O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM, FAN VA
INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
PEDAGOGIK INNOVATSIYALAR, PROFESSIONAL
TA’LIM BOSHQARUV HAMDA PEDAGOG KADRLARNI
QAYTA TAYYORLASH VA ULARNING MALAKASINI
OSHIRISH INSTITUTI
MTTDA JISMONIY
SOG‘LOMLASHTIRISH
ISHLARI
Toshkent – 2023
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM
VAZIRLIGI
Jizzax viloyati kasbiy ta’limni rivojlantirish va muvofiqlashtirish hududiy
boshqarmasi
Jizzax viloyati Baxmal 2-son pedagogika kolleji
MTTda jismoniy sog‘lomlashtirish ishlari
o‘quv amaliyotidan
O‘QITISH MATERIALLARI
Tayyorlov yo‘nalishi:
Kasb:
010102-Maktabgacha ta’lim
4011010-Maktabgacha ta’lim tashkiloti tarbiyachisi
O‘qitish materiallari 2-son pedagogika kolleji pedagogik kengashining 2022
yil “30”08 dagi “1” sonli yig‘ilishida o‘quv jarayoniga qo‘llashga tavsiya etildi.
O‘qitish materiallari “Maxsus“ fanlar kafedrasining 2022 yil “30”08 dagi “1”
sonli yig‘ilishida muhokama etildi va ma’qullandi.
Kafedra mudiri:
O‘qituvchi(ishlab chiqarish ta’limi ustasi)
2022 yil
Ishquvatov G‘
Ishquvatov G‘
To‘plam muallifi haqida ma’lumot
O‘qituvchi
Ishquvatov G‘ulom Yusupovich
Ma’lumoti
Oliy
Mutaxassisligi
Jismoniy tarbiya va jismoniy
madaniyat
Pedagogik ish staji
10 yil
Ish joyi:
Baxmal 2-son pedagogika kolleji
Elektron pochta manzili
gulom198611@gmail.com
Telefon raqami
+998 99 114 11 86
O`qitish materiallari to`plam tarkibi
t/r
1
2
3
4
5
6
To`plam tarkibi
Ishchi o’quv dasturi
Taqvim-mavzu rejasi
Fanning ta’lim texnologiyalari
Mavzular to`plami
Baholash vositalari
Vizual-didaktik resurslar
Shakli(sahifasi)
O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI
MAKTABGACHA TA’LIM VAZIRLIGI
JIZZAX VILOYATI MAKTABGACHA TA’LIM
BOSHQARMASI
Jizzax viloyati Bahmal 2-son pedagogika
kolleji
MTTDA JISMONIY SOG‘LOMLASHTIRISH ISHLARI
O‘QUV AMALIYOTIDAN
ISHCHI DASTURI
Kasb (mutaxassislik) kodi va
nomi:
4.11.02.02.- Maktabgacha ta’lim
Kvalifikasiya nomi:
Maktabgacha ta’lim tashkiloti tarbiyachisi
O'quv rejadagi tartib raqami:
2.1.13
Ajratilgan soat:
60
Toshkent – 2022
Baxmal 2-son pedagogika kollejining 2022 yil_______________dagi pedagogic
kengashida muhkoma qilingan (bayonnoma № _________ ) va 2022yil dagi
______________________________________________ -son buyrug'i bilan
tasdiqlangan.
Tuzuvchilar:
Ishquvatov G’ulom Yusupovich
(F.I.SH)
(imzo)
Baxmal 2-son pedagogika kolleji maxsus
fan o’qituvchisi
(ish joyi va lavozimi)
_________________________
_____________
(F.I.SH)
(imzo)
_____________________________
(ish joyi va lavozimi)
Taqrizchilar::
M.Muhammadiyeva
(F.I.SH)
(imzo)
Baxmal 2-son pedagogika kolleji maxsus
fan o’qituvchisi
(ish joyi va lavozimi)
_________________________
_____________
(F.I.SH)
(imzo)
_____________________________
(ish joyi va lavozimi)
KIRISH
Maktabgacha ta’lim tarbiyachisi kasbi, Maktabgacha ta’lim tashkiloti
tarbiyachisi kvalifikasiyasi bo'yicha o'quv ,ishlab chiqarish va diplom oldi amaliyoti
ishchi dasturlari Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligining 2021 yil 22 apreldagi 87
05-315 xati ilovasiga asosan ishlab chiqildi. Bu ilovada "Professional ta'lim
muassasalarida o'quv va ishlab chiqarish (diplom oldi, pedagogik) amaliyotlaridan
ishchi dasturlarni ishlab chiqish bo'yicha uslubiy tavsiyalar" namunasi ishlab
chiqilgan.Uslubiy tavsiyalar Pedagogik innovasiyalar, kasb- hunar ta'limi boshqaruv
hamda pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish
institutining ilmiy-pedagogik Kengashning 2021 yil 27 fevraldagi 2-sonli majlis
bayoni bilan ma'qullangan.
Ushbu uslubiy tavsiyalar professional ta'lim tizimida tayyorlanadigan kasb va
mutaxassisliklarning malaka talablariga muvofiq professional ta'lim muassasalari
o'qituvchi va ishlab chiqarish ta'limi ustalariga o'quv va ishlab chiqarish (diplom
oldi, pedagogik )amaliyotlari ishchi o'quv dasturlarini ishlab chiqishda amaliy va
metodik ko'rsatma sifatida ishlab chiqilgan.
Amaliyot dasturini ishlab chiqish murakkab jarayon hisoblanib, uni amalga
oshirishda maxsus fan o'qituvchilari va ishlab chiqarish ta'limi ustalaridan tegishli
bilim va ko'nikmalarga ega bo'lishni talab qiladi.
