#separator:tab
#html:false
Przedmiot psychologii wychowania"""proces wychowawczy rozpatrywany od strony psychologicznej"" S. Baley"
Zadania psychologii wychowania1. Konstruowanie ofert wychowawczych (edukacyjnych), czyli programów oddziaływań promujących określone, cenione społecznie wartości, spójnych z tymi wartościami, respektujących prawidłowości rozwoju jednostki, grupy i społeczeństwa jako całości i uwzględniających kontekst życia osób, do których są adresowane - psychologia wychowania może dostarczyć wiedzy służącej konstruowaniu oraz ewaluacji ofert wychowawczych. 2. Wspomaganie rozwoju osób i budowanie ich gotowości do przyjmowania ofert wychowawczych w każdym okresie życia, niezależnie od stopnia sprawności czy niepełnosprawności - psychologia wychowania może dostarczyć wiedzy służącej diagnozowaniu poziomu gotowości osób oraz metod wspomagających jej rozwój. 3. Pomoc w dopasowywaniu ofert wychowawczych do poziomu gotowości osób i grup, do których są adresowane - psychologia wychowania może dostarczyć wiedzy i metod wspomagających ten proces.
Dlaczego stawiamy granice dzieciom?- dają im poczucie bezpieczeństwa, - pozwalają odróżnić dobro od zła, - uczą co im wolno, a czego nie wolno, - pozwalają ustalić pewien panujący porządek - uczeniem się reguł świata społecznego i stanowi warunek akceptacji środowiska, bycia szanowanym i lubianym.
Typy granicStałe (wyraźne, trwałe, jasne, mocne) oraz ruchome (płynne, niewyraźne, zmienne).
Taniec klasowyCharakterystyczna danej klasie sekwencja komunikatów wraz z towarzyszącymi im emocjami, bierze się z nieprawidłowej komunikacji i ruchomych granic.
Modele (podejścia) wychowawcze"Podejście przyzwalające (""wolność bez granic"") Podejście restrykcyjno-autorytarne (""granice bez wolności"") Podejście demokratyczne (""wolność w ramach granic"") Podejście mieszane przyzwalająco-restrykcyjne"
"Podejście przyzwalające (""wolność bez granic"")"Cechuje duża swoboda w działaniu i zachowaniu dziecka oraz znikome oczekiwania i wymagania rodziców względem dziecka. Dzieci cechuje mała samokontrola, są lękliwe, impulsywne i pełne pretensji do rodziców. W dużym stopniu są uzależnione od innych ich poczucie własnej wartosći jest zaniżone. - rozwiązywanie problemów poprzez perswazję i nawoływanie do odpowiedzialności - rodzina / dziecko - jedna strona wygrywa druga przegrywa - anarchia - nie uczą się odpowiedzialności - przyzwalający rodzice - dyskusja z dzieckiem - różne formy perswazji - za późno wyciągają granice lub nie wyciągają wcale - dzieci stawiają na swoim - upokarzające dla rodziców - żeby dziecka nie urazić, zfrustrować - poddają się gdy dziecko zaczyna się denerwować - dzieci zmienią swoje postępowanie jeśli zrozumieją, że to co robią jest niewłaściwe - wyczerpują rodziców utorczkami słownymi - ostrzeżenia ale nie idą za tym czyny = dzieci ignorują rodzica
"Podejście restrykcyjno-autorytarne ""Granice bez wolności"""Zasadza się na przekonaniu, że posłuszeństwo jest pożądanym celem wychowania. Prowadzi do formułowania pod adresem dziecka wielu wymagań pozbawionych uzasadnienia. - rozwiązywanie problemów w sposób siłowy - rodzina / dziecko - jedna strona wygrywa druga przegrywa - przeciwieństwo podejścia przyzwalającego - wysokie wymagania i - granice nie są proporcjonalnie poszerzane z wiekiem - ograniczają dziecko - dzieci odrzucają i próbują się buntować - uniemożliwiają współpracy - poniżanie - nieustanna próba sił - jak zaboli to będzie szanować - kurator, rozwiązywanie problemów na rodzicu - cała władza i kontrola należy do rodzica - podporządkowanie pełne lęku - zachowania zemstowe - nadmierna kontrola - kary
"Podejście demokratyczne ""Wolność w ramach granic"""- rozwiązywanie problemów poprzez współpracę - obie strony wygrywają - skuteczne wychowanie dziecka wymaga równowagi między s - mniej energii - ludzie nie generują tylu konfliktów - złoty środek - posługuje się wyjaśnieniem, dyskutowaniem i uzasadnianiem, by pomóc dzieciom zrozumieć, dlatego oczekuje się od nich określonego postępowania - wiara w to, że dziecko rozwiąże problem - mniej testowania - nacisk na samodzielne rozwiązywanie problemów - możliwość wyboru z realistycznymi konsekwencjami
Podejście mieszane przyzwalająco-restrykcyjneCharakteryzuje się niespójnością. Rodzice, którzy je stosują, oscylują pomiędzy karaniem a przyzwalaniem. - dzieci ignorują - stawiają na swoim - targowanie się z dzieckiem, długie kazania - groźby, krytyki, obrażanie się na dziecko
Czym jest granica w kontekście wychowawczym?Granicę stanowi precyzyjna informacja o tym, jakie konkretnie zachowanie jest prawidłowe i pożądane oraz z tym, jakie konsekwencje zostaną podjęte wówczas, gdy dziecko postanowi nie przestrzegać postawionej zasady. Aby zasady działały powinny być: - jasne i czytelne, - zrozumiałe i możliwe do wykonania dla dziecka, - z ustalonym systemem nagród i konsekwencji.
