIMNING
30610201- Apparat va dasturiy ta’minot sozlovchisi kasbi bo‘yicha
“Kompyuter tarmoqlari” fanidan
O‘QUV DASTURI
Kvalifikatsiya(lar) nomi:
Apparat va
sozlovchisi
O‘quv rejadagi tartib raqami:
3.04
Ajratilgan soat:
60
Toshkent – 2023
dasturiy
ta’minot
O‘quv dasturi Professional ta’limni rivojlantirish instituti Aloqa va axborotlashtirish,
telekommunikatsiya texnologiyalari yo‘nalishlari bo‘yicha o‘quv-metodik birlashmasining
2023yil 04-avgustdagi 5-sonli majlis bayoni bilan ma’qullangan.
O‘zbekiston Respublikasi Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi huzuridagi Oliy va
o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi yo‘nalishlari bo‘yicha o‘quv-uslubiy birlashmalar faoliyatini
Muvofiqlashtiruvchi kengashining 2023-yil 11-avgustdagi 4-son yig‘ilishida ma’qullangan va
Vazirlikning 2023-yil 25-avgustdagi 391-son buyrug‘i bilan TASDIQLANDI VA JORIY ETILDI.
Tuzuvchilar:
Taqrizchilar:
D.N.Jumayeva
NavDPI “Informatika” kafedrasi o‘qituvchisi
D.D.Djurayev
NavDPI “Informatika” kafedrasi o‘qituvchisi
U.F.Sattorov
Navoiy
shahar
kasb-hunar
direktori, filologiya fanlari doktori.
G‘.R.Yodgorov
Navoiy
Davlat
Pedagogika
Instituti
informatika kafedrasi dotsenti, fizikamatematika fanlari nomzodi
maktabi
1.O‘quv dasturi umumiy talablari
Dastur nomi
Ajratilgan soat
Mavzular soni
Dasturning maqsadi
O‘zlashtirish
natijalari
(o‘qitish)
Bilimlar
Ko‘nikmalar
O‘quv rejasiga muvofiq o‘zaro
bog‘liq bo‘lgan fanning nomi
O‘qitishni tashkiliy
shakli
Dasturga qo‘yilgan talab
O‘qitish tili
Baholash tartibi
Kompyuter tarmoqlari
60
30
Kompyuter tarmoqlarining asosiy elementlari: asosiy
tushunchalar, texnik vositalar va shaxsiy kompyuterlarning
tarmoq dasturiy ta'minoti, tarmoqlarni loyihalash va qurish
asoslari, axborotlarni tarmoqda uzatish asoslari, zamonaviy
tarmoq protokollari, tarmoqlarda marshrutlash va manzillash
asoslari, kompyuter tarmoqlarida xavfsizlikni ta’minlash kabilar
bilan tanishtirish va faoliyatning turli sohalarida foydalanish
istiqbollarini rivojlantirish
Kompyuter tarmoqlarining texnik vositalari, zamonaviy shaxsiy
kompyuterlarning tarmoq dasturlari, tarmoqlarni loyihalash va
qurish asoslari, ma'lumotlarni uzatishga tayyorlash usullari,
axborot almashish protokollari, tarmoq ulanishlarini o‘rnatish
qoidalari va usullari, asosiy tarmoq xizmatlari, sozlash va ulardan
kasbiy faoliyatda foydalana bilish;
- Kompyuter tarmoqlarining maqsadi, vazifalari va asosiy
tushunchalari;
- tarmoq qurilmalari va vazifalari;
- tarmoq standartlari (bayonnomalar) va modellari tushunchasi;
- kabel turlari va imkoniyatlari;
- tarmoq topologiyalari va serverlar;
- kompyuter tarmoqlarini boshqarish usullari;
- tarmoqlarni himoya qilish.
- Tarmoq qurilmalarini o‘rnatish;
- Qurilmalar dasturiy ta’minotini so-zlash;
- Bayonnomalar bilan ishlash;
- tarmoqlarga kabellarni o‘rnatish standartlari va yo‘riqnomalarini
bilish;
- tarmoqlar topologiyasini yaratish;
- server tizimini loyihalash;
- tarmoqda ma’lumot almashish usul-lari;
- tarmoqda ma’lumotlar havfsizligi va himoya qilish;
Axborot texnologiyalari, Axborot xavfsizligi, Shaxsiy
kompyuterning apparat va dasturiy ta’minoti,
N – Nazariy ta’lim; A –
Amaliy ta’lim;
NA – Nazariy va amaliy ta’lim birgalikda tashkil etiladi;MX
– Maxsus xonada o‘tkaziladigan mashg‘ulot.
Majburiy
Guruhda belgilangan o‘qitish tili asosida
Baholash bo‘yicha amaldagi tartib asosida
O‘quvchilarning bilim
ko‘nikmalarini baholash
va
Yozma, og‘zaki, savol-javob, test, amaliy
topshiriq
Mustaqil ta’ lim
Mavzuning qisqacha mazmuni
shakli
Mavzuning nomi
Jami
№
O‘ qitishni tashkiliy
2.O‘quv dasturi mazmuni
1.
Kompyuter tarmoqlari fani Fanning maqsadi va vazifalari.
haqida tushuncha.
Kompyuter tarmoqlarining paydo
bo‘lish tarixi.
2
N
2.
Kompyuter
tasnifi.
Kompyuter
tarmoqlari
haqida
umumiy tushunchalar. Kompyuter
tarmoqlari turlari va tasnifi.
Kompyuter tarmoqlari fanida Fanda
qo‘llaniladigan
texnik
qo‘llaniladigan vositalarning uskunalar va ularning xususiyatlari.
umumiy tavsifi.
Kompyuter tarmoqlari sohasida
foydalaniladigan dasturiy vositalari va
ularning
imkoniyatlari.
Tarmoq
operatsion tizimlari haqida umumiy
tushuncha.
2
N
2
2
N
2
4.
Tarmoq platasi va uning
xususiyatlari
Tarmoq platasi haqida tushuncha va
uning turlari.
2
N
5.
Lokal
kompyuter
tarmog‘ining
kommunikatsion
qurilmalari
Lokal
kompyuter
tarmog‘I
qurilmalari:
ko‘priklar,
kommutatorlar
va
marshrutizatorlarning maqsad va
vazifalari.
2
N,A
6.
Modem,
turlari
xususiyatlari
va
Modem vazifasi, turlari va ishlash
prinsipi
2
N,A
7.
Tarmoq
kabellari
ularning turlari
va
Tarmoq kabellari haqida tushuncha,
kabel turlari va ishlash prinsipi
2
N
3.
tarmoqlarining
2
2
8.
Tarmoq
topologiyalari:
“Shina”, “Yulduz”
“Shina”,
“Yulduz”,
“Halqa”
topologiyalari
va
ularning
xususiyatlari.
Lokal
tarmoq
topologiyasining
imkoniyatlari.
ISO/OSI modeli.
2
N,A
9.
Tarmoq
topologiyalari:
“Halqa” va “Gibrid”
“Halqa” va “Gibrid” topologiyalari
va ularning xususiyatlari.
2
N,A
10.
Tarmoq protokollari: Ipv4
va Ipv6 protokollari
2
N,A
11.
Tarmoq protokollari: HTTP,
FTP, POP3, SMTP, TELNET
Lokal
kompyuter
tarmoqlari texnologiyalari
Simsiz lokal tarmoqlar –
Wi-Fi
va
Bluetooth
texnologiyalari
Kompyuter tarmoqlarida
ma’lumotlar almashinish
jarayonlarini tashkil qilish
asoslari
TCP/IP
protokollari stekining
tuzilishi. IP protokoli, Ipv4 va Ipv6
protokollari,
HTTP, FTP, POP3, SMTP, TELNET
protokollari va ularning vazifalari.
Ethernet
texnologiyasining
standartlari.
Simsiz lokal tarmoqlar turlari,
vazifasi va farqlari
2
N,A
3
2
N,A
2
2
N,A
Aloqa kanallari orqali ma’lumotlarni
fizik uzatish. Ma’lumotlarni uzatish va
kommunikatsiyalash
usullari.
Kanallarni
va
paketlarni
kommunikatsiyalash.
MAC-adres yoki fizik adres (lokal
adres, apparat adresi), IP-adres yoki
tarmoq adresi, domenlar nomlari
asosidagi adreslar.
Aloqa
chiziqlari
va ularning
xarakteristikalari. Ma’lumotlarni fizik
uzatish muhiti.
Lokal tarmoq xizmatlari. fayl –
server, print – server, faks – server
xizmatlari
Intеrnеt tarmog‘ining tuzilishi va
tarkibiy qismlari. Internetning asosiy
tushunchalari. Internetga bog‘lanish
usullari.
Ma’lumotlarni
uzatish
va
kommutatsiyalash usullari, kanallarni
(circuit switching), paketlarni (packet
switching),
xabarlarni (message
switching) kommutatsiyalash.
Simsiz
aloqa
imkoniyatlari.
Ma’lumotlarni simsiz uzatish tizimlari
Wi-Fi, Wi-Max, Bluetooth.
Global kompyuter tarmog‘iga kabel,
telefon va Wi-Fi orqali ulanish.
2
N,A
2
N
2
N
2
N,A
2
N,A
2
N
2
N,A
2
N,A
12.
13.
14.
15.
Kompyuter
adreslash.
tarmoqlarida
16.
Aloqa
chiziqlari
orqali
ma’lumotlarni fizik uzatish
17.
Lokal tarmoq xizmatlari
18.
Global
tarmog‘ining
tuzilishi
19.
Ma’lumotlarni uzatish va
kommutatsiyalash usullari
20.
Ma’lumotlarni
uzatish tizimlari
21.
Global
kompyuter
tarmog‘iga ulanish usullari
kompyuter
umumiy
simsiz
2
2
2
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
Brauzerlar,
turlari
imkoniyatlari
va
Domen va xosting tushunchalari.
“Kliyent-server”
va
brauzer
arxitekturasi. Web manzillash va URL
tushunchalari.
Internet xizmatlari: E-mail,
Internet xizmat turlari, elektron
WWW, FTP, domen, Web pochta bilan ishlash, o‘rgimchak to‘ri
hosting,
haqida tushuncha, web-saytlar bilan
ishlash. FTP protokollar, domen va
xosting tushunchasi
Internet xizmatlari: IP
Internet
xizmat
turlari,
IP
telefoniya, IPTV, Internet telefoniya, IPTV, Internet conference
konferensiyalar
xizmat turlari va ular bilan ishlash,
onlayn konferensiya tashkil etish
Internetda axborot qidiruv
Internetda qidiruv tizimlari haqida
tizimlari
tushuncha va qidiruv tizimlari bilan
ishlash(WWW.uz, Yandex, Google)
Internet tarmog‘ida yuklash
Internet tarmog‘ida ma’lumotlarni
va
yuklab
olish yuklash va yuklab olish ishlari va
tushunchalari
ularni amalga oshirish.
Kompyuter tarmoqlarida
Kompyuter tarmoqlarida ахbоrоt
axborot xavfsizligi
хаvfsizligining asosiy tushunchalari.
Axborotni muhofaza qilish.
Operatsion tizim xavfsizligi
Operatsion
tizim
xavfsizligi
tushunchasi, muammolari va uning
oldini olish
Lokal
kompyuter
Axborotni muhofaza qilish, tarmoq
tarmog‘ida
axborot xavfsizligining texnik va dasturiy
xavfsizligi
vositalari.
Global tarmoqda axborot
Axborotni muhofaza qilish, tarmoq
xavfsizligi
xavfsizligining texnik va dasturiy
vositalari. Firewalls tushunchasi
Jami:
2
N,A
2
N,A
2
N,A
2
N,A
2
N,A
2
N,A
2
N,A
2
N,A
2
N,A
60
24/36
2
21
3.O‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalarini baholash
O‘quv dasturi asosida o‘quvchilar tomonidan o‘zlashtirilgan bilim va ko‘nikmalar ichki
nazorat bo‘yicha amaldagi tartib asosida baholanadi. Baholash usullari yozma, og‘zaki, savoljavob,test, amaliy topshiriqlardan iborat bo‘lib, ular o‘quv elementini o‘zlashtirish natijalarini
aniqlashga imkon beradi. Nazorat savollari va topshiriqlar qo‘yilgan maqsadga muvofiq
bo‘lishi lozim.
