NOTA DIGITAL SEJARAH TINGKATAN 2 (KSSM) BIL NAMA INSTITUSI 1. SAIPOLLIZAN BIN SAAD KETUA UNIT AKADEMIK, PPD SPT 2. MOHD MAHAZIR BIN YAHAYA UNIT PEMGURUSAN AKADEMIK, PPD SPT 3. WAN BASTHIAH BINTI HJ ABDUL RAHMAN SMK TAMAN INDERAWASIH 4. KHAIRUNNIZA BINTI ABDUL HAMID SMK MENGKUANG 5. ARISAH BINTI ARIFFIN SM ISLAM AL-MASRIYAH 6. ROSHIDAH BINTI ABU TALIB SMK PAUH JAYA 7. SITI NORSYIQAH BINTI AZMI SMK BANDAR BARU PERDA 8. HALIZA BINTI ABDUL HALIM SM SAINS TUN SYED SHEH SHAHABUDIN 9. NURULHUDA BINTI HASSIM SMK CONVENT BUKIT MERTAJAM 10. SAIDATINA AISAH BINTI ABDUL KADIR SMK PERMATANG RAWA 11. AIN NABEELA BINTI ALIAS PELAJAR UIA 12. AIZA ROHAYU BINTI ABDULL HALIM PELAJAR UNISZA 13. MUHAMMAD ADAM BIN ABDULLAH PELAJAR USM 14. NUR FARAH HANIM BINTI ROSLI PELAJAR UITM BAB 1 Kawasan yang merangkumi kepulauan dan tanah besar. SINOPSIS Kerajaan yang masyhur Funan Champa Srivijaya Angkor Majapahit Kedah Tua Gangga Nagara Persamaan :*Aspek geografi *Bahasa dan budaya Berkembang maju sebagai pusat perdagangan dan keagamaan yang tersohor P E N G E N A L A N Profesor Emeritus Dato' Dr. Nik Hassan Shuhaimi Nik Abdul Rahman, ahli arkeologi • Alam Melayu meliputi kawasan dari Madagaskar ke Tanah Melayu , Papua New Guinea, Australia, New Zealand, Kepulauan Pasifik dan sampai ke Taiwan Profesor Emeritus Tan Sri Dato' Pendeta (Dr) ISmail Hussein, ahli bahasa dan Kebudayaan • Dunia Melayu meliputi selatan Vietnam, kemboja, selatan Myanmar, Segenting Kra, Malaysia, Indonesia, Brunei dan Filipina Alfred Russel Wallace, sarjana Barat • Kepulauan Melayu meliputi Tanah Melayu hingga Tenasserim dan kepulauan Nicobar, Filipina dan kepulauan Solomon hingga Papua New Guinea. Profesor Dr. Ding Choo Ming • Dunia Melayu merupakan sebuah kawasan yang luas meliputi Malaysia , Indonesia, brunei, Singapura, selatan Thailand dan Filipina. Abdul hadi haji hassan, ahli akademik • Alam Melayu merupakan suatu lingkungan geografi yang luas meliputi kepulauan Melayu hingga selatan Thailand. Profesor Emeritus Dato’ Dr.Asmah Haji Omar, tokoh bahasa A Sutan Takdir Alisjahbana, tokoh bahasa 1.2 KEWUJUDAN KERAJAAN DI ALAM MELAYU 5. Kerajaan Funan Lokasi : Lembah Sungai Mekong Masa : Abad Pertama Pusat Kerajaan : Vyadhapura 3. Kerajaan Srivijaya Lokasi : Lembah Sungai Musi, Sumatera Masa : Abad Ketujuh Pusat Kerajaan : Palembang 7. Kerajaan Kedah Tua Lokasi : Sungai Mas dan Sungai Bujang Masa : Abad Kelima Pusat Kerajaan : Sungai Mas dan Pangkalan Bujang 6. Kerajaan Champa Lokasi : Selatan dan tengah Vietnam Masa : Abad Kadua Pusat Kerajaan : Indrapura 4. Kerajaan Angkor Lokasi : Lembah Sungai Mekong Masa : Abad Kesembilan Pusat Kerajaan : Hariharalaya 2. Kerajaan Majapahit Lokasi : Lembah Sungai Brantas, Jawa Timur Masa : Abad ke-13 Pusat Kerajaan : Kota Trowulan 1. Kerajaan Gangga Nagara Lokasi : Pantai barat bahagian tengah Tanah Melayu Masa : Abad Keenam Pusat Kerajaan : Pangkalan 1.3 Kerajaan Alam Melayu yang Masyur KEMASYHURAN Masyhur ketika pemerintahan Fan Shih-man. Kerajaan Funan berpusat di Vyadhapura diasaskan oleh seorang Brahmin bernama Kaundhinya. Beliau berkahwin dengan Soma, pemerintah wanita di sungai Mekong dan membentuk kerajaan Funan Meluaskan empayar Funan ke sungai Mekong hingga Teluk camranh di sebelah timur. Kemudian ke Selatan Myanmar dan Segenting Kra. Menguasai jalan perdagangan utama antara timur dengan barat. Abad ke-3 Funan menjadi pusat perdagangan utama di Alam Melayu Raja Funan terakhir ialah Rudravarman Kerajaan Champa diasaskan oleh ChuLien pada tahun 192 M. Berpusat di Indrapura dan sering berhadapan dengan serangan dari Dai Viet. Chu-Lien berjaya membebaskan Champa daripada pengaruh China. Masyhur ketika pemerintahan Che Bong Nga. Meluaskan emapayar Champa ke wilayah Dai Viet hingga Lembah Sungai Merah. Berjaya membunuh pemerintah Dai Viet bernama Raja Tran Due Tong dan mendapat pengiktirafan daripada Dinasti Ming pada tahun 1369. KEMASYHURAN Kerajaan Srivijaya Diasaskan oleh Dapunta Hyang Sri Jayanasa pada tahun683 M di Palembang. Mengukuhkan Kerajaan Srivijaya dengan menakluk kawasan sekitarnya seperti Bangka dan Masyhur ketika pemerintahan Sangramadhananjaya pada abad ke-8. Berjaya menakluk Selatan Myanmar, Tanah Melayu dan Segenting Kra. Srivijaya menguasai jalan laut antarabangsa , iaitu Selat Melaka dan Selat Sunda . Seterusnya menjadi kuasa perdagangan utama di Alam melayu dan pusat pengajian agama Buddha Kerajaan Angkor berpusat di Hariharalaya Diasaskan oleh Jayavarman II dari Chenla Kemasyhuran Masyhur dibawah pemerintahan Suryavarman II dengan meluaskan - Angkor ke sekitar Lembah Sungai Mekong hingga selatan Myanmar. - Berjaya menghalang ancaman daripada Champa dan Dai viet. - Mewujudkan jalinan perdagangan antara pedagang tempatan dan pedagang luar Diteruskan oleh Jayavarman VII dengan meluaskan Angkor hingga sempadan Annam. - Membina Angkot Thom dan mendirikan 102 buah hospital Selepas kematian Jayavarman VII Angkor mula lemah Serangan siam pada 1594 melemahkan kerajaan Angkor Kerajaan Majapahit diasaskan oleh raden Vijaya dengan bantuan tentera Mongol dalam perebutan kuasa di Jawa pada tahun 1294 Berpusat di Kota Trowulan KEMASYHURAN Kemasyuhran bermula dengan perlantikan Patih Gajah Mada sebagai Perdana Menteri(Majapahit) oleh pemerintahan Tribuana Tunggadewi. Patih Gajah Mada berjaya mengembalikan keamanan dan keselamatan kerajaan Majapahit. Meluaskan tanah jajahan ke timur Pulau Jawa ,pesisir pantai timur Sumatera, pesisir selatan dan barat Pulau Borneo, bahagian selatan dan timur Sulawesi, dan Kepulauan Maluku Pada aba ke-14 Majapahit sebagai pusat perdagangan. Kematian Patih Gajah mada dan serangan kerajaan demak pada tahun 1478 telah menyebabkan kerajaan Majapahit menjadi lemah Bermula dengan penglibatan masyarakat di Guar Kepah yang menjalankan kegiatan perdagangan dengan pedagang dari luar di Sungai Mas. Berpusat di Sungai Mas dan Pangkalan Bujang. Dikukuhkan dengan catatan golongan agama dan pedagang dari China, India dan Arab –Parsi Orang China memanggil sebagai Chieh Ch’a Orang India memanggil sebagai Kataha KEMASYHURAN Kemasyuhran kerajaan kedah Tua dikaitkan dengan kepesatan kegiatan perdagangan di Lembah Bujang Menjadi pusat keagamaan agama Buddha Kemasyuhran Kerajaan Kedah Tua ini menyebabkanKerajaan Srivijaya menguasai Kedah Tua. Orang Arab memanggil sebagai Kalah-bar Kerajaan Kedah Tua mengalami perubahan pemerintahan pada abad ke-7 ketika munculnya pengasasan kesultanan Kedah yang memulakan kerajaan baharu Kerajaan Gangga Nagara muncul abad ke-6. Berfungsi sebagai pusat pelabuhan sejak abad ke-5. Diasaskan oleh Raja Ganji Sarjuna. Berpusat di Pangkalan Kerajaan Gangga Nagara lemah diserang oleh tentera Chola dari India pada tahun 1025 Memusnahkan pelabuhan Gangga Nagara KEMASYHURAN Masyhur pada abad ke9 Mempunyai kekayaan hasil bumi seperti emas dan bijih timah. Berjaya mempertahankan kedaulatannya daripada serangan Srivijaya pada tahun 850 M. 1.4 PENGENALAN Kerajaan Luar yang sezaman Abad Pertama Abad Kesembilan Abad Ke- 14 Kedudukan Alam Melayu yang strategik di laluan perdagangan timur dan barat serta kekayaan hasil bumi Hubungan dengan kerajaan luar mendorong penyebaran agama Hindu, Buddha dan Islam. Hindu Buddha Beberapa cara penyebaran agama Hindu melalui : Peranan Asoka, pemerintah empayar Maurya, menghantar sami-sami Buddha ke Alam Melayu untuk menyebarkan agama Buddha *peranan pedagang *tentera *golongan Brahmin Islam Beberapa cara penyebaran agama Islam di Alam Melayu iaitu melalui:*Peranan *pedagang *Pemerintah *Pendakwah Kerajaan Alam Melayu menjalinkan hubungan diplomatik dengan kerajaan di China ddan India bagi mengukuhkan kedudukannya dan membuka jalan kepada perkembangan perdagangan Champa Funan Utusan dihantar pada abad ketiga. Utusan dihantar pada abad ketiga. Tujuan : Memohon bantuan ketenteraan untuk melawan Dai Viet Tujuan : memulihkan hubungan setelah berperang dengan sekutu China iaitu Dai Viet Majapahit Srivijaya CHINA Utusan dihantar pada abad ke-7. Utusan dihantar pada abad ke-14. Tujuan : Menjalinkan hubungan persahabatan Angkor Tujuan : Mendapatkan pengiktirafan dan memperkukuh hubungan persahabatan dan perdagangan Angkor Utusan dihantar pada abad ke-12. Utusan dihantar pada abad ke-7. Tujuan : Mengukuhkan persahabatan dan perdagangan Tujuan : Mengukuhkan hubungan perdagangan Funan Srivijaya Utusan dihantar pada abad ke-3 Utusan dihantar pada abad ke-9 Tujuan : Tujuan : Memperkukuh hubungan perdagangan dan keagamaan dengan India Mengeratkan hubungan persahabatan dan hubungan keagamaan Majapahit Angkor Utusan dihantar pada abad ke-14 Utusan dihantar pada abad ke-12 Tujuan : Tujuan : Mengeratkan hubungan persahabatan Mengeratkan hubungan persahabatan SISTEM PEMERINTAHAN DAN KEGIATAN EKONOMI MASYARAKAT KERAJAAN ALAM MELAYU 2.1 Sistem Pemerintahan Sistem pemerintahan yang diamalkan oleh kerajaan Alam Melayu yang masyhur ialah sistem beraja.Sistem beraja ini terbahagi kepada dua, iaitu pusat dan wilayah KERAJAAN FUNAN Raja Raja-raja Funan menggunakan pelbagai gelaran . Antaranya termasuklah Kurung Bnam yang bermaksud raja gunung, Rajadhiraja yang melambangkan raja Funan sebagai raja segala raja dan Cakravatin yang bermaksud pemerintah alam sejagat. Pemerintahan Pusat dan Wilayah Raja Funan dibantu oleh golongan agama dan golongan tentera . Funan dibahagikan kepada tujuh buah wilayah. Ketua wilayah ini terdiri daripada puteraputera raja. Mereka digelar sebagai raja Kecil. KERAJAAN CHAMPA Raja Raja-raja Champa menggunakan pelbagai gelaran Rajadhiraja Raja-raja Champa diiktiraf sebagai pemerintah yang mulia dan suci serta dikaitkan dengan Dewa Siva. Pemerintahan Pusat dan Wilayah Raja Champa dibantu oleh para pembesar yan bertanggungjawab mengutip cukai, menjaga keamanan dan mengukuhkan pertahanan. Pada peringkat wilayah, Champa dibahagikan kepada lima wilayah, iaitu Indrapura, Amaravati, Vijaya, Kauthara dan Panduranga. KERAJAAN SRIVIJAYA Raja Raja-raja Srivijaya mempunyai unsur kesaktian dan dianggap sebagai Bodhisattva yang merujuk peranan raja sebagai Buddha di bumi. Raja Srivijaya digelar sebagai Raja di Gunung dan Maharaja di Pulau. Pemerintahan Pusat dan Wilayah Raja dibantu oleh Yuvaraja, iaitu Putera