Nieśmiałość - definicja"określana najczęściej jako lękliwość społeczna, oznacza specyficznego typu przeżycia i zakłócenia normalnego zachowania się jednostki w sytuacjach społecznych interakcji. wg B Harwas-Napierała: ""dyskomfort"" (poczucie bycia nie na miejscu) i zahamowanie w obecności innych. Najbardziej charakterystyczną cechą osób nieśmiałych jest jej ogromna samoświadomość. W przypadku osoby nieśmiałej skłonność do autoanalizy i oceny swoich myśli oraz uczuć jest wręcz obsesyjna."
Przyczyny nieśmiałości1. genetyczna predyspozycja 2. osłabiony związek rodzica z dzieckiem 3. niedostateczne opanowanie umiejętności społecznych 4. surowe i częste krytykowanie dziecka przez rodziców, rodzeństwo lub inne osoby Środowiskowe uwarunkowania nieśmiałości: stosunek rodziców do dziecka (np. niewłaściwa atmosfera wychowawcza, nadmiernie wymagająca lub unikająca postawa rodziców, nadmierna opiekuńczość)
Kształtowaniu prawidłowego poczucia własnej wartości sprzyjają:- zaufanie rodziców do instynktów badawczych dziecka - wskazanie dziecku możliwości, jakie daje świat, zamiast dostrzegania wyłącznie zagrożeń - przekazanie mu odważnego podejścia do życia - przekazywanie mu pozytywnych komunikatów, okazywanie czułości - unikanie wytykania wad i błędów - aktywne i uważne słuchanie oraz chwalenie - bycie konsekwentnym wobec dziecka - rozwijanie pewności siebie u dziecka, dawanie pozytywnych wzorców - unikanie stosowania przemocy - jasne i precyzyjne określanie reguł zachowania - unikanie ośmieszania i poniżania - stawianie wymagań, które dziecko jest w stanie spełnić (Maria Ryś)
Jak pracować z uczniem nieśmiałymSzybka, prawidłowa diagnoza i podjęcie adekwatnego działania jest podstawą działań skutecznej terapii. Celem terapii nie jest całkowite zlikwidowanie syndromu nieśmiałości. - szybkie rozpoznanie problemu - niezwłoczne podjęcie adekwatnych działań - wywiad z opiekunami (ustalenie czynników sprawczych) - czujność nauczyciela i świadomość powagi problemu
Zasady pracy z dzieckiem nieśmiałym- Działanie z dyskrecją i wyczuciem - Akceptowanie dziecka takim jakie jest - Tworzenie przyjaznego klimatu wokół ucznia - Zdobycie zaufania i więzi - Wygospodarowanie dla niego czasu - Stosowanie wzmocnień pozytywnych - Docenianie nawet małych postępów - Metoda małych kroków - Stosować zadania możliwe do zrealizowania - Nie wybawiać dziecka z każdej opresji
Typy nieśmiałościOsoba nieśmiała/samoświadoma publicznie (boi się, że źle się zachowa) bardziej martwi się swoim dziwnym zachowaniem i nieumiejętnością stosownego reagowania w sytuacjach społecznych, jak odbierają ją inni (co myślą o mnie? jakie robie wrażenie? czy mnie lubią?) Osoba nieśmiała/samoświadoma prywatnie (boi się, że będzie się źle czuć) bardziej martwi się subiektywnym złym zamopoczuciem i lękiem przed tym, że inni odkryją, że czegoś pragnie, przejawia się zwróceniem psychiki ku sobie na treściach negatywnych (jestem brzydki, jestem gorszy od innych, nie lubią mnie itp.)