4.Tavsiya etiladigan adabiyotlar ro‘yxati:
1. N.I.Sodiqova, E.A.Korniyenko, M.D.Xoshimxodjayeva Pereferiya va ofis qurilmalarini
ta’mirlash va ishlatish o‘quv qo‘llanma. Toshkent 2013y.
2. Дж. К. Макин, АнилДесаи Учебный курс Microsoft. Развертывание и настройка
WindowsServer.. 2012 г.
3. Д. Колиснеченко “Компьютер. Большой самоучитель по ремонту, сборке и
модернизации”, 2010 г.
4. Abduqodirov A.A., Hayitov A.G‘., Shodiev R. Axborot texnologiyalari fanidan o‘quv
plakatlar to‘plami.- T.: TDPU, 2002y.
5. Aripov M., Begalov B., Begimqulov U., Mamarajabov M., Axborot texnologiyalari. O‘quv
qo‘llanma – T.: “Noshir”, 2009y.
6. Aripov M.M., Muhammadiev J.O‘. Informatika, informastion texnologiyalar: OO‘Yu
talabalari uchun darslik.- T.: Navoiy nomidagi O‘zbekiston Milliy kutubxonasining
bosmaxonasi, 2004y.
7. R.H. Kushatov. Axborot xavfsizligi va intellektual mulkka kirishni boshqarish. Oʻquv
qoʻllanma. – Samarqand: SamDU nashri, 2021
8. Громов Ю.Ю. Информационные технологии. Тамбов 2015г.
9. Usmonov A.I., Baxramov F.D. Kompyuter texnologiyalari asoslari. T., 2010y.
10.
D.E.Akbarov. Axborot xavfsizligini ta’minlashning kriptografik usullari va ularning
qo‘llanilishi. Toshkent, "O‘zbekiston markasi" nashriyoti, 2009
11.
А.Ю. Теоретические основы компютерной безопасности. - М.: Радиоисвяз,
2000y.
12.
Д.П Зегжда, Ивашко А.М, Основы безопасности информационных
систем. - М.:Горячаялиния - Телеком, 2000г.
13.
Малюк А.А., Пазизин С.В., Погожин Н.С. Введение в зашиту информации
вавтоматизированных системах. - М.: Горячаялиния - Телеком, 2001. - 148 с.
14.
Завгородний В.И. Комплексная зашита информации в компютерных
системах:Учебное пособие. - М.: Логос, 2001г.
15.
Петраков А.В. Основи практической защиты информации. 2-ое изд.
Учебн.пособие. -М.: Радио и связь, 2000г.
16.
Щербаков А.Ю. Введение в теорию и практику компьютерной
безопасности. –М.: 2001г
Internet manbalari:
1.
2.
3.
4.
https://ilyarm.ru/uz/globalnye-kompyuternye-seti-opredelenie-i-tipy.html
https://www.texnoman.uz/post/tarmoq-tushunchasi.html
http://www.kompy.info/kommunikatsiyalarni-rivojlantirish.html?page=27
https://winpcguide.ru/uz/configuring-wi-fi/maximum-speed-of-wireless-connectionwireless-data-transmission-technologies-zigbee-bluetooth-wifi/
5. https://znanio.ru/media/kompyuter-tarmoqlari-2523221
6. https://library.samdu.uz/files/db759f5956e85d0f97eef3e5604170a4_Kompyuter%20tarm
oqlari.pdf
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
PROFESSIONAL TA’LIMNI RIVOJLANTIRISH
INSTITUTI
BOSHLANG‘ICH PROFESSIONAL TA’LIMNING
30610201- Apparat va dasturiy ta’minot sozlovchisi kasbi bo‘yicha
“Shaxsiy kompyuterlar, serverlar, periferiya uskunalarining apparat
ta’minotiga xizmat ko‘rsatish” o‘quv amaliyotidan
O‘QUV DASTURI
Kvalifikatsiya(lar)nomi:
Apparat va dasturiy ta’minot
sozlovchisi
O‘quv rejadagi tartib raqami:
3.05
Ajratilgan soat:
180
Toshkent – 2023
O‘quv dasturi Professional ta’limni rivojlantirish instituti Aloqa va axborotlashtirish,
telekommunikatsiya texnologiyalari yo‘nalishlari bo‘yicha o‘quv-metodik birlashmasining 2023yil 04avgustdagi 5-sonli majlis bayoni bilan ma’qullangan.
O‘zbekiston Respublikasi Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi huzuridagi Oliy va o‘rta
maxsus, kasb-hunar ta’limi yo‘nalishlari bo‘yicha o‘quv-uslubiy birlashmalar faoliyatini
Muvofiqlashtiruvchi kengashining 2023-yil 11-avgustdagi 4-son yig‘ilishida ma’qullangan va
Vazirlikning 2023-yil 25-avgustdagi 391-son buyrug‘i bilan TASDIQLANDI VA JORIY ETILDI.
Tuzuvchilar:
G. Jo‘raqulova
D.N.Jumayeva
Pedagogik innavatsiyalar instituti, Raqamli
ta’lim
texnologiyalari
boshqarmasi
bosh
mutaxassisi
NavDPI “Informatika” kafedrasi o’qituvchisi
NavDPI “Informatika” kafedrasi o’qituvchisi
D.D.Djurayev
Taqrizchilar:
U.F.Sattorov
Navoiy
shahar kasb-hunar maktabi
direktori,filologiya fanlari doktori.
G‘.R.Yodgorov
Navoiy Davlat Pedagogika Instituti informatika
o‘qitish
metodikasi kafedrasi
dotsenti,
fizikamatematika fanlari nomzodi
1.O‘quv dasturi umumiy talablari
Dastur nomi
Ajratilgan soat
Shaxsiy kompyuterlar, serverlar, periferiya uskunalarining apparat
ta’minotiga xizmat ko’rsatish” o’quv amaliyoti
180
Mavzular soni
16
Dasturning maqsadi
O‘zlashtirish
(o‘qitish) natijalari
Bilimlar
Ko‘nikmalar
O‘quv
muvofiq
bog‘liq
rejasiga
o‘zaro
bo‘lgan
Shaxsiy kompyuterlar, serverlar, periferiya uskunalarining apparat
ta'minotiga xizmat ko'rsatish ko'nikmalarini egallash va kasbiy
faoliyatda qo'llashdan iborat
Foydalanuvchi ish joyida kompyuter texnikasi va kompyuter ofis
jihozlarini o'rnatish,sozlash, ishga tushirish; kompyuter texnikasi va
kompyuter ofis uskunalari ishidagi muammolar va nosozliklarni
bartaraf etish va ish qobiliyatini diagnostika qilishni kasbiy faoliyatda
qo'llashda umumiy va kasbiy kompetensiyaga ega bo’lish
Shaxsiy kompyuter va serverlar turlari va arxitekturasining tasnifi;
Shaxsiy kompyuter va serverlarning qurilmasini, ularning asosiy
bloklarini, vazifalarini va texnik xususiyatlarini;
Ulanish interfeyslari va ishlash qoidalari;
Shaxsiy kompyuter, serverlar, periferiya va kompyuter ofis uskunalari
bilan ishlashda o'rnatish, ishlatish va mehnatni muhofaza qilish
bo'yicha normativ hujjatlarni tarqatish;
Apparat komponentli muammolar va nosozliklarni tashxislash
usullari;
Apparat ta'minotining nosozliklari va muammolarini bartaraf etish
usullari;
Nosoz apparat komponentlarini almashtirish usullari;
Maxsus xizmat ko'rsatish markazlarida apparatlarni kafolatli
ta'mirlash tartibi
Foydalanuvchi vazifalarini hal qilish uchun optimal bo'lgan shaxsiy
kompyuter, server va
Periferik uskunalar apparat konfigurasiyani tanlash;
Shaxsiy kompyuterlarni, serverlarni, atrof-muhit qurilmalarini,
jihozlarni va kompyuter ofis uskunalarini asosiy tarkibiy qismlarga
(bloklarga) yig'ish va qismlarga ajratish) ;
ShK, serverlar, periferik qurilmalarning kabel tizimini ulash;
Apparat ta'minotining ishlash parametrlarini sozlash;
Apparat ta'minotining ishga yaroqliligini tashxis qilish va undagi
muammolar va xatolarni bartaraf etish;
Nosoz apparat komponentlarini o'xshash yoki mos bo'lganlar bilan
almashtirish va sarf xarajatlarini;
Nosoz apparat komponentlarini maxsus xizmat ko'rsatishmarkazlariga
ta'mirlash uchun yuborish;
Hisobot va texnik hujjatlarni saqlash
Informatika va axborot texnologiyalari, axborot xavfsizligi,ma'lumotlar
ombori, WEB dasturlash, kompyuter tarmoqlari, raqamli axborotni
qayta ishlash texnologiyasi
fanning nomi
O‘qitishni tashkiliy
shakli
Dasturga qo‘yilgan
talab
O‘qitish tili
Baholash tartibi
O‘quvchilarning
bilim
va
ko‘nikmalarini
baholash
A – Amaliy ta’lim;
MX – Maxsus xonada o‘tkaziladigan mashg‘ulot.
Majburiy
Guruhda belgilangan o‘qitish tili asosida
Baholash bo‘yicha amaldagi tartib asosida
Yozma, og‘zaki, savol-javob, test, amaliy topshiriq
Mavzuning qisqacha mazmuni
1.
Mehnat muhofazasi
va texnika xavfsizligi
ShK va qurilmalari bilan ishlashda xavfsizlik
qoidalariga rioya qilish. Ish joyini tashkil etish.
2.
ShKning
qurilmalari
ishlash
Ish joyida shaxsiy kompyuterning asosiy
qurilmalarini ulash va o'rnatish. Kompyuterni
ishga tayyorlash. Tizimli blok, monitor,
klaviatura va sichqoncha bilan ishlash.
3.
4.
5.
6.
asosiy
bilan
6
A,
MX
12
A,
MX
Mustaqil ta’ lim
Mavzular nomi
Jami
№
O‘ qitishning
tashkiliy shakli
2.O’quv dasturi mazmuni
4
ShKning
periferiya
qurilmalari
bilan
ishlash
Ish joyida shaxsiy kompyuterning periferiya
qurilmalarni ulash va o'rnatish.
12
A,
MX
Tizimli
ishlash
Tizimli blokni qismlarga ajratish. Tizimli blokni
yig'ish.
12
A
4
12
A,
MX
4
18
A,
MX
4
blok
bilan
Elektr
ta'minoti
bloki va ona plata
bilan ishlash
Prosessor, videokarta
va operativ xotira
bilan ishlash
Elektr ta'minoti bloki va ona plataning ulanish
va ishlash qoidalari. Elektr ta'minoti blokini
tizimli blokka o`rnatish va unga qurilmalarni
ulash. Ona platani tizimli blokka o'rnatish.
Prosessor, videokarta va operativ xotira uchun
ulanish joylari va ularning ishlash qoidalari. Ona
plataga prosessor, videokarta va operativ
xotirani o‘rnatis, texnik xizmat ko’rsatish
7.
Sovutish tizimi va
kengaytirish
kartalarini tamirlash
8.
Qattiq disklar bilan
ishlash
9.
10.
Optic disklar
ishlash
bilan
ShKning
ta'minoti
nosozliklarni
bartaraf etish
elektr
11.
Orgtexnikaga texnik
xizmat ko'rsatish.
12.
13.
14.
15.
16.
