Yalpi ishchi kuchi va uni takror ishlab chiqarish
REJA:
1.Iqtisodiy o‘sish.
2. Yalpi ishchi kuchi va uni takror ishlab chiqarish
3.Yalpi ishchi kuchi va uni takror ishlab chiqarish.
4. Adabiyotlar.
Iqtisodiy o‗sish deganda bevosita yalpi ichki mahsulot (YaIM) va uning aholi
jon boshiga to‗g‗ri keluvchi qiymatining ortishi tushuniladi. Agar maqsad
mamlakatning iqtisodiy salohiyatini baholash bo‗lsa, u holda YaIM hajmining
o‗sish suratlaridan foydalaniladi. Aholi jon boshiga to‗g‗ri keluvchi YaIM esa
aholining turmush darajasini baholashda qo‗llaniladi. Ushbu holatda YaIM
hajmining o‗zgarish sur'ati bilan aholi sonining o‗zgarish sur'ati hisobga olinadi.
Agar YaIM hajmining o‗zgarish sur'ati aholi sonining o‗zgarish sur'atidan
yuqori bo‗lsa, aholining turmush farovonligi ortadi. Agar ushbu ko‗rsatkichlar bir
xil bo‗lsa, aholining turmush darajasi o‗zgarmaydi. Mabodo, YaIM hajmining
o‗zgarish sur'ati aholi sonining o‗zgarish sur'atidan ortda qolsa, aholi turmush
darajasining pasayishi kuzatiladi.Bu o‗rinda iqtisodiy o‗sishga ta'sir qiluvchi ikki
omilni keltirish kerak bo‗ladi. Ular: ekstensiv va intensiv omillar
hisoblanadi.Ekstensiv omil deganda ishlab chiqarishning eski shakli saqlab
qolingan holda dehqonchilikda yer maydonini kengaytirish, sanoatda yangi
quvvatlarni ishga tushirish orqali erishilgan iqtisodiy o‗sish tushuniladi.
Misol uchun, bir gektar pomidor maydonidan o‗rtacha 20 tonna hosil
olinadi. Ekstensiv omilda pomidor ishlab chiqarish hajmini ikki marta oshirish
uchun yana bir gektar yerga pomidor ekiladi va barcha agrotexnika tadbirlari
xuddi oldingi bir gektar yerdagi kabi amalga oshiriladi, natijada yana 20 tonna
hosil olinib, umumiy hosil 40 tonnaga yetkaziladi. Yoki non ishlab chiqarishni ikki
hissa ko‗paytirish uchun mavjud korxonaga qo‗shimcha ravishda xuddi shunday
quvvatga ega bo‗lgan yana bir korxona quriladi. Eks­tensiv rivojlanishda, agar u
sof holda amalga oshirilsa, ishlab chiqarish samaradorligi o‗zgarmay qoladi.
Iqtisodiy o‗sishning intensiv omiliga esa mahsulot chiqarish miqyoslarini
kengaytirishga ishlab chiqarish vositalarini sifat jihatidan takomillashtirish, ya'ni
ilg‗or texnologiyalarni qo‗llash, ishchilar malakasini oshirish, shuningdek, mavjud
ishlab chiqarish salohiyatidan samarali foydalanish orqali erishiladi. Mazkur omil
ishlab chiqarishning ichki resurslaridan unumli foydalangan holda, ortiqcha kuch,
mablag‗ sarf­lamasdan mahsulot miqdorining o‗sishi va sifatining oshishida o‗z
ifodasini topadi.
. Iqtisodiy o‗sishning omillariga quyidagilardan qaysi biri kiritilmaydi ?
*A).tadbirkorlik qobiliyati
B).tabiiy resurslarning miqdori va sifati
C).mehnat resurslarining miqdori va sifati
D).ishlab chiqarishning texnologik darajasi
Yalpi ishchi kuchi va uni takror ishlab chiqarish
Iqtisodiyotning barcha sohalarida, shuningdеk, ishlab chiqarish va xizmat
ko‘rsatishning hamma fazalarida ishchi kuchi eng faol omil hisoblanadi. Chunki