Złość jest zaliczana do grupy...tzw emocji stenicznych - mobilizujących do działania i do grupy emocji związanych z walką.
Złość to"""nagła czasem niekontrolowana emocja o zabarwieniu agresywnym, objawiająca się gwałtownym objawieniem ekspresyjnym, gestykulacyjnym i werbalnym. Złość pojawia się w sytuacjach frustrujących, gdy jednostka nie jest w stanie nad nim zapanować. Wybuchom złości towarzyszy czasem zawężenie pola świadomości, co może prowadzić do zapomnienia o własnym napadzie wściekłości"""
Złość jest opisywana jako"""stan, który pozwala mobilizować siły do walki z przeciwnościami. Jeśli ten stan trwa dłużej dochodzi do silnego, stresującego napięcia, które może być powodem problemów somatycznych. Najczęstszą przyczyną złości są frustracje, a także utrudnienia na drodze do obranego celu."""
Dlaczego dziecko wpada w złość?- gdy coś mu nie wychodzi - kiedy zostaje do czegoś zmuszone lub przekonywane w nieumiejętny sposób - kiedy wszystko co chce otrzymać wymusza złością lub płaczem. To ono stawia wszelkie warunki
Złość to także pierwszy etap przeżywania..."straty. ""Kiedy dziecko złości się ponieważ nie może czegoś otrzymać, jego emocje pozwalają mu odbudować się i... zaakceptować frustrację"""
Koncepcja trzech stref funkcjonowania mózgu Daniela Siegel'aTrzy strefy stanu emocjonalnego: zielona = równowaga emocjonalna, kontakt ze sobą doświadczenie wszystkich emocji, przestrzeń świadomych decyzji, obecność w tym, co ważne dla mnie i dla innych niebieska = brak kontaktu z emocjami brak świadomości emocji, zamknięcie, odcięcie obniżenie aktywności, poczucie bezradności, bezsilności izolacja fizyczna i psychiczna czerwona = walka lub ucieczka bardzo silne emocje, płyniemy na fali emocji emocje rządzą tym, co mówimy i robimy brak przestrzeni na świadomą decyzję układ nerwowy w stanie nadpobudliwości Dzieci, które zachowują się w sposób agresywny - krzyczą, gryzą - są właśnie w czerwonej strefie.
Jak reagować na złość dziecka?- nie reagować w sposób spontaniczny - nie karać dziecka - nie ignorować sygnałów, które wywołała w nim złość - nie uciszać Nie oceniaj dziecka, Zwracaj uwagę na jego zachowanie. Postaraj się zrozumieć. Co się dzieje? Ucz swoje dziecko zrozumienia stanów emocjonalnych np. kontrolowanej złości. WSZYSTKIE TŁUMIONE EMOCJE WRACAJĄ ZE ZDWOJONĄ SIŁĄ.
Wstyd można sprowadzić do trzech podstawowych rzeczy:1. Wstyd jest uniwersalną i jedną z najbardziej prymitywnych emocji, których doświadczamy. Ludziom, którzy nie doświadczają wstydu, brakuje empatii i zdolności do nawiązywania więzi międzyludzkich. 2. Wszyscy boimy się mówić o wstydzie. 3. Im mniej rozmawiamy na temat wstydu, tym większą kontrolę ma on nad naszym życiem. Wstyd czerpie swoją moc z tego, że jest niewypowiedziany. Dlatego właśnie uwielbia perfekcjonistów.
Różnice pomiędzy poczuciem winy i wstydem"""dla poczucia winy charakterystyczna jest tendencja do naprawiania szkody i krzywdy oraz oczekiwanie kary, natomiast wstyd powoduje silną potrzebę ukrycia się przed innymi."" Wstyd - ""nieprzyjemne, upokarzające uczucie wywołane świadomością własnych lub cudzych braków, połączone z lękiem przed opinią innych"" Poczucie winy - reakcja na własny ""czyn, postępek, zachowanie uznane za wykroczenie, sprzeczne z normami obyczajowymi, moralnymi, z przepisami prawa"" W psychologii wstyd to ""stan emocjonalny wywołany świadomością niegodnego lub ośmieszającego zachowania"" a poczucie winy ""stan emocjonalny wywołany przez świadomość przekroczenia norm moralnych"""
W jakim okresie pojawiają się wstyd i poczucie winymiędzy 2,5 a 3 rż. Rozwój emocji skorelowany jest z rozwojem umiejętności oceny swojego postowania.