1. O'QUV AMALIYOTI DASTURINING PASPORTI
1.1.Mutaxasistayyorlashdaamaliyotdasturiningo'rni
Mutaxassis tayyorlashda o'quv amaliyoti dasturining "Maktabgacha ta’lim
tarbiyachisi" kasbi doirasida amaliyotning tashkil etishning o'rni va ahamiyati
shundan iboratki,professional ta'lim tizimidagi ta'lim muassasalarida maxsus fanlar
kesimida o'quv amaliyoti ishchi o'quv dasturlarini va malaka talablari yangi modeli
va mazmunini kompetensiyaviy yondoshuvlar asosida ishlab chiqish,
takomillashtirish professional ta'lim darajasi (boshlang'ich, o'rta va o'rta
maxsus)ning o'qitish materiallarini va didaktik materiallarni yaratishda asos bo'lib
xizmat qiladi.
O'quv amaliyotining ishchi o'quv dasturi tegishli mutaxassislik tayyorlash
uchun asosiy hujjat hisoblanadi. Shuningdek, mutaxasis tayyorlashda amaliyot
dasturining o'qitish natjasi belgilangan aniq ketma-ketlik asosida va umumiy,
kasbiy kompetensiyalarni rivojlantirishga mo'jallangan. Mazkur yo'riqnomada
ishchi o'quv dasturlarini ishlab chiqish bosqichlariga qo'yiladigan talablar belgilab
qo'yilgan. Mutaxasis tayyorlashda amaliyot dasturining o'rni va dolzarbligi shundan
iboratki, kasbiy tayyorgarlikni ta'minlash va ta'lim dasturlarini amalga oshirishda
kasb standartlari va Worldskills standartlari talablariga muvofiq ,mehnat bozorida
raqobatbardosh kadrlarni tayyorlashda kompetensiyaga asoslangan yondashuvni
hisobga olgan holda o'quvchilarni amaliy mashg'ulotlarini natijalarini baholash
bo'yicha
yagona
yondashuvga
mezoni
hisoblanadi.
1.2.
O'quvamaliyotiningmaqsadvavazifalari
1.2.1. Amaliyot mashg'ulotining maqsadi
Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy sog‘lomlashtirish ishlari o‘quv
amaliyoti o‘quvchilarga MTTda ilk yoshdan boshlab to maktab yoshiga yetgunga
qadar bolalarni jismoniy rivojlantirish, bola hayotini muhofaza qilish, sog‘lig‘ini
yaxshilash, mustaxkamlash, har tomonlama sog‘lom, baquvvat, chiniqqan, o‘z
harakatini yaxshi boshqara oladigan, jismoniy tarbiya va sport mashqlarini
sevadigan, maktabdagi o‘qishga kelgusidagi faol ijodiy faoliyatga nisbatan
qobiliyatli bola shaxsini shakllantirish.
1.2.2. Amaliyot mashg'ulotining vazifalari
Ushbu o'quv amaliyoti bosqichida har bir o'quvchi uchun amaliyot uchun
ajratilgan 60 soat vaqtni dasturda belgilangan kompetensiyalarni shakllantirish
uchun muhim bo'lgan amaliy, zarur va yetarli amaliy ko'nikmalarni shakllantirish
uchun to'g'ri taqsimlash. Amaliyot dasturiga muvofiq boshlang'ich kasbiy tajribani
rivojlantirish uchun amaliyot xonalarida sharoit yaratish. O'quvchini ongli
tushunishiga va o'z faoliyatini baholashga jalb etish uchun sharoit yaratish. Ish
beruvchilarni talablari va professional ta'lim muasasasida o'quv amaliyotini tashkil
etish va o'tkazishga qo'yiladigan maxsus talablar asosida ish joyini tashkil etish.
Amaliyot natijalarini ro'yxatdan o'tkazish yoki hujjatlar bilan ishlash bo'yicha
qo'shimcha izohlar berish.
1.1.Amaliyotnatijalarivamazmunigaqo'yiladigantalablar
- Saflanish va qayta saflanish mashqlarini bilib oladi;
Asosiy harakat mashqlarini o‘rganadi;
Umumrivojlantiruvchi mashqlarni turlarini bajarishni o‘rganadi;
Asosiy harakat mashqlarini turlarini amalda mustaqil bajaradi;
Maktabgacha yoshdagi bolalar bilan badantarbiyani
tashkil etishni
va
o‘tkazishni o‘rganadi;
O‘yinlarni o‘tkazishda tarbiyachi yordamchisining rolini bilib oladi;
Jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarini tashkil etadi va o‘tkazadi;
Volleybol, basketbol, futbol, badminton va stol tennis o‘yinlarini o‘tkazish;
Bolalar uchun bayram tadbirlari haqida bilib oladi;
Quyosh, suv, havo vannalarini o‘tkazadi;
Maktabgacha tarbiya tashkilotlarida suv o‘yinlarini tashkil qilishni, “Akvamed
o‘yin va mashqlari” ni o‘tkazishni bilib oladi;
Qum o‘yinlarini tashkillashtirishni bilib oladi;
Kasbiy ko‘nikmalarni egallash va pedagogik amaliyotda qo‘llaydi;
O‘zlashtirilgan bilimlar bo‘yicha tajribalar o‘tkaza oladi, mustaqil ijodiy
fikrlashga o‘rgatadi.