boshqa hamma omillar ishchi kuchi yordamida harakatga kеltiriladi, ularning
qiymatlari saqlab qolinib, yangi mahsulotga o‘tkaziladi, yangi qiymat shu ishlab
chiqarish va xizmat ko‘rsatish jarayonida yangi mahsulot ishchi kuchi tomonidan
yaratiladi.Shuning uchun mamlakat miqyosida yalpi ishchi kuchining mazmunini,
tarkibini, ishchi kuchi bozorini o‘rganish muhim ahamiyatga egadir. Bob ishlab
chiqarishning shaxsiy omili va jamiyatning asosiy ishlab chiqaruvchi kuchi
bo‘lgan ishchi kuchini takror hosil qilish hamda uning xususiyatlari bilan bog‘liq
muammolarni bayon qilish bilan boshlanadi. Ishchi kuchi bozori va ishsizlik
muammolarini batafsil qarab chiqiladi. Shuningdеk, ishsizlikning turlari va uning
darajasini aniqlash usullari, ishsizlarni ijtimoiy himoyalash kabi masalalarga ham
e‘tibor qaratiladi.
Jamiyatda amalga oshirilayotgan har qanday ishlab chiqarish jarayoni ijtimoiy
ishlab chiqarish hisoblanadi. Chunki, unda ishtirok etayotgan barcha ishlab
chiqarish omillari – mеhnat prеdmеtlari, mеhnat qurollari, ishchi kuchi hamda
ishlab chiqarishning boshqa sharoitlari o‘z tavsifiga ko‘ra ijtimoiy ahamiyat kasb
etadi. Masalan, bir tomondan, ishlab chiqarish jarayonida qo‘llanilayotgan stanok
– bu o‘tgan davrlar davomida yig‘ilib kеlayotgan ko‘plab insonlar buyumlashgan
mеhnati hamda uni yaratishda bеvosita ishtirok etgan ko‘plab kishilar jonli
mеhnatining natijasidir. Boshqa tomondan esa, ushbu stanok vositasida
yaratilayotgan mahsulot ham aniq bir kishining emas, balki bir-birlari bilan ishlab
chiqarish aloqalari orqali bog‘langan kishilar guruhi mеhnatining natijasidir.
Shuningdеk, mazkur mahsulotning bozor sharoitida hali noma‘lum bo‘lgan
istе‘molchi uchun ishlab chiqarilishining o‘zi ham mazkur jarayonning ijtimoiy
tavsifini namoyon etadi. Yalpi ishchi kuchi – bu jamiyat yoki alohida olingan
mamlakat miqyosida qiymat va istе‘mol qiymatlarini yaratishda ishtirok etuvchi
bir-biri bilan chambarchas bog‘liq holda faoliyat qiluvchi ishchi kuchlarining
umumlashtirilgan majmui. Yalpi ishchi kuchining takror hosil qilinishi
jarayonlarini o‘rganish muhim bo‘lib, bunda eng avvalo ishchi kuchining o‘ziga
to‘xtalish maqsadga muvofiqdir.Ishchi kuchi – bu insonning mеhnatga bo‘lgan
aqliy va jismoniy qobiliyatlarining yig‘indisi bo‘lib, jamiyatning asosiy ishlab
chiqaruvchi kuchi hisoblanadi. Takror ishlab chiqarish jarayonida faqatgina ishlab
chiqarishning moddiy-ashyoviy omillarigina emas, balki shaxsiy omili, ya‘ni
ishchi kuchi ham takror ishlab chiqariladi.Ishchi kuchini takror hosil qilish yoki
uni takror ishlab chiqarish dеganda eng avvalo ishchining mеhnat qobiliyatini
qayta tiklashi, ya‘ni uning ovqatlanishi, kiyinishi, dam olishi va madaniy hordiq
chiqarishi tushuniladi. Bu esa ishchi uchun oila, uy-joy va boshqa shart-sharoitlar
yaratilishi bilan bog‘liqdir. Bundan tashqari ishchi va xizmatchilarning hozirgi