Mahkota Pratiyuvaraja sebagai Raja Muda dan Rajakumara. Raja turut dibantu oleh golongan agama, tentera, pemungut cukai, hakim dan penjaga harta kerajaaab. Pentadbiran wilayah terbahagi kepda dua, iaitu kedatuan yang ditadbir oleh Datu berketurunan raja dan Pradatuan yang ditadbir oleh datu bukan keturunan raja KERAJAAN ANGKOR Raja Raja-raja Angkor menggunakan gelaran Dewaraja yang mengaitkan raja sebgai dewa. Kuasa kedua dan ketiga yang penting dalam sistem pemerintahan ialah permaisuri dan Raja Muda. Pemerintahan Pusat dan Wilayah Raja-raja Angkor dibantu oleh pembesar-pembesa yang bertanggungjawab dalam bidang keagamaan, kehakiman, keselamatan dan perbendaharaan. Pada peringkat wilayah, Angkor dibahagikan kepada wilayah, daerah kecil dan kampung. KERAJAAN KEDAH TUA Kerajaan Kedah Tua banyak dibayangi oleh kerajaan besar di Alam Melayu terutamanya kerajaan Srivijaya. Namun begitu, kerajaan Kedah Tua mempunyai bentuk pentadbiran yang mudah dengan adanya seorang ketua. Ketua ini mengurus hal perdagangan dan keagamaan. Apabila kerajaan Kedah Tua menjadi sebahagian daripada kerajaan Srivijaya, corak pemerintahannya berubah. Kerajaan Kedah Tua menjadi sebahagian daripada Pradaruan kerajaan Srivijaya. KERAJAAN MAJAPAHIT Raja Raja-raja Majapahit menggunakan gelaran Maharaja, Sri Maharaja dan Sri Bathara Pemerintahan Pusat dan Wilayah Raja dibantu oleh Sapta Prabu dan para pembesar. Sapta Prabu ialah Majlis Penasihat Diraja yang terdiri daripada kerabat diraja Majapahit dibahagikan kepada 14 wilayah. Setiap wilayah ini dipecahkan kepada Kabupaten, Kawadanan, Pakuwuan dan Kebuyutan, iaitu daerah dan daerah kecil serta kampung. KERAJAAN GANGGA NAGARA Struktur pemerintahan kerajaan gangga Nagara tidak jelas. Kajian menunjukkan kerajaan Gangga Nagara mengamalkan sistem pemerintahan beraja. Raja ini berperanan membangunkan kemajuan perdagangan dan bertanggungjawab dalam hal ehwal keselamatan Golongan Pemerintah Golongan diperintah 2.2 Kegiatan Ekonomi Pengenalan Petempatan awal dan peranan sungai dalam mengembangkan kegiatan ekonomi masyarakat kerajaan Alam Melayu . Masyarakat Alam Melayu menjalankan pelbagai kegiatan ekonomi seperti pertanian, perdagangan, mengutip hasil hutan dan laut, serta perlombongan dan pembuatan. Alam Melayu mempunyai tanah yang subur untuk keiatan pertanian.Pada tahap awal, kegiatan pertanian untuk menyara diri sahaja. Kemudian jika terdapat lebihan hasil pertanian,lebihan tersebut akan dipasarkan atau dibekalkan kepada penduduk yang tidak terlibat dalam kegiatan pertanian. Sebahagian besar kawasan Alam Melayu ditanam dengan padi Padi ditanam di kawasan tanah tinggi atau bukit yang kurang mendapat bekalan air dengan dibuat teres atau relung. Kerajaan Funan, Kerajaan Champa dan kerajaan Angkor Kerajaan Funan dan Angkor yang terletak di Lembah Sungai Mekong mendapat manfaat daripada kesuburan tanahnya. Hujan membekalkan air ke tasik-tasikmengairi Tonle Sap yang digunakan untuk mengairi kawasan padi sawah. Pemerintah Angkor telah membina kolam yang dikenali sebagai baray untuk menyimpan air. Di Champa, terdapat ketua Air di setiap kampung untuk menyelenggarakan terusan dan daik Kerajaan Majapahit Pulau Jawa mempunyai tanah subur yang sesuai untuk kegiatan pertanian. Sungai Bengawan Solo dan Sungai Brantas membekalkan air untuk pengairan padi sawah. Beberapa sistem pengairan dibina untuk meningkatkan pengeluaran padi sawah Kerajaan Srivijaya Padi menjadi tanaman utama kerajaan Srivijaya. Padi ditanam di kawasan pendalaman Palembang terutama di Tanah Tinggi Pasemah dan Hulu Musi Rempah-Ratus Rempah-ratus yang terdapat di Alam melayu ialah bunga cengkih, buah pala dan lada hitam. Bunga Cengkih ditanam di Kepulauan Maluku, buah pala pula ditanam di Pulau Banda, manakala lada hitam di tanam di Sumatera dan Jawa Kegiatan Pertanian yang lain Mengusahakan tanaman yang lain seperti pisang, tebu, bijan, kekacang, kelapa, sayuran dan buahbuahan. Perdagangan merupakan kegiatan ekonomi yang penting bagi kerajaan Alam Melayu. Kedudukan Alam Melayu di tengah-tengah laluan perdagangan timur dan barat dan adanya kemudahan pelabuhan . Pelbagai kemudahan seperti bekalan air, tempat tinggal, tempat menyimpan barang dagangan dan kawasan berjual beli Pedagang Luar Mereka membawa pelbagai barang dagangan untuk dijual dan ditukar dengan barangan daripada kerajaan Alam Melayu China India Arab Barangan : Barangan : Barangan : Sutera, tembikar, pinggan dan mangkuk, payung , gula dan gendang Akik, Kernalian, Tembikar, Minyak wangi, Barangan kaca dan manik mendapatkan nilai perubatan dari Alam Melayu mendapatkan rempah, gaharu dan kapur barus dari Alam Melayu mendapatkan rempah dan kayu wangi dari Alam Melayu Buah Pala REMPAH RATUS Lada Hitam Bunga Cengkih Kerajaan Alam Melayu kaya dengan hasil hutan dan laut.Pada peringkat awal, kegiatan mengutip hasil hutan dan laut untuk kegunaan mereka sahaja.Hasil yang lebih akan didagangkan dalam kalangan petempatan tersebut. Antara hasil hutan dan laut yang mendapat permintaan tinggi daripada pedagang asing termasuklah gaharu, sarang burung, rotan, kapur barus, gamat , mutiara dan rumpai laut Hasil hutan Kapur Barus banyak ditemukan di Sumatera dan Borneo. Kapur barus digunakan sebagai bahan pewangi Gaharu digunakan sebagai bahan pewangi dan perubatan. Banyak didapati di hutan Sungai mekong, tanah melayu dan Sumatera Sarang burung layang-layang banyak didapati di uatara Pulau Borneo dan digunakan untuk kesihatan dan perubatan Gamat dijadikan bahan makanan dan perubatan Rumpai laut dijadikan makanan Rotan mudah didapati di seluruh Alam Melayu. Rotan digunakan sebagai bahan binaan dan barang kraf tangan Mutiara dijadikan barang perhiasan Gamat, mutiara dan rumpai laut mudah didapati di perairan Selat Melaka dan Laut Sulu Perlombongan Ialah kegiatan melombong emas, perak, dan bijih besi. Pada peringkat awal, kegiatan melombong dengan cara mendulang secara kecil-kecilan Di Champa, perak dilombong di Indrapura dan kawasan di antara Amaravati dan Vijaya Di Champa, emas dilombong di kawasan pergunungan Hue emas perak Di Angkor, bijih besi dilombong di pergunungan Phnom dek Bijih besi Pembuatan Ialah kegiatan membuat barang harian dan mewah seperti perhiasan emas, cuka kelapa, pembuatan garam dan pembuatan tembikar Masyarakat kerajaan Funan dan Angkor menghasilkan pelbagai barangan daripada bijih besi dan emas seperti barang perhiasan Masyrakat kerajaan Champa mahir dalam pembuatan barangan tembikar Masyarakat kerajaan Champa mengusahakan pembuatan cuka kelapa Masyarakat kerajaan Majapahit mengusahakan pembuatan garam, gula dan minyak. Selain itu, pembungkusan daging kerbau dan membuat mi daripada beras SINOPSIS Sosiobudaya merupakan cara hidup dan pemikiran sesebuah masyarakat. Sosiobudaya diamalkan mengikut kesesuaian situasi dan kreativiti kerajaan masing-masing Pengenalan Perkembangan bahasa berkait rapat dengan perkembangan tulisan. Sifat keterbukaan masyarakat kerajaan Alam Melayu membolehkan sistem tulisan berkembang.Penggunaan bahasa turut mengalami situasi yang sama Kerajaan Funan Menjadikan bahasa Sanskrit sebagai bahasa utama. Hal ini dibuktikan dengan penemuan batu bersurat Funan bertarikh abad kedua Tulisan berasaskan tulisan orang Hu yang menggunakan tulisan orang India. Funan menggunakan kalendar Saka yang berasal dari India. Kerajaan Champa Masyarakat kerajaan Champa menuturkan bahasa Melayu Champa dan bahasa Sanskrit. Hal ini dibuktikan dengan penemuan batu bersurat dalam kedua-dua bahasa. Dalam aspek tulisan : Tulisan Palava dan tulisan Champa kuno. Penggunaan tulisan Palava dibuktikan dengan penemuan inskripsi bertarikh abad keenam yang ditulis oleh Raja Sambhuvarman. Agama Islam tersebar di Champa sejak abad kelapan. Oleh itu, bahasa Melayu Champa menjadi bahasa utama seiringg dengan perkembangan tulisan jawi. Batu bersurat tertua berbahasa Melayu Champa yang ditemukan bertarikh abad keempat Kerajaan Srivijaya Menggunakan bahasa Melayu sebagai bahasa utama dalam urusan pentadbiran dan harian. Bahasa ini menerima pengaruh daripda bahasa Sanskrit Hal ini dibuktikan dengan penemuan batu-batu bersurat seperti kedukan Bukit, Kota Kapur, Telaga Batu dan Talang Tuwo di Sumatera bertarikh abad ketujuh Batu bersurat ini ditulis dalam bahasa Melayu dengan pengaruh bahasa Sanskrit menggunakan tulisan Palava “Pada Tahun saka 606, pada saat itulah taman yang dinamakan Sriksetra dibuka di bawah pimpinan Baginda Sri Jayanasa Niat Baginda, semoga yang ditanam di sini, seperti pokok kelapa, pinang, nipah, sagu dan pelbagai pokok buah-buahan dapat dimakan hasilnya” Batu bersurat Talang Tuwo Kerajaan Angkor Menggunakan bahasa Sanskrit dan Khmer. Hal ini dibuktikan dengan penemuan inskripsi pada dinding candi. Terdapat dua jenis tulisan yang ditemukan pada dinding candi, iaitu tulisan Palava dan tulisan Khmer. Tulisan palava Kerajaan Majapahit Bahasa kuno sebagai bahasa utama bagi masyarakat Majapahit.Masyarakt kerajaan menggunakan tulisan Kawi. Hal ini dibuktikan dengan penemuan inskripsi persuratan bertarikh abad ke-14. Selepas Majapahit mula menggunakan huruf-huruf Arab dalam sistem tulisan mereka. Tulisan yang menggunakan huruf Arab bagi menulis bahasa Jawa dikenali sebagai tulisan Pegon Tulisan kawi Tulisan pegon Kerajaan Kedah Tua Penemuan batu-batu bersurat menunjukkan penggunaan bahasa Sanskrit dan tulisan Palava di Kedah Tua. Buktinya, melalui penemuan batu bersurat di Sungai Mas dan Cherok Tok kun yang bertarikh abad kelima. Batu bersurat cherok tok kun di pulau pinang 3.2 PERSURATAN Masyarakat terkenal dengan tradisi lisan. Tradisi lisan lahir berdasarkan alam sekeliling. Tema utama tradisi lisan ini bertemakan asal-usul, binatang, nasihat, seloka, teladan dan adat. Persuratan merupakan antara bukti keintelektualan masyarakat kerajaan Alam Melayu. Bukti kegiatan persuratan awal kerajaan Alam Melayu yang ditemukan adalah bentuk batu bersurat Kerajaan Funan Kegiatan persuratan masyarakat kerajaan Funan dibuktikan dengan penemuan batu bersurat terawal di Alam Melayu yan bertarikh abad kedua Kerajaan Srivijaya Kegiatan persuratan masyarakat kerajaan Srivijaya dibuktikan dengan penemuan beberapa batu bersurat seperti Karang