Sovutish tizimi va kengaytirish kartalari uchun
ulanish joylari va ularning ishlash qoidalari. ShK
sovutish tizimi kuleri va radiatorini ona plataga
o'rnatish hamda ularni ta’mirlash. Kengaytirish
kartalariga texnik xizmat ko’rsatish.
Qattiq diskni tizimli blokka o`rnatish. Qattiq
diskni ona plataga ulanishi va uning ishlash
qoidalari.
12
A,
MX
4
12
A,
MX
4
Optik disklar uchun diskovodni tizimli blokka
o`rnatish. Optik disklar uchun diskovodni ona
plataga ulash va uning ishlash qoidalari
6
A,
MX
Tizimli blok ulanganligini tekshirish. Elektr
ta’minoti nosozliklarini aniqlash va ularni
bartaraf etish.
12
A,
MX
Skanerga texnik xizmat ko'rsatish. Printerga
texnik
xizmat
ko'rsatish.
Nusxalash
uskunalariga texnik xizmat ko'rsatish. Ko'p
funksiyali uskunalarga texnik xizmatko'rsatish.
Kartridjlarni to'ldirish
va tiklash
Kartridjni to'ldirish. Kartridjni tiklash. Lazerli
printerlarning kartridjlariga texnik xizmat
ko'rsatish.
Konnektor
rozetkalarni siqish.
Konnektorni va
rozetkalarni
Rozetkalarni o'rnatish.
Tarmoq
platalari
bilan ishlash.
Tarmoq platasi turlarini farqlash va ular bilan
ishlash.
Shaxsiy kompyuter va
serverlarni yig‘ish.
Shaxsiy kompyuter va serverlarning texnik va
dasturiy
vositalarini
tanlash.
Shaxsiy
kompyuterni yig‘ish. Serverlarni yig‘ish.
Kompyuter profilaktikasi
Tizimli blok profilaktikasi. Tizimliblokning barcha
ishchi sohalari parametrlarini tekshirish. Tizimli
blokni tahlillash, testlash. Tizimli blokning ichki
qismlarini optimallashtirish.
Jami:
Tizimli
profilaktikasi
blok
4
4
12
A,
MX
12
A,
MX
4
6
A,
MX
4
12
A,
MX
4
12
A,
MX
3
12
A,
MX
4
180
180
63
siqish.
3.O‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalarini baholash
O‘quv dasturi davomida o‘quvchilar tomonidan o‘zlashtirilgan bilim va ko‘nikmalar ichki
nazorat bo‘yicha amaldagi tartib asosida baholanadi.
Baholash usullari yozma, og‘zaki, savol-javob, test, amaliy topshiriqlardan iborat bo‘lib,
ular o‘quv elementini o‘zlashtirish natijalarini aniqlashga imkon beradi. Nazorat savollari va
topshiriqlarqo‘yilgan maqsadga hamohang bo‘lishi lozim.
4.Tavsiya etiladigan adabiyotlar ro‘yxati:
1. N.I.Sodiqova, E.A.Korniyenko, M.D.Xoshimxodjayeva Pereferiya va ofis qurilmalarini
ta’mirlash va ishlatish o‘quv qo‘llanma. Toshkent 2013y.
2. Дж. К. Макин, АнилДесаи Учебный курс Microsoft. Развертывание и настройка
WindowsServer.. 2012 г.
3. Д. Колиснеченко “Компьютер. Большой самоучитель по ремонту, сборке и
модернизации”, 2010 г.
4. Эндрю Таненбаум “Архитектура Компьютера” 6-издание, Питер, 2013 г.
5. ЛогиновМ.Д. Техническо эобслуживание средств вычеслителной техники[Текст]:
учебное пособие. - М.: Бином. Лаборатория знаний, 2010г.
6. Мюллер С. Модернизасия и ремонт ПК, 18-эиздание.: Пер. сангл. [Текст] - М.: ООО
"И.Д. Вилямс", 2009г.
7. СоломенчукВ.Г. ЖелезоПК 2010[Текст]. - СПб.: БХВ - Петербург, 2010
8. БалабановП.В., МозговаГ.В. Методы и средства контроля и диагностики
аппаратного программного обеспечения компютерных сетей [Текст]: лабораторные
работы. -Тамбов. Изд-воТамб. гос. техн. ун-та, 2009г.
9. Ташков П. Восстанавливаем данные на 100%. [Текст]Изд-воПитер, 2010г.
10. ТашковП. Зашитакомпютерана 100%: сбои, ошибкиивируси. [Текст]Изд-воПитер,
11. 2010.
12. Sh. A.Nazarov, Kompyuter va ofis jixozlaridan foydalanish, 2007u
Internet manbalari:
1. https://uz.wikipedia.org/wiki/Apparat_taminoti
2. https://azkurs.org/reja-shaxsiy-kompyuterning-tashkiliy-qismlari.html
3. https://aim.uz/referaty/58-informatika/13477-shaxsiy-kompyuter-va-ofis-qurilmalarigatexnik-xizmat-ko-rsatish-fanidan-ma-ruza-matni.html#google_vignette
4. http://docplayer.net/34780225-Kasb-hunar-kollejlari-uchun-o’quv-qo’llanma.html
5. https://aim.uz/referaty/58-informatika/13477-shaxsiy-kompyuter-va-ofis-qurilmalarigatexnik-xizmat-ko-rsatish-fanidan-ma-ruza-matni.html#google_vignette
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
PROFESSIONAL TA’LIMNI RIVOJLANTIRISH
INSTITUTI
BOSHLANG‘ICH PROFESSIONAL TA’LIMNING
30610201- Apparat va dasturiy ta’minot sozlovchisi kasbi bo‘yicha
“Shaxsiy kompyuterlar, serverlar, periferiya uskunalarining
dasturiy ta'minotini o‘rnatish va xizmat ko‘rsatish”
o‘quv amaliyotidan
O‘QUV DASTURI
Kvalifikatsiya(lar)nomi:
Apparat va dasturiy ta’minot
sozlovchisi
O‘quv rejadagi tartib raqami:
3.06
Ajratilgan soat:
180
Toshkent – 2023
O‘quv dasturi Professional ta’limni rivojlantirish instituti Aloqa va axborotlashtirish,
telekommunikatsiya texnologiyalari yo‘nalishlari bo‘yicha o‘quv-metodik birlashmasining 2023yil 04avgustdagi 5-sonli majlis bayoni bilan ma’qullangan.
O‘zbekiston Respublikasi Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi huzuridagi Oliy va o‘rta
maxsus, kasb-hunar ta’limi yo‘nalishlari bo‘yicha o‘quv-uslubiy birlashmalar faoliyatini
Muvofiqlashtiruvchi kengashining 2023-yil 11-avgustdagi 4-son yig‘ilishida ma’qullangan va
Vazirlikning 2023-yil 25-avgustdagi 391-son buyrug‘i bilan TASDIQLANDI VA JORIY ETILDI.
Tuzuvchilar:
Taqrizchilar:
G. Jo‘raqulova
Pedagogik innavatsiyalar instituti, Raqamli ta’lim
texnologiyalari boshqarmasi bosh mutaxassisi
D.N.Jumayeva
NavDPI “Informatika” kafedrasi o’qituvchisi
D.D.Djurayev
NavDPI “Informatika” kafedrasi o’qituvchisi
U.F.Sattorov
Navoiy
shahar kasb-hunar
filologiya fanlari doktori.
G‘.R.Yodgorov
Navoiy Davlat Pedagogika Instituti informatika
o‘qitish metodikasi kafedrasi
dotsenti,
fizika-matematika fanlari nomzodi
maktabi direktori,
Ajratilgan soat
1. O‘quv dasturi umumiy talablari
Shaxsiy
kompyuterlar, serverlar,
periferiya
uskunalarining dasturiy ta’minotini o’rnatish va xizmat ko’rsatish
o’quv amaliyoti
180
Mavzular soni
17
Dasturning maqsadi
Shaxsiy kompyuterlar, serverlar, periferiya uskunalarining
dasturiy ta’minotini o’rnatish va xizmat ko’rsatish bo’yicha
ko’nikmalarinishakllantirish.
Dastur nomi
O‘zlashtirish
natijalari
(o‘qitish)
Bilim
Ko’nikma
O‘quv rejasiga muvofiq
o‘zaro bog‘liq bo‘lgan
fanning nomi
O‘qitishni tashkiliyshakli
Dasturga qo‘yilgan talab
O‘qitish tili
Shaxsiy kompyuterlar, serverlar, periferiya uskunalarining
dasturiy ta’minotini o’rnatish va xizmat ko’rsatish bo’yicha
umumiy va professional kompetensiyaga ega bo’lish.
shaxsiy kompyuter, server, talablar va foydalanuvchi tomonidan
hal qilinadigan vazifalar uchun zamonaviy dasturiy
konfiguratsiyani tanlay olish;
shaxsiy kompyuterlar va serverlar uchun operatsion tizimlar
boshqaruvi va foydalanuvchi interfeysi;
brauzerlar va qidiruv veb-saytlari bilan ishlash;
shaxsiy kompyuterlar va serverlarning amaliy dasturiy
ta’minotlari;
BIOS va u bilan bog‘iq tushunchalar, parametrlarini o‘zgartirish;
ish faoliyatini tashxislash, muammolarni bartaraf etish usularini
bilish;
- shaxsiy kompyuter, server, talablar va foydalanuvchi tomonidan
hal qilinadigan vazifalar uchun maqbul dasturiy konfiguratsiyani
tanlash va o‘rnatish;
- shaxsiy kompyuterlar va serverlarda operatsion tizimlarni
o‘rnatish va boshqarish, shuningdek foydalanuvchi interfeysini
sozlash;
- qidiruv veb-saytlari orqali ma'lumotlarni qidirish, saralash va
tahlil qilish;
- shaxsiy kompyuterlar va serverlarning amaliy dasturlarini
o‘rnatish va sozlash;
- BIOS ni to‘g‘rilash va yangilash;
- ma'lumotlarni zahiralash va tiklash;
- ish faoliyatini tashxislash, muammolarni bartaraf etish va
noto‘g‘ri ishlashning oldini olish;
Informatika va axborot texnologiyalari, axborot xavfsizligi,
ma'lumotlar ombori, WEB dasturlash, kompyuter tarmoqlari,
raqamli axborotni qayta ishlashtexnologiyasi
A – Amaliy ta’lim;
MX – Maxsus xonada o‘tkaziladigan mashg‘ulot.
Majburiy
Guruhda belgilangan o‘qitish tili asosida
Baholash tartibi
O‘quvchilarning bilim va
ko‘nikmalarini baholash
Baholash bo‘yicha amaldagi tartib asosida
Yozma, og‘zaki, savol-javob, test, amaliy topshiriq
Mavzuning qisqacha mazmuni
1.
2.
BIOS
nosozliklarni
etish
Obraz
qilish
tizimida
bartaraf
disklar
hosil
3.
Zamonaviy
dasturiy
konfiguratsiyani
tanlash va o‘rnatish
4.
Periferik qurilmalarda
nosozliklarni bartaraf
etish
5.
Shaxsiy
kompyuterlarda amaliy
dasturiy
ta’minotni
o‘rnatish
6.
7.
Grafik
muharrirlarni
oʼrnatish va sozlash
(yangilangan
muharrirlardan
foydalangan holda)
Dasturlash
texnologiyasining
uskunaviy vositalari
OTga kirish huquqlari, boshqarish va
farqlash. BIOS Setup dasturini ishga
tushirish va sozlash
Obrazlarni yuklab olish. Utilitalar (Ultra
Iso, Daemon Tools va h.k) bilan ishlash
Shaxsiy kompyuter va serverlar uchun
zamonaviy dasturiy konfiguratsiya va
qurilmalarni
tanlash.
Shaxsiy
kompyuter va serverlarning operatsion
tizimini oʼrnatish va sozlash. (Ixtiyoriy
zamonaviy OT misolida), nosozliklarni
aniqlash va bartaraf
etish
Periferik qurilmalar va orgtexnika
(Printer, skaner, proyektor, vebkamera,
kolonka…)
Drayverlarini
oʼrnatish va sozlash. Nosozliklarini
aniqlash va bartaraf yetish.