avlodi ma‘lum vaqt o‘tishi bilan qariydi. Ularning o‘rinlarini bosadigan
o‘rinbosarlar ham tayyorlanishi lozim bo‘ladi. Buning uchun esa ishchining oilasi,
farzandlari bo‘lishi lozim, ularning o‘sib-ulg‘ayishi, o‘qishi, zamon talabiga javob
bеradigan ishchi kuchi sifatida kamol topishi uchun ham shart-sharoit bo‘lishi
zarur
Samarali va samarasiz. Samarali xarajatlar mumkin (ishlab chiqarish uchun
ajratilgan mahsulotlarni sotish orqali daromad olish) yoki samarasiz (daromad
olish bilan bog'liq bo'lmagan, yo'qotishlarni o'z ichiga olgan vazifalarga qarang).
Samarasiz xarajatlar orasida har qanday turdagi yo'qotishlar qayd etilgan - nikoh,
o'g'irlik, ishlamay qolish, etishmovchilik, zarar va boshqalar. Shuning uchun siz
samarasiz xarajatlar hajmini kamaytirishga e'tibor qaratishingiz kerak. Shuning
uchun ruxsat etilgan me'yorlarni buzganlik uchun javobgarlikni belgilab, ruxsat
etilgan texnologik xarajatlarni belgilash kerak.
Xarajatlarni kamaytirishning yana bir usuli - ayrim sohalarda autsorsing
kompaniyalarini jalb qilgan holda yordamchi ishlarning samaradorligini tahlil
qilish. Uchinchi tomon pudratchilarini tanlov asosida yollash o'rta va yirik
tashkilotlarning xarajatlarini kamaytirishning haqiqiy va samarali variantidir.
Ba'zida uchinchi tomon tashkilotlarini jalb qilish bilan solishtirganda o'z
bo'linmalaringizni saqlash foydaliroq bo'lsa-da, bu holat endi qoida emas, balki
istisno hisoblanadi.
Tegishli va ahamiyatsiz. Har qanday rahbar nazorat va rejalashtirish uning
boshqaruv qarorlariga bog'liqligini nazorat qilishi kerak. Agar ular bog'liq bo'lsa,
unda bunday xarajatlar tegishli, aks holda ular ahamiyatsiz bo'ladi. Xususan,
o'tgan davrlardagi xarajatlar ahamiyatsiz, chunki bosh direktor endi o'z qarorlari
bilan ularga ta'sir qila olmaydi. Va imkoniyat xarajatlari tegishli bo'lganlar
qatoriga kiradi, shuning uchun menejment ularga alohida e'tibor berishi kerak.
Konstantalar va o'zgaruvchilar. Mumkin bo'lgan o'zgaruvchan, doimiy yoki
aralash xarajatlar - ishlab chiqarish darajasiga bog'liq. O'zgaruvchan xarajatlar
ishlab chiqarish darajasiga to'g'ridan-to'g'ri proportsional bo'lib, doimiy ishlab
chiqarish hajmiga ta'sir qilmaydi, aralash xarajatlar doimiy va o'zgaruvchan
qismlarni o'z ichiga oladi. Ushbu bo'linish tufayli xarajatlarni optimallashtirish
ta'minlanadi - bu doimiy xarajatlarni nazorat qilishning muhim shartidir.
To'g'ridan-to'g'ri va bilvosita. To'g'ridan-to'g'ri yoki bilvosita mumkin bo'lgan
xarajatlar, ishlab chiqarish tannarxiga nisbat berish usuliga qarab. To'g'ridan-to'g'ri
xarajatlarni mahsulot yoki xizmatning ma'lum bir turiga kiritishingiz mumkin.
Ushbu toifada xom ashyo, materiallarni sotib olish xarajatlari, ishlab chiqarish
xodimlarining ish haqi qayd etilgan.
Bilvosita xarajatlar ma'lum turdagi mahsulot bilan bevosita bog'liq emas.
Bilvosita xarajatlar korxonani boshqarish va saqlash uchun bo'limlarni boshqarish