Brahi dan Palas Pasemah bertarikh abad ketujuh. Batu bersurat ini memerihalkan pengukuhan kerajaan terutama kepentingan taat setia terhadap raja Kerajaan Champa Kegiatan persuratan masyarakat kerajaan Champa dibuktikan dengan penemuan batu bersurat tertua di Kauthara bertarikh 192 M. Di Champa diteukan sebanyak 206 buah batu bersurat . Selain itu, di temukan bukti persuratan Champa dalam bentuk manuskrip sejak abad ke-13. Karya sastera yang masyhur ialah AkayetInra Patra dan Akayet Deva Mano. Batu bersurat Karang Brahi bertarikh 686 M ditemukan di jambi Kerajaan Majapahit Kerajaan Angkor Kegiatan persuratan masyarakat kerajaan Angkor dibuktikan dengan penemuan batu bersurat Sdok Kok Thom di barat laut Kemboja yang mengisahkan pemerintahan Jayavarman Inskripsi yang terdapat pada dinding-dinding candi pula menggambarkan aspek keagamaan dan pemerintahan Kerajaan Kedah Tua Kegiatan persuratan masyarakat kerajaan Kedah Tua dibuktikan dengan penemuan batu bersurat. Antaranya termasuklah di Bukit Choras dan Bukit Meriam bertarikh abad kelima Ditemukan juga inskripsi yang dituulis di atas pinggan tanah liat,kepingan emas dan kepingan perak Kebanyakkan inskripsi menyentuh tentang doa dan amalan dalam agama Buddha. Kegiatan persuratan masyarakat kerajaan Majapahit dibuktikan dengan penemuan beberapa batu bersurat Trowulan bertarikh 1358 yang bertulisan kawi Ditemukanbukti persuratan dalam bentuk manuskrip. Karya sejarah termasyhur ialah Naarakertagama yang dikarang oleh Prapanca pada tahun 1365.Karya lain yang terkenal ialah Pararaton dan Tantu Panggelaran Persuratan kerajaan Alam Melayu mendapat pengaruh epik dan sastera India yang terkenal seperti Ramayana , Mahabhrata, Purana dan Jataka yang disadurkan ke dalam bahasa tempatan di Alam Melayu. Apabila Isalam tersebar ke Alam Melayu, sastera Islam yang berbentuk syair, gurindam, cerita hikayat dan nazam mula mempengaruhi persuratan melayu Karya kisah nabi yang terkenal ialah Hikayat Nabi Bercukur, Hikayat Nabi Wafat, Hikayat Bulan berbelah dan Hikayat Nabi Yusof Karya epik(mengisahkan perjuangan pahlawan Islam) ialah Hikayat Amir Hamzah, Hikayat Iskandar Zulkarnain dan Hikayat Muhammad Ali Hanafiah Hikayat Seri Rama,karya persuratan saduran daripada sastera epik Ramayana 3.3 SENI BINA Pengenalan Seni bina merupakan suatu seni mereka bentuk sesebuah binaan yang mempunyai fungsi-fungsi tertentu. Hasil masyarakat kerajaan Alam Melayu ialah seni bina candi, perkapalan dan sistem pengairan Mampu membina kapal besar yang boleh memuatkan sehinga 700 orang dan 1000 tan kargo barangan.Mereka juga terkenal dengan perahu panjang yang boleh membawa 100 orang penumpang. Sistem pengairan dibina untuk mengawal limpahan air dan mengalirkan air masin keluar dari tanah pertanian. Candi dibina sebagai rumah ibadat, pusat pendidikan dan pertemuan masyarakat. Tinggalan candi masyarakat kerajaan Funan yang ditemukan ialah candi Go Cay Thi di Oc Eo Mempunyai seni bina yang berkait rapat dengan kegiatan pertanian. Mereka membina baray berukuran 2 x 8 kilometer yang dapat menampung 30 juta meter padu air untuk disalurkan ke sawah-sawah padi di sekitarnya. Seni bina yang masyhur ialah Angkor Wat dan Angkor Thom. Angkor Wat dibina oleh Raja Suryavarman II pada abad ke-12. Turut membina kapal untuk kegunaan perdagangan dan peperangan Gambar ukiran kapal perang kerajaan angkor Gambar binaan Angkor Wat Seni bina masyarakat kerajaan Champa dapat dilihat melalui binaan candinya. Candi kerajaan Champa yang masyhur ialah kompleks candi di Lembah Mi Son, Dong Duong dan Po Nagar Candi Mi Son Candi kerajaan Srivijaya yang masyhur ialah Candi Muara Takus dan Candi Muar Jambi di Sumatera. Ibu kotaa Srivijaya menjadi pusat binaan kapal. Rekod kerajaan China mencatatkan Plaemban sebagai pusat binaan kapal-kapal Melayu(Kun-lun-po) yang besar, boleh belayar hingga pelabuhan Tonkin dan tenggara China. Ukiran tugu di Bukit Siguntang Palembang yang menggambarkan kapa-kapal era kerajaan Srivijaya Candi kerajaan Majapahit yang masyhur ialah Candi Tikus di Jawa Timur dan Candi Cetho di Jawa Tengah. Selain itu, mereka membina pintu gerbang seperti Gapura Wringin Lawang, iaitu pintu gerbang laluan raja dan Gapura Bajang Ratu, iaitu pintu masuk ke dalam sebuah bangunan suci di Jawa Timur. Candi Cetho Candi kerajaan Kedah Tua yang masyhur termasuklah di Bukit Choras, Bukit Pendiat dan Bukit Meriam. Tinggalan candi Hindu yang masyhur adalah di Bukit Batu Pahat dan Bendang Dalam.Kedua-dua candi ini mendapat pengaruh seni bina kerajaan Cola, India. Seni bina arca Hindu dan Buddha turut ditemukan di lokasi candi tersebut Candi Batu Pahat Penemuan patung Buddha yang diperbuat daripada gangsa setinggi 18 meter di Tanjung Rambutan merupakan antara bukti seni bina masyarakat kerajaan Gangga Nagara Turut ditemukan beberapa binaan patung Buddha lain di Sungai Siput dan Pangkalan. Seni bina arca tersebut menerima pengaruh daripada kerajaan Gupta, India 3.4 Struktur Sosial P E N G E N A Masyarakat kerajaan Alam Melayu terikat dengan struktur sosial yang hampir sama. Asas struktur ini terbahagi kepada kelas atasan yang dikenali sebagai golongan pemerintah dan kelas bawahan dikenali sebagai golongan diperintah L A N Ukiran pada candi borobudur yang menggambarkan golongan pemerintah istana Golongan Diraja -status tertinggi -Terdiri daripada Raja dan kerabat diraja(permaisuri, putera,puteri, adikberadik, ibu bapa dan ahli keluarga) Golongan Bangsawan Golongan Pemerintah -mendukung sistem pentadbiran kerajaan -Terdiri daripada pembesar,ilmuwan, golongan agama,pujangga dan pendeta istana Rakyat Merdeka -mengukuhkan sistem beraja melalui konsep taat setia dan menjana ekonomi kerajaan -Terdiri daripada petani,askar,pekerja istana,pedagang dan artisan Hamba -berkhidmat dalam sektor sosioekonomi dan meningkatkan statusa pemiliknya Terdiri daripada tawanan perang,hamba berhutang dan rela menjadi hamba. Golongan Diperintah Kepercayaan Awal ANIMISME DINAMISME -kepercayaan bahawa makhluk, hidupan dan tumbuhan memiliki roh atau semangat. -kepercayaan terhadap kekuatan = mana atau semangat. -Kepercayaan terhadap makhluk halus dan penyembahan roh nenek moyang -benda atau makhluk dianggap mempunyai mana yang mempengaruhi kehidupan seseorang • Agama Hindu dan Buddha tersebar sejak abad pertama • Raja Funan, Fan Shih-man berperanan besar dalam perkembangan agama Buddha. • Candi Budhha tinggalan kerajaan Funan= candi Go Cay Thi Kerajaan Funan Kerajaan Angkor • Agama Hindu menjadi anutan utama sejak kerajaan diasaskan dan menjadi gemilang semasa pemerintahan Suryavarman II. • Candi Hindu termasyhur ialah Angkor Wat. • semasa pemerintahan Jayavarman VII pada abad ke-12, agama Buddha menjadi agama utama. • Agama Hindu tersebar sejak abad ke-4 ketika pemerintahan Bhadravarman. • Beliau mendirikan candi Hindu di Lembah Mi Son/ Siva-Bhadresvara dan di Po Nagar. • Candi Dong Duong ialah bukti penyebaran agama Buddha di Champa. • Islam tersebar luas semasa pemerintahan Sultan Zainal Abidin pada abad ke-14 Kerajaan Champa Kerajaan Srivijaya • Merupakan pusat kegiatan agama Buddha sejak abad ke-7. • Pendeta Buddha bernama ITsing dari China pernah datang ke Srivijaya untuk mempelajari bahasa Sanskrit dan menterjemahkan kitab-kitab agama Buddha. • Antara candi Buddha yang masyhur termasuklah Candi Muara Jambi, Candi Bahal, dan Candi Muara Takus. • Agama Hindu dan Buddha berkembang serentak. • Hayam Wuruk menyatukan aliran dalam agama Hindu dan Buddha pada abad ke-14 dipanggil Tripaksa. • Antara candi yang masyhur termasuklah Candi Jabong, Candi Sukuh dan Candi Brahu. • Agama Islam tersebar sejak abad ke-14. Buktinya, Wu Ping, pegawai kerajaan Ming beragama Islam dilantik sebagai wakil tetap. Kerajaan Majapahit Kerajaan Kedah Tua • Agama Buddha menjadi anutan utama sejak abad ke5. Agama Hindu turut tersebar kemudiannya. • Kedah mula menerima pengaruh Islam pada abad ke-12. pemerintah Kedah yang ke-9, iaitu Maharaja Derbar Raja II telah memeluk agama Islam pada tahun 1136. • Menganut agama Buddha=penemuan arcaarca Buddha di Lembah Kinta • Turut ditemui ialah patung Buddha Avalokitesvara di Perak bertarikh abad ke-6 hingga ke-9 M. Kerajaan Gangga Nagara pemilihan raja berasaskan keturunan dan pembesar mengesahkannya wanita keturunan diraja boleh dilatik sebagai pemerintahkerajaan Majapahit keturunan diraja dianggap suci dan berdaulat raja juga dipilih dari golongan tentera- kerajaan Funan dan Champa Gelaran Pemerintah Pengaruh Hindu dan Buddha memasyhurkan gelaran Raja dan Maharaja Raja di Gunung dan Maharaja di Pulau= gelaran menggambarkan kebesaran kuasa Raja Funan, Champa, Angkor dan Srivijaya menggunakan gelaran Sanskrit "varman"- gelaran mengikut identiti dan keunikan kerajaan. Kedudukan Raja Mencipta Sistem Pengairan • Mencipta sistem pengairan seperti baray dan sistem saliran. • Untuk memastikan bekalan air mencukupi di kawasan pertanian. • Tanaman seperti padi dan rempah-ratus dapat diusahakan sepanjang tahun. B KESULTANAN MELAYU MELAKA A B ISTANA SULTAN MANSUR SHAH 5 Parameswara berjaya memilih lokasi yang sesuai untuk mengasaskan kerajaan. Pemilihan lokasi ini menjadikan Melaka sebagai sebuah kerajaan yang unggul di Alam Melayu 2. BENTUK MUKA BUMI 1. LALUAN PERDAGANGAN Melaka mempunyai bentuk muka bumi yang berbukitbakau yang sesuai dijadikan benteng pertahanan dan menjadi panduan kapal dagang. Kedudukan Melaka di laluan perdagangan utama antara timur dengan barat membolehkannya mengawal laluan kapal dagang. PEMILIHAN LOKASI YANG STRATEGIK OLEH PARAMESWARA 3. BENTENG PERTAHANAN 4. TERLINDUNG ANGIN MONSUN Pokok bakau dan api-api yang terdapat di pesisir pantai pula menjadikannya sebagai benteng pertahanan dan pelindung semula jadi yang sukar ditembusi oleh musuh. Muara sungai yang terletak di Selat Melaka terlindung daripada tiupan angin monsun.Keadaan ini membolehkan kapal dagang datang dan berlabuh di pelabuhan Melaka dengan selamat. KEPEMIMPINAN RAJA FAKTOR KEGEMILANGAN Raja merupakan ketua pemerintah dan ketua kerajaan yang mempunyai kuasa tertinggi. KETURUNAN RAJA PALEMBANG Berdasarkan teks Sulahatus Salatin, pemerintah Melaka berasal daripada zuriat keturunan anak Raja Palembang yang