2.AMALIYOTNATIJALARI
Kompetensiya nomi
Amaliyot natijasi nomi
Kompet
ensiya
kodi
KK-1.1. O’zbеkiston Rеspublikasining “Ilk va Davlat
talablari va “Ilk
maktabgacha
yoshdagi
bolalar qadam” o’quv dasturi asosida
rivojlanishiga
qo’yiladigan
davlat rеjalashtirilgan
mavzular
talablari” va MTT o’quv dasturi asosida bo’yicha ish olib boradi.
ta'lim-tarbiyaviy ishlarni rеjalashtirish Bolalarning
qiziqishini va
olib borish,
bolalarni individul hisobga
olib
mavzularga
ehtiyojlarini hisobga olgan
holda qo’shimchalar kirita oladi.
variativ dasturlarni qo’llay olish
Interfaol
metodlarni
qo’llaydi.
KK -1.2.
MTTga qamrab olinmagan bolalar bilan MTTda maktabga tayyorlov
ta’limiy jarayonni tashkil eta olish
guruhlarida ta’lim jarayonini
rejalashtiradi
KK -1.7.
Guruhlarda rivojlanish markazlarini Tarbiyachi bilan va mustaqil tashkil
etish, jihozlash, markazlarda holda
tegishli
guruhda bolalar
faoliyatini tashkil etish, rivojlanish
markazlarini
ko’rgazmalar, turli tanlovlar tashkil tashkil etadi, jihozlaydi, etish,
ochiq mashg’ulotlar o’tkazish va markazlarda
bolalar har bir
bolaning rivojlanish xaritasini faoliyatini tashkil etadi, yuritish,
natijalari bo’yicha bolalar bilan ko’rgazmalar,
tanlovlar yakka
ishlash;
ochiq
mashg’ulotlar
o’tkazadi.
Rivojlanish
xaritasini
yuritishda
tarbiyachiga yordamlashadi,
natijalari bo’yicha bolalar
bilan yakka ishlaydi
KK -1.9.
Tarbiyalanuvchilarning ota onasi bilan MTT ishiga oilalarni jalb
xamkorlikda
ishlash,bolalarni qilish
Oilalar
bilan
rivojlantirish va tarbiyalashda amaliy hamkorlikda ishlash
yordam va maslahatlar tashkil etish
KK
Bino ichida va yеr maydonchasida Yo’riqnoma talablari asosida
-1.10.
bolalarning sog’lig’i va hayotini ishlaydi, xavfsiz xudud va
muhofaza qilish yo’riqnomasi talablari sharoit tanlay oladi.
asosida tеgishli qat'iy nazoratni olib
borish;
KK
Ta'lim-tarbiya
jarayonida
axborot AKT
vositalari,
-1.15.
tеxnologiyalarni
qo’llash,
ta'lim rivojlantiruvchi
o’yinlar,
jarayonida
audiovizual
tеxnik taqdimotlardan
o’rinli
vositalardan foydalanish, bolalar uchun foydalanadi.
mo’ljallangan o’yinlar yaratish va
intеrnеtdan foydalanish
3.AMALIYOTMAVZULARREJASI(60soat)
Amaliy mashg’ulot mavzusi
IV-semestr
1
6
MTTda jismoniy mashqlarning
asosiy turlarini o‘tkazish
2
6
Turli yosh guruhlarda ertalabki
badantarbiya
mashqlarini
o‘tkazish
3
6
Jismoniy daqiqalarni ahamiyati
va o‘tkazish
4
6
Turli yosh guruhlarida harakatli
o‘yinlarni tashkil qilish va
o‘tkazish
5
6
MTTda o‘zbek milliy harakatli
o‘yinlarini va sport elementi
o‘yinlarini tashkil etish
6
6
MTMda
jismoniy
tarbiya
bayramlarini tashkil etish
7
6
Turli yosh guruhlarda jismoniy
tarbiya mashg'ulotini o‘tkazish.
Amaliyot natijasi
Ajratilga
n soat
t/r
60 soat
Saflanish va qayta saflanish
mashqlari, asosiy harakat mashqlari
va
umumrivojlantiruvchi
mashqlarni turlarini bajaradi;
Ertalabki
badan
tarbiya
mashqlarini o‘tkazadi. Turli yosh
guruhlarda ertalabki badantarbiya
mashqlarini o‘tkazadi va tahlil
qiladi;
Jismoniy daqiqalarni o‘tkazadi va
tahlil qiladi.
Musiqa jo‘rligida
mashg‘ulot
ishlanmasini tuzish uchun harakat
tanlaydi. Mashg‘ulotlar jarayonida
o‘tkaziladigan jismoniy daqiqalarni
mustaqil bajaradi
MTTda
harakatli
o‘yinlarni
ahamiyati.
Kichik
va
o’rta
guruhlarda harakatli
o‘yinlarni
tanlash
va o’tkazish. O‘yinlar
uchun jihozlar tayyorlashni biladi.
Milliy harakatli o’yinlarini paydo
bo‘lishi. Ularning bolalar tarbiyasiga
va rivojlanishiga ta’siri. Milliy
harakatli o‘yinlarining tarbiyaviy
ahamiyatini biladi.
Jismoniy tarbiya bayramlarini tashkil
qiladi
“Sog‘lomjon– polvonjon”;
“Оtam onam va men” bayramlarini
o‘tkazadi.
Maktabgacha yoshdagi bolalarni
jismoniy
tarbiyalashda
ta’lim metodlari
va
usullarini
biladi.
Jismoniy
tarbiya
mashg‘ulotlarini
o‘tkazishda harakat ko‘nikmalarini
hosil qilish va jismoniy sifatlarni
tarbiyalashni biladi.