Komunikaty zawstydzajace(porównania, upokorzenia, oczekiwania, emocje, fizyczność) moralizowanie, upokarzające uwagi, oczekiwania wobec płci, oczekiwania wobec wieku, oczekiwania wobec kompetencji dziecka. Zawstydzanie dzieci przyjmuje różne formy. Wiele tego typu słów wypowiadanych jest automatycznie, w dobrej wierze, z dydaktycznym przesłaniem.
"Czym jest ""taniec klasowy"". W jaki sposób można go przerwać?"Taniec klasowy jest to destrukcyjny wzorzec porozumiewania się oraz radzenia sobie w trudnych sytuacjach, które mogą występować w momencie, kiedy klasowe zasady są testowane, a nawet naruszane. Podczas zajęć prowadzonych przez nauczyciela często dochodzi do jego konfrontacji z uczniami np. poprzez przeszkadzanie nauczycielowi podczas prowadzenia zajęć. W takich sytuacjach nauczyciele swoim zachowaniem pokazują niejasne lub nieskuteczne sygnały, które działają odwrotnie niż w sposób zamierzony, gdyż zachęcają dzieci do łamania zasad, testowania nauczyciela i jego granic. Wyróżnia się taniec: przyzwolenia, restrykcyjny oraz połączenie dwóch poprzednich, czyli taniec mieszany.
Rodzaje kłamstwa na poszczególnych etapach rozwojowych3-4 latek - Kłamstwo raczej jest nieświadome, zmyślenia, działanie żywej wyobraźni - Nie wiadomo, gdzie jest fikcja, a gdzie jest rzeczywistość - Kiedy dziecko ma mało kontaktu z dziećmi i otacza się wymyślonymi przyjaciółmi - Gdy są rygorystyczni rodzice, to dziecko wymyśla przyjaciela na którego będzie mogło zrzucić winę - Kłamstwo ze strachu i pokazuje, że ma problemy - Zbyt rygorystyczni rodzice - Należy: zapewnić kontakt z rówieśnikami, ograniczyć bajki, gdy dziecko jest przebodźcowane, stosować łagodniejsze kary 5-6 lat - Boi się kary - Chce by otoczenie uważało go za grzeczne - Nie pamięta, jak było naprawdę - Fantazja miesza mu się z rzeczywistością i wydaje mu się, że mówi prawdę powyżej 7 lat - Boi się, że nie sprosta oczekiwaniom rodziców - Jest nadmiernie kontrolowany - Nie ma w domu prawa do intymności - Nie czuje się kochane - Nie radzi sobie ze swoimi problemami i boi się porozmawiać o nich - Nie czuje się w pełni akceptowane
Dziecko najczęściej kłamie w wieku...8 lat - wtedy to zjawisko narasta lawinowo. Dzieje się tak szczególnie, gdy dziecko ma bujną wyobraźnię, a my nie pomogliśmy mu odróżnić fikcji od rzeczywistości. Przy nakryciu dziecka na kłamstwie, trzeba mu przedstawić lepszą opcję. Częste przyczyny kłamstwa to: lęk, lęk przed karą, chęć uwolnienia się od kary, obawa przed byciem ocenionym przez otoczenie, nadmierna kontrola i wymagania.