dikatakan bersusur galur daripada Iskandar Zulkarnain. Susur galur ini memberikan taraf kedudukan yang tinggi kepada Sultan Melaka dalam kalangan kerajaan lain di Alam Melayu. PERANAN YANG UNGGUL Raja mempunyai pelbagai peranan dalam sisitem pemerintahan: Menjadi simbol perpaduan dan kemakmuran Merupakan ketua angkatan tentera Mengetuai hubungan diplomatik Menyelaraskan kegiatan ekonomi Menjadi Ketua Agama Islam DAULAT DAN ALAT KEBESARAN Kepemimpinan raja juga dikaitkan dengan konsep daulat dan derhaka serta pelbagai institusi perajaan seperti adat istiadat istana dan alat kebesaran diraja. Daulat merupakan kuasa dan kewibawaan raja sebagai pemimpin.Rakyat mengakui kedaulatan raja dengan memberikan taat setia sepenuhnya dan tidak boleh menderhaka kepada raja. Antara alat kebesaran diraja termasuklah cap mohor,nobat,keris,lembing dan mahkota. Alat kebesaran digunakan semasa upacara istiadat pertabalan, perkahwinan dan kemangkatan raja. Konsep daulat,adat istiadat dan alat kebesaran menjadikan raja mempunyai kedudukan yang tinggi dan istimewa. CAP MOHOR KEWIBAWAAN Raja memiliki ciri ciri kepimpinan seperti adil,berwibawa dan mengambil berat terhadap kebajikan rakyat. Raja memerintah berdasarkan bidang kuasa yang ditetapkan mengikut Hakum Kanun Melaka. Sultan Muzaffar Shah dan Sultan Mansur Shah merupakan pemerintah yang mengutamakan keamanan dan kebajikan rakyat.Sultan Mansur Shah menasihatkan puteranya, Sultan Alauddin Riayat Shah supaya bersikap adil terhadap rakyat. PENDING DIRAJA SISTEM PENTADBIRAN 1. Sistem Pembesar Empat Lipatan Sultan dibantu oleh pembesar berempat, pembesar berlapan, pembesar enam belas dan pembesar tiga puluh dua Pembesar ini merupakan pentadbir kerajaan pada peringkat pusat,jajahan,daerah,mukim dan kampung. Sultan Pembesar Berempat Pembesar Berlapan Pembesar Enam Belas Pembesar Tiga Puluh Dua 2. Tugas Pembesar Menjaga keamanan kawasan Mengutip cukai dan hasil lain melalui sitem serah Membekalkan tenaga tentera ketika perang dan menyediakan tenaga buruh melalui sistem kerah. Pemerintah Melaka mengurniakan kawasan khas kepada pembesar sebagai tanda untuk mendapat sokongan pembesar bagi mewujudkan pentadbiran yang mantap. Kawasan yang dikurniakan kepada pembesar berempat dikenali sebagai kawasan pegangan. Kawasan pembesar jajahan dan daerah pula dikenali kawasan pemakanan. Pembesar dibenarkan mengutip cukai dan menyerahkannya kepada pemerintah sebagai ufti SULTAN PEMBESAR BEREMPAT BENDAHARA PENGHULU BENDAHARI Penasihat raja Pemungut hasil atau ufti Menteri utama peringkat pusat Ketua segala bendahari Ketua turus angkatan perang Ketua urus setia istana Ketua hakim Ketua Syahbandar Pemangku Sultan LAKSAMANA Ketua angkatan laut Pengawal peribadi raja Ketua duta Ketua utusan ke negara luar Hakim di laut TEMENGGUNG Ketua polis dan penjara Penguasa Bandar dan kota Melaka Pegawai protokol istana Hakim di darat SISTEM PERUNDANGAN 2. UNDANG-UNDANG LAUT MELAKA Undang-undang ini ditulis semasa zaman Sultan Mahmud Shah bertujuan menentukan peraturan pelayaran dan perdagangan K ELA NM A U KAN M U UK 1.H Undang-undang yang mengandungi 25 fasal(peraturan di laut, tertib berniaga,tatacara berjual beli,tanggungjawab nakhoda,anak kapal,kiwi dan syahbandar Undang-undang ini menyebakan aktiviti perdagangan berjalan lancar dan adil Hukum Kanun Melaka ditulis semasa pemerintahan Sultan Muzaffar Shah(1446-1456) Undang-undang ini mengandungi 44 fasal yang berkaitan hak keistimewaan, tanggungjawab raja dan pembesar Hukum Islam berkaitan dengan jenayah,urusan jual beli dan kekeluargaan Hukum Kanun Melaka dapat mewujudkan keamanan dan menjamin keselamatan rakyat 3. U NDA NG - UND ANG ADA T ADAT TEMENGGUNG Diasaskan oleh Datuk Ketemenggungan Berkaitan sistem pemerintahan, perwarisan takhta, perkahwinan, perwarisan harta dan perundangan HUKUM KANUN MELAKA Berkaitan sistem penggantian sultan, iaitu takhta kerajaan diwarisi oleh anak lelaki yang sulung Mengamalkan sistem pemerintahan beraja Membolehkan sistem perwarisan takhta berlaku secara teratur UNDANG-UNDANG LAUT MELAKA ASPEK KEGEMILANGAN CARA PEMBENTUKAN EMPAYAR 1. PENAKLUKAN 2. PERKAHWINAN Menjamin keselamatan dan kemakmuran Kesultanan Melayu Melaka Antara Sultan Melaka dengan puteri diraja kerajaan lain Kawasan taklukan di Semenanjung Tanah Melayu (Kuala Linggi,Beruas, Pahang,Terengganu Kelantan) Kawasan taklukan di Sumatera (Siak,Rokan,Kampar dan Rupat) Mengukuhkan lagi hubungan persahabatan dan kekeluargaan antara kerajaan Melaka dengan kerajaan lain Perkahwinan Sultan Mansur Shah dengan puteri Majapahit,Raden Galuh Cendera Kirana menyebabkan pengaruh Melaka semakin meluas 3. NAUNGAN Terdapat pemerintah kerajaan lain yang rela bernaung di bawah Kesultanan Melayu Melaka Raja yang berada di bawah naungan Melaka ditabalkan oleh Sultan Melaka Antara kerajaan yang rela bernaung (Lingga,Patani dan Kedah) KEPENTINGAN PEMBENTUKAN EMPAYAR POLITIK Mengukuhkan hubungan dengan kerajaan yang ditakluk. Menerima hadiah dalam bentuk wang, emas, timah dan bantuan ketenteraan. Menyekat pengaruh kuasa kuasa serantau seperti Siam, Majapahit dan Pasai. Mendapat bekalan seperti hasil pertanian,rempah-ratus dan bijih timah Menguasai perdagangan di Selat Melaka. Meluaskan wilayah dan jajahan takluk. EKONOMI SOSIAL Asimilasi budaya tempatan dengan budaya dari Arab,India,China dan Alam Melayu. Wujud masyarakat majmuk. AGAMA Mendorong usaha penyebaran agama Islam. Islam telah berkembang luas ke Pahang,Kelantan,Perak,timur Sumatera dan Patani. PENTADBIRAN EMPAYAR PENTADBIRAN PUSAT PENTADBIRAN KAWASAN JAJAHAN Pusat pemerintahan dan pentadbiran di Melaka yang terletaknya tempat raja bersemayam. Raja dibantu oleh pembesar pusat. PENTADBIRAN KAWASAN NAUNGAN Pemerintahan diketuai oleh pemerintah yang dilantik oleh Sultan Melaka. Kawasan yang mengakui ketuanan Melaka dan menghantar ufti.Pemerintahan diketuai oleh pemerintah negeri berkenaan dan dibantu oleh pembesar tempatan. PUSAT PENYEBARAN AGAMA ISLAM 1. PENGISLAMAN PEMERINTAH Pengislaman Sultan Iskandar Shah pada tahun 1414. Sultan Muzaffar Shah menjadikan agama Islam sebagai rasmi Kesultanan Melayu Melaka. 2. PERKAHWINAN 5.PELUASAN KUASA Perkahwinan puteri Sultan Mansur Shah dengan Kesultanan Melayu Melaka menyebarkan agama Islam melalui proses perluasan kuasa. Negeri naungan dan jajahan memeluk Islam sebagai tanda taat setia kepada pemerintah Melaka. putera Raja Siak. CARA PENYEBARAN AGAMA ISLAM 3.PERANAN ULAMA DAN MUBALIGH 4.PERDAGANGAN Islam tersebar melalui pedagang Arab, India dan China yang datang ke Melaka. Mereka juga menyebarkan Islam ke kawasan seperti Brunei, Filipina dan kepulauan Indonesia. Pemerintah Melaka menghantar ulama dan mubaligh. Ajaran tasawuf dan sufi dari Timur Tengah dan India. Sultan Alauddin Riayat Syah menghantar ulama untuk mengajar Raja Pahang,Kampar dan Inderagiri tentang hal ehwal agama. KESAN PENYEBARAN PUSAT PERDAGANGAN KEDUDUKAN STRATEGIK Melaka terletak di laluan perdagangan antara India dan China Melaka dikunjungi oleh pedagang dari dalam dan luar Alam Melayu PUSAT PENGUMPULAN DAN PENGEDARAN PELBAGAI BARANGAN Barang yang dikumpul seperti timah,emas,kapur,barus,hasil hutan dan rempah-ratus. Barangan luar yang dibawa masuk ke Melaka ialah benang emas,kain pelikat,batu delima,tembikar,wangian dan bahan makanan. PUSAT PERKAPALAN Kapal kecil terdiri daripada perahu,sampan,ghurab,penjajap,sagur,payar, baluk,lancang,kakap,balang dan kelulus. Kapal besar seperti jong dan bahtera. DIKUNJUNGI PEDAGANG DARI DALAM DAN LUAR ALAM MELAYU Pedagang yang paling ramai ialah pedagang Arab,China dan Gujerat PENGURUSAN PERDAGANGAN 1. SYAHBANDAR 1. 2. CUKAI PERDAGANGAN Memainkan peranan penting dalam menjadikan Melaka sebagai pelabuhan entrepot. 2. Mengurus pasar dan gudang,menjaga kebajikan serta keselamatan pedagang. 3. Memeriksa alat timbang,sukat dan mata wang, menjadi harkim di pelabuhan, mengurus cukai dan menguatkuasakan peraturan keluar masuk kapal. 1. Pengurusan cukai pelabuhan yang rendah menarik minat 2. Cukai dan bayaran surat kebenaran berniaga di pelabuhan menjadi sumber pendapatan Kesultanan Melayu Melaka. 3. Ada dua jenis cukai yang dikenakan. Cukai rasmi : cukai import yang dikenali sebagai panduan. Cukai tidak rasmi : dalam bentuk hadiah. 3. MATA WANG 4. ORANG LAUT 1.Penggunaan mata wang telah melancarkan lagi urusan jual beli.Pada peringkat awal, digunakan tukaran nilaian seperti jongkong timah, serbuk emas dan kulit siput(cowrie) 2.Mata wang timah yang digunakan dikenali sebagai Calains. 1. Mereka merupakan pelayar dan penunjuk arah yang cekap 2. Bertanggungjawab sebagai tentera untuk menjamin keselamatan pedagang di perairan Melaka. 3. Mata wang dari Pasai, Hormuz dan Cambay. 5.KEMUDAHAN PELABUHAN 1.Gudang tempat menyimpan barang. 2.Kemudahan pengakutan, tempat beribadat bekalan makanan dan minuman. 3.Khidmat membaiki kapal. 4.Tempat penginapan. HUBUNGAN LUAR PENGAKHIRAN KESULTANAN MELAYU MELAKA YANG BERPUSAT DI MELAKA SERANGAN PORTUGIS Kedatangan Portugis untuk mencapai kekayaan,keagamaan dan kemasyhuran dan juga menyebarkan agama Kristian dan menghapuskan penguasaan pedagang Islam. Serangan berlaku sebanyak tiga kali pada 25 Julai 1511, 10 Ogos 1511 dan 24 Ogos 1511. PERJUANGAN MENGEMBALIKAN KEDAULTAN Sultan Mahmud Shah berundur dari Melaka ke beberapa wilayah naungan serta jajahannya kemudian bersemayam di Bentam. Tahun 1515-1519 : Sultan Mahmud Shah melakukan tiga kali serangan untuk mendapatkan semula Melaka. Tahun 1526 : pusat pemerintahan Sultan Mahmud Shah di Bentan telah dimusnahkan Portugis Tahun 1528 : Sultan Mahmud Shah berundur ke Kampar dan mangkat . TENTERA BERGAJAH MERIAM 1. Pengasasan Kerajaan Diasaskan oleh Raja Ali, putera Sultan Mahmud Shah dan Tun Fatimah dengan gelaran Sultan Alauddin Riayat Shah I. Bendahara Seri Nara Diraja dititahkan untuk menghimpunkan rakyat untuk membuka negeri di pesisir Sungai Johor. 2. Pusat Pemerintahan Kota Kara, Pekan Tua Sultan Alauddin Riayat Shah I membina pusat pemerintahan di Kota Kara, Pekan Tua pada tahun 1528. Kedudukan Kota Kara yang terletak berhampiran sungai yang lebar dan dalam, memudahkan kapal untuk keluar masuk. Kawasan berbukit bukau sekitarnya menjadi benteng pertahanan dari ancaman luar. 3. Pusat Pemerintahan Kota Sayong, Sayong Pinang Kota Kara diserang dan dimusnahkan Portugis pada tahun 1535. Sultan Alauddin Riayat Shah I berundur dan membuka pusat pemerintahan Kota Sayong. Lebih selamat kerana kapal perang musuh sukar melintasi sungai yang sempit. 