8
Maktabgacha
ta'lim 6
tashkilotlarida
yozgi
sog'lomlashtirish
mavsumini
rejalashtirish,tashkil etish va
tahlil qilish
9
6
Maktabgacha yoshdagi bolalarni
chiniqtirish
10
"Akvamed"o‘yin va
mashqlarni,”Qum o‘yinlarini
tashkil etish
Jami
6
60
Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida
yozgi sog‘lomlashtirish mavsumini
tashkil etadi. Tarbiyalanuvchilarni
salomatligini mustahkamlash, to‘g‘ri
ovqatlanishni tashkil etadi.
Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida
chiniqtirish turlari: quyosh, suv va
havo vannalarini tashkil etish,
(artinish,
suv
quyish,
dush,
cho‘milish) va quyosh vannalaridan
foydalanadi.
Maktabgacha tarbiya tashkilotlarida
suv o‘yinlarini tashkil qiladi
“Qum”o‘yinlarini tashkillashtiradi
4.O'QUVAMALIYOTIMASHGULOTLARINIOTKAZISHDAZARU
R BOLADIGANZARURJIHOZLARHAMDAXOMASHYOVA
MATERIALLARMIQDORI
T/r
Biro'quvchiyokiguruhuchuntalabetiladi
Amaliy
Jixoz nomi
Miqdori
mashg'ulot
Xom-ashyo va
materiallar
nomi
O'lchov birligi
va miqdori
mavzusi
1
1.Sport
maydonchasi
2.Gimnastika
MTTda jismoniy skameykalar
mashqlarning
asosiy turlarini 3.Gimnastik
narvonchalar
o‘tkazish
4.obrich,lenta
1.Qog’oz
8
2
2.Ruchka va
turli rangli
qalamlar
Belgilangan
me’or talablari
asosida
4.Turli
bo’yoqlar
10
6.Ko’rgazmali
qurollar
2
1.Sport
maydonchasi
Belgilangan
me’or talablari
asosida
2.Gimnastika
skameykalar
Turli
yosh 3.Gimnastik
narvonchalar
guruhlarda
ertalabki
badantarbiya
4.obrich,lenta
mashqlarini
o‘tkazish
5.Kegli
1.Qog’oz
8
2
10
2.Ruchka va
turli rangli
qalamlar
4.Turli
bo’yoqlar
6.Koptoklar
7.Arqon
6.Ko’rgazmali
qurollar
3
1.Sport
maydonchasi
2.Gimnastika
skameykalar
Jismoniy
daqiqalarni
ahamiyati
o‘tkazish
3.Gimnastik
va narvonchalar
1.Qog’oz
8
2.Ruchka va
turli rangli
qalamlar
Belgilangan
me’or talablari
asosida
2
10
4.Turli
bo’yoqlar
4.obrich,lenta
6.Ko’rgazmali
qurollar
4
1.Sport
maydonchasi
Belgilangan
me’or talablari
asosida
2.Gimnastika
skameykalar
Turli
yosh 3.Gimnastik
narvonchalar
guruhlarida
harakatli
o‘yinlarni tashkil 4.obrich,lenta
qilish va
o‘tkazish
5.Kegli
1.Qog’oz
8
2
10
2.Ruchka va
turli rangli
qalamlar
4.Turli
bo’yoqlar
6.Koptoklar
6.Ko’rgazmali
qurollar
7.Arqon
5
1.Qog’oz
1.Sport
maydonchasi
MTTda o‘zbek
milliy harakatli
o‘yinlarini
va 2.Gimnastika
sport elementi skameykalar
o‘yinlarini
tashkil etish
3.Gimnastik
narvonchalar
2.Ruchka va
turli rangli
qalamlar
4.Turli
bo’yoqlar
8
6.Ko’rgazmali
Belgilangan
me’or talablari
asosida
4.obrich,lenta
2
qurollar
10
5.Kegli
6.Koptoklar
7.Arqon
6
1.Sport
maydonchasi
Belgilangan
me’or talablari
asosida
2.Gimnastika
skameykalar
1.Qog’oz
3.Gimnastik
narvonchalar
MTMda
jismoniy tarbiya
bayramlarini
4.obrich,lenta
tashkil etish
5.Kegli
8
2
10
2.Ruchka va
turli rangli
qalamlar
4.Turli
bo’yoqlar
6.Koptoklar
7
7.Arqon
6.Ko’rgazmali
qurollar
1.Sport
maydonchasi
1.Qog’oz
2.Gimnastika
yosh skameykalar
Turli
guruhlarda
jismoniy tarbiya 3.Gimnastik
narvonchalar
mashg'ulotini
o‘tkazish.
4.obrich,lenta
5.Kegli
8
2
10
2.Ruchka va
turli rangli
qalamlar
4.Turli
bo’yoqlar
6.Ko’rgazmali
qurollar
Belgilangan
me’or talablari
asosida
6.Koptoklar
7.Arqon
8
1.Sport
maydonchasi
Maktabgacha
ta'lim
tashkilotlarida
yozgi
sog'lomlashtiris
h
mavsumini
rejalashtirish,tas
hkil etish va
tahlil qilish
Belgilangan
me’or talablari
asosida
2.Gimnastika
skameykalar
1.Qog’oz
3.Gimnastik
narvonchalar
8
4.obrich,lenta
2
5.Kegli
10
2.Ruchka va
turli rangli
qalamlar
4.Turli
bo’yoqlar
6.Koptoklar
6.Ko’rgazmali
qurollar
7.Arqon
9
1.Sport
maydonchasi
Belgilangan
me’or talablari
asosida
2.Gimnastika
skameykalar
Maktabgacha
yoshdagi
bolalarni
chiniqtirish
1.Qog’oz
3.Gimnastik
narvonchalar
8
4.obrich,lenta
2
5.Kegli
10
2.Ruchka va
turli rangli
qalamlar
4.Turli
bo’yoqlar
6.Koptoklar
7.Arqon
6.Ko’rgazmali
qurollar
10
"Akvamed"o‘y
in
va 1.Sport
mashqlarni,”Q maydonchasi
um o‘yinlarini
tashkil etish
2.Gimnastika
skameykalar
1.Qog’oz
2.Ruchka va
turli rangli
qalamlar
3.Gimnastik
narvonchalar
8
Belgilangan
me’or talablari
asosida
4.Turli
bo’yoqlar
4.obrich,lenta
2
5.Kegli
10
6.Ko’rgazmali
qurollar
6.Koptoklar
7.suv
7.Arqon
8.qum
6. AMALIYOT NATIJALARINI NAZORAT QILISH
Komp Kompetensiya nomi
etensiy
a kodi
KK-1.1 O’zbеkiston
.