Shaxsiy kompyuter va serverlarning
amaliy dasturiy taʼminotini oʼrnatish va
sozlash. Offis dasturlarini oʼrnatish va
sozlash (Yangilangan paket asosida).
Multimediya dasturlarini oʼrnatish va
sozlash.
Mustaqil ta’ lim
Mavzular nomi
Jami
№
O‘ qitishning
tashkiliy shakli
2.O‘quv dasturi mazmuni
A, MX
12
12
4
A, MX
4
A, MX
12
4
A, MX
12
4
A, MX
6
4
Grafik nuharrirlari (Adobe Photoshop,
Corel Draw, 3DSMAX va h.k)ni oʼrnatish
va sozlash.
6
A, MX
3
Dasturlar yaratish vositalari va ularni
o’rnatish, kutubxonalari bilan ishlash
12
A, MX
4
8.
Antivirus dasturlari va
ularni o‘rnatish
9.
ShK profilaktik ishlarini
olib borish. Disklarga
xizmat
ko‘rsatuvchi
dasturlar bilan ishlash
10.
Foydalanuvchi
muhitini
optimallashtirish
ish
11.
Fayl tizimi va fayl
menejerlari ishlash
12.
Tarmoqda
kompyuterlarni
boshqarish dasturlari
bilan ishlash
13.
Internet sozlamalarini
o‘rnatish
14.
Brauzer
dasturlarini
oʼrnatish va yangilash
15.
16.
Global
kompyuter
tarmogʼidan
foydalanish
Bulutli texnologiyalar
bilan ishlash
17.
Maʼlumotlarni
himoyalash
Antivirus dasturlarini tanlash, o‘rnatish,
sozlash va yangilash
6
A, MX
Disklarga xizmat ko‘rsatuvchi dasturlar
(Acronis disk, Paragon Hard Disk
Manager va h.k) bilan ishlash.
Shikastlangan fayllar va disklarni
tiklash. Disklarni fragmentasiyasini
yo‘qotish.
Dispetcherlar bilan ishlash. Ish muhitini
optimallashtirish. Foydalanuvchi va
qurilmalar profillarini yaratish va
sozlash.
Fayl tizimi va fayl menejerlari bilan
ishlash.
Shaxsiy
kompyuterda
maʼlumotlarni tashkil etish. Fayl va
kataloglar bilan asosiy operatsiyalarni
bajarish.
Tarmoqda kompyuterlarni boshqarish
imkoniyatlari. Tarmoqni boshqarish
dasturlarini o’rnatish, sozlash va
xatoliklarni bartaraf etish
12
A, MX
12
A, MX
Internetga ulanish uchun operatsion
tizimni sozlash. Modemni oʼrnatish va
sozlash. Tarmoqqa masofadan kirishni
sozlash. Tezlik va ulanish parametrlarini
nazorat qilish. Lokal tarmoqdan
internetga kirishni sozlash.
Brauzerni oʼrnatish va yangilash.
Brauzer
xususiyatlari
oynasida
sozlamalar. Brauzer dasturlar bilan
ishlash
Global kompyuter tarmogʼi. Internetda
maʼlumot olish uchun turli qidiruv
tizimlari va ular bilan ishlash. Elektron
pochta yaratish va sozlash.
4
4
12
A, MX
4
A, MX
12
4
A, MX
12
4
A, MX
6
4
A, MX
12
Bulutli texnologiyalarning asosiy turlari.
Bulutli ma'lumotlarni saqlash. Xizmat
sifatida infratuzilma (IaaS)
Shaxsiy kompyuter va serverlarning
maʼlumotlarini himoyalash. Tarmoqdagi
maʼlumotlarni himoyalash. Firewall va
брандмауэр
dasturiy
vositalarini
sozlash.
12
Jami:
180
4
A, MX
4
A, MX
12
4
180
63
3.O‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalarini baholash
O‘quv dasturi davomida o‘quvchilar tomonidan o‘zlashtirilgan bilim va ko‘nikmalar ichki
nazorat bo‘yicha amaldagi tartib asosida baholanadi.
Baholash usullari yozma, og‘zaki, savol-javob, test, amaliy topshiriq-lardan iborat bo‘lib,
ular o‘quv elementini o‘zlashtirish natijalarini aniqlashga imkon beradi. Nazorat savollari va
topshiriqlarqo‘yilgan maqsadga hamohang bo‘lishi lozim.
4.Tavsiya etiladigan adabiyotlar ro‘yxati:
1. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.Mirziyoyavning 2018 yil 7 iyundagi “Har bir oilatadbirkor» dasturini amalga oshirish to‘g‘risidagi PQ-3777-sonli Qarori.
2. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.Mirziyoyevning 2018 yil 14 iyuldagi «Aholi
bandligini ta’minlash borasidagi ishlarni takomillashtirish va samaradorligini oshirish choratadbirlari to‘g‘risida»gi PQ-3856-sonli Qarori.
3. Shavkat Mirziyoyev “Milliy taraqqiyot yo'limizni qat'iyat bilan davom ettirib, yangi
bosqichga ko'taramiz” Toshkent – “O'zbekiston”-2018y.
4. Shavkat Mirziyoyev “Xalqimizning roziligi bizning faoliyatimizga berilgan eng oliy
baxodir” Toshkent – “O'zbekiston”-2018y.
5. N.I.Sodiqova, E.A.Korniyenko, M.D.Xoshimxodjayeva Pereferiya va ofis qurilmalarini
ta’mirlash va ishlatish o‘quv qo‘llanma. Toshkent 2013y.
6. Дж. К. Макин, АнилДесаи Учебный курс Microsoft. Развертывание и настройка
WindowsServer.. 2012 г.
7. Д. Колиснеченко “Компьютер. Большой самоучитель по ремонту, сборке и
модернизации”, 2010 г.
8. Эндрю Таненбаум “Архитектура Компьютера” 6-издание, Питер, 2013 г.
9. A.Shin. Axborot vositalari mashinalari va kompyuter tarmoqlari operatori
Mutaxassislikka kirish (komunikatsiya, tizimlarida xizmat ko‘rsatish va ta’mirlash texnigi) 2017y.
10. N.I.Sodiqova, E.A.Korniyenko, M.D.Xoshimxodjayeva Pereferiya va ofis qurilmalarini
ta’mirlash va ishlatish o‘quv qo‘llanma. Toshkent 2013y.
Internet manbalari:
1. https://aim.uz/referaty/58-informatika/13477-shaxsiy-kompyuter-va-ofisqurilmalariga-texnik-xizmat-ko-rsatish-fanidan-ma-ruza-matni.html#google_vignette
2. http://docplayer.net/34780225-Kasb-hunar-kollejlari-uchun-o-quv-qo-llanma.html
3. https://slideplayer.com/slide/17096534/
4. http://lib.jizpi.uz/pluginfile.php/15801/mod_resource/content/0/Kompyuter_texnologiyasi
dan_samarali_foydalanish_boyicha_uslubiy.pdf
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
PROFESSIONAL TA’LIMNI RIVOJLANTIRISH
INSTITUTI
BOSHLANG‘ICH PROFESSIONAL TA’LIMNING
30610201- Apparat va dasturiy ta’minot sozlovchisi kasbi bo‘yicha
“Mobil qurilmalarning dasturiy ta’minoti”
o‘quvamaliyotidan
O‘QUV DASTURI
Kvalifikatsiya(lar)
nomi:
Apparat va dasturiy ta’minot
sozlovchisi
O‘quv rejadagi
tartib raqami:
3.07
Ajratilgan soat:
150
Toshkent – 2023
O‘quv dasturi Professional ta’limni rivojlantirish instituti Aloqa va axborotlashtirish,
telekommunikatsiya texnologiyalari yo‘nalishlari bo‘yicha o‘quv-metodik birlashmasining 2023yil 04avgustdagi 5-sonli majlis bayoni bilan ma’qullangan.
O‘zbekiston Respublikasi Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi huzuridagi Oliy va o‘rta
maxsus, kasb-hunar ta’limi yo‘nalishlari bo‘yicha o‘quv-uslubiy birlashmalar faoliyatini
Muvofiqlashtiruvchi kengashining 2023-yil 11-avgustdagi 4-son yig‘ilishida ma’qullangan va
Vazirlikning 2023-yil 25-avgustdagi 391-son buyrug‘i bilan TASDIQLANDI VA JORIY ETILDI.
Tuzuvchilar:
G. Jo‘raqulova
Pedagogik innavatsiyalar instituti, Raqamli ta’lim
texnologiyalari boshqarmasi bosh mutaxassisi
NavDPI “Informatika” kafedrasi o’qituvchisi
D.N.Jumayeva
NavDPI “Informatika” kafedrasi o’qituvchisi
D.D.Djurayev
G.S.Raximova
Taqrizchilar:
Pedagogik innovatsiyalar, kasb hunar ta’limi boshqaruv
hamda pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va ularni
malakasini
oshirish
instituti Raqamli ta’lim
texnologiyalari boshqarmasi bosh mutaxassisi
U.F.Sattorov
Navoiy
shahar kasb-hunar maktabi
direktori,filologiya fanlari doktori.
G‘.R.Yodgorov
Navoiy Davlat Pedagogika Instituti informatika
o‘qitish
metodikasi kafedrasi
dotsenti,
fizikamatematika fanlari nomzodi
1. O‘quv dasturi umumiy talablari
Dastur nomi
Mobil qurilmalarning dasturiy ta’minoti o‘quv amaliyoti
Ajratilgan soat
Mavzular soni
150
7
Amaliyotning maqsadi apparat va dasturiy ta'minot sohasida
ishlash, mobil elektron tizimlarga xizmat ko‘rsatish, mashhur
mobil platformalarning asosiy qurilmasini va ushbu platformaning
emulyatorlarga asoslangan mobil tizimlarni ishlab chiqish,
foydalanuvchi interfeyslari, xizmatlarini yaratish, shuningdek,
signallarni, apparat sensorlarini va mashhur mobil platformalarning
standart ma'lumotlarini saqlashda amaliy ko‘nikmalarga ega bo‘lish
imkoniyatlarini o‘rganishdir.
Dasturning maqsadi
O‘zlashtirish
natijalari
Dasturlashtiriladigan, mobil elektron tizimlar uchun mobil
ilovalarni loyihalash va ishlab chiqish; mo‘ljallangan mobil
elektron tizimning xususiyatlarini hisobga olgan holda ma'lumotlar
bazalari va ma'lumotlar tuzilmalaridan foydalanish; boshqa texnik
(o‘qitish) tizimlar va qurilmalar bilan ma'lumot almashish uchun
dasturlashtiriladigan mobil tizimlar interfeyslaridan foydalanish;
tahlil qilish va mobil qurilmalar uchun ilovalar xavfsizligini
ta'minlash choralarini ko‘rishning umumiy va kasbiy
kompetensiyasiga ega bo’lish
Mobil telefonlar qurilmalarining operasion tizimlari.
Windows Mobile, Windows Phone, Android, IOS, Symbian
Bilimlar
OS-operasion tizimlarning farqlari va o‘xshashliklari;
- Turli mobil OS lar uchun utilitlar (Utility);
- Mobil qurilma (ichki saqlash qurilmasi, SDcard);
- Mobil qurilmalar uchun dasturiy ta'minot o‘rnatish va sozlash.
- WINDOWS Mobile OS, Windows Phone, Android, IOS,
SymbianOS operasion tizimlarida ishlash;
- Mobil qurilmalarni proshivka qilish;
Ko‘nikmalar
- WhatsApp, Telegram, WeChat, Tango, Facebook
messenjerlarnio‘rnatish, sozlash va ular bilan ishlash;
- Mobil qurilmalar uchun ovoz yozish va ijro etish vositalaridan
foydalanish.