4. Pusat Pemerintahan Kota Batu, Johor Lama SARS I memindahkan pusat pemerintahan ke Kota Batu pada tahun 1540. Kawasan ini juga dikenali sebagai Tanjung Batu. Kedudukannya yang strategik memudahkan kemasukan kapal dagang. ❖peperangan 3 kuasa untuk menguasai perdagangan di Selat Melaka dikenali sebagai Perang Tiga Segi/ Perang Seratus Tahun. 1. Persaingan Johor-AchehPortugis ❖perang ini berakhir apabila Johor memberikan bantuan kepada Belanda untuk mengalahkan Portugis dan menguasai Melaka pada tahun 1641. ❖Acheh mengalami kemorosotan selepas kemangkatan Sultan Iskandar Thani. ➢Johor menuntut wilayah Tungkal daripada kerajaan Jambi. Krisis dan peperangan berlaku dari tahun 1659-1679. 2. Perang JohorJambi ➢Johor menyerang Jambi pada bulan Jun 1679. Jambi tewas dan tunduk di bawah kuasa Kesultanan Johor Riau berpusat di Riau. Konflik antara Bendahara Tun Habib Abdul Majid dengan Lasamana Tun Abdul Jamil untuk menguasai pemerintahan Kerajaan Johor Riau. 3. Konflik Pembesar Persaingan berakhir dengan pengunduran Laksamana ke Terengganu. Keturunan Bendahara kembali berpengaruh dalam pemerintahan Johor Riau. Baginda menyerang Johor pada tahun 1718 kerana menuntut takhta kerajaan Johor-mendakwa dirinya sebagai putera Sultan Mahmud Shah I (Sultan Mahmud Mangkat Dijulang) (1685-1699). Baginda mengisytiharkan dirinya sebagai Sultan dengan gelaran Sultan Abdul Jalil Rahmat Shah. 4. Ancaman Raja Kechil Raja Sulaiman meminta bantuan Opu Bugis Lima Bersaudara untuk mengusir Raja Kechil. Raja Kechil dikalahkan 4 Oktober 1722. Raja Sulaiman ditabalkan sebagai Sultan Johor (1722-1760), manakala Daeng Merewah sebagai Yang di-Pertuan Muda di Johor. Opu Bugis; gelaran untuk kerabat diraja Bugis-Luwu di Sulawesi Selatan. OP 5 Bersaudara: Daeng Parani, Menambun, Merewah, Chelak dan Kemasi. Majoriti pusat pemerintahan Kesultanan Johor Riau terletak di sepanjang pesisir pantai. Kegemilangan Kesultanan Johor Riau diteruskan di Kepulauan Riau Lingga yang menjadi pusat pemerintahan yang baharu semasa pemerintahan Sultan Ibrahim(1677-1685) Pusat pemerintahan terpaksa berpindah untuk strategi ketenteraan dan pertahanan 2. Membina kota pertahanan Kota pertahanan yang dibina sering berubah mengikut lokasi pusat pemerintahan dan mempunyai bentuk serta ciri yang tersendiri Kota kara Dibina semasa pengasasan kerajaan oleh Sultan Alauddin Riayat Shah I Terletak di Kuala Sungai Telor Pagar dibuat dengan pancang kayu besar setinggi 40 kaki(12 meter) Diperkuatkan dengan meriam dan bedil 3.Menjalinkan Hubungan dengan Belanda Mengadakan perjanjian persahabatan dengan Belanda Belanda menawarkan bantuan kepada Sultan Alauddin Riayat Shah II untuk melindungi Johor dari serangan Portugis dan Acheh. Perjanjian Johor Belanda ditandangi pada 17 Mei 1606 antara Admiral Belanda, Cornelis Matelief de Jonge dan Sultan di atas kapal Belanda bernama Oranje. Belanda meminta bantuan Johor untuk menyerang Melaka Johor memberi bantuan dalam perang Belanda-Portugis : Membantu mengangkut peralatan perang Membuat tapak meriam Menggali parit kubu Menyekat musuh lari ke dalam hutan Menaikkan semangat tentera Belanda Johor membantu Belanda menyerang Portugis di Melaka-2 Ogos 1640 Portugis Berjaya ditewaskan- Januari 1641 Pusat Perdagangan yang Unggul 1. Kedudukan Strategik Pelabuhan Johor Lama, Batu Sawar dan Panchor mudah dimudiki oleh kapal besar kerana Sungai Johor yang dalam dan lebar. Lokasi pelabuhan di kawasan selatan Selat Melaka membolehkann ya mengawal lalu lintas kapal dagang dari Timur dan Barat. Pelabuhan Riau yang terletak di persimpangan lalu lintas maritim menjadi tumpuan para pedagang luar untuk berurus niaga. 2. Tumpuan Para Pedagang Pedagang Jawa memilih pelabuhan di Johor kerana tidak berminat dengan Portugis di Melaka Pedagang Siam memasarkan beras Tumpuan pedagang dari China, Gujerat, Belanda, dan Inggeris 3. Pusat Pengumpulan dan Pengedaran Pelbagai Barang Dagangan Barang dagangan oleh tanah jajahan Johor : lada hitam, bijih timah, dan emas. Lada hitam dibawa dari Jambi dan emas dari Inderagiri. Barang tempatan lain ialah kelapa kering, kayu gaharu, damar, kelembak dari Pahang, Klang, Naning dll. Bijih timah dari Klang, Sg Ujong, dan Pulang Bangka, Sumatera. Barangan dari China didagangkan di Pelabuhan Batu Sawar. Barang dagangan dari China: benang emas, kain sutera putih, barang tembikar, seramik. Pedagang Jawa bawa beras dan Pedagan Gujerat bawa kain, wangian dan manik. Johor mendapat bekalan beras dari pedagang Siam. 4. Kesibukan Pelabuhan Johor Riau Terdapat 500-600 buah kapal dagang pelbagai bangsa berlabuh di pelabuhan Johor terutama di Riau. Antaranya kapal siam, Portugis, Inggeris, dan pulau-pulau di Alam Melayu. 1.Kemudahan Pelabuhan 5. Kemudahan Membaiki dan Membina Kapal Pengurusan Pelabuhan 2.Urusan Jual Beli 4. Peranan Orang Laut 3.Sistem Naungan Pusat Persuratan Karya Agung: Sulalatus Salatin Karya yang tertulis dalam bahasa Melayu yang mampu mencetuskan unsur pemikiran, sistem nilai, kepercayaan, falsafah dan pencapaian unggul dalam tamadun Melayu Bermaksud Salasilah Raja-Raja atau Peraturan Segala RajaRaja Naskhah asal bernama Hikayat Melayu Menceritakan asal usul keturunan raja-raja Melaka, adat istiadat kerajaan dan sejarah Kesultanan Melayu Melaka. Hikayat Hang Tuah Naskhah ini dihasilkan oleh pengarang dari Johor selepas kekalahan Portugis di Melaka tahun 1641. Hikayat ini ialah sebuah epik kepahlawanan zaman kegemilangan Kesultanan Melayu Melaka. Kandungannya berkaitan dengan ketaatan atau kesetiaan Hang Tuah kepada raja dan Kesultanan Melayu Melaka. Tokoh Persuratan: ❖ Nama sebenar beliau ialah Tun Muhammad bin Tun Ahmad Paduka Raja. ❖ Dilahirkan di Bukit Seluyut, Kota Tinggi tahun 1565. ❖ Menjadi Bendahara Johor semasa permerintahan Sultan Alauddin Riayat Shah II ❖ Menyusun dan menulis semula Salatus Salatin Tun Seri Lanang Karya Lain ✓ Tajul Salatin atau Mahkota Raja-Raja ✓ Tuhfat al Nafis, Salasilah Melayu dan Bugis, Gurindam Dua Belas ✓ Hikayat Anak Panah Sedasa ✓ Syair Ungku Puteri B A B 7 KESULTANAN MELAYU PAHANG,PERAK,TERENGGANU DAN SELANGOR TENGKOLOK SULTAN TERENGGANU TENGKOLOK SULTAN PAHANG TENGKOLOK SULTAN SELANGOR TENGKOLOK SULTAN PERAK 7.1 PENGASASAN KESULTANAN PAHANG,PERAK,TERENGGANU DAN SELANGOR KESULTANAN PAHANG Pada abad ke-15, Pahang merupakan sebahagian wilayah naungan Kesultanan Melayu Melaka. Seri Bija Diraja dilantik sebagai wakil untuk mentadbir Pahang. Raja Muhammad berangkat dari Melaka ke Pahang diiringi oleh golongan bangsawan Melaka. Mereka telah dilantik sebagai Bendahara,Penghulu Bendahari,Temenggung dan Hulubalang Besar. Pada tahun 1470 Raja Muhammad mengasaskan Kesultanan Pahang dengan gelaran Sultan Muhammad Shah. Sultan Muhammad Shah mendirikan pusat pemerintahan di Pekan, berhampiran Kuala Sungai Pahang. Pada tahun 1495-1512, Sultan Abdul Jamil Shah merupakan sultan ketiga yang memerintah Pahang dan antara sultan yang masyhur. Pada tahun 1592-1614, Sultan Abdul Ghafur Muhaiyuddin Shah tidak meninggalkan waris kerana puteranya Raja Muda Abdullah mangkat. Keluarga Bendahara Johor yang mentadbir Pahang, Kemudian mengasaskan Kesultanan Pahang yang baharu..Pengasasnya ialah Bendahara Siswa Raja Wan Ahmad. K E Pada abad ke 15, Perak merupakan sebahagian wilayah naungan Kesultanan Melayu Melaka. Serangan Portugis menyebabkan Sultan Mahmud Shah dan keluarga meninggalkan Melaka dan akhirnya bersemayam di Kampar, Sumatera. S U L T A Raja Muzaffar berangkat ke Perak bersama-sama alat kebesaran berupa sebilah pedang Cura Si Manja Kini, sebilah keris, cap mohor, nobat dan Surat Ciri. N A N P Pada tahun 1528, Raja Muzaffar mengasaskan Kesultanan Perak dengan gelaran Sultan Muzaffar Shah. E R A K Sultan Muzaafar Shah mendirikan pusat pemerintahan yang pertama di Tanah Abang, di persisir Sungai Perak. MAKAM TOK TEMONG ISTANA ISKANDARIAH KESULTANAN TERENGGANU ISTANA MAZIAH Pada tahun 1708, Sultan Abdul Jalil menganugerahkan Teremgganu kepada Tuan Zainal Abidin yang juga merupakan putera angkat Raja Patani yang digelar Nang Chayam (Raja Kuning). Tun Zainal Abidn berangkat ke Terengganu diiringi oleh 80 orang keluarga Patani dan beberapa orang tokoh agama seperti Qadhi Wan Imam Mahmud dan Che Buang. Pada tahun 1708, Tun Zainal Abidin mengasaskan Kesultanan Terengganu dengan gelaran Sultan Zainal Abidin I. Sultan Zainal Abidin I mendirikan pusat pemerintahan yang pertama di Tanjung Baru, Kuala Berang. Pada tahun 1881-1918, Sultan Zainal Abidin merupakan antara Sultan Terengganu yang masyhur. Antara sumbangan penting baginda termasuklah penggubalan Undang-Undang Bagi Diri Kerajaan Terengganu yang dikenali sebagai Itqan al-muluk bi ta’dil al-suluk. SULTAN ZAINAL ABIDIN III KESULTANAN SELANGOR ISTANA ALAM SHAH SULTAN ALA’IDDIN SULEIMAN SHAH Pada abad ke 18, Daeng Chelak yang berketurunan Bugis menjadi Yang di-Pertuan Muda Kesultanan Johor Riau. Selangor merupakan sebahagian Muda Kesultanan Johor Riau. Sultan Mahmud Shah telah menabalkan Raja Lumu sebagai sultan Selangor dan dianugerahkan nobat dan cap mohor. Raja Lumu mengasaskan Kesultanan Selangor dengan gelaran Sultan Salehuddin Shah. Sultan Salehuddin Shah mendirikan pusat pemerintahan pertama di Kuala Selangor. Sultan Ala’iddin Suleiman Shah 1898-1938 merupakan antara Sultan Selangor yang masyhur. Banyak jalan raya dan landasan kereta api telah dibina. 