Rеspublikasining “Ilk
va
maktabgacha
yoshdagi
bolalar
rivojlanishiga
qo’yiladigan
davlat
talablari” va MTT
o’quv dasturi asosida
ta'lim-tarbiyaviy
ishlarni rеjalashtirish
va
olib
borish,
maktab ta'limiga sifatli
tayyorlash, bolalarni
individul extiyojlarini
hisobga olgan xolda
variativ
dasturlarni
qo’llay olish;
Bino ichida va yer
KK
Amaliyot natijasi va
nomi
Nazorat shakllari va
baholash usullari
Davlat talablari va
Yakka nazorat:
“Ilk qadam” o’quv
Davlat
xujjatlarini
dasturi
asosida tushunish va qo’llash;
rеjalashtirilgan
- Amaliy mashg’ulotlar, mavzular bo’yicha
ta’limiy
o’yinlar,
ish
olib
boradi.
individual
Bolalarning
topshiriqlar,
qiziqishini hisobga - Interfaol
metodlarni
olib
mavzularga
qo’llash;
qo’shimchalar kirita
- ijodiy ishlar.
oladi.
Interfaol
metodlarni qo’llaydi.
Bino ichida va yer
Yakka nazorat:
-1.2.
maydonchasida
bolalarning sog’lig’I va
hayotini
muxofaza
qilish
yoriqnomasi
talablari asosida qat’iy
nazoratni olib borish
KK
-1.7.
Guruhlarda
rivojlanish
markazlarini tashkil
etish,
jihozlash,
markazlarda bolalar
faoliyatini
tashkil
etish, ko’rgazmalar,
turli tanlovlar tashkil
etish,
ochiq
mashg’ulotlar
o’tkazish va
har bir
bolaning rivojlanish
xaritasini
yuritish,
natijalari
bo’yicha
bolalar bilan yakka
ishlash;
KK
1.9.
Guruhlarda tarbiyachi bilanbirgalikda
rivojlanish markazlarini
va bolalar faoliyatini
tashkil
etish,jixozlash,sayr,turl
i
tanlovlar,musobaqalar,
ko’ngil
ochish
soatlarini,bayram
ertaliklarini
tahkil
etish,ta’limiy-tarbiyavi
y
faoliyat
uchun
ko’rgazmalar
tayyorlash.
KK
1.10.
Bino ichida va yеr maydonchasida
bolalarning sog’lig’i
maydonchasida
bolalarning sog’lig’I
va hayotini muxofaza
qilish
yoriqnomasi
talablari
asosida
qat’iy nazoratni olib
boradi
Tarbiyachi bilan va
mustaqil
holda
tegishli
guruhda
rivojlanish
markazlarini tashkil
etadi,
jihozlaydi,
markazlarda bolalar
faoliyatini
tashkil
etadi, ko’rgazmalar,
tanlovlar
ochiq
mashg’ulotlar
o’tkazadi. Rivojlanish
xaritasini yuritishda
tarbiyachiga
yordamlashadi,
natijalari
bo’yicha
bolalar bilan yakka
ishlaydi
Guruhlarda tarbiyachi
bilanbirgalikda
rivojlanish
markazlarini
va
bolalar
faoliyatini
tashkil
etish,jixozlash,sayr,tu
rli
tanlovlar,musobaqala
r,ko’ngil
ochish
soatlarini,bayram
ertaliklarini
tahkil
etish,ta’limiy-tarbiya
viy faoliyat uchun
ko’rgazmalar
tayyorlaydi.
Yo’riqnomasi
talablari
asosida
ishlaydi,
xavfsiz
“Bolalar sog‘lig‘i va
hayotini
muhofaza
qilish”
to’g‘risidagi
nizom
bo’yicha
og‘zaki
baholash
Amaliy ishlar bo’yicha
baholash:
- MTTda rivojlanish
markazlarida
bolalar faoliyatini tashkil
etish;
-guruhiy
va
ochiq
mashg’ulotlar o’tkazish.
-ko’rgazmalar
tashkil
etish;
-bolaning
rivojlanish
xaritasini
yuritish,
natijalari
bo’yicha bolalar bilan
yakka ishlash.
- kuzatuv daftarini yuritish,
hisobot yozish;
Amaliy ishlar bo’yicha
baholash:
- MTTda rivojlanish
markazlarida
bolalar faoliyatini tashkil
etish;
-guruhiy
va
ochiq
mashg‘ulotlar o’tkazish.
-ko’rgazmalar
tashkil
etish;
-bolaning
rivojlanish
xaritasini
yuritish,
natijalari
bo’yicha bolalar bilan
yakka ishlash.