Pierwsza faza rozwoju moralnego (Piaget) u dzieciPoziom przedkonwencjonalny (jednostka wykazuje troskę o własny interes oraz zewnętrzne nagrody i kary) Posiada w sobie dwa stadia: - Stadium 1: kary i posłuszeństwa / moralności heteronomicznej. Moralność wywodzi się z wiedzy i autorytetu - Stadium 2: relatywizmu instrumentalnego / moralności instrumentalno-hedonistycznej (moralność to troszczenie się o siebie samego)
Rodzaje kłamstwa- Pseudokłamstwo / kłamstwo pozorne - przejawia się w wieku przedszkolnym (dziecko nie do końca odróżnia rzeczywistość od fikcji) - dziecko zmyśla różne fantazje i historie. Często nieświadomie wplątuje w swoje wypowiedzi informacje nieprawdziwe. Dziecko nie ma jednak na celu wprowadzenia drugiej osoby w błąd. W czasie zabaw dzieci tworzą własny świat, a poźniej miesza mu się to z rzeczywistością i rodzic myśli, że ono kłamie, ale ono tylko przedstawia świat zgodnie ze swoimi pragnieniami. Około 6 r.ż odróżnia fikcje od rzeczywistości - Kłamstwa rozmyślne - Dziecko już potrafi rozpoznać rzeczywistość od fikcji. Wie kogo chce okłamać, jak to zrobić i ma już cel w kłamaniu. Świadomie przekazuje błędne informacje w celu wprowadzenia w błąd. Kłamstwo np. aby wywołać u kogoś uczucie akceptacji, podziwu czy zazdrości względem dziecka. Chęć uniknięcia kary lub osiągnięcia korzyści. - Kłamstwo obronne - u dzieci, które są karane za byle co przez rodziców, brak poczucia bezpieczeństwa w domu; kłamie w celu poczucia się bezpiecznie - Kłamstwo dążeniowe - pojawia się, gdy dziecko chce coś dla siebie zdobyć; Mogą wynikać z podejść egoistycznych. Mają na celu zaspokojenie swoich potrzeb. - Kłamstwo rzeczywiste - świadome wprowadzenie w błąd. Dziecko odkrywa, że kłamiąc łatwiej jest coś osiągnąć. Dziecko wie, czego wymagają dorośli i aby temu sprostać zaczyna kłamać. Również naśladowuje dorosłych, rówieśników i tym podobne.
Nadopiekuńczość - co toJest formą opieki, polegająca na nadmiernym ingerowaniu w sposób funkcjonowania osoby; wyręczaniu dziecka; nadmiernym ochranianiu. Nadopiekuńczość to nadmierna troska o innych ludzi, najczęściej dzieci lub życiowych partnerów. Wynika z lęku w gruncie rzeczy jest zaspokajaniem własnych potrzeb, ze szkodą dla otaczanych troską osób. Nie należy mylić jej z opiekuńczością, która jest naturalną konsekwencją miłości.
Jak rozpoznać nadopiekuńczość? (u rodzica)- przesadny strach o dziecko - potrzeba niezdrowej kontroli dotyczącej każdej czynności wykonywanej przez dziecko - rodzice starają się zrobić wszystko, aby dziecko nie popełniało ich błędów, nie widzą tego, że dziecko dorasta i może samo decydować o sobie - nie pozwalają na podejmowanie własnych samodzielnych decyzji - myślenie za dziecko - rozwiązywanie wszystkich problemów za dziecko - nie tłumaczą dziecku konsekwencji nieprzestrzegania ustalonych reguł z obawy przed zranieniem dziecka (które powinne być wyjaśniane, żeby dziecko uczynić świadomym i odpowiedzialnym. W zamian za to reagują pobłażliwie, zwalniając tym samym dziecko z jego obowiązków.
Przyczyny nadopiekuńczej postawy rodziców- neurotyczna osobowość - trudności prokreacyjne, wcześniejsza utrata dziecka, skłanianie matki przez męża lub członków rodziny do usunięcia ciąży - zaburzone relacje małżeńskie, utrata partnera, samotne macierzyństwo - jedynactwo - przekazy międzygeneracyjne
Skutki nadopiekuńczości- podejście bezkrytyczne - uleganie żądaniom - tolerowanie niedopuszczalnych czynów - słabo ustalone zasady - brak samodzielności - braki w zdobywaniu nowych doświadczeń - brak poczucia obowiązku - mało wiary we własne możliwości - nieprawidłowe funkcjonowanie wśród rówieśników
Negatywny wpływ postawy nadopiekuńczości rodzicówNie pozwala na naukę na błędach, wzbudza w dzieciach silne lęki, że świat nie jest przyjemnym miejscem. Wbrew pozorom, nie chroni ich to przed zagrożeniem, ale wprowadza organizm w ciągły stan napięcia. W przyszłości taki człowiek jest szczególnie narażony na życie w ciągłym lęku, depresję, wypalenie, wycofanie.
Helikopterowi rodzice"To rodzice, którzy ""krążą"" nad dzieckiem w sposób uniemożliwiający przygotowanie go do samodzielności. W takim przypadku rodzice stawiają dziecko zawsze na pierwszym miejscu."
Objawy nadopiekuńczości"Nieustanne pytanie dziecka: ""jesteś głodny?"", ""nie jest ci zimno?""Spanie z dzieckiemUleganie / odpuszczanieSzykowanie ubrańRezygnacja z każdej przyjemności, żeby spędzać czas z dzieckiemPakowanie plecaka dzieckaBrak obowiązków domowych"