O‘quv rejasiga muvofiq Axborot
texnologiyalari asoslari,
Axborot xavfsizligi,
o‘zaro bog‘liq bo‘lgan Kompyuter tarmoqlari, Mobil qurilmalarning dasturiy ta’minoti
fanning nomi
-
O‘qitishni
shakli
tashkiliy
Dasturga qo‘yilgan talab
O‘qitish tili
Baholash tartibi
A – Amaliy ta’lim;
MX – Maxsus
mashg‘ulot.
xonada
o‘tkaziladigan
Majburiy
Guruhda belgilangan o‘qitish tili asosida
Baholash bo‘yicha amaldagi tartib asosida
Yozma, og‘zaki, savol-javob, test, amaliy
topshiriq
Mavzular nomi
O‘quv dasturi mazmuni
Mavzuning qisqacha mazmuni
Jami
№
1
2
3
4
5
6
Zamonaviy mobil qurilmalar uchun operatsion
tizimlar o‘rnatish va sozlash. iOS, Android va
Mobil qurilmalar Windows Mobileni o‘rnatish, sozlash va
ishlatish. Mobil qurilmalar uchun API OS
arxitekturasi va
operatsion tizimlari sozlash va ishlatish; Mobil qurilmalarning IOS
va Android operatsion tizimlari uchun Java
bilan ishlash
dasturi va operatsion tizim kutubxonasi bilan
ishlash. Mobil qurilmalarda dasturlashtirish.
C++, mobil ilovalarni rivojlantirish vositalari va
dasturlari bilan ishlash
Java ME konfiguratsiya va profillarini sozlash.
Java ME rivojlanish muhitlari va versiyalari.
MIDL 1 va 2 profillari, ularni o‘rnatish va
Mobil qurilmalar
sozlash. Foydalanuvchi interfeysi komponentuchun Java
laridan foydalanish. Midletni yuklash, disk
dasturlash tilida
raskadrovka qilish; Midletlarning tarmoqorqa
ishlash
liserver programmalari bilan o‘zaro aloqasini
o‘rnatish va ishlash
Android OT da dastur arxitekturasini aniqlash.
Android Java virtual mashinasida ishlash;
Android operatsion Android OT da ilovalar yaratish; Androidtizimlari uchun
ilovalarning
kompilyatsiyasini
o‘rnatish.
dasturlashtirish
Activity, Intents, Views, Services, Content
Provider, Broadcast Receiver; boshqarish va
ular bilan ishlash.
Android OTda API bilan ishlash. XML-fayllar
Android OTda API yordamida menyularni yuklash, muloqot
oynasini
yaratish.
Android
ilovasidan
bilan ishlash
qurilmalariga kirish.
IOS operasion
iOS uchun dasturlashtirish prinsiplariga ko‘ra
tizimlarida ishlash ishlash. iOSning turli versiyalari va uning
imkoniyatlaridan foydalanish
Windows Phone
Windows Phone o‘rnatish, sozlash va ishlash.
operatsion tizimi Microsoft Visual Studio Express for Windows
bilan ishlash
Phone tizimini o‘rnatish, sozlash va ishlash.
Mustaqil ta’ lim
2.
O‘ qitishning
tashkiliy shakli
O‘quvchilarning bilim va
ko‘nikmalarini baholash
24
A
8
24
A
9
24
A
12
12
A
24
A
A
12
12
1
8
7
Mobil qurilmalar
uchun ilovalar
ishlab chiqish va
ular bilan ishlash
Mobil qurilmalar uchun sodda ilovalar ishlab
chiqish. Turli sohalarga doir ilovalar bilan
ishlash (ta’limiy, tijorat ilovalari, o’yin ilovalari
va hokazo)
Jami:
A
150
2
4
150
53
3. O‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalarini baholash
O‘quv dasturi davomida o‘quvchilar tomonidan o‘zlashtirilgan bilim va ko‘nikmalar ichki
nazorat bo‘yicha amaldagi tartib asosida baholanadi.
Baholash usullari yozma, og‘zaki, savol-javob, test, amaliy topshiriqlardan iborat bo‘lib, ular
o‘quv elementini o‘zlashtirish natijalarini aniqlashga imkon beradi. Nazorat savollari va
topshiriqlar qo‘yilgan maqsadga hamohang bo‘lishi lozim.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
4. Tavsiya etiladigan adabiyotlar ro‘yxati:
N.I.Sodiqova, E.A.Korniyenko, M.D.Xoshimxodjayeva Pereferiya va ofis qurilmalarini ta’mirlash
va ishlatish o‘quv qo‘llanma. Toshkent 2013y.
Informatsiya o fayle «Windows Server. Poshagovыe rukovodstva. Avtor: Roland Vinkler.2008y.
T.S.Safarov. Informatika va axborot texnologiyalari Toshkent 2006
S.Ganiyev, M.Karimov Axborot xavfsizligi Aloqachi-2008y.
А. Инджиев "Ваш мобилний телефон" 2007
А. Инджиев.
"Мобилний телефон.
20
нових советов
для
еффективногоисползования" 2008
В. Пестриков. "Вижмивсеизмобилноготелефона", 2008
М. Адаменко. "Мобилниетелефони.
ПодключениекПК, разблокирование,
Eкспериментис СИМ-картой". Изданав 2008 году,
KetrinLamb. "Mobilniyflirt" izdanav 2007.
Internet manbalari:
1.
2.
3.
4.
5.
https://totrdlo.ru/uz/tehnologiya-obrabotki-informacii-laboratornaya-rabota---tipovye.html
https://fayllar.org/tekshirdim-oquv-ishlari-boyicha-direktor.html?page=3
https://tuit.uz/programmirueme-mobilne-sistem
https://www.texnoman.uz/blogs/mobil-dasturlash
https://kompy.info/mobil-qurilmalar-uchun-dasturiy-vosita-yaratish-asoslari.html
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
PROFESSIONAL TA’LIMNI RIVOJLANTIRISH
INSTITUTI
BOSHLANG‘ICH PROFESSIONAL TA’LIMNING
30610201- Apparat va dasturiy ta’minot sozlovchisi kasbi bo‘yicha
“TARMOQ TEXNOLOGIYALARI” o‘quvamaliyotidan
O‘QUV DASTURI
Kvalifikatsiya(lar)nomi:
Apparat va dasturiy ta’minot
sozlovchisi
O‘quv rejadagi tartib raqami:
3.08
Ajratilgan soat:
90
Toshkent – 2023
O‘quv dasturi Professional ta’limni rivojlantirish instituti Aloqa va axborotlashtirish,
telekommunikatsiya texnologiyalari yo‘nalishlari bo‘yicha o‘quv-metodik birlashmasining
2023yil 04-avgustdagi 5-sonli majlis bayoni bilan ma’qullangan.
O‘zbekiston Respublikasi Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi huzuridagi Oliy va o‘rta
maxsus, kasb-hunar ta’limi yo‘nalishlari bo‘yicha o‘quv-uslubiy birlashmalar faoliyatini
Muvofiqlashtiruvchi kengashining 2023-yil 11-avgustdagi 4-son yig‘ilishida ma’qullangan va
Vazirlikning 2023-yil 25-avgustdagi 391-son buyrug‘i bilan TASDIQLANDI VA JORIY ETILDI.
Tuzuvchilar:
Taqrizchilar:
G. Jo‘raqulova
Pedagogik innavatsiyalar instituti, Raqamli ta’lim
texnologiyalari boshqarmasi bosh mutaxassisi
D.N.Jumayeva
NavDPI “Informatika” kafedrasi o’qituvchisi
D.D.Djurayev
NavDPI “Informatika” kafedrasi o’qituvchisi
U.F.Sattorov
Navoiy
shahar kasb-hunar maktabi
direktori,filologiya fanlari doktori.
G‘.R.Yodgorov
Navoiy Davlat Pedagogika Instituti informatika
o‘qitish
metodikasi kafedrasi
dotsenti,
fizikamatematika fanlari nomzodi
5. O‘quv dasturi umumiy talablari
Dastur nomi
Tarmoq texnologiyalari o‘quv amaliyoti
Ajratilgan soat
Mavzular soni
90
15
Zamonaviy tarmoq texnologiyalari bilan tanishish, kompyuter
tarmoqlarini qurish usullari, aloqa vositalarining tarkibi va
xususiyatlari; kompyuter tarmoqlarini tashkil etish usullari va
ulardan foydalanish imkoniyatlarini o’rgatish
Zamonaviy tarmoq texnologiyalari, tarmoqlarni qurish va sozlash,
tarmoq protokollaridan foydalanish, mahalliy va global
tarmoqlarning an'anaviy va istiqbolli texnologiyalaridan amaliy
faoliyatda
foydalana
olishning
umumiy
va
kasbiy
kompetensiyasiga ega bo’lish
Tarmoqning asosiy vazifalari va maqsadli parametrlari;
individual tizimlarning afzalliklari va kamchiliklari;
tarmoq tarkibiy qismlarining funksiyalari;
Tarmoq qurilmalarini o’rnatish;
kabel standartlari, aloqa vositalarining asosiy turlari standartlar
va kabel tizimining elementlari;
tarmoq topologiyalariga qo‘yiladigan talablar;
protokol arxitekturasi;
ko‘p qatlamli OSI modeli;
kompyuter tarmoqlari obyektlari va segmentlari;
kompyuter tarmoqlarini boshqarish dasturlari;
tarmoq xavfsizligi talablari va himoyalash usullari.
Tarmoqning asosiy vazifalari va maqsadli parametrlarini aniqlash;
individual tizimlarning afzalliklari va kamchiliklarini aniqlash;
tarmoq tarkibiy qismlarining funksiyalarini aniqlash;
Tarmoq qurilmalarini o’rnatish va ishga tayyorlash;
kabel standartlari, aloqa vositalarining asosiy turlari, standartlar
va kabel tizimining elementlari bilan ishlash;
tarmoq topologiyalarini tanlash;
mahalliy tarmoqning asosiy parametrlarini hisoblash;
TCP / IP protokollari bilan ishlash;
kompyuter tarmoqlari segmentlarini ulash;
kompyuter tarmoqlarini boshqarish dasturlari bilan ishlash;
ma’lumotlar xavfsizligi va tarmoq orqali ma’lumotlarni himoya
qilish;
ko‘p funksional qurilmalar va monitoring dasturlaridan
foydalanish
Informatika va
axborot
texnologiyalari,
axborot
xavfsizligi, ma'lumotlar ombori, WEB dasturlash, kompyuter
tarmoqlari, raqamli axborotni
qayta ishlash texnologiyasi
Dasturning maqsadi
O‘zlashtirish
natijalari
(o‘qitish)
Bilimlar
Ko‘nikmalar
O‘quv rejasiga muvofiq
o‘zaro bog‘liq bo‘lgan
fanning nomi
O‘qitishni
shakli
tashkiliy
A – Amaliy ta’lim;
MX – Maxsus xonada o‘tkaziladigan mashg‘ulot.
Dasturga qo‘yilgan talab
Majburiy
O‘qitish tili
Guruhda belgilangan o‘qitish tili asosida
Baholash tartibi
Baholash bo‘yicha amaldagi tartib asosida
O‘quvchilarning bilim va
ko‘nikmalarini baholash
Yozma, og‘zaki, savol-javob, test, amaliy topshiriq
Mavzuning qisqacha mazmuni
Jami
№
1
2
3
4
5
6
Tarmoq
texnologiyalari. Ichki,
tashqi
va
birlashtirilgan tarmoq
kartalari bilan ishlash.
Tarmoqni
tashkil
etishda
kabellarni
ahamiyati.
Koaksial,
juft o‘rama va optik
tolali
kabellar
sxemalarini ishlatish
Modemlar,
ularning
xususiyatlari
va
sozlanmalari
Tarmoq
terxnologiyalari
va
tarmoq
kartalarining xususiyatlari bilan tanishish va
kompyuterga o’rnatish.