- kuzatuv daftarini yuritish,
hisobot yozish;
Yakka nazorat:
- “Bolalar sog’lig’i va
hayotini
muhofaza
KK
-1.15.
va hayotini muhofaza
qilish
yo’riqnomasi
talablari
asosida
tеgishli
qat'iy nazoratni olib
borish;
Ta'lim-tarbiya
jarayonida
axborot
tеxnologiyalarni
qo’llash,
ta'lim
jarayonida audiovizual
tеxnik
vositalardan
foydalanish, bolalar
uchun mo’ljallangan
o’yinlar yaratish va
intеrnеtdan
foydalanish
xudud va sharoit
tanlay oladi.
qilish” to’g’risidagi
nizom
bo’yicha
og’zaki
baholash
AKT
vositalari,
Amaliy
topshiriqlar
rivojlantiruvchi
bo’yicha
o’yinlar,
taqdimotlardan o’rinli individual baholash:
- Internetdan maqsadli
foydalanadi.
foydalangan
holda
ta’lim jarayoni uchun
taqdimotlar;
- videooliklar;
- ko’rsatuvlar;
- rivojlantiruvchi
o’yinlar tayyorlash va
qo’llash
Tavsiya etiladigan adabiyotlar roʼyxati.
1. Shavkat Mirziyoev "Milliy taraqqiyot yo'limizni qat'iyat bilan davom
ettirib,yangi bosqichga ko'taramiz" Toshkent – "O'zbekiston"-2018.
2. Shavkat Mirziyoev "Xalqimizning roziligi bizning faoliyatimizga berilgan
eng oliy Baxodir" Toshkent – "O'zbekiston"-2018.
3. Shavkat Mirziyoev "Erkin va farovon, demokratik O'zbekiston davlatini
birgalikda barpo etamiz" Toshkent – "O'zbekiston"-2016.
4. Shavkat Mirziyoev "Tanqidiy tahlil, qat'iy tartib-intizom va shaxsiy
javobgarlik - har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo'lishi kerak"
Toshkent – "O'zbekiston"-2017.
5. Shavkat Mirziyoev "Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta'minlash –
yurt taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi" Toshkent –
"O'zbekiston"-2017.
6. Shavkat Mirziyoev "Buyuk kelajagimizni mard va olijanob halqimiz bilan
birga quramiz" Toshkent – "O'zbekiston"-2018.
7. Shavkat Mirziyoev "Niyati ulug' xalqning ishi ham ulug', hayoti yorug'va
kelajagi farovon bo'ladi" Toshkent – "O'zbekiston"-2019
8. O‘zbеkiston Rеspublikasi Prеzidеntining ”Maktabgacha ta’lim tizimini
2030 yilgacha rivojlantirish kontsеpsiyasini tasdiqlash to‘g‘risida” 2019
yil 8 may PQ 4312 qarori.
9. O‘zbekiston Rеspublikasining “Ilk va maktabgacha yoshdagi bolalar
rivojlanishiga qo‘yiladigan davlat talablari”. 2018 yil 18 iyundagi 1-mh
son qarori.
10.M.X.Tadjiyeva; S.I.Xusanho‘jayeva “Maktabgacha tarbiya yoshidagi
bolalarni jismoniy tarbiyalash nazariyasi va metodikasi” .Qo‘llanma.–
Moliya
–iqtisod.
2013y\
11.“Sog‘lom avlod dasturi”. Qo‘llanma . – T,: 2000
12.M.K.Mahkamjonov. “Jismoniy tarbiya nazariyasi va metodikasi” Ma’ruza
matni, qo‘llanma.-Toshkent-2000y.
13.“Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida yozgi sog’lomlashtirish mavsumini
tashkil etish”- O’zbekiston Respublikasi Maktabgacha ta’lim vazirligi;
Toshkent shahar maktabgacha ta;lim Bosh boshqarmasi - Toshkent 2019.
Internet manbaalari
www.ziyonet.uz
www.ped-kopilka.ru
www.resobr.ru
www.maam.ru detskijsad;
www.tdpu.uz
www.referatlar.uz
www.jlmt.uz
“MTT xujjatlari va ko‘rgazmalari” telegram kanali @bogchamfaxrim.
Baxmal 2-son pedagogika kolleji maxsus fan o‘qituvchisi
Ishquvatov G‘ulomning 2022-2023 yil uchun MTTda jismoniy sog‘lomlashtirish
ishlari fanidan
TAQVIM-MAVZUV REJASI
Jami
Nazariy
Amaliy
1
2
3
4
5
6
1
40110102-Maktabgacha
ta'lim
tashkiloti
tarbiyachisi
90
60
60
7
8
Seminar
Kasblar va guruhlar
Laborat
oriya
Kurs
ishi
T/r
Xammasi
Umumiy ajratilgan vaqt(soat)
Auditoriyadagi
Musta
qil
ta’lim
9
10
30
Taqvimiy mavzular rejasi "Maxsus fanlar" kafedrasining 2022 yil " 30"08
dagi №-1sonli yig‘ilishida muhokama etilib maqullandi
Kafedra mudiri:
G‘.Ishquvatov
№
O‘tiladigan
mavzular nomi
MTTda jismoniy
mashqlarning
1
asosiy
turlarini
o‘tkazish
Turli
yosh
guruhlarda ertalabki
badantarbiya
2
mashqlarini
o‘tkazish
Jismoniy
daqiqalarni
3
ahamiyati
o‘tkazish
va
Turli
yosh
guruhlarida
4 harakatli o‘yinlarni
tashkil qilish va
o‘tkazish
MTTda
o‘zbek
milliy
harakatli
o‘yinlarini va sport
5
elementi o‘yinlarini
tashkil etish
MTMda jismoniy
tarbiya
6
bayramlarini tashkil
etish
Turli
yosh
guruhlarda
7 jismoniy
tarbiya
mashg'ulotini
o‘tkazish.