va saqlash xarajatlarini o'z ichiga oladi. Agar korxona faqat bitta mahsulot ishlab
chiqarish bilan shug'ullansa, uni ishlab chiqarish va sotish bilan bog'liq barcha
xarajatlar bevosita bo'ladi.
Kompaniyani halokatdan qutqaradigan ijro ko'rsatmalari to'plami
"Tijorat direktori" jurnali muharrirlari tomonidan tayyorlangan aqlli nazorat
ro'yxati va 18 ta yo'riqnoma sizga savdo bo'limi ishini zudlik bilan qanday
o'zgartirish kerakligini aniqlashga yordam beradi, shunda yil oxiridagi natijalar
sizni xursand qiladi, sizni xafa qilmasin.
Korxonada xarajatlarni kamaytirishni qanday boshlash kerak
Birinchi qadam xarajatlarni aniq belgilangan toifalarga ajratishdir.
Ikkinchi bosqich - qaysi xarajatlarga tuzatishlar kiritilishini aniqlash.
Uchinchi bosqich - rejalashtirish va xarajatlarni kamaytirish.
Xarajatlarni kamaytirishning 6 ta usuli
1. Mehnat xarajatlarini kamaytirish
Amaldagi ichki qonunchilik qoidalari kompaniyalarga ham xodimlar sonini,
ham ish haqini kamaytirishga imkon beradi.
2. Materiallar va xom ashyo tannarxini pasaytirish. Materiallar va xom ashyoni
sotib olish xarajatlarini kamaytirish uchun quyidagi korxona choralarini ko'rish
mumkin.
– mavjud yetkazib beruvchilar bilan tuzilgan shartnomalar shartlarini qayta
ko‗rib chiqish;
- yangi etkazib beruvchilarni izlash;
- iloji boricha arzonroq komponentlardan foydalanish;
- etkazib beruvchilarga o'z xarajatlarini kamaytirishga yordam berish;
- bitta yetkazib beruvchidan boshqa xaridor bilan birgalikda materiallarni xarid
qilish;
– zarur materiallarni mustaqil ishlab chiqarish;
- xom ashyo tannarxini tejashga yordam beruvchi resurs tejovchi texnologik
jarayonlarni joriy etish;
– moddiy va xomashyo xarid qilish jarayoniga ustuvorlik berish;
3. Ishlab chiqarish xarajatlarini kamaytirish. Xarajatlarni kamaytirish bo'yicha
harakatlar samaradorligini baholashda qo'llanilishi mumkin bo'lgan savollarni
ko'rib chiqing:
1) ijara to'lovlari:
– kompaniya joriy ijara shartnomasi shartlarini qayta ko‗rib chiqishi
mumkinmi?
Boshqa xonaga yoki binoga o'tish mumkinmi?
– Kompaniya egallab turgan maydonining bir qismini sublizingga berish
mumkinmi?
– kompaniyaga ijaraga olingan binolarni sotib olish foydaliroq bo'lishi
mumkinmi?
2) kommunal to'lovlar:
– Korxonada energiya resurslari iste‘moli ustidan nazoratni kuchaytirish
mumkinmi?
– Korxonada tejamkorroq jarayonlarni amalga oshirish imkoniyati bormi?
– kommunal to‗lovlarni to‗lashning yangi shartlariga o‗tish mumkinmi?
3) Uskunalarni ta'mirlash va texnik xizmat ko'rsatish:
- uskunani joriy ta'mirlash doirasida muayyan ishlarni uzoq yoki qisqa
muddatga kechiktirish mumkinmi?
- kompaniyaga pudratchilar xizmatlaridan voz kechish va uskunani mustaqil
ravishda ta'mirlash foydaliroq bo'lishi mumkinmi? Yoki kompaniyaning o'zi
doimiy texnik xizmat ko'rsatish bilan shug'ullansa, ixtisoslashgan tashkilotni jalb
qilish arzonroq bo'ladimi?