Xab,
repitor,
kommutator va
marshrutizatorlarning
xususiyatlari
va
sozlanmalari
“Shina”,
“Yulduz”,
“Halqa” va “Gibrid”
topologiyali
lokal
tarmoq tashkil qilish
Xab,
repitor,
kommutator va
marshrutizatorlarning xususiyatlari bilan
tanishish. Ularni ishga tayyorlash
“Shina”, “Yulduz”, “Halqa” va “Gibrid”
topologiyali tarmoq tashkil qilish va ularning
imkoniyatlarini sinab ko’rish.
6
Ipv4
va
protokollaridan
foydalanish
Ipv4 va Ipv6 protokollarilarini tarmoqda
sinab ko’rish va imkoniyatlarini baholash
6
Ipv6
Tarmoqni tashkil etishda foydalaniladigan
kabellarning
xususiyatlarini
o’rganish.
Tarmoq kabellar sxemalarini sinab ko’rish.
Koaksial, juft o‘rama va optik tolali kabellar
sxemalarini ishlatish
Modemlarning xususiyatlari bilan tanishish,
kompyuterga ulash va sozlash.
Mustaqil ta’ lim
Mavzular nomi
O‘ qitishning
tashkiliy shakli
2.O‘quv dasturi mazmuni
6
A
2
6
A
2
A
6
6
2
A
2
A
2
A
2
7
8
9
Simsiz lokal tarmoqlar
tashkil qilish
Lokal
tarmoq
xizmatlarini
tashkil
qilish
Global
tarmoqqa
ulanish usullari
10 Brauzer
dasturlari
bilan ishlash
11 E-mail, WWW, FTP,
domen, Web hosting
xizmatlari
12 IP telefoniya, IPTV,
Internet
konferensiyalar
va
ularning imkoniyatlari
13 Internetda
qidiruv
tizimlari va ularning
ishlash prinsiplari
14 Global
tarmoqqa
fayllarni yuklash va
yuklab olish
15 Kompyuter
tarmoqlarida xavfsizlik
qoidalari
Wi-Fi va Bluetooth texnologiyalari asosida
tarmoq tashkil qilish va imkoniyatlarini
baholash
Lokal tarmoq xizmatlari. fayl – server, print –
server, faks – server xizmatlaridan
foydalanish
Ethernet, simsiz va mobil texnologiyalar
yordamida intеrnеt tarmog‘iga ulanish.
Xususiyatlarini qiyosiy taqqoslash
Brauzer dasturlari va ularning sozlanmalarini
amalga oshirish
6
Elektron pochta bilan ishlash. Domen va
hosting
xizmatlarini
rasmiylashtirishni
o’rganish
IP telefoniya, IPTV, xizmatlaridan foydalanish.
Internet konferensiyalar tashkil qilish va
sozlanmalarini amalga oshirish
6
Qidiruv tizimlaridan foydalanish.
formatdagi fayllarni qidirish
6
Turli
Global tarmoqqa turli formatdagi va
hajmdagi fayllarni yuklash va yuklab olish
ishlarini amalga oshirish
Axborotni
muhofaza
qilish,
tarmoq
xavfsizligining texnik va dasturiy vositalari.
Brandmauer va Firewall bilan ishlash
Jami
A
2
A
2
A
2
A
2
A
2
6
6
6
6
3
A
2
A
6
3
A
6
A
2
90
90
32
3.O‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalarini baholash
O‘quv dasturi davomida o‘quvchilar tomonidan o‘zlashtirilgan bilim va ko‘nikmalar ichki
nazorat bo‘yicha amaldagi tartib asosida baholanadi.
Baholash usullari yozma, og‘zaki, savol-javob, test, amaliy topshiriqlardan iborat bo‘lib, ularo‘quv
elementini o‘zlashtirish natijalarini aniqlashga imkon beradi. Nazorat savollari va topshiriqlar
qo‘yilgan maqsadga hamohang bo‘lishi lozim.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
4.Tavsiya etiladigan adabiyotlar ro‘yxati:
N.I.Sodiqova, E.A.Korniyenko, M.D.Xoshimxodjayeva Pereferiya va ofis qurilmalarini ta’mirlash
va ishlatish o‘quv qo‘llanma. Toshkent 2013y.
Informatsiya o fayle «Windows Server. Poshagovыe rukovodstva. Avtor: Roland Vinkler.2008y.
T.S.Safarov. Informatika va axborot texnologiyalari Toshkent 2006
S.Ganiyev, M.Karimov Axborot xavfsizligi Aloqachi-2008y.
А. Инджиев "Ваш мобилний телефон" 2007
А. Инджиев.
"Мобилний телефон.
20
нових советов
для
еффективногоисползования" 2008
7. NetSkills. Видеоуроки. Cisco, zabbix, linux. Канал YouTube
8. Архитектура корпоративных сетей, Краткое руководство. John Cooper, NETSKILLS.RU,
SKILL-ADMIN.BLOGSPOT.RU
9. Cisco_Laboratornye_raboty
Internet manbalari:
1.
2.
3.
4.
5.
https://fayllar.org/1-maruza-kirish-kompeyuter-tarmolari-urilishining-asosij-tamoi.html?page=2
www.kgtu.runnet.ru/wd/tutor/net/net0/html
http://www.myshared.ru/slide/1430522/
https://fayllar.org/lokal-kompeyuter-tarmoklari.html
https://kitobxon.com/uz/kitob/kompyuter-tizimlari-va-tarmoqlari
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
PROFESSIONAL TA’LIMNI RIVOJLANTIRISH
INSTITUTI
BOSHLANG‘ICH PROFESSIONAL TA’LIMNING
30610201- Apparat va dasturiy ta’minot sozlovchisi kasbi bo‘yicha
“ISHLAB CHIQARISH AMALIYOTI” dan
O‘QUV DASTURI
Kvalifikatsiya(lar)nomi:
Apparat va dasturiy ta’minot
sozlovchisi
O‘quv rejadagi tartib raqami:
3.09
Ajratilgan soat:
216
Toshkent – 2023
O‘quv dasturi Professional ta’limni rivojlantirish instituti Aloqa va axborotlashtirish,
telekommunikatsiya texnologiyalari yo‘nalishlari bo‘yicha o‘quv-metodik birlashmasining 2023yil
04-avgustdagi 5-sonli majlis bayoni bilan ma’qullangan.
O‘zbekiston Respublikasi Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi huzuridagi Oliy va o‘rta
maxsus, kasb-hunar ta’limi yo‘nalishlari bo‘yicha o‘quv-uslubiy birlashmalar faoliyatini
Muvofiqlashtiruvchi kengashining 2023-yil 11-avgustdagi 4-son yig‘ilishida ma’qullangan va
Vazirlikning 2023-yil 25-avgustdagi 391-son buyrug‘i bilan TASDIQLANDI VA JORIY ETILDI.
Tuzuvchilar:
G. Jo‘raqulova
Pedagogik innavatsiyalar instituti, Raqamli ta’lim
texnologiyalari boshqarmasi bosh mutaxassisi
NavDPI “Informatika” kafedrasi o’qituvchisi
D.N.Jumayeva
NavDPI “Informatika” kafedrasi o’qituvchisi
D.D.Djurayev
G.S.Raximova
Taqrizchilar:
Pedagogik innovatsiyalar, kasb hunar ta’limi boshqaruv
hamda pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va ularni
malakasini
oshirish
instituti Raqamli ta’lim
texnologiyalari boshqarmasi bosh mutaxassisi
U.F.Sattorov
Navoiy
shahar kasb-hunar maktabi
direktori,filologiya fanlari doktori.
G‘.R.Yodgorov
Navoiy Davlat Pedagogika Instituti informatika
o‘qitish
metodikasi kafedrasi
dotsenti,
fizikamatematika fanlari nomzodi
Dastur nomi
Ajratilgan soat
Mavzular soni
Dasturning maqsadi
O‘zlashtirish
(o‘qitish)natijalari
Bilimlar
Ko‘nikmalar
O‘quv
rejasiga
muvofiq
o‘zaro
bog‘liq
bo‘lgan
fanning nomi
O‘qitishni
tashkiliy
shakli
Dasturga qo‘yilgan
talab
O‘qitish tili
1.O‘quv dasturi umumiy talablari
Ishlab chiqarish amaliyoti
216
32
Periferiya va offis qurilmalari bilan ishlash va ularga texnik
xizmar ko‘rsatish, Shaxsiy kompyuterni ish faoliyatiga
tayyorlash, apparat va dasturiy ta’minotiga texnik xizmat
ko‘rsatish, tarmoq qurilmalarini ishlatish va sozlash, shaxsiy
kompyuterni takomillashtirish.
Periferiya va offis qurilmalarini ulash va dasturiy ta’minoti
konfiguratsiyalarini o‘rganib o‘rnatadi;
Kompyuter qurilmalarini tasniflaydi, zarur holda
modernizatsiya qiladi;
Kompyuter qurilmalariga dasturiy va texnik xizmat ko‘rsatadi;
Tarmoqda ma’lumotlar bilan ishlash va ularni himoyalash va
ma’lumotlar xavfsizligi taminlaydi;
Periferiya qurilmalari tasnifi;
Kompyuterlar tasnifi;
Tizimli plataning turlari va ishlash tamoyillari;
Xotira qurilmalarni turlari va ularning ishlash prinsipi;
Hujjatlar bilan ishlash qurilmalari;
Audio jihozlar va ularni turlari;
Axborotni aks etuvchi tizimlar vazifalari;
Tarmoq bilan ishlash va boshqarish;
Kompyuterni takomillashtirish;
Qurilmalarga
elektr ta’minotini sarflanishi
bo‘yichatakomillashtirish ;
Axborot xavfsizligini ta’minlash
Periferiya va offis qurilmalarini apparat va dasturiy ta’minotiga
texnik xizmat ko‘rsatadi va ular bilan foydalanuvchi interfeysini
tashkil eta oladi;
Kompyuter va kompyuter qurilmalarini apparat va dasturiy
ta’minotiga texnik xizmat ko‘rsatadi va ular bilan
foydalanuvchiinterfeysini tashkil eta oladi;
Tarmoq va tarmoq qurilmalariga texnik xizmat ko‘rsatadi va
axborot kommunikatsiya tizimlaridan foydalanadi;
Axborot xavfsizlik choralarini ko‘radi va oldini oladi;
“Axborot texnologiya asoslari”, “Axborot xavfsizligi”, “Shaxsiy
kompyuterlar, periferiya uskunalariga texnik xizmat
ko‘rsatish”, “Shaxsiy kompyuterlar, serverlar, periferiya
uskunalariga texnik
xizmat ko‘rsatish”.
Amaliy
Majburiy
Guruhda belgilangan o‘qitish tili asosida
Baholash tartibi
O‘quvchilarning bilim
va ko‘nikmalarini
baholash
Baholash bo‘yicha amaldagi tartib asosida
Yozma, og‘zaki, savol-javob, test, amaliy topshiriq
Mavzuning qisqacha mazmuni
1.
Amaliyotni
o‘tish
to‘g‘risida asosiy
ko‘rsatmalar
6
A
2.
Texnika
xavfsizligi
qoidalari.
Ishlarni
rejalashtirish
6
A
3.
Kompyuterning asosiy
va
kerakli
konfiguratsiyasini
yig‘ish, ishga tushurish
Ishlab chiqarish amaliyotida o‘quvchilar
korxona
va
tashkilot
faoliyati
bilan
tanishish, jamoani o‘rganish.
Texnika xavfsizligi va gigiyena qoidalari va
kompyuter bilan ishlashda
qo‘yiladigan talablar bilan tanishish. Ishlab
chiqarish korxonasida biriktirilgan rahbar va
amaliyot rahbari bilan ishlarnirejalashtirish
Foydalanuvchi muammolarini hal qilish
uchun maqbul bo'lgan shaxsiy kompyuter,
server va periferik uskunalarning apparat
konfiguratsiyasini
tanlash
va
yig‘ish.
