Notatka
Spic treści
1. Przyczyny i skutki nowego podziału politycznego świata ................................. 1
2. Nowa mapa świata i Europy ............................................................................ 3
3. Unia Europejska – cele, działania i skutki ........................................................ 4
4. Wybrane organizacje międzynarodowe – cele i działalność ............................. 7
5. Współczesne konflikty na świecie .................................................................... 9
1. Przyczyny i skutki nowego podziału politycznego świata
Nowy podział polityczny świata jest złożonym zjawiskiem, który wynika z różnych
czynników społecznych, gospodarczych, kulturowych i politycznych. Ogólnymi
przyczynami i skutkami tego zjawiska są:
Przyczyny:
1. Globalizacja:
Przyczyna: Proces globalizacji sprawia, że kraje są coraz bardziej ze sobą
powiązane gospodarczo, politycznie i kulturowo.
Skutek: Wzrasta interakcja międzynarodowa, co prowadzi do powstawania nowych
sojuszy i relacji między państwami.
2. Ekonomiczne Nierówności:
Przyczyna: Rosnące różnice ekonomiczne między krajami prowadzą do
powstawania bloków o zbliżonych interesach ekonomicznych.
Skutek: Formowanie się grup gospodarczych i politycznych, takich jak wspólnoty
regionalne czy umowy handlowe.
3. Zmiany w Polityce Światowej:
Przyczyna: Przesunięcia w polityce światowej, takie jak zmiany w podejściu do
wielostronnych umów czy odejście od pewnych zobowiązań międzynarodowych.
Skutek: Nowe sojusze i porozumienia polityczne, które odpowiadają aktualnym
priorytetom i interesom państw.
4. Wzrost Nacjonalizmu:
Przyczyna: Wzrost nacjonalizmu w niektórych krajach może prowadzić do
zmniejszenia zaangażowania w organizacje międzynarodowe.
Skutek: Mogą powstać nowe bloki oparte na wspólnych wartościach czy
ideologiach nacjonalistycznych.
5. Kryzysy Bezpieczeństwa:
Przyczyna: Kryzysy bezpieczeństwa, takie jak konflikty zbrojne czy terroryzm, mogą
powodować zmiany w układzie sił i sojuszach.
Skutek: Formowanie się nowych sojuszy w celu skuteczniejszego zarządzania
kryzysami bezpieczeństwa.
Skutki:
1. Podziały na Bloki Regionalne:
Powstają bloki regionalne o wspólnych interesach gospodarczych, politycznych czy
kulturowych, takie jak Unia Europejska, ASEAN czy MERCOSUR.
2. Zmiana Bilansu Sił:
Nowy podział wpływów wpływa na zmiany w bilansie sił między państwami i
regionami, co może prowadzić do przegrupowań politycznych.
3. Handel i Gospodarka:
Bloki gospodarcze wpływają na rozwój handlu międzynarodowego, a decyzje
jednego bloku mogą mieć konsekwencje dla gospodarki innych.
4. Wzrost Konfliktów:
Nowy podział może prowadzić do zwiększenia napięć i konfliktów, zarówno
ekonomicznych, jak i politycznych.
5. Wpływ na Organizacje Międzynarodowe:
Niektóre organizacje międzynarodowe mogą tracić na znaczeniu, podczas gdy inne
zyskują na wpływie w nowym układzie politycznym.
Podziały polityczne świata są dynamiczne i mogą ulegać zmianom w
odpowiedzi na różnorodne czynniki. Warto również zauważyć, że różne obszary
świata mogą doświadczać różnych tendencji w tym kontekście.
2. Nowa mapa świata i Europy
Podział kolonialny świata to podział obu Ameryk, Afryki i części Azji między
imperia kolonialne, głównie:





Wielką Brytanię,
Francję,
Hiszpanię,
Portugalię,
Holandię.
W okresie od XVI w. do połowy XX w. te państwa należały do największych
imperiów kolonialnych.
Imperia kolonialne i ich posiadłości
Imperium
Posiadłości
→ w Ameryce Płn. (obecne Stany Zjednoczone i
część Kanady)
Wielka Brytania
→ w Afryce Wsch., Afryce Płd.