– kompaniya joriy pudratchilar bilan uskunaga texnik xizmat ko‗rsatish
shartnomasi shartlarini o‗z foydasiga yaxshilash bo‗yicha kelishuvga erisha
oladimi?
– kompaniya uchun yangi xizmat ko'rsatuvchi provayderlarni izlash
mumkinmi?
4) Integratsiya va parchalanish
– Yetkazib beruvchilar yoki mijozlar bilan vertikal integratsiya yoki boshqa
ishlab chiqaruvchilar bilan gorizontal integratsiya orqali kompaniya xarajatlarini
kamaytirish mumkinmi?
- Subpudratchilar bilan ishlashdan bosh tortgan holda, korxona faoliyati
ko‗lamini ishlab chiqarish tsiklining boshqa qismlariga kengaytirish orqali
xarajatlarini kamaytirish mumkinmi? Yoki ishlab chiqarish maydonini, ishlab
chiqarish tsiklining bir qismini toraytirish yoki boshqa ishlab chiqaruvchiga yo'l
berib, yordamchi ishlarni bajarish foydaliroq bo'ladimi?
5) Transport:
Kompaniya avtomobillari sonini cheklash mumkinmi?
- avtotransport bo'limi funktsiyalarini avtotransport kompaniyasining
autsorsingiga o'tkazish variantini ko'rib chiqish mumkinmi?
- transport xarajatlarini kamaytirish bo'yicha maslahat olish uchun logistika
kompaniyasini (yoki professional logistikani) jalb qilish osonroq bo'lmaydimi?
Milliy iqtisodiyot va uning makroiqtisodiy ko’rsatkichlari
Milliy iqtisodiyot - ijtimoiy iqtisodiyotning mavjudlik shakli; mamlakat,
davlat hududida yashovchi millat (xalqlar)ning tarixan shakllangan yoki tubdan
yangilanayotgan, oʻzgarayotgan va rivojlanayotgan mulkiy va boshqa ijtimoiyiqtisodiy munosabatlari, ular bilan shartlangan, mahalliy xususiyatlarga ham ega
boʻlgan iqtisodiy faoliyat sohalari, tarmoqlari, tashkilotlari, korxonalari, hududlari
va mintaqalari sistemasi. Imkon darajasida tashqi bozor taʼsiridan xoli boʻlgan
milliy xoʻjalik sistemasi. Milliy iqtisodiyot kapitalizmning vujudga kelishi va
qaror topishi bilan bogʻliq boʻlib, eng avvalo, Angliyada shakllandi. Hozirgi
paytda Milliy iqtisodiyotning kapitalistik, sotsi-alistik, postsotsialistik va kam
rivojlangan mamlakatlardagi kapitalistik yoʻnalishli kabi turlari maʼlum. Shu bilan
birga har bir muayyan turdagi iqtisodiyotining oʻz milliy modellari va shakllari
bor. Mas, kapitalistik Milliy iqtisodiyotning amerikacha, yevropacha va yaponcha
turlari, milliy modellari va ularning "aralash iqtisodiyot" deb atalayotgan
zamonaviy shakli bor . Rivojlangan mamlakatlardagi "aralash iqtisodiyot" xususiy
va davlat kapitallariga asoslangan hamda bozor va davlat tomonidan
tartiblanadigan, boshqariladigan, umumdemokratik tamoyillar ham karor topa
borayotgan kapitalistik Milliy iqtisodiyotdir .
Zamonaviy sotsialistik Milliy iqtisodiyot Xitoy, Vyetnam va Kubada mavjud
boʻlib, unga eng muhim tarmoqlarda sotsialistik davlat mulkini va korxonalarini
saqlab qolgan holda, xususiy mulkchilikka, tovarli-pulli xoʻjaliklarga va bozor
munosabatlariga keng yoʻl ochilmoqda .
Sharqiy Yevropa mamlakatlarida va SSSRda oʻta markazlashgan
maʼmuriydavlat sotsializmi inqirozga uchrab, parchalanishi natijasida vujudga