Foydalanuvchilarning ish joyida kompyuter
texnologiyalari
va
kompyuter
ofis
uskunalarini ishga tushirish
SETUB BIOS sozlamalarini o‘rnatish va
dasturni sozlash. Kerakli konfiguratsiyani
yaratish uchuntashqi qurilmalarni o'rnatish
6
A
6
A
BIOS xabarlariga ko'ra server uskunalarining
ishlash faoliytini diagnostika qilish, OT
xabarlariga ko'ra server uskunalarining
ishlash faoliytinidiagnostika qilish.
Driverlarni o‘rnatish
va
apparat
komponentlarini
ishlash.
Apparat
ta’minotining funksional parametrlarini
sozlash (Printer, skaner, proyektor, modem
va hokazo). Kompyuter orgtexnika ishidagi
eng oddiy muammolar va nosozliklarni
bartaraf etish
6
A
12
A
4.
5.
BIOS sozlamalarini
o'rnatish.
Kompyuterga tashqi
qurilmalarnio'rnatish
Server uskunalarining
diagnostikasi
6.
Apparat
ta’minotini o’rnatish va
sozlash
O‘ qitishni
shakli
Mavzuning nomi
Jami
№
Mustaqil ta’ lim
tashkiliy
2.O‘quv dasturi mazmuni
4
4
7.
Apparat
ta’minoti
diagnostikasi
Apparat ta’minotining ish faoliyatini BIOS
xabarlariga ko‘ra diagnostika qilish
Apparat
qismlarini
almashtirish
va
yangilash
Ishlamaydigan apparat qismlarini o'xshash
yoki mos keladigan qismlarga almashtirish.
Ta'minot materiallari va tez eskiradigan
apparat qismlarini o'xshash yoki mos
keladigan qismlarga almashtirish
9.
Qattiq
ishlash
Qattiq disklarni
almashtirish
10.
6
A
6
A
va
6
A
Tizim blok qismlarini
ta'mirlash
Tizim blok qismlarini ta'mirlash (tok manbai,
kuller, diskovod)
6
A
11.
Tizim
blok
qismlarini ta'mirlash
Tizim blok qismlarini ta'mirlash (onaplata)
6
A
12.
Printerlarga
xizmat
ko‘rsatish.
Nusxa
ko'chirish
va faks
qurilmalariga xizmat
ko'rsatish
Tarmoq uskunalariga
texnikxizmat
Lazerli
printer kartridjlariga xizmat
ko'rsatish va to'ldirish. Canon nusxa
ko'chirish apparati va faks qurilmalariga
xizmat ko'rsatish, katridjlarga xizmat
ko’rsatish va to'ldirish
Tarmoq
uskunalariga texnik xizmat
ko'rsatish va ta'mirlash
6
A
6
A
Shaxsiy kompyuterlar
va
serverlarga
operatsion tizimlarni
o'rnatish
Shaxsiy kompyuterlar
va
serverlarning
operatsion tizimlarini
boshqarish
Serverlarga Windows 10 (Windows 10 PRO,
Windows 16) operatsion tizimini bosqichmabosqich o'rnatish, server dasturlarini
o‘rnatish va sozlash
Shaxsiy
kompyuterlar
va
serverlarga
Windows operatsion tizimi parametrlarini
sozlash: boshqarish paneli elementlari
bo‘yicha sozlash (sichqoncha, printer,
klaviatura, qurilmalar dispetchri, dasturlar
va komponentlar, operatsion tizimni
yangilash parametric va hokazo)
MS Ofiss 2016 dasturlarini, grafik dasturlar,
videomontaj dasturlarini o‘rnatish
6
A
12
A
6
A
6
A
8.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
disk bilan
Shaxsiy kompyuterlar
uchun
amaliy
dasturlarni o'rnatish
Kompyuter
texnologiyalarining
audio
va
videovositalari
Serverlar uchun amaliy
dasturlarnisozlash.
Operatsion tizim va
amaliy
dasturiy
ta'minoti diagnostikasi
ulash,
o'rnatish
Kompyuter texnologiyalarining audio va video
vositalaridan foydalanish. Audio yozuvlar
yozish va audio fragmentlar bilan ishlash.
Video yozuvlar qilish, video
parchalar bilan ishlash.
Serverlar uchun amaliy dasturlarni sozlash.
MAMP va ANYdes dasturini o‘rnatish va
sozlash
AutoRuns, Process Monitor, Scanner utilitlari
orqali diagnostika qilish, nosozliklarini
aniqlash, bartaraf etish
4
4
4
4
4
6
A
12
A
4
va
nosozliklarni
aniqlash
20.
Fayllarni boshqarish
21.
22.
23.
Veb-brauzerda
navigatsiyalar
ishlash
bilan
Internetda
ma’lumotlar
bilan
ishlash
Internetda
ma’lumotlarniizlash
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
Saqlash qurilmalarida, shuningdek, mahalliy
kompyuter tarmog‘idagi va Internetdagi
ma'lumotlar fayllariniboshqarish
Veb-brauzer dasturi yordamida Internetning
veb-resurslaridanavigatsiya bilan ishlash
Internet
saytlarini
qidirish
orqali
ma'lumotlarni qidirish, saralash va tahlil qilish
bilan ishlash.
Qidiruv
Internet
saytlari
yordamida
ma'lumotlarni qidirish, saralash va tahlil
qilish(Yandex, Google, Safari, Mozilla Firefox)
Ma’lumotlar tiklash va
zahiralash dasturlari
bilan ishlash
Ma'lumotlarni zahiralash(Redo Backup and
Recovery, EASEUS Todo Backup Free,Cobian
Backup) va tiklash dasturlari(Recuva, Puran
File Recovery, Glary Undelete) bilan ishlash
BIOS
sozlamalari
yordamida kompyuter
tezliginioshirish
BIOS sozlamalari yordamida kompyuter
tezligini
oshirish.
Operatsion
tizimni
optimallashtirish
Tarmoq
operatsion
tizimlari bilaan ishlash
Tarmoq
operatsion
tizimlar bilan ishlash
Tarmoq operatsion tizimini o‘rnatish va
ularni sozlash.
Lokal tarmoqqa ulanish. Lokal tarmoq orqali
foydalanuvchilar o‘rtasida faylalmashish.
Mobil qurilmalarning
dasturiy
ta’minoti
bilan ishlash
Android
operasion
tizimi bilan ishlash
Android, iOS
yoki Windows
Phone dasturiy ta’minoti, ishlash
prinsiplari
Android operatsion tizimi va uning ishchi
muhiti, funksiyalari, boshqa dasturiy
vositalardan farqi.
IOS operasion
tizimlaridan
foydalanish
IOS ishchi muhiti xususiyatlari, funksiyalari,
boshqa
dasturiy vositalardan farqi
va unda ishlash.
Mobil qurilmalar uchun
himoyalovchi dasturiy
vositalarni o’rnatish
Antivar,
antifishing,
xavfsizlik
qo‘ng‘iroqlarni filtrlash va hkz
6
A
4
6
A
6
A
6
A
6
A
4
6
A
4
6
A
4
6
A
4
6
A
4
6
A
4
6
A
4
6
A
4
4
auditi,
32.
Amaliyot bo‘yicha
hisobot tayyorlash
Hisobot to‘g‘ri va aniq ravshan qo‘ldayozilgan
bo‘lishi kerak. Hisobot varaqlari raqamlangan
bo‘lishi shart. Hisobotni tuzishda jadval,
sxema va rasmlardan foydalanish hamda
korxonada ishlatiladigan har xil blankalaridan
foydalangan holda hisobotni tuzish
maqsadga muvofiqdir
Jami
12
216
A
216
4
76
3.O‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalarini baholash
O‘quv dasturi davomida o‘quvchilar tomonidan o‘zlashtirilgan bilim va ko‘nikmalar ichki
nazorat bo‘yicha amaldagi tartib asosida baholanadi.
Baholash usullari yozma, og‘zaki, savol-javob, test, amaliy topshiriqlardan iborat bo‘lib, ularo‘quv
elementini o‘zlashtirish natijalarini aniqlashga imkon beradi. Nazorat savollari va topshiriqlar
qo‘yilgan maqsadga hamohang bo‘lishi lozim
4.Tavsiya etiladigan adabiyotlar ro‘yxati:
1. M.M.Aripov, M.V.Sagatov Informatika va axborot texnologiyalari o‘quv qo‘llanma 1-qism
Toshkent-2007y.
2. Matnli axborotni qayta ishlash texnologiyasi Tafakkur bo‘stoni – Toshkent-2013y.
3. R. Usmonov. Kompyuter tizimlariga texnik xizmat ko‘rsatish Ilm ziyo 2014y.
4. O.Parpiev. Raqamli va kompyuterli texnologiyalar Cho‘lpon – 2014y.
5. R.X.Alimov, A.A.Sobirov. Web dasturlash o‘quv qo‘llanma Toshkent -2019y.
6. N.O.Ro‘zimurodov Web dasturlash fanidan maruzalar matni Toshkent -2011y.
7. M.Aripov, M.Faysiyeva Web texnologiyalari o‘quv qo‘llanma. Toshkent -2013y.
8. Sh.Nazirov. Veb dasturlash (Obektga muljallangan dasturlash). Davr 2017y.
9. T.S.Safarov. Informatika va axborot texnologiyalari Toshkent 2006y.
10. S.Ganiyev, M.Karimov Axborot xavfsizligi Aloqachi-2008y.
11. O.O.Hoshimov, M.M.Tulyaganov Kompyuterli va raqamli texnologiyalar 2005y.
12. M.M.Aripov, M.V.Sagatov Informatika va axborot texnologiyalari o‘quv qo‘llanma 1- qism
Toshkent-2007y.
Internet manbalari:
1. https://bumotors.ru/uz/ustroistva-obrabotki-hraneniya-i-peredachi-cifrovoi- informacii.html
2. https://neonkaraoke.ru/uz/internet/istoriya-razvitiya-cifrovyh-tehnologiiinformacionnayatehnologiya/
3. http://new.tdpu.uz/videodars/fan/2885/4
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
PROFESSIONAL TA’LIMNI RIVOJLANTIRISH
INSTITUTI
BOSHLANG‘ICH PROFESSIONAL TA’LIMNING
30610201- Apparat va dasturiy ta’minot sozlovchisi kasbi bo‘yicha
Diplom oldi amaliyotidan
O‘QUV DASTURI
Kvalifikatsiya(lar)nomi:
Apparat va dasturiy ta’minot
sozlovchisi
O‘quv rejadagi tartib raqami:
3.10
Ajratilgan soat:
216
Toshkent – 2023
O‘quv dasturi Professional ta’limni rivojlantirish instituti Aloqa va axborotlashtirish,
telekommunikatsiya texnologiyalari yo‘nalishlari bo‘yicha o‘quv-metodik birlashmasining 2023yil 04avgustdagi 5-sonli majlis bayoni bilan ma’qullangan.
O‘zbekiston Respublikasi Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi huzuridagi Oliy va o‘rta
maxsus, kasb-hunar ta’limi yo‘nalishlari bo‘yicha o‘quv-uslubiy birlashmalar faoliyatini
Muvofiqlashtiruvchi kengashining 2023-yil 11-avgustdagi 4-son yig‘ilishida ma’qullangan va
Vazirlikning 2023-yil 25-avgustdagi 391-son buyrug‘i bilan TASDIQLANDI VA JORIY ETILDI.