Jami
Fan: "MTTda jismoniy sog‘lomlashtirish ishlari "o‘quv amaliyoti
O‘qitishni
ng
tashkiliy
shakli
6
Amaliy
6
Amaliy
Mustaqil
ta'lim
4
6
Amaliy
2
6
Amaliy
2
6
Amaliy
4
6
Amaliy
2
6
Amaliy
4
O‘quv
sana
chilar ning
bilim va
ko‘nikma _____- _____larini
guruh
guruh
baholash
Yo‘riqno
ma
asosida
amaliy
topshiriq
Yo‘riqno
ma
asosida
amaliy
topshiriq
Yo‘riqno
ma
asosida
amaliy
topshiriq
Yo‘riqno
ma
asosida
amaliy
topshiriq
Yo‘riqno
ma
asosida
amaliy
topshiriq
Yo‘riqno
ma
asosida
amaliy
topshiriq
Yo‘riqno
ma
asosida
amaliy
topshiriq
Maktabgacha ta'lim
tashkilotlarida
yozgi
sog'lomlashtirish
8
mavsumini
rejalashtirish,tashki
l etish va tahlil
qilish
Maktabgacha
9 yoshdagi bolalarni
chiniqtirish
1
0
"Akvamed"o‘yin
va
mashqlarni,”Qum
o‘yinlarini tashkil
etish
Jami soat:
6
4
Amaliy
6
Amaliy
4
6
Amaliy
4
Yo‘riqno
ma
asosida
amaliy
topshiriq
Yo‘riqno
ma
asosida
amaliy
topshiriq
Yo‘riqno
ma
asosida
amaliy
topshiriq
30
60
Foydalanilgan adabiyotlar
1.M.K.Mahkamjonov. “Jismoniy tarbiya nazariyasi
va metodikasi”
Ma’ruza matni, qo‘llanma.-Toshkent-2000y.
2.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva “Jismoniy
tarbiya nazariyasi va
metodikasi” Toshkent “IQTISOD-MOLIYA”2017
3.’’Maktabgacha yoshdagi bolalar rivojlanishiga qo‘yilgan Davlat talablari”
O‘zRXTB.MMXQTMORO‘MM 2017
4.“Ilk qadam” tayanch dasturi. Toshkent..2018 yil
13
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM
VAZIRLIGI
Jizzax viloyati kasbiy ta’limni rivojlantirish va muvofiqlashtirish hududiy
boshqarmasi
Jizzax viloyati Baxmal 2-son pedagogika kolleji
MTTda sog‘lomlashtirish ishlari
O‘quv amaliyotidan
Fanning ta’lim texnologiyalari
Ishquvatov G‘
Maxsus fanlar kafedrasi mudiri :
O‘qituvchi :
Ishquvatov G‘
2022-yil
Fanning ta’lim texnologiyalari
O‘quv amaliyoti mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi
1-Mavzu :MTTda jismoniy mashqlarni asosiy turlarini o‘tkazish (saflanish
va qayta saflanish mashqlari,asosiy harakat mashqlari,URM). O‘quv
amaliyoti mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi modeli
Vaqt: 240 daqiqa
Ta’lim
oluvchilar
soni:
nafar
O‘quv mashg‘uloti shakli va turi
Amaliy
1. MTTda jismoniy mashqlarni asosiy
O‘quv mashg‘uloti rejasi, / tuzilishi
turlarini o‘tkazish (saflanish va qayta
saflanish mashqlari,asosiy harakat
mashqlari,URM)yo‘riqnomasi
bilan
tanishtirishkerakli jixozlarni tayyorlash.
1.Saflanish
va
qayta
saflanish mashqlarini o‘tkazish.
2.Asosiy harakat mashqlarini o‘tkazish.
3.URM mashqlarini o‘tkazish.
O‘quv mashg‘uloti maqsadi:MTTda jismoniy mashqlarni asosiy turlarini
o‘tkazish (saflanish va qayta saflanish mashqlari,asosiy harakat mashqlari,URM)
mashqlari bo‘yicha nazariy va amaliy bilimlari to‘grisida ma’lumot berish va
ularda mavzu mustahkamlash, ko‘nikma va malakalarni shakllantirish
O‘qitish natijasi
MTTda
jismoniy
mashqlarni
asosiy turlarini o‘tkazish (saflanish va
qayta saflanish mashqlari,asosiy harakat
mashqlari
bo’yicha
mavzuni
o‘zlashtirish natijasida ta’lim oluvchida
shakllanadigan asosiy bilim, ko‘nikma
yoki kompetensiyalar.