kelgan yangi mustaqil davlatlarda (Polsha, Rossiya va boshqalarda)
postsotsialistik Milliy iqtisodiyotga aylanmoqda. Boshqa baʼzi postsotsialistik
mamlakatlarda, jumladan, Oʻzbekistonda oʻziga xos demokratik, bozorga
asoslangan umumdemokratik Milliy iqtisodiyot shakllantirilmoqda. Oʻzbekiston
mustaqilligining dastlabki oʻn yilida mamlakatda umummilliy va xususiy
mulkchilikka asoslangan koʻp ukladli Milliy iqtisodiyot — xilma-xil xususiy va
davlat xoʻjaliklari sistemasi shakllandi. Unda xususiy sektor ustuvor oʻringa,
asosiy mavqega ega boʻldi. Xoʻjalik yurituvchi subʼyektlarning mutlaq
koʻpchiligini yakka shaxsiy, guruhiy, shirkat, jamoa, aksiyali korxonalar, fermer
va dehqon xoʻjaliklari tashkil etadi; ularning yalpi ichki mahsulotdagi ulushi
uchdan ikki qismdan oshib ketdi va tobora oʻsmoqda.
Milliy ehtiyojlarni yaxshiroq qondirish zarurati iqtisodiy resurslardan samarali
foydalanishni, tovarlar va xizmatlarning ijtimoiy zarur maksimal hajmlariga
erishishni taqozo etadi. Ayniqsa, ijtimoiy zarur mahsulot (tovar) ishlab chiqarish,
uni zarur mik,dorlarda va sifatlarda, tabiatni asrab-avaylab, ekologiyani yaxshilab
ishlab chiqarish har qanday Milliy iqtisodiyotning asosiy krnunidir. Milliy
iqtisodiyotning ishlab chiqarish va no-ishlab chiqarish sohalari oʻrtasida maqsadga
muvofiq nisbati taʼminlanishining , ishlab chiqariladigan mahsulotlarning va
koʻrsatiladigan xizmatlarning mumkin qadar ijtimoiy zarur yuqori hajmlarda
boʻlishining muhim sharti fantexnika taraqqiyotini tezlashtirish, zamonaviy va
samarali texnologiyalarni qoʻllash, kadrlar tayyorlash sifatini oshirish, ishlashni
xoxlovchi barcha mehnatga qobil kishilarning ish bilan taʼminlanishiga
erishishdir. Birinchi navbatda, moddiy ishlab chiqarish sohasini intensiv
rivojlantirish, mahsulot hajmini, ayniqsa, sof mahsulot hajmini sarf-harajatlarning
va aholining
Bozor infratuzilmasi — bu bozor aloqalarini oʻrnatish va ularning bir
maromda amal qilishga xizmat koʻrsatuvchi muassasalar tizimidir. Unga
omborxoʻjaligi, transport, aloqa xizmatlarikoʻrsatuvchi korxonalar, tovar va xizma
tlar muomalasiga xizmat qiluvchi muassasalar (birjalar, auksionlar, savdo uylari,
savdo-sotiq idoralari va agentliklari kabilar), moliya-kredit munosabatlariga
xizmat
qiluvchi
muassasalar
(bank turidagimuassasalar, kreditlash idoralari, sugʻurta va moliya kompaniyalari,
soliq idoralari) va ijtimoiy sohaga xizmat koʻrsatuvchi muassasalar (uy-joy va
kommunal xizmat idoralari, aholini ishga joylashtirish firmalari) kiradi. Axborot
xizmati idoralari ham bozor infratuzilmasining alohida boʻgʻinini tashkil qilib,
ularga
maʼlumotlarni
toʻplash,
umumlashtirish
va
sotish
bilan
shugʻullanuvchi kompaniya va firmalar kiradi.
Bozor infratuzilmasi — bozorda tovarlar va xizmatlarning erkin harakatini
taʼminlaydigan muassasalar, tashkilotlar majmui.
Bozor infratuzilmasining asosiy unsurlari quyidagilar:

birjalar (tovar, xom ashyo, fond, valyuta) va ularning tashkiliy
rasmiylashtirilgan vositachiligi;

kimoshdi savdolari, yarmarkalar va birjadan tashqari tashkiliy vositachilik
shakllari;

kredit tizimi va tijorat banklari, emissiya tizimi va emissiya banklari;

aholi bandligini boshqarish tizimi, davlat va nodavlat bandlikka yordam
koʻrsatish markazlari (mehnat birjalari);

axborot texnologiyasi va ishbilarmonlik aloqalari vositalari;

soliq tizimi va soliq inspeksiyalari;

tijoratxoʻjalik xatari sugʻurtasi tizimi va sugʻurta kompaniyalari;

maxsus reklama agentliklari, axborot markazlari va ommaviy axborot
vositalari agentliklari;
savdo palatalari, ishbilarmon doiralarning ixtiyoriy, davlat, jamoat
birlashma (uyushma)lari;

bojxona tizimi; oʻrta va oliy iqtisodiy taʼlim tizimi, auditorlik
kompaniyalari;

konsalting (maslahat) kompaniyalari;

ishbilarmonlik faoliyatini ragʻbatlantirishga xizmat qiladigan davlat va
jamoat fondlari;

maxsus erkin tadbirkorlik zonalari va boshqalar.
Bozor infratuzilmasi ishlab chiqaruvchilar bilan isteʼmolchilar, yaʼni haridor
va sotuvchilarni bir-birlariga uchrashtirish, bozor ishtirokchilari oʻrtasidagi oldisotdi operatsiyalarini oʻtkazish, ularning oʻzaro hisob-kitoblari,
shuningdek bozordagi doimiy hamkorlik va mijozlik aloqalarini oʻrnatish, ish
kuchi topish va boshqalarda yordam beradi. Bozor infratuzilmasi davlatning
iqtisodiyotni tartibga soluvchi tadbirlarini amalga oshiradi. [1]
Bozor infratuzilmasining bu barcha unsurlari ishlab chiqaruvchilarning savdosotiq, moliya-kredit ishlariga, sherik topishiga, ish kuchini yollashiga

koʻmaklashadi, davlatning iqtisodiyotni tartibga soluvchi tadbirlarini amalga
oshiradi, ishlab chiqaruvchilar oʻrtasida aloqa oʻrnatishga yordam beradi.
Ularning bir qismi davlat mulkchiligida faoliyat koʻrsatsa, boshqalari mustaqil
muassasa va uyushmalardan iborat boʻlib, koʻrsatgan xizmatlari uchun haq oladi
ADABIYOTLAR
1.Vaxobov A.V., Xojibakiev Sh.X., Mo‘minov N.G. ―Xorijiy investitsiyalar‖. O‘quv
qo‘llanma.- T.: Moliya, 2010.-328 b.
2.Вахабов А.В., Разыкова Г.Х., Хажибакиев Ш.Х. Иностранные инвестиции и
модернизация национальной экономики. Монография. Т.: Молия, 2011.-300 с.
3.Bekmurodov A.Sh., Karrieva Ya.K., Ne‘matov I.U., Nabiev D.H., Kattaev N.T.
Xorijiy investitsiyalar. O‘quv qo‘llanma. –T.:Iqtisodiyot, 2010.-166 b.
4.Mamatov B., Xujamkulov D., Nurbekov O. Investitsiyalarni tashkil etish va
moliyalashtirish. Darslik. – T.: Iqtisod-Moliya, 2014. – 608 b.
5.Kayumov R.I., Xojimatov R.X. Investitsiyalarni tashkil etish va moliyalashtirish:
Darslik. - T.: TDIU, 2010. - 496 b.
6.Karlibaeva R. Investitsiyalarni tashkil etish va moliyalashtirish: O‘quv qo‘llanma. T.: Cho‘lpon, 2011.-124 b.
7.Raimjonova M.A. O‘zbekistonda erkin iqtisodiy hududlarga investitsiyalarni jalb
qilish: nazariy asoslari, hozirgi holati va istiqbollari. T.: ―Extremum-press‖, 2013.-176 b.
8.Toshov O. Investitsion faoliyatni moliyalashtirishni takomillashtirish. T.:
―Akademnashr‖, 2012.-165 b.