Tuzuvchilar:
G. Jo‘raqulova
Pedagogik innavatsiyalar instituti, Raqamli ta’lim
texnologiyalari boshqarmasi bosh mutaxassisi
NavDPI “Informatika” kafedrasi o’qituvchisi
D.N.Jumayeva
NavDPI “Informatika” kafedrasi o’qituvchisi
D.D.Djurayev
G.S.Raximova
Pedagogik innovatsiyalar, kasb hunar ta’limi boshqaruv
hamda pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va ularni
malakasini
oshirish
instituti Raqamli ta’lim
texnologiyalari boshqarmasi bosh mutaxassisi
Taqrizchilar:
G‘.R.Yodgorov
Navoiy Davlat Pedagogika Instituti informatika
o‘qitish
metodikasi kafedrasi
dotsenti,
fizikamatematika fanlari nomzodi
1.O‘quv dasturi umumiy talablari
Dastur nomi
Ajratilgan soat
Mavzular soni
Diplom oldi amaliyoti
144
24
Dasturning maqsadi
O‘zlashtirish
natijalari
(o‘qitish)
Bilimlar
Ko‘nikmalar
O‘quv rejasiga muvofiq
o‘zaro bog‘liq bo‘lgan
fanning nomi
O‘qitishni tashkiliy shakli
Dasturga qo‘yilgan talab
O‘qitish tili
Periferiya va offis qurilmalari bilan ishlash va ularga texnik
xizmar ko‘rsatish, Shaxsiy kompyuterni ish faoliyatiga
tayyorlash, apparat va dasturiy ta’minotiga texnik xizmat
ko‘rsatish, tarmoq qurilmalarini ishlatish va sozlash, shaxsiy
kompyuterni takomillashtirish.
Periferiya va offis qurilmalarini ulash va dasturiy ta’minoti
konfiguratsiyalarini o‘rnatishi; kompyuter qurilmalarini
tasniflash, zarur holda modelizatsiya qilish; kompyuter
qurilmalariga dasturiy va texnik xizmat ko‘rsatish; tarmoqda
ma’lumotlar bilan ishlash va ularni himoyalash, ma’lumotlar
xavfsizligi taminlash kompetebsiyasiga ega bo’ladilar;
Periferiya qurilmalari tasnifi;
Kompyuterlar tasnifi;
Tizimli plataning turlari va ishlash tamoyillari;
Xotira qurilmalarni turlari va ularning ishlash prinsipi;
Hujjatlar bilan ishlash qurilmalari;
Audio jixozlar va ularni turlari;
Axborotni aks etuvchi tizimlar vazifalari;
Tarmoq bilan ishlash va boshqarish;
Kompyuterni takomillashtirish;
Qurilmalarga
elektr ta’minotini sarflanishi
bo’yicha
takomillashtirish ;
Mobil qurilmalarni dasturiy ta’minoti;
Periferiya va offis qurilmalarini apparat va dasturiy ta’minotiga
texnik xizmat ko‘rsatadi va ular bilan foydalanuvchi interfeysini
tashkil eta oladi;
Kompyuter va kompyuter qurilmalarini apparat va dasturiy
ta’minotiga texnik xizmat ko‘rsatadi va ular bilan foydalanuvchi
interfeysini tashkil eta oladi;
Tarmoq va tarmoq qurilmalariga texnik xizmat ko‘rsatadi va
axborot kommunikatsiya tizimlaridan foydalanadi;
Axborot xavfsizlik choralarini ko‘radi va oldini oladi;
“Axborot texnologiya asoslari”, “Kompyuter tarmoqlari”,
“Shaxsiy kompyuterlar, periferiya uskunalariga texnik xizmat
ko‘rsatish”, “Shaxsiy kompyuterlar, serverlar, periferiya
uskunalariga texnik xizmat ko‘rsatish”.
A – Amaliy ta’lim;
Majburiy
Guruhda belgilangan o‘qitish tili asosida
Baholash tartibi
O‘quvchilarning bilim va
ko‘nikmalarini baholash
Baholash bo‘yicha amaldagi tartib asosida
Yozma, og‘zaki, savol-javob, test, amaliy topshiriq
Mavzuning qisqacha mazmuni
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Amaliyotni
to‘g‘risida
ko‘rsatmalar
Texnika
qoidalari
o‘tish
sosiy
xavsizligi
Kompyuterning
asosiy va kerakli
konfiguratsiyasini
yig‘ish
Shaxsiy kompyuterlar
va
serverlarga
operatsion tizimlarni
o'rnatish
Shaxsiy kompyuterlar
va
serverlarning
operatsion tizimlarini
boshqarish
Shaxsiy
kompyuterlarning
dasturiy ta’minotiga
xizmat ko‘rsatish
Shaxsiy kompyuterlar
va
periferiya
uskunalarining
Kerakli hujjatalrni topshirish, amaliyot
o‘tish tartibi – qoidalarini tushuntirish.
Kundalik va hisobotlarni tayyorlash va
x.k. Diplom oldi amaliyotining birinchi
kunidan boshlab o‘quvchilar korxona
jamoasiga kirishlari va umumjamoat
ishlarida faol ishtirok etish.
Texnika xavsizligi qoidalari va texnika
xavfsizligiga
qat’iy
rioya
qilish.
Kompyuter bilan ishlashda qo‘yiladigan
talablarni bajarish.
Foydalanuvchi muammolarini hal qilish
uchun
maqbul
bo'lgan
shaxsiy
kompyuter,
server
va
periferik
uskunalarning apparat konfiguratsiyasini
tanlash va yig‘ish
Serverlarga Windows 10 PRO operatsion
tizimini bosqichma – bosqich o'rnatish,
server dasturlarini o‘rnatish va sozlash
Shaxsiy kompyuterlar va serverlarga
Windows
10
operatsion
tizimi
parametrlarini
sozlash:
boshqarish
paneli elementlari bo‘yicha sozlash
(sichqoncha,
printer,
klaviatura,
tovush…)
Shaxsiy
kompyuterlarning
dasturiy
ta’minotiga xizmat ko‘rsatish, dastur
nosozliklarini aniqlash va bartaraf etish
Shaxsiy kompyuterning texnik vositalari
bilan ishlash. Shaxsiy kompyuterning
drayverlarini
o‘rnatish.
Shaxsiy
Mustaqil ta’ lim
Mavzuning nomi
Jami
№
O‘ qitishni
tashkiliyshakli
2.O‘quv dasturi mazmuni
6
A
6
A
2
6
A
4
6
A
4
6
A
6
A
4
6
A
4
8.
9.
10.
11
apparat ta’minotiga
xizmat ko‘rsatish
Kompyuterga tashqi
qurilmalarni o'rnatish
kompyuterning
asosiy
qurilmalarni
o‘rnatish va ishlatish.
Kerakli konfiguratsiyani yaratish uchun
tashqi qurilmalarni o'rnatish va sozlash
Kompyuterning
periferik
qurilmalariga texnik
xizmat ko’rsatish
Tarmoqni
rejalashtirish
va
qurish
Tarmoqni
rejalashtirish
va
qurish
12
Tarmoq
adminstartori
13
Tarmoqlararo ekran
qurilmasi
Mobil qurilmalarning
dasturiy ta’minoti
iOS, Android OTni
o‘rnatish va sozlash
14
15
16
Windows
Mobile
OTni o‘rnatish
17
Mobil
qurilmalar
OTni sozlash
Mobil qurilmalar OTi
bilan ishlash
Mobil qurilmalarning
operatsion
tizimi
kutubxonasi
bilan
ishlash
18
19
20
6
A
Kmpyuterning
periferik
qurilmalari
(printer, skaner, proyektor va hokazo)ga
texnik xizmat ko’rsatish.
6
A
Kompyuter tarmoqlarini tashkillash tirish.
Local tarmoqni rejalashtirish va qurish.
6
A
Lokal
tarmoq
jihozlari,
tarmoq topologiyasi, kabellarni
tanlab ulash va
sozlash
Domen
nomlarini
qabul qilish.
IP
prortokollar va ularni ulash, o‘chirish.
Tarmoqlararo ekranni o’rnatish va
sozlash
6
A
6
A
6
A
6
Zamonaviy mobil qurilmalar operatsion
tizimlarini ishlatish.
6
A
12
Mobil qurilmalarning dasturiy ta’minoti
iOS, Android OTni o‘rnatish va sozlash.
6
A
Mobil qurilmalarning dasturiy ta’minoti
Windows Mobile OTni o‘rnatish va
sozlash
Mobil qurilmalar uchun API OS sozlash
6
A
6
A
Mobil qurilmalar uchun API OS bilan
ishlash.
6
A
6
A
6
A
6
A
6
A
Mobil qurilmalarning Android operatsion
tizimlari uchun Java dasturi va
operatsion tizim kutubxonasi bilan
ishlash
21
Mobil qurilmalarning
operatsion
tizimi
kutubxonasi
bilan
ishlash
Dasturlashtirish
Mobil qurilmalarning IOS operatsion
tizimlari uchun Java dasturi va
operatsion tizim kutubxonasi bilan
ishlash.
Mobil qurilmalarda dasturlashtirish.
22
Dasturlashtirish
Mobil qurilmalarda dasturlashtirish
6
8
23
24
Amaliyot
bo‘yicha
imtihon topshirish
Amaliyot
bo‘yicha
hisobot tayyorlash
Korxona
tomonidan
tayinlangan
amaliyot rahbariga imtihon topshirish
Hisobot to‘g‘ri va aniq ravshan qo‘lda
yozilgan bo‘lishi kerak. Hisobot varaqlari
raqamlangan bo‘lishi shart. Hisobotni
tuzishda jadval, sxema rasmlardan
foydalanish
hamda
korxonada
ishlatiladigan har xil blankalaridan
foydalangan holda hisobotni tuzish
maqsadga muvofiq
Jami
6
A
6
A
144
144
3.O‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalarini baholash
O‘quv dasturi davomida o‘quvchilar tomonidan o‘zlashtirilgan bilim va ko‘nikmalar
ichkinazorat bo‘yicha amaldagi tartib asosida baholanadi.
Baholash usullari yozma, og‘zaki, savol-javob, test, amaliy topshiriqlardan iborat
bo‘lib, ular o‘quv elementini o‘zlashtirish natijalarini aniqlashga imkon beradi. Nazorat
savollari va topshiriqlar qo‘yilgan maqsadga hamohang bo‘lishi lozim.
4.Tavsiya etiladigan adabiyotlar ro‘yxati:
1. M.M.Aripov, M.V.Sagatov Informatika va axborot texnologiyalari o‘quv qo‘llanma 1qism Toshkent-2007y.
2. Matnli axborotni qayta ishlash texnologiyasi Tafakkur bo‘stoni – Toshkent -2013y.
3. R. Usmonov. Kompyuter tizimlariga texnik xizmat ko‘rsatish Ilm ziyo 2014y.
4. O.Parpiev. Raqamli va kompyuterli texnologiyalar Cho‘lpon – 2014y.
5. R.X.Alimov, A.A.Sobirov. Web dasturlash o‘quv qo‘llanma Toshkent -2019y.
6. N.O.Ro‘zimurodovWeb dasturlash fanidan maruzalar matni Toshkent -2011y.
7. Sh.Nazirov. Veb dasturlash (Obektga muljallangan dasturlash). Davr 2017y.
8. M.Aripov, M.Faysiyeva Web texnologiyalari o‘quv qo‘llanma. Toshkent - 2013 y.
9. T.S.Safarov. Informatika va axborot texnologiyalari Toshkent 2006y.
10. S.Ganiyev, M.Karimov Axborot xavfsizligi Aloqachi-2008y.
11. O.O.Hoshimov, M.M.Tulyaganov Kompyuterli va raqamli texnologiyalar 2005y.
12. M.M.Aripov, M.V.Sagatov Informatika va axborot texnologiyalari o‘quv qo‘llanma 1qism Toshkent-2007y.
Internet manbalari:
1. https://bumotors.ru/uz/ustroistva-obrabotki-hraneniya-i-peredachi-cifrovoiinformacii.html
2. https://neonkaraoke.ru/uz/internet/istoriya-razvitiya-cifrovyh-tehnologiiinformacionnaya-tehnologiya/
3. http://new.tdpu.uz/videodars/fan/2885/4
4. https://studbooks.net/2262800/informatika/diagnostika_neispravnostey_operatsion
noy_sistemy
5. https://kitobxon.com/uz/kitob/kompyuter-tizimlari-va-tarmoqlari
50