→ na Bliskim Wschodzie
→ w Azji Płd. (m.in. Indie)
→ w Ameryce Środk. (m.in. Meksyk)
Hiszpania
→ w Ameryce Płd. (większość dzisiejszych
krajów)
→ w Ameryce Płn. (część obecnej Kanady)
Francja
→ w północnej i środkowej Afryce
→ w Azji Płd.-Wsch.
Portugalia
Holandia
→ w Ameryce Płd. (dzisiejsza Brazylia)
→ w Afryce (dzisiejsze Angola i Mozambik)
→ w Azji (wyspy Arch.Malajskiego)
→ w Ameryce Płd. (m.in. obecny Surinam)
3. Unia Europejska – cele, działania i skutki
UE jest związkiem krajów, które zachowują odrębność i suwerenność, lecz
ściśle ze sobą współpracują, m.in. wybierają wspólne władze i zobowiązują się
do przestrzegania wspólnego unijnego prawa.
Cele Unii Europejskiej:
1. Zachowanie Pokoju i Stabilności:
UE powstała w celu zabezpieczenia pokoju w Europie po zniszczeniach
spowodowanych dwoma światowymi wojnami.
2. Wspólny Rynek:
Ustanowienie jednolitego rynku, gdzie swobodny przepływ towarów, usług,
kapitału i osób ma sprzyjać wzrostowi gospodarczemu.
3. Wspólna Polityka Rolna:
Wspieranie rolnictwa i równomiernego rozwoju obszarów wiejskich.
4. Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa:
Działanie wspólnie na rzecz utrzymania bezpieczeństwa i wspieranie wspólnych
interesów na arenie międzynarodowej.
5. Promowanie Wartości i Praw Człowieka:
Ochrona praw człowieka, demokracji, równości płci i zasady praworządności.
6. Wspólne Podejście do Migracji:
Zarządzanie przepływami migracyjnymi i ustanawianie wspólnych standardów w
obszarze azylu i imigracji.
7. Wspólne Podejście do Kwestii Klimatycznych:
Wspólne działania na rzecz ochrony środowiska, walki ze zmianami klimatu i
promowania zrównoważonego rozwoju.
Działania Unii Europejskiej:
1. Tworzenie Prawa Wspólnotowego:
UE ustanawia prawo wspólnotowe, które ma zastosowanie we wszystkich
państwach członkowskich.
2. Programy Finansowe i Pomoc Rozwojowa:
UE zarządza funduszami strukturalnymi i programami pomocy dla krajów
członkowskich w celu zredukowania różnic ekonomicznych.
3. Wspólna Polityka Rolna i Rybacka:
Wspieranie rolnictwa i rybołówstwa, a także zapewnienie równego dostępu do
rynków.
4. Wspólna Polityka Handlowa:
Negocjacje umów handlowych w imieniu wszystkich państw członkowskich.
5. Wspólne Inicjatywy Badawcze i Edukacyjne:
Programy badawcze i edukacyjne, takie jak program Erasmus+, wspierające
współpracę naukową i edukacyjną.
Skutki:
Pozytywne skutki:
1. Wspólny rynek UE → dzieki niemu można m.in.:
1.1 przewozić i sprzedawać towary do innych krajów unii,
1.2 świadczyć usługi w innych krajach,
1.3 udzielać pożyczek i przesyłać pieniądze,
1.4 ludzie mogą pracować w dowolnym kraju uniii.
2. Zniesienie formalności przy przekraczaniu granic:
2.1 mieszkańcy krajów UE mogą podróżować do innych krajów unii bez wizy,
wystarczy dokument tożsamości (dowód osobisty lub paszport);
2.2 dodatkowo w strefie Schengen na granicach państwowych nie ma kontroli
dokumentów, można więc swobodnie przekraczać granice.
3. Wsparcie finansowe rolnictwa i inwestycji, szczególnie w nowych krajach
UE:
3.1 dzięki dotacjom z UE rolnicy utrzymują i rozwijają swoje gospodarstwa,
3.2 państwo może budować i remontować drogi, autostrady i linie kolejowe.
4. Poszerzenie praw obywatelskich → każdy obywatel UE ma możliwość
składania skarg do unijnych instytucji (np. do TSUE) w sytuacji, gdy w danym
państwie zostały wyczerpane wszystkie możliwości.
5. Wspólna waluta – euro:
5.1 ułatwienia np. w rozliczeniach między firmami z różnych państw →
zachęta dla firm do współpracy ze sobą;
5.2 ułatwienie w podróżowaniu po krajach strefy euro → banknoty i monety
wyemitowane przez banki w poszczególnych krajach są uznawane w innych
krajach, np. za pomocą euro z Grecji można płacić we Francji a euro z Niemiec –
w Hiszpanii.
Negatywne skutki:
1. Wysokie koszty utrzymania administracji unijnej → tysiące urzędników
zatrudnionych w instytucjach unijnych pobiera wysokie wynagrodzenia.
2. Przejmowanie przez unijne instytucje znacznej części kompetencji
państw członkowskich → niektóre decyzje na szczeblu unijnym są podejmowane
bardzo długo, ponadto niektóre kraje wolałyby same załatwiać swoje problemy.
3. Wysokie koszty wsparcia państw w trudnej sytuacji finansowej → np.
Grecja w latach 2010–2015 otrzymała wsparcie w wysokości ok. 240 mld euro,
ponieważ była na skraju bankructwa.
4. Konieczność konkurowania mniejszych firm z krajów słabiej rozwiniętych z
firmami, które od dawna funkcjonują na światowym rynku → firmy z krajów wysoko
rozwiniętych, jak Niemcy czy Francja, są często bardziej konkurencyjne, ponieważ
dysponują większymi pieniędzmi, lepiej sobie radzą na rynku, dlatego małe firmy z
innych krajów nie wytrzymują konkurencji i często upadają.
5. Finansowanie regionów słabiej rozwiniętych z dochodów regionów
wysoko rozwiniętych → regiony bogate (np. w Niemczech, Francji, Holandii) płacą
większe podatki, które częściowo przeznacza się na rozwój regionów słabo
rozwiniętych (najczęściej w krajach słabiej rozwiniętych, jak Polska, Litwa,
Rumunia, Bułgaria).
6. Wyludnianie się niektórych krajów UE spowodowane migracją ludności do
bogatszych krajów UE → swoboda przemieszczania się i osiedlania w UE sprawia,
że ludzie z biedniejszych regionów (np. z Litwy, Bułgarii, Hiszpanii) migrują do
regionów bogatszych (np. we Francji, w Niemczech).
7. Nielegalna migracja do krajów UE ludności z biedniejszych regionów świata
→ UE przyciąga wielu nielegalnych imigrantów z Afryki i Azji; ci, którym udało się
przedostać przez zewnętrzną granicę UE, mogą swobodnie się przemieszczać po
terytorium uniii.
4. Wybrane organizacje międzynarodowe – cele i działalność
Istnieje wiele organizacji międzynarodowych, które działają w różnych
obszarach i podejmują się różnych celów. Ale kilkoma wybranymi organizacjami
międzynarodowymi, ich celamy i głównymi obszarami działalności są:
1. Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ):
Cele:
 Zachowanie pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego.
 Wspieranie współpracy międzynarodowej w dziedzinie rozwoju
gospodarczego, praw człowieka, prawa międzynarodowego i innych
obszarów.
Działalność:
 Pokojowe misje i operacje.
 Programy rozwoju, takie jak Cele Zrównoważonego Rozwoju (SDG).
 Ochrona praw człowieka i promowanie równości.
2. Unia Europejska (UE):
Cele:
 Zjednoczenie państw europejskich w celu zapewnienia pokoju i wspólnego
rozwoju.
 Stworzenie jednolitego rynku gospodarczego.
 Wspólne podejście do kwestii bezpieczeństwa i migracji.
Działalność:
 Wspólna polityka handlowa i rolna.
 Programy edukacyjne, takie jak Erasmus+.
 Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa.
3. Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego (NATO):
Cele:
 Zapewnienie obronności państw członkowskich.
 Promowanie współpracy w dziedzinie bezpieczeństwa i obrony.
Działalność:
 Wspólne operacje obronne.
 Konsultacje i współpraca w sprawach bezpieczeństwa międzynarodowego.
4. Organizacja Państw Eksportujących Ropę Naftową
(OPEC):
Cele:
 Koordynacja polityki naftowej w celu ochrony interesów producentów ropy
naftowej.
 Ustalanie cen ropy naftowej.
Działalność:
 Określanie poziomu produkcji ropy naftowej.
 Współpraca w kwestiach związanych z rynkiem naftowym.
5. Organizacja Handlu Światowego (WTO):
Cele:
 Promowanie uczciwego handlu międzynarodowego.
 Rozwiązywanie sporów handlowych między krajami członkowskimi.
Działalność:
 Negocjacje w sprawie umów handlowych.
 Monitorowanie i analiza polityk handlowych państw członkowskich.
6. Międzynarodowy Czerwony Krzyż i Czerwony
Półksiężyc:
Cele:
 Ochrona życia, zdrowia i godności ludzi dotkniętych konfliktami zbrojnymi i
katastrofami naturalnymi.
 Wspieranie praw ofiar konfliktów i przemocy.
Działalność:
 Dostarczanie pomocy humanitarnej.
 Ochrona jeńców wojennych i osób cywilnych.
Te organizacje różnią się celami, zakresem działalności i strukturą, ale
wspólnie pracują nad rozwiązaniem globalnych problemów i promowaniem
współpracy międzynarodowej. Ważne jest zauważenie, że cele i działalność
organizacji międzynarodowych mogą ulegać zmianom w odpowiedzi na
zmieniające się warunki globalne.
5. Współczesne konflikty na świecie
W 2022 roku wiele obszarów na świecie doświadczało różnego rodzaju
konfliktów, zarówno zbrojnych, jak i politycznych. To są kilka przykładów
współczesnych konfliktów na świecie, jednak warto pamiętać, że sytuacje te mogą
ulegać zmianom wraz z rozwojem wydarzeń:
1. Wojna domowa w Syrii:
Trwający konflikt od 2011 roku, który zainicjowały protesty przeciwko reżimowi
prezydenta Baszara al-Asada. Konflikt skomplikował się przez udział różnych grup
rebelianckich, terroryzmu oraz interwencję międzynarodową.
2. Konflikt w Jemenie:
Trwający konflikt między rządem wspieranym przez Arabię Saudyjską a
rebeliantami Huti wspieranymi przez Iran. Konflikt ten wywołał jedną z największych
humanitarnych kryzysów na świecie.
3. Konflikt rosyjsko-ukraiński:
Począwszy od aneksji Krymu przez Rosję w 2014 roku, konflikt ten dotyczy walk na
wschodnich obszarach Ukrainy między prorosyjskimi separatystami a siłami
ukraińskimi.
4. Konflikty w Afryce Środkowej:
W regionie tym występują różne konflikty, takie jak wojna domowa w Sudanie
Południowym, walki w Republice Środkowoafrykańskiej czy konflikty związane z
terroryzmem, na przykład działalnością grupy Boko Haram w Nigerii.
5. Kryzys na Bliskim Wschodzie:
Konflikty między Izraelem a Palestyńczykami, jak również napięcia między Iranem
a państwami Zatoki Perskiej, mają wpływ na stabilność regionu.
6. Konflikty w Azji Południowej:
Napięcia między Indiami a Pakistanem, zwłaszcza w kontekście spornego regionu
Kaszmir, stanowią źródło trwających konfliktów.
7. Konflikt w Afganistanie:
Mimo wycofania się wojsk amerykańskich w 2021 roku, Afganistan nadal
doświadcza napięć, walk i niestabilności związanej z działalnością talibów.
8. Konflikty w Ameryce Łacińskiej:
Napięcia polityczne, walki o władzę i przemoc są obecne w niektórych krajach, na
przykład w Wenezueli, Brazylii czy Meksyku.
9. Konflikt na wschodzie Ukrainy:
Walki między prorosyjskimi bojownikami a siłami ukraińskimi, zwłaszcza w
Donbasie.
10. Konflikt w Czarnej Afryce:
Konflikty związane z działalnością grup rebelianckich, jak w Mali czy Sudanie,
wpływają na stabilność regionu.
Warto zauważyć, że konflikty te są złożone, a ich przyczyny mogą obejmować
kwestie etniczne, religijne, polityczne, gospodarcze i społeczne. Znalezienie
trwałego rozwiązania wymaga często współpracy społeczności międzynarodowej
oraz rozwiązań politycznych, gospodarczych i społecznych na szczeblu krajowym i
międzynarodowym.