Pedagogik vazifalar:
O‘quv faoliyat natijalari:
1. MTTda jismoniy mashqlarni asosiy 1. MTTda jismoniy mashqlarni asosiy
turlarini o‘tkazish (saflanish va qayta turlarini o‘tkazish (saflanish va qayta
saflanish mashqlari,asosiy
harakat saflanish
mashqlari,asosiy harakat
mashqlari bilan tanishtirish;
mashqlari bilan tanishadi;
2. MTTda jismoniy mashqlarni asosiy 2. MTTda jismoniy mashqlarni asosiy
turlarini o‘tkazish (saflanish va qayta turlarini o‘tkazish (saflanish va qayta
saflanish mashqlari,asosiy
harakat saflanish
mashqlari,asosiy harakat
mashqlarini tushuntirish;
mashqlarini gapirib beradi;
3. MTTda jismoniy mashqlarni asosiy 3. MTTda jismoniy mashqlarni asosiy
turlarini o‘tkazish (saflanish va qayta turlarini o‘tkazish (saflanish va qayta
saflanish mashqlari,asosiy
harakat saflanish
mashqlari,asosiy harakat
mashqlarini ko‘rsatish;
mashqlarini takrorlab ko‘rsatadi;
4. MTTda jismoniy mashqlarni asosiy 4. MTTda jismoniy mashqlarni asosiy
turlarini o‘tkazish (saflanish va qayta turlarini o‘tkazish (saflanish va qayta
saflanish mashqlari,asosiy
harakat saflanish
mashqlari,asosiy harakat
mashqlarini bajaish uchun yo‘riqnoma mashqlari
bajarish
bo’yicha
berish;
topshiriqlarni
yo‘riqnoma asosida
5. MTTda jismoniy mashqlarni asosiy bajaradi;
turlarini o‘tkazish (saflanish va qayta 5. MTTda jismoniy mashqlarni asosiy
saflanish mashqlari,asosiy
harakat turlarini o‘tkazish (saflanish va qayta
mashqlarini yoritib berish;
saflanish
mashqlari,asosiy harakat
6. MTTda jismoniy mashqlarni asosiy
mashqlarini mustaqil bajaradilar;
turlarini o‘tkazish (saflanish va qayta
6. MTTda jismoniy mashqlarni asosiy
saflanish mashqlari,asosiy harakat turlarini o‘tkazish (saflanish va qayta
mashqlarini bajarishda yo‘l qo‘yilgan
saflanish mashqlari,asosiy harakat
xatolarni ko‘rsatish.
mashqlarini bajarishdagi
xatolar
ustida ishlaydilar.
O‘qitish usullari
Tushuntirish, ko‘rsatish, yo‘riqnoma
berish, mashq va boshqalar
O‘qitish vositalari
Yo‘riqli texnologik xarita, kerakli jixoz
va asboblar, ko‘rgazmali qurollar,
proektor, kodoskop, stendlar, slaydlar,
plakatlar va boshqalar
O‘quv faoliyatini tashkil etish shakli
Ommaviy, jamoaviy, guruxli, juftlikda,
yakka tartibda
O‘qitish sharoiti
Jixozlangan ustaxona
Qayta aloqaning usul va vositalari
Nazorat, bajarilgan ishlarni tekshirish,
ogzaki savol - javob, xisobot, va
boshqalar
O‘quv mashg‘ulotining texnologik xaritasi
Ish
Faoliyat mazmuni
bosqichlari
O‘qituvchi
Ta’lim oluvchi
va vaqti
1-O‘quv
Tashkiliy qism:
Mashgulotga
mashg‘ulotiga
1. Ta’lim oluvchilarning davomatini tayyorgarlik
kirish (
25 tekshiradi.
ko‘radilar.
daq.)
2. Ta’lim oluvchilarning mashg‘ulotga Amaliyotga
tayyorgarligini nazorat qiladi.
xavfsizlik texnikasi,
3. Amaliy mashg‘ulot nomi, rejasi, sanitariya va gigiena maqsad
va kutilayotgan natijalar bilan talablariga
rioya tanishtiradi.
qilgan xolda maxsus 4. Amaliy mashg‘ulotning baholash
kiyimda
keladi. mezonlari bilan tanishtiradi.
Xavfsizlik texnikasi Xavfsizlik texnikasi qoidalariga amal
jurnaliga
imzo
qilishni eslatadi.
qo‘yadiilar.
Tinglaydilar.
2-bosqich.
Kirish
yo‘riqnomasi
(50
daq). Savollarga
javob
Asosiy
O‘quvchilar bilimini faollashtirish:
beradi.
Tinglaydilar, ( 200 daq.)
1. Tezkor-so‘rov; savol-javob,
aqliy
chizadilar,
yozib
xujum orqali bilimlarni faollashtiradi.
oladilar.
3-bosqich
Yakuniy
(15daq.)
Yangi o‘quv material bayoni:
2. O‘quv amaliyoti mavzusi bo‘yicha
umumiy ma’lumot beradi, ish jarayonini
tushuntiradi;
Joriy yo‘riqnoma (135 daq;). Yangi
o‘quv material bo‘yicha amaliy mashq
bajarish.
3. Ta’lim oluvchilarni ish joylariga
taqsimlab
amaliy
ish
yuzasidan
yo‘riqnomali texnologik xarita (1-ilova)
xamda mustaqil ish bajarish uchun
xom-ashyo
tarqatadi
va
ko‘rsatmalar beradi.
4. Mustaqil ishlarni bajarilishini maqs
adli aylanish vaqtida nazorat qiladi va ish
jarayonida o‘quvchilar tomonidan qo‘ygan
xatolarni ko‘ rsatadi.
Yakuniy yo‘riqnoma (15 daq):
Mashgulot tugaganidan so‘ng ish joylarini
talab darajasiga keltiradi. Tayyorlangan
mahsulotni qabul qiladi.
Yakunlash:
1. O‘quvchilarni amaliy mashg‘ulot
bo‘yicha baxolarini elon qiladi (2-ilova);
2. Kelgusi
kasbiy
faoliyatlarida
amaliyotda bajargan ishlarining ahamiyati
va muhimligiga o‘quvchilar e’tiborini
qaratadi,
Kelgusi mashg‘ulot
mavzusi bilan
tanishtirib uyga vazifa beradi (3-ilova).
Ta’lim oluvchilar
u3ish
joylariga
turadilar, mashgulot
radbari kursatmalari
va
yurikli
texnologik xaritaga
rioya qilgan xolda
bajaradilar.
Xatolarni
to‘g‘irlaydilar.
Foydalanilgan
jixozlarni mashgulot
radbariga
topshiradilar.
Ish
joyini tozalaydilar.
Tinglaydilar.
Topshiriqni yozib
oladilar
Yo‘riqli texnologik xarita