7.2 WARISAN KESULTANAN MELAYU MELAKA DI PAHANG, PERAK, TERENGGANU DAN SELANGOR KESULTANAN PAHANG Mengamalkan sistem perwarisan takhta. Waris ganti digelar Tengku Mahkota. Sistem pentadbiran berasakan pembesar empat, lapan dan enam belas. Empat pembesar utama Pahang ialah : -Orang Kaya Indera Shahbandar -Orang Kaya Indera Segara -Orang Kaya Pahlawan -Orang Kaya Indera Perba Jelai KERIS PANJANG DIRAJA PAHANG KESULTANAN PERAK Mengamalkan sistem penggiliran. Dewan Negara Perak bertanggungjawab memilih dan melantik sultan. Sistem pentadbiran berasakan pembesar empat, lapan enam belas dan tiga puluh dua. Empat pembesar utama Perak ialah : -Orang Kaya Bendahara Seri Maharaja -Orang Kaya Besar Maharaja Di-Raja -Orang Kaya Temenggong Paduka Raja -Orang Kaya Menteri Paduka Tuan PANJI DIRAJA PERAK KESULTANAN TERENGGANU Mengamalkan sistem perwarisan takhta. Waris ganti digelar Yang Di-Pertuan Muda. Dewan Pangkuan Diraja berhak memilih dan melantik sultan. Jumaah ini turut dikenali sebagai Ahli al-Hal wa al-Aqad yang bermaksud ahli yang memilih dan menjadikan raja. Pemerintahan kerajaan negeri dijalankan bersama-sama Majlis Mesyuarat Kerajaan. KERIS PANJANG DIRAJA TERENGGANU KESULTANAN SELANGOR Mengamalkan sistem perwarisan takhta. Waris ganti digelar Raja Muda. Dewan di-Raja bertanggungjawab membantu dan menasihati sultan dalam menjalankan fungsi baginda. Antara anggota dewan ini termasuklah Raja Muda,Tengku Laksamana dan Tengku Bendahara. Pemerintahan kerajaan negeri dijalankan bersama-sama Majlis Mesyuarat Kerajaan. PANJI DIRAJA SELANGOR MASJID NEGERI SELANGOR AGAMA ISLAM DALAM PEMERINTAHAN Sultan merupakan ketua agama bagi setiap negerinya. Institusi agama berperanan penting dan bidang kuasa mereka mestilah dihormati. Sultan juga bertanggungjawab dalam mendaulatkan syiar Islam. HUKUM KANUN PAHANG UNDANG-UNDANG 99 PERAK PERUNDANGAN Hukum Kanun Melaka menjadi asas kepada kelahiran undangundang bertulis negeri-negeri Melayu yang lain seperti Hukum Kanun Pahang dan Undang-Undang 99 Perak. Warisan Hukum Kanun Melaka berrhubung peraturan dan larangan istana, kekeluargaan Islam, jenayah, hutang-piutang dan hukum jual beli. ADAT ISTIADAT ADAT KEPUTERAAN -melenggang perut ketika kandungan berusia tujuh bulan -bayi diperdengarkan azan sebaik sahaja dilahirkan. -bercukur apabila putera atau puteri berusia 7 tahun. -berendoi BUAIAN ADAT PERKAHWINAN -merisik, meminang, bertunang, berinai -khatam Al-Quran -pernikahan -persandingan dan bertepung tawar -santap beradab -bersiram di atas panca persada ISTIADAT PERSANDINGAN ISTIADAT PEMAKANAN -tempoh berkabung bergantung pada pihak istana -pihak istana memberikan sedekah kepada rakyat -usungan disediakan untuk mengangkat jenazah dikenali sebagi Seraja Diraja -nobat tidak akan dimainkan dalam tempoh tertentu ISTIADAT PEMAKANAN PERSURATAN KARYA PERUBATAN KARYA SEJARAH Hikayat Pahang dikarang oleh Haji Muhammad Nor, mengisahkan sejarah Kesultanan Pahang abad ke-19 Misa Melayu, dikarang oleh Raja Chulan mengisahkan sejarah Kesultanan Perak abad ke-18 Kitab Tib, disalin oleh Haji Mahmud al-Jawi, di Terengganu pada tahun 1819. SASTERA RAKYAT Hikayat Sang Kancil, cerita teladan dan jenaka yang berasaskan manuskrip Hikayat Pelandok Jenaka dibukukan oleh Daeng Abdul Hamid Hikayat Isma Yatim dibukukan oleh Tengku Ampuan Mariam permaisuri Terengganu EKONOMI PELABUHAN Aktiviti perdagangan dijalankan melalui pelabuhan. Antara hasil dagangan utama termasuklah bijih timah, kian sutera, senjata, gula dan hasil hutan. Pelabuhan tersebut diuruskan oleh syahbandar dan pegawai pelabuhan yang lain. PELABUHAN MATA WANG Negeri Perak– mata wang bongkah timah yang dinamakan bidor sejak abad ke-17. Negeri Pahang– mata wang pitis yang diperbuat daripada timah digunakan di Pahang dan mata wang tampang digunakan pada abad ke 19 Negeri Terengganu-mata wang berupa kupang emas dan juga mata wang pitis Negeri Selangor-mata wang syiling digunakan MATA WANG TAMPANG MATA WANG KUPANG EMAS MATA WANG PITIS EKONOMI SARA DIRI DAN JUAL BELI Ekonomi sara diri seperti pertanian,penternakan,perlombongan,mengutip hasil hutan dan perikanan dijalankan. Perlombongan bijih timah merupakan kegiatan yang utama di Selangor dan Perak.Mereka juga mengusahakan tanaman padi, buah-buahan dan sayur-sayuran. Pengusaha Perak merupakan antara pengusaha utama hasil hutan seperti rotan,sumbu badak dan kayu-kayan. Di Terengganu pula mengusahakan tanaman lada hitam dan perlombongan emas. TANAMAN PADI B A B 8 KERAJAAN KEDAH, KELANTAN, NEGERI SEMBILAN DAN PERLIS ISTANA ANAK BUKIT, KEDAH ISTANA BALAI BESAR, KELANTAN ISTANA LAMA SERI MENANTI, NEGERI SEMBILAN ISTANA ARAU, PERLIS 8.1 PENGASASAN KERAJAAN KEDAH, KELANTAN, NEGERI SEMBILAN DAN PERLIS KERAJAAN KEDAH Maharaja Drebar Raja dari Parsi datang ke Kuala Sungai Merbok, Kedah pada sekitar tahun 630 M. Tan Dermadewa dan Tun Perkasa, ketua orang Melayu di Kedah telah menghadap dan melantik Maharaja Derbar Raja menjadi Raja Kedah. Pemasyhuran Maharaja Drebar Raja sebagai Raja Kedah. Baginda kemudiannya telah membina pusat kerajaan di Sungai Mas. Kawasan pemerintahan kerajaan Kedah berkembang menerusi pembukaan kota atau pusat pentadbiran baharu setelah seseorang pemerintah menaiki takhta. Kedudukan Kuala Sungai Merbok yang menghala ke Selat Melaka dan Gunung Jerai, iaitu puncak tertinggi di Kedah telah menarik kehadiran pedagang. KERAJAAN KELANTAN WANG EMAS KELANTAN Pada tahun 1650, Kelantan merupakan sebahagian daripada Negara Patani Besar yang diasaskan oleh Raja Sakti I. Pada tahun 1670, Kemangkatan Raja Bahar menyebabkan Kelantan berpecah kepada dua wilayah pemerintahan iaitu Kelantan Barat dan Kelantan Timur. Pada tahun 1672, di Kota Kubang Labu Long Yunus telah berjaya menyatukan kedua-dua wilayah dan Baginda menaiki takhta dengan gelaran Yang di-Pertuan Kelantan. Pada tahun 1777, baginda telah memindahkan pusat pentadbiran ke Kota Galoh di timur tebing Sungai Kelantan. Pada tahun 1837-1886, Sultan Muhammad II merupakan antara pemerintah yang masyhur. Baginda telah mengasaskan Kota Bharu sebagai pusat pemerintahan pada tahun 1844. Istana Balai Besar telah dibina sebagai tempat bersemayam dan pentadbiran kerajaan Kelantan. KERAJAAN NEGERI SEMBILAN Negeri Sembilan pada asalnya merupakan naungan Kesultanan Johor Riau. MAKAM RAJA MELEWAR Sejak awal abad ke 15, masyarakat Minangkabau yang berasal dari Sumatera telah merantau dan mendiami beberapa wilayah di Negeri Sembilan Pada tahun 1770. empat penghulu Luak terdiri daripada Sungai Ujong,Jelebu, Johol dan Rembau telah menghantar utusan untuk menjemput anak raja Minangkabau Raja Minangkabau bersetuju mengutuskan Raja Melewar sebagai pemerintah di Negeri Sembilan. Pada tahun 1773, Raja Melewar mengasaskan kerajaan Negeri Sembilan yang berpusat di Seri Menanti Yamtuan Antah 1872-1888 merupakan antara yang masyhur.Baginda berusaha menjamin keamanan negeri daripada campur tangan kuasa luar. ` KERAJAAN PERLIS Pada peringkat awal, Perlis merupakan sebahagian daripada wilayah Kedah. Sultan Kedah, Sultan Muhyiddin Mansur Shah, Sultan Dhiauddin Mukarram Shah I dan Sultan Dhiauddin Mukarram Shah II telah menjadikan Perlis sebagai pusat pemerintahan kerajaan Sultan Muhyiddin Mansur Shah telah membina Kota Sena yang menjadi asas kepada perkembangan Bandar Kangar. Sultan Dhiauddin Mukarram Shah I, telah mengasas dan membangunkan Kota Kayang dan baginfa mangkat pada tahun 1688 dan dimakmkan di Kota Kayang, Perlis. Sultan Dhiauddin Mukarram Shah II -membangunkan Kota Kayang II semasa menjadi Raja Muda -membentuk Mukim Arau dengan melantik Syed Harun Jamalullail sebagai Penghulu pada tahun 1798 Pada tahun 1839, wilayah Kedah dipecahkan kepada empat unit pentadbiran, iaitu Setul, Perlis, Kubang Pasu dan Kedah. REPLIKA BUNGA EMAS PERLIS K E R A J A Pada tahun 1843, Siam mengiktiraf Syed Hussin Jamalullail sebagai pemerintah negeri Perlis dengan gelaran Phya Songkhram Ramu Wichit Willis Asmara Phya Pelit A N P E R L I S Syed Hussin Jamalullail telah menjadikan Arau sebagai pusat pentadbiran. 8.2 Hubungan Kerajaan Kedah, Kelantan, Negeri Sembilan dan Perlis dengan Negeri-negeri Melayu yang Lain Asas Hubungan T u j u a n Pada peringkat awal, setiap kerajaan menjalinkan hubungan luar kerana hendak memperkukuh kedaulatan kerajaan. Pemerintah telah menghantar utusan ke negeri Melayu yang lain bagi mendapatkan pengiktirafan kedaulatan kerajaan. Kestabilan dalam negeri kemudiannya mendorong perintah berusaha menjalinkan hubungan luar untuk kemakmuran negeri. 1 Keserumpunan Persamaan dalam aspek bahasa dan budaya mendorong wujud hubungan dengan negeri-negeri Melayu yang lain. Memudahkan interaksi sesama kerajaan Setiap kerajaan saling bertoleransi dalam menerima amalan budaya lain. 2 Geografi Sempadan antara negeri yang berjiran memudahkan perhubungan. Tarikan perhubungan: hasil alam dan sumber bumi Sungai: laluan perhubungan yang dikongsi bersama Kepentingan sungai mendorong setiap negeri menjamin keselamatan laluan tersebut. Pelabuhan di pinggir sungai –menggalakkan hubungan negeri berjiran dan kuasa luar. 3 Agama Islam diterima oleh pemerintah. Diperkukuhkan dalam kegiatan keagamaan menerusi peranan ulama. Berkongsi institusi Pendidikan agama menerusi kehadiran penuntut dari pelbagai wilayah. Hubungan Diplomatik Cara Jalinan Hubungan Diplomatik 1. Pengiktirafan Bertujuan mengabsahkan sultan sebagai pemerintah Sultan Mahmud Shah, pemerintah KMM telah mengiktiraf kerajaan Kedah sebagai kerajaan yang berdaulat Mewujudkan hubungan antara kerajaan berdaulat yang mempunyai taraf yang sama Kerajaan Kedah mengakui pertuanan Sultan Melaka. Sultan Terengganu mengiktkraf kerajaan Kelantan 2. Pertahanan Penting untuk memastikan kelangsungan kerajaan Mengekalkan kedaulatan kerajaan daripada campur tangan kuasa lain Long Yunus mendapat ketenteraan daripada kerajaan Terengganu dan kerajaan Reman di Hulu Perak dalam usaha menyatukan Kelantan. Pelantikan Long Gaffar dari kerajaan Reman sebagai Perdana Menteri Kelantan merangakap Panglima Perang membantu mengekalkan keamanan di Kelantan. 3. Perkahwinan Perkahwinan diraja antara kerajaan meru- Orang Kening, iaitu puteri Kelantan pakan amalan tradisi kerajaan negeri-negeri dikahwinkan dengan Sultan Mahmud Shah dari Melayu Melaka. Lahirnya Raja Muzaffar yang kemudiannya menjadi Sultan Perak yang pertama. Mengukuhkan hubungan dan menjamin kedaulatan kerajaan Che’ Ku Wan, puteri Long Yunus dikhwinkan dengan Tengku Muhammad, putera Sultan Terengganu. Raja Perlis, Raja Syed Hussin berkahwin dengan Tengku Nor Asiah, cucunda Sultan Abdullah Mukarram Shah, Sultan Kedah ke-20. Hubungan Perdagangan 1. Pelabuhan 2. Barang Dagangan Hubungan antara kerajaan berlaku melalui aktiviti perdagangan di pelabuhan. Kekayaan hasil bumi dan kepelbagaian jenis barang dagangan tarikan pedagang tempatan dan dari luar Pelabuhan asas kepada pembentukan hubungan peda- Alam Melayu. gang tempatan dan luar seperti Melaka, Johor, Siam, Keperluan barang dagangan mendorong hubungan China. perdagangan antara kerajaan. Kedah Kedah • Pangkalan Lembah Bujang, Pangkalan Kuala Merbok di Sungai Merbok • Pangkalan Kuala Muda di Sungai Muda Kedah memperdagangkan beras, garam, damar kapur barus dan emas urai. Manakala pedagang dari Perak dan Melaka membawa arang kayu, papan, dan ikan kering. • Sultan Muhammad Jiwa telah memperkemaskan penggunaan mata wang Kedah di pelabuhan Kedah juga pembekal gading dan gajah bagi pedagang entrepotnya. Kelantan Kelantan Pangkalan Galoh= Pangkalan Permata dibina di Sungai Kelantan Memperdagangkan emas dan dikunjungi oleh pedagang dari dalam dan luar Kepulauan Melayu. Menggunakan mata wang logam dinar dalam urusan perdagangan Perlis Perlis Pelabuhan Kuala Perlis di Sg. Perlis Pekan Kangar menjadi tempat pertemuan pedagang Memperdagangkan beras dan bijih timah dengan negeri jiran dan Siam Negeri Sembilan Negeri Sembilan Pangkalan di Sungai Linggi NS memperdagangkan bijih timah, sirih, kayu gaharu, dan kapur barus dengan Johor dan Melaka. Pedagang Rembau menguasai aktiviti perdagangan dengan pedagang luar. WARISAN KERAJAAN KEDAH, KELANTAN, NEGERI SEMBILAN DAN PERLIS (9.1.1) SISTEM PEMERINTAHAN BERAJA PENGUNAAN GELARAN PEMERINTAH • SULTAN = KEDAH DAN KELANTAN • RAJA = PERLIS CARA PELANTIKAN PENGGANTI PEMERINTAH • PUTERA SULTAN ATAU RAJA SEBAGAI PENGGANTI • JURAI KETURUNAN PEMERINTAH 1)HIERARKI TERTINGGI 2)KETUA BAGI NEGERI DAN MEMILIKI KEISTIMEWAAN 3)KETUA AGAMA ISLAM 4)LAMBANG PERPADUAN RAKYAT SULTAN 1) WAKIL PENTADBIRAN BAGI PIHAK KERAJAAN 2)BERTANGGUNGJA -WAB TERHADAP JAJAHAN/ DAERAH PEMBESAR PENGHULU 1)PENGUASA PARA PERINGKAT MUKIM 2)PERANAN SEBAGAI ORANG PERANTARAAN (ANTARA RAKYAT DAN PEMENRINTAH) (9.1.2) ADAT ISTIADAT MAJLIS PEMASYHURAN ISTIADAT PERTABALAN PENGANUGERAHAN BINTANG DAN DARJAH KEBESARAN •PENGGANTI SULTAN/RAJA DISEMPURNAKAN SEBELUM JENAZAH PEMERINTAH DIMAKAMKAN •DIMULAI DENGAN PERSEMBAHKAN NASKHAH AL-QURAN DAN ALAT KEBESARAN DIRAJA •SULTAN/RAJA YANG DIMASYHURKAN MEMBACA WATIKAH PERTABALAN DAN KEMUDIAN MENGUCUP KERIS KUASA •LAMBANG HUBUNGAN ANTARA PEMERINTAH DENGAN RAKYAT •BERSEMPENA DENGAN HARI SAMBUTAN KEPUTERAAN PEMERINTAH •SEBAGAI PENGIKTIRAFAN KEPADA SULTAN, RAJA, KERABAT DIRAJA DAN RAKYAT (9.1.3) PERUNDAGAN PENGGANTIAN PEMERINTAH PERANAN SULTAN/RAJA 1)SULTAN/RAJA HENDAKLAH: a)lelaki; b)berketurunan raja; c)bangsa Melayu; d)beragama Islam; 1)KEDUDUKAN SEBAGAI KETUA NEGERI 2)KETUA AGAMA ISLAM UNDANG-UNDANG TUBUH KERAJAAN KEDAH, PERLIS DAN KELANTAN BADAN PENASIHAT SULTAN/RAJA 1)MENTERI BESAR SEBAGAI YANG DIPERTUA MEMBANTU SULTAN/RAJA DALAM MENTADBIR NEGERI DAN RAKYAT HAK RAKYAT DALAM PENTADBIRAN TANGGUNGJAWAB SULTAN/RAJA 1)LARANGAN KEPADA SULTAN/RAJA, MENTERI DAN JEMAAH MENTERI: a)Menyerahkan negeri; b)Menyerahkan kuasa kepada kerajaan lain; 2)BERHAK MEMILIH MENTERI BESAR 1)WARGANEGARA BERUMUR 21 TAHUN ATAU LEBIH YANG TINGGAL DI DALAM NEGERI LAYAK MENJADI AHLI DEWAN UNDAGAN NEGERI (9.1.4) PERSURATAN 1)KARYA MUHAMMAD HASSAN BIN DATO' KERANI MUHAMMAD ARSHAD PADA TAHUN 1927 2)MENCATAT SEJARAH ISTANA KEDAH DAN PENTADBIRAN DI PERLIS 3)TENTANG: a)Pengasas dan senarai pemerintah b)Pembukaan ibu kota c)Alat kebesaran diraja(nobat) d)Pengislaman pemerintah kerajaan Kedah 1)HIKAYAT MERONG MAHAWANGSA DIHASILKAN PADA TAHUN 1821 2)TENTANG: a)Pengasasan kerajaan Kedah b)Pembukaan kota pentadbiran c)Pengislaman pemerintah 1)SALASILAH ATAU TARIKH KERAJAAN KEDAH DITULIS OLEH WAN YAHYA BIN WAN MUHAMMAD RAIB PADA TAHUN 1911 2)MENCATATKAN SECARA KRONOLOGI MAKLUMAT JURAI PEMERINTAH NEGERI KEDAH 3)MEMAPARKAN PERKEMBANGAN EKONOMI DAN PENTADBIRAN KERAJAAN KEDAH MENERUSI PEMBAHAGIAN DAERAH 1)SYAIR SULTAN MAULANA DIHASILKAN PADA ZAMAN PEMERINTAHAN SULTAN AHMAD TAJUDDIN HALIM SHAH 2 (1804-1845) BERKAITAN KISAH PERANG TENTERA KEDAH 2)DIPERSEMBAHKAN DALAM BENTUK SYAIR 1)HIKAYAT SERI KELANTAN DITULIS PADA TAHUN 1914 2)MENGISAHKAN PEMERINTAHAN NEGERI KELANTAN SEJAK ZAMAN CHE SITI WAN KEMBANG, PUTERI SAADONG DAN RAJA ABDULLAH 1)DETIK2 SEJARAH KELANTAN DITULIS OLEH SA'AD SHUKRI BIN HAJI MUDA 2)MENCATATKAN SEJARAH PENGASASAN KERAJAAN KELANTAN DAN PERISTIWA PENTING SETIAP PEMERINTAH (9.1.5) KESENIAN • DI KELANTAN DAN KEDAH. • MOTIF HAIWAN DALAM KARYA DIGANTI DENGAN MOTIF ALAM YANG BERSESUAIN DENGAN AMALAN ISLAM. WARISAN SENI UKUR • KEKAL SEBAGAI HIASAN PADA ISTANA, RUMAH DAN MASJID. WARISAN SENI BINA WARISAN SENI PERTUKANG AN DAN BARANG PERHIASAN • BERUPA BINAAN ISTANA DAN HIASAN UKIRAN. • KEUNIKAN BINAAN RUMAH TRADISIONAL MELAYU IALAH LEBAR LAYAR BERBENTUK "V" TERBALIK. • PERTUKANGAN PERHIASAN DARIPADA EMAS DAN PERAK. • PERTUKANGAN SENJATA TRADISIONAL SEPERTI KERIS. WARISAN SENI KRAF TANGAN WARISAN SENI PERSEMBAHAN WARISAN SENI SILAT • KRAF TANGAN SEPERTI ANYAMAN TIKAR DAN BAKUL ROTAN • KELANTAN TERKENAL DENGAN WARISAN PEMBUATAN WAU DAN BATIK • AWANG BATIL MERUPAKAN PENGLIPURLARA DI PERLIS • WAYANG KULIT TELAH DIANGKAT SEBAGAI WARISAN KEBANGSAAN DI BAWAH KATEGORI WARISAN TIDAK KETARA • MEK MULUNG MERUPAKAN TEATER TRADISINAL NEGERI KEDAH YANG KEKAL HINGGA KINI • MERUPAKAN SENI DENGAN MENGGUNAKAN KETANGKASAN MENYERANG DAN MEMPERTAHANKAN DIRI • SEBAGAI PERSEMBAHAN MAJLIS DAN ACARA PERTANDINGAN (9.2)KEUNIKAN ADAT DAN PEMERINTAHAN NEGERI SEMBILAN JURAI KETURUNAN SEBELAH IBU 1)KAUM PEREMPUAN DIANGGAP IBU SOKO. 2)ANAK MERUPAKAN ANGGOTA SUKU IBUNYA. 3)ANGGOTA SUKU DIANGGAP SEDARAH KERANA BERASAL DARIPADA MOYANG PEREMPUAN YANG SAMA SEBELAH IBU. WANITA MEWARISI PUSAKA 1)WANITA AKAN MEWARISI HARTA PUSAKA BERTUJUAN SUPAYA WANITA TIDAK TERABAI. 2)DIWARISI SECARA TURUN TEMURUN DARIPADA IBU KEPADA ANAK PEREMPUAN. PELAKSANAAN HUKUMAN 1)BERSIFAT PEMULIHAN. 2)UTAMAKAN PERASAAN DAN KEPENTINGAN PESALAH. 3)KESALAHAN KECIL DISELESAIKAN DENGAN BERMAAFAN ATAU DENDA RINGAN. UPACARA KEDIM 1)MENERIMA ORANG DARI SUKU LAIN ATAU ORANG LUAR. 2)SESEORANG ITU AKAN BERSUMPAH TAAT SETIA DAN AKAN BERSAUDARA DENGAN AHLI SUKU. "Darah dicecah Doa ditampung Sumpah dilabuh Quran dijunjung." PERKAHWINAN 1)PERKAHWINAN SESAMA SUKU TIDAK DIGALAKKAN KERANA DIANGGAP SEBAGAI SEBUAH KELUARGA BESAR DAN BERSAUDARA. 2)MENGGALAKKAN PERKAHWINAN DI LUAR SUKU 3)LELAKI YANG BERKAHWIN AKAN MENJADI ANGGOTA KELUARGA SUKU ISTERINYA DAN DIGELAR "ORANG SEMENDA". 4)WANITA YANG BERKAHWIN SESAMA SUKU AKAN HILANG HAK MEWARISI PUSAKA, MANAKALA LELAKI AKAN HILANG HAK UNTUK MENYANDANG JAWATAN DALAM ADAT. LUAK DAERAH/JAJAHAN MERUPAKAN KUMPULAN KETIGA DAN TERBESAR DALAM SUSUNAN MASYARAKAT MINANGKABAU. SUKU -MERUPAKAKAN UNIT KEDUA DALAM SOSIOPOITIK ADAT PERPATIH. -DIBENTUK OLEH BEBERAPA PERUT YANG MENJADIKAN KELUARGA BERKENAAN SEMAKIN BESAR . PERUT UNIT TERKECIL YANG AHLINYA DARIPADA KETURUNAN SEBELAH IBU. HIERARKI PEMERINTAHAN ADAT PERPATIH YAMTUAN BESAR / YANG DI-PERTUAN BESAR NEGERI SEMBILAN 1)DIPILIH OLEH UNDANG YANG EMPAT. 2)SEBAGAI KETUA NEGERI. 3)LAMBANG KESATUAN DAN PERSEKITARAN. UNDANG 1)KETUA LUAK YANG DILANTIK OLEH LEMBAGA. 2)UNDANG YANG EMPAT IALAH UNDANG SUNGAI UJONG, UNDANG JELEBU, UNDANG JOHOL DAN UNDANG REMBAU. 3)MEMILIH SEORANG YANG LAYAK DARIPADA KETURUNAN YAMTUAN RADIN UNTUK MENJADI YAMTUAN BESAR / YANG DI-PERTUAN BESAR. LEMBAGA 1)KETUA SUKU DAN DILANTIK OLEH BUAPAK. 2)PERANAN: a)Memilih Undang dan Penghulu; b)Menjaga keamanan dan keselamatan; c)Menyelesaikan pertelingkahan antara Suku; d)Mengurus pembahagian harta pusaka. BUAPAK 1)ANAK BUAH DALAM PERUT AKAN MELANTIK SEORANG KETUA YANG DIGELAR BUAPAK. 2)BUAPAK MENJADI KETUA RUJUKAN ASPEK YANG BERKAITAN DENGAN ADAT DAN HUKUM. IBU SOKO 1)MENGETAHUI, MEMAHAMI DAN MENGHAFAL ADAT DAN ASAL USUL KELOMPOK KEKELUARGAAN YANG DIWAKILINYA. 2)TERLIBAT SECARA LANGSUNG DALAM PEMILIHAN DAN PELANTIKAN BUAPAK DALAM KELOMPOK YANG DIWAKILINYA 3)JIKA TIADA IBU SOKO, SEMUA PERINGKAT PELANTIKAN PEMIMPIN ADAT DI NEGERI SEMBILAN TIDAK BOLEH DILAKSANAKAN SARAWAK DAN SABAH 10.1HUBUNGAN SARAWAK DAN SABAH DALAM ALAM MELAYU 1)KEMUNCULAN PUSAT PEMBUATAN TEMBIKAR DI GUA NIAH, SARAWAK DAN BUKIT TENGKORAK,SEMPORNA,SABAH. 2)CHU-PO PELABUHAN DI UTARA SABAH MENJADI TEMPAT MENGEKSPORT BESI KE FUNAN DAN CHAMPA. 1)JUMPAAN GENDANG GANGSA JENIS MOKO DI PULAU BANGGI, SABAH MEMBUKTIKAN TERDAPAT HUBUNGAN PERDAGANGAN ANTARA KERAJAAN MAJAPAHIT DENGAN PENDUDUK DI UTARA SABAH. 1)KEDATANGAN AGAMA HINDU, BUDDHA DAN ISLAM. 2)KERAJAAN SRIVIJAYA, TERDAPAT TINGGALAN OBJEK-OBJEK AGAMA BUDDHA DI SANTUBONG DAN PATUNG GANESHA DI LIMBANG. 3)PENGARUH KMB DI SARAWAK DAN SABAH TELAH MEMBAWA PENYEBARAN AGAMA ISLAM DI PESISIR PANTAI SARAWAK DAN SABAH. 4)KESANNYA, PENERIMAAN AGAMA ISLAM OLEH KEBANYAKAN PENDUDUK KAUM MELAYU DAN MELANAU DI PESISIR PANTAI SARAWAK DAN SABAH. 5)KESULTANAN SULU BERPERANAN DALAM PENYEBARAN AGAMA ISLAM DI PANTAI TIMUR SABAH. 1)PENEMUAN BARANGAN TEMBIKAR ZAMAN DINASTI T'ANG DAN SUNG DI SANTUBONG. 2)PELABUHAN DI SANTUBONG MEMBEKALKAN KAPUR BARUS, KAYU LAKA, LILIN LEBAH DAN KULIT PENYU. 3)PUSAT PERDAGANGAN SEPERTI SANTUBONG, GEDONG, BUKIT SANDONG DAN KALKA MENJALANKAN KEGIATAN PERDAGANGAN DENGAN KERAJAAN SIAM DAN CHINA. 1)SARAWAK, BERLAKU PENYEBARAN KUASA OLEH KESULTANAN MELAYU BRUNEI(KMB). 2)KMB MENJALINKAN PERSAHABATAN DENGAN KERAJAAN SAMBAS. 3)PERSAHABATAN INI MEMBOLEHKAN SAMBAS MENYERAHKAN WILAYAHNYA DI SARAWAK KEPADA KMB. 4)KEMUNCULAN KESULTANAN SULU DI UTARA BORNEO MEMBAWA KEPADA TERSEBARNYA PENGARUH MEREKA DI PANTAI TIMUR LAUT BORNEO. 1)KEBANGKITAN KMB MELEMAHKAN KERAJAAN MELAYU SANTUBONG, KALKA, SAMADONG DAN MELANO DI SARAWAK KERANA TUMPUAN PERDAGANGAN DIALIHKAN KE BRUNEI. 2)KESULTANAN SULU TELAH MENINGKATKAN KEGIATAN PERDAGANGAN DI SABAH. 3)KAWASAN INI KAYA DENGAN HASIL LAUT DAN HUTAN TERUTAMA SARANG BURUNG YANG MENARIK PERHATIAN PEDAGANG CHINA. 10.2KEMUNCULAN PEMERINTAHAN TEMPATAN KEPIMPINAN KESUKUAN 1)KETUAKAUM IBAN = TUAI RUMAH. 2)KETUA KAUM KAYAN = KELUNAN MAREN/HIPUN UMA. 3)KETUA KAUM KENYAH = PERAN LEPO. 4)KETUA KAUM KELABIT = LAIH RAYEH. SARAWAK KEPIMPINAN LEMBAH SUNGAI KERAJAAN 1)TERDAPAT KERAJAAN DI KAWASAN LEMBAH SUNGAI, IAITU SAWAKU, SAMADONG, KALKA, SARIBAS DAN MELANO. WAKIL RAJA 1)PENDUDUK DI KAWASAN PESISIR PANTAI DIPENGARUHI OLEH KERAJAAN SRIVIJAYA,BRUNEI DAN MAJAPAHIT. 2)KERAJAAN BERPUSAT: A)SAWAKU = SANTUBONG; B)SAMADONG = SUNGAI SAMARAHAN; C)KALKA = KUALA SUNGAI KRIAN; 3)MEMBENTUK KERAJAAN SENDIRI DENGAN MENGELARKAN RAJA SEBAGAI DATU, DATU ABANG DAN DAYANG. 4)KMB MENGEKALKAN SISTEM PEMERINTAHAN KERAJAAN MELAYU DI SARAWAK KECUALI KAUM DAYAK DIBERI GELARAN ORANG KAYA. KEPIMPINAN KESUKUAN 1)KEPIMPINAN KESUKUAN YANG TERSUSUN DAN BEBAS DARI KAWALAN KUASAKUASA LUAR. 2)KAUM KADAZANDUSUN, MURUT DAN ORANG SUNGAI MEMPUNYAI BENTUK KEPIMPINAN YANG SAMA. 3)KEDUA-DUA KAUM MEMPUNYAI SEORANG KETUA DIKENALI SEBAGAI ORANG TUA. 4)BOBOHIZAN/BOBOLIAN = KAUM KADAZANDUSUN BABALIAN = KAUM MURUT 5)MEREKA AKAN MENGURUSKAN SOAL ADAT DAN PANTANG LARANG. SABAH KEPIMPINAN LEMBAH SUNGAI WAKIL RAJA 1)KUASA PEMERINTAH: A)ASPEK KEHAKIMAN; B)MENJAGA KEAMANAN; C)KEBAJIKAN PENDUDUK; D)MENGUTIP CUKAI DARIPADA PENDUDUK; E)AKTIVITI PERDAGANGAN; KETUA BEBAS 1)MENTADBIR WILAYAH DI MUARA SUNGAI. 2)KETUA-KETUA: A)SYARIF OSMAN = KAWASAN MARUDU; B)DATU KURUNDING = KAWASAN TUNGKU; 3)KETUA BEBAS INI MENEGAKKAN KEKUASAAN DAN MENJALANKAN UNDANGUNDANG SENDIRI. 4)MEREKA INI MEMPUNYAI PERTALIAN DENGAN KELUARGA DIRAJA DARI BRUNEI, SULU ATAU KETURUNAN ARAB SYARIF. 10.3KEGIATAN EKONOMI MASYRAKAT SARAWAK DAN SABAH SARAWAK LOKASI KEGIATAN KAUM PESISIR PANTAI 1)PERDAGANGAN. 2)MENANGKAP IKAN. 3)MEMBUAT PERAHU. 4)PERUSAHAAN SAGU. 1)MENANAM PADI. 2)MENANAM BUAHBUAHAN DAN SAYURSAYURAN. 1)MELAYU 2)KEDAYAN 3)MELANAU LEMBAH SUNGAI PEDALAMAN 1)MENGUTIP HASIL HUTAN. 2)MEMBURU HAIWAN LIAR. 3)MENANAM PADI. 1)MELAYU 2)IBAN 3)BISAYA 4)MELANAU 5)BIDAYUH 1)KENYAH 2)IBAN 3)PENAN 4)KAYAN 5)KELABIT 6)PUNAN SABAH LOKASI KEGIATAN KAUM PESISIR PANTAI 1)MENANGKAP IKAN. 2)MEMBUAT PERAHU. 3)MENGUTIP HASIL LAUT. 4)PERDAGANGAN. 1)MENANAM PADI. 2)MENANAM BUAHBUAHAN DAN SAYURSAYURAN. 1)MENGUTIP HASIL HUTAN. 2)MENANAM PADI. 3)MENGUTIP SARANG BURUNG 1)BERUNAI 2)BAJAU/SAMA 3)IRANUN 4)SULUK 1)KADAZANDUSUN 2)RUNGUS 3)ORANG SUNGAI LEMBAH SUNGAI PEDALAMAN 1)MURUT 10.4KEUNIKAN MASYARAKAT BUMIPUTERA SARAWAK DAN SABAH MASYARAKAT BUMIPUTERA SARAWAK IBAN KAUM IBAN YANG BERASAL DARI SUNGAI KAPUAS MULA BERHIJRAH DAN MENETAP DI KAWASAN HULU SUNGAI BATANG LUPAR. MELAYU KAUM MELAYU BERMULA DENGAN KEMUNCULAN KERAJAAN AWAL DI SARAWAK SEAWAL ABAD KEENAM.KAUM INI MENETAP DI SEMUA BAHAGIAN DI SARAWAK TERMASUKLAH DI PEDALAMAN SEPERTI BELAGA, BARAM DAN SKRANG. MELANAU SEJAK DARI DAHULU KAUM MELANAU MENDIAMI KAWASAN TENGAH SARAWAK. BIDAYUH KAUM BIDAYUH BERASAL DARI SUNGKUNG, KALIMANTAN DAN KEMUDIAN BERHIJRAH KE SELATAN SARAWAK. ORANG ULU ORANG ULU TERDIRI DARIPADA KAUM KAYAN, KENYAH, KELABIT, PENAN DAN PUNAN. KAUM KAYAN DAN KENYAH BERASAL DARI SUNGAI KAYAN DAN BERHIJRAH KE KAWASAN HULU SUNGAI RAJANG, NALUI, BARAM DAN HULU KEMENA. MASYARAKAT BUMIPUTERA SABAH KADAZANDUSUN MURUT MENDIAMI DI KAWASAN PENAMPANG, PAPAR, TUARAN, TAMBUNAN DAN RANAU.NAMA DUSUN DIBERI OLEH BRUNEI YANG BERMAKSUD PETANI PEDALAMAN. TINGGAL DI KAWASAN TENOM HINGGA KALABAKAN.NAMA MURUT DIBERIKAN OLEH ORANG BRUNEI BERMAKSUD ORANG BUKIT /ORANG DARI PEDALAMAN PERGUNUNGAN YANG TERPENCIL. BAJAU/SAMA ASAL USUL DARI SAMBAUNGAN (ZAMBOANGA) DAN JOHOR.KEUNIKAN IALAH BUDAYA MENUNGGANG KUDA. ORANG SUNGAI TINGGAL DI SUNGAI KINABATANGAN, SUNGAI SUGUT, SUNGAI PAITAN DAN SUNGAI LABUK. SULUK BERASAL DARI KEPULAUAN SULU DAN RAMAI YANG MENETAP DI KAWASAN PANTAI TIMUR SABAH. KEGUNAAN HARIAN SUMBER UNTUK MINUM, MANDI DAN MEMBASUH PAKAIAN SERTA PINGGAN MANGKUK. KEGIATAN REKREASI SUMBER REZEKI KEGIATAN REKREASI SEPERTI PESTA REGATA DAN ACARA PERAHU BERHIAS. SUMBER REZEKI KEPADA PENDUDUK SEKITAR KAWASAN SUNGAI. KEPENTINGAN SUNGAI PERDAGANGAN PETEMPATAN KEGIATAN PERDAGANGAN DAN JUAL BELI DI SUNGAI. KAWASAN PETEMPATAN YANG DIKENALI SEBAGAI KAMPUNG AIR. PENGANGKUTAN SAMPAN DAN BOT MENJADI PENGANGKUTAN UTAMA UNTUK MEMBAWA PENUMPANG DAN BARANG KESENIAN SARAWAK TENUNAN KAIN PUA KUMBU 1)HASIL KERJA KAUM IBAN YANG DIBUAT DARIPADA KAIN KAPAS; 2)DIGUNAKAN DALAM PELBAGAI MAJLIS SEPERTI KELAHIRAN, PERKAHWINAN DAN KEMATIAN. KRAF TANGAN SINTUNG DUDUK 1)DIHASILKAN OLEH KAUM IBAN UNTUK MEMBAWA BENIH PADI. LANJI 1)MEMBAWA HASIL PADI. PERTUKANGAN TIANG TOTEM 1)DIHASILKAN OLEH ORANG ULU YANG MELAMBANGKAN STATUS MASYARAKAT. 2)HANYA MAYAT GOLONGAN ATAS BOLEH DILETAK TINGGI DI ATAS TIANG. BASONG 1)UNTUK MEMBURU. KERINGKAM 1)HASIL KERJA KAUM MELAYU YANG DIBUAT DARIPADA KAIN KAPAS DAN KAIN SUTERA. 2)KAIN TERSEBUT DISULAM DENGAN BENANG EMAS, PERAK DAN TEMBAGA. BAKUL 1)ORANG ULU MENHIASI BAKUL DENGAN MANIK. 2)SIMBOL NAGA, MANUSIA, BURUNG KENYALANG DAN HARIMAU DIHIASI PADA BAKUL TERENDAK 1)KAUM MELANAU MENGHASILKAN PENUTU KEPALA(TERENDAK). 2)DIGUNAKAN SEMASA KERJA HARIAN. PATUNG BURUNG KENYALANG 1)LAMBANG KEPAHLAWANAN KAUM IBAN. 2)DIGUNAKAN SEBAGAI PEMBERI SEMANGAT KEPADA PAHLAWAN IBAN. 3)MENJADI PENJAGA RUMAH PANJANG DARIPADA SEMANGAT JAHAT DAN PENYAKIT. KESENIAN SABAH TENUNAN KAIN INAVOL 1)KAUM RUNGUS MENGGUBAH INAVOL DAN MENGHASILKAN SELENDANG YANG BERWARNA-WARNI. KRAF TANGAN WAKID 1)MEMBAWA BARANG YANG BESAR. PERTUKANGAN KAUM BAJAU/SAMA MASIH MEWARISI CARA PEMBUATAN BARANGAN BESI SEPERTI GUUK, BADI' DAN PIDA'. GUUK TAYEN 1)MEMBAWA HASIL DARI KEBUN DAN BARANG HANTARAN PERKAHWINAN. DASTAR 1)KAUM IRANUM MENGHASILKAN KAIN DASTAR YANG BIASA DIGUNAKAN SEBAGAI TANJAK. BADI' 1)UNTUK MEMOTONG RUMPUT. BUAN 1)SEBAGAI TEMPAT MENYIMPAN BARANG. DUANG(TUDUNG SALJI) 1)DIPERBUAT DARIPADA DAUN SERDANG OLEH KAUM BAJAU/SAMA. PIDA' 1)UNTUK UPACARA PERKAHWINAN. PERAYAAN 1)KAUM IBAN, BIDAYUH DAN ORANG ULU MERAYAKAN PESTA MENUAI/GAWAI DAYAK. 2)MASYRAKAT IBAN PULA MERAYAKAN UPACAR MIRING SEMASA GAWAI DAYAK BERTUJUAN UNTUK MENYATAKAN RASA TERIMA KASIH KEPADA PETARA/TUHAN. 2)KEUNIKAN GAWAI DAYAK: =ACARA KUMANG DAN KELING GAWAI, IAITU PEMILIHAN RATU CANTIK DAN JEJAKA TAMPAN. SARAWAK 1)KAUM BISAYA MENGADAKAN PESTA BABULANG YANG MERUPAKAN PESTA MENUAI. 2)KAUM KADAYAN MENGADAKAN MAKAN TAHUN SEBAGAI TANDA KESYUKURAN ATAS HASIL YANG DIPEROLEH OLEH PETANI. 3)KAUM MELANAU MENGADAKAN PESTA KAUL YANG BERTUJUAN UNTUK MENGELAK MALAPETAKA BURUK OLEH ROH JAHAT YANG DIPANGGIL SEBAGAI IPOK. LUMBA KERBAU ACARA DALAM PESTA BABULANG ACARA TIBAU DALAM PESTA KAUL 1)PENDUDUK KADAZANDUSUN DAN MURUT MERAYAKAN PESTA KAAMATAN. 2)PESTA INI MERUPAKAN SIMBOL KESYUKURAN UNTUK MERAIKAN SEMANGAT PADI ATAU BAMBAAZON/BAMBARAYON. 3)UPACARA INI DIJALANKAN OLEH BOBOHIZN/BOBOLIAN. 4)DENGAN MELAKUKAN UPACARA INI, PENDUDUK BERHARAP AGAR MENDAPAT LEBIH BANYAK HASIL TUAUAN PADI PADA TAHUN HADAPAN. 5)ACARA YANG DIADAKAN DALAM PESTA INI SEPERTI RATU CANTIK / UNDUK NGADAU( ASAL USUL PENGORBANAN HUMINODUN). ACARA UNDUK NGADAU KEUNIKAN BOBOHIZAN/BOBLIAN IALAH BELIAU MERUPAKAN WANITA SABAH 1)PESTA RAGATA LEPA MERUPAKAN PERAYAAN MEMPERINGATI PERANAN LEPA DALAM KEHIDUPAN KAUM BAJAU/SAMA. 2)ACARA LAIN DIADAKAN SEPERTI PERLUMBAAN PERAHU. LEPA AKAN DIHIASI SEMASA PESTA REGATA LEPA TARIAN SARAWAK NGAJAT BERMUKUN TARIAN DATUN JULUD 1)DITARIKAN OLEH KAUM IBAN DAN ORANG ULU. 1)MERUPAKAN ACARA BERGENDANG. 1)BERASAL DARIPADA KAUM ORANG ULU. 2)JENIS TARIAN NGAJAT SEPERTI NGAJAT INDU DAN NGAJAT LESUNG. 2)KEUNIKAN IALAH GENDANGNYA DIPALU OLEH WANITA DAN PENARINYA HANYA LELAKI. 2)LAMBANG KEGEMBIRAAN DAN TERIMA KASIH. 3)DITARIKAN SEBAGAI PEMBERI SEMANGAT KEPADA PARA PEJUANG YANG HENDAK PERGI BERPERANG. 3)DITARIKAN SEMASA MAJLIS PERKAHWINAN. 4)SEMASA BERMUKUN, PARA PEMUKUL GENDANG AKAN BERBALAS PANTUN. 3)PENARINYA IALAN WANITA UANG MEMAKAI PAKAIAN BERWARNAWARNI DENGAN PERHIASAN KEPALA. 4)BULU BURUNG KENYALANG DIGUNAKAN SEMASA MENARI. 5)TARIAN DIIRINGI OLEH ALAT MUZIK TRADISIONAL, IAITU SAPE. SABAH SUMAZAU MAGUNATIP 1)TARIAN KAUM KADAZANDUSUN. 1)DITARIKAN OLEH KAUM MURUT DI KAWASAN PEDALAMAN. 2)VARIASI TARIAN MENGIKUT KAWASAN SEPERTI DI PENAMPANG DAN PAPAR. 2) TARIAN YANG MENGGUNAKAN DUA BATANG BULUH INI DITARIKAN SEMASA MAJLIS KERAMAIAN. 3)TARIAN INI DITARIKAN SEMASA PESTA KEAAMATAN DAN MAJLIS KERAMAIAN. 4)PERKATAAN SUMAZAU DIAMBIL DARIPADA PERKATAAN "SAZAU" 5)YANG MERUJUK PERGERAKAN TANGAN PENARI SEPERTI SEEKOR BURUNG HELANG. LIMBAI 1)TARIAN KAUM BAJAU/SAMA DARI PANTAI BARAT SABAH INI DITARIKAN SECARA BERPASANGAN. 2)PASANGAN WANITA AKAN MEMAKAI SARIMPAK(HIASAN KEPALA). 3)TARIAN INI DITARIKAN SEMASA MAJLIS PERKAHWINAN DAN MAJLIS KERAIMAIAN. SENI BINA SARAWAK RUMAH PANJANG 1)MERUPAKAN SENI BINA KAUM IBAN, BIDAYUH DAN ORANG ULU. 2)BRTUJUAN KESELAMATAN DAN PERTAHANAN SERTA MEWUJUDKAN KERJASAMA DALAM KALANGAN PENDUDUK. 3)FUNGSI:A)TEMPAT TINGGAL; B)TEMPAT BERINTERAKSI; C)MENGADAKAN ACARA-ACARA PERAYAAN; 4)BAHAN PEMBUATAN:A)KAYU KERAS SEPERTI KAYU BELIAN; B)ATAP DIPERBUAT DARIPADA DAUN TEBAL(DAUN RUMBIA) RUMAH TINGGI 1)HASIL BINAAN KAUM MELANAU. 2)FUNGSI:A)DIBINA TINGGI 10 METER DARI ARAS TANAH UNTUK MENGELAK SERANGAN MUSUH. 3)BAHAN PEMBUATAN:A)KAYU KERAS DAN BULAT SEPERTI KAYU BELIAN. RUMAH TINGGI 1)SENI BINA OLEH KAUM BIDAYUH. 2)SENI BINA BARUK IALAH BULAT DAN BERBENTUK KON DENGAN PUNCAKNYA DIHIASI DENGAN LAMBANG BURUNG KENYALANG. 3)FUNGSI:A)TEMPAT MENYIMPAN TENGKORAK; B)MENIYIMPAN SENJATA; C)PUSAT RITUAL; D)MESYUARAT DAN MAJLIS SOSIAL; 4)BAHAN PEMBUATAN:A)KAYU KERAS(KAYU BELIAN); B)ATAPNYA DITUTUP DENGAN DAUN RUMBIA DAN DINDING DIPERBUAT DARIPADA BULUH. SABAH RUMAH PANJANG RUNGUS 1)BINAAN KAUM RUNGUS YANG DIKENALI SEBAGAI VINATANG. 2)KEISTIMEWAAN IALAH BILIK TIDURNYA DIBINA DENGAN KEDUDUKAN KEPALA PADA SUDUT TEPAT ARAH GUNUNG KINABALU. 3)FUNGSI:A)KEDIAMAN DAN KUBU PERTAHANAN; B)MEWUJUDKAN SEMANGAT BEKERJASAMA DAN MELINDUNGI AHLI-AHLINYA. 4)BAHAN PEMBUATAN:A)KAYU BULAT; B)BULUH; C)KULIT KAYU; D)DAUN NIPAH. RUMAH PANJANG MURUT 1)SENI BINA KAUM MURUT YANG DIKENALI SEPERTI TULUS DAN PAHUN. 2)FUNGSI:A)DIBINA ATAS FAKTOR KESELAMATAN DAN PERTAHANAN. B)KEUNIKANNYA, PINTU RUMAH DIBINA DI TEPI RUMAH DAN TERDAPAT RUANG MEMANJANG YANG MEMISAHKAN BILIKBILIK KELUARGA. C)DI BAHAGIAN TENGAH, TEMPAT PERTEMUAN DAN LANTAI UNTUK TARIAN ATAU LANSARAN. 3)BAHAN PEMBUATAN:A)KAYU BULAT; B)KULIT KAYU; C)DAUN TOLIDUS. LEPA 1)MERUPAKAN SEBUAH PERAHU DIBUAT OLEH KAUM BAJAU/SAMA. 2)FUNGSI:A)MENGANGKUT BARANG; B)TEMPAT KEDIAMAN; 3)BAHAN PEMBUATAN:A)DIPERBUAT DARIPADA PELBAGAI JENIS KAYU SEPERTI KAYU OBASULUK, SERAYA, MATAMATA DAN GAGIR; B)ATAPNYA DIPERBUAT DARIPADA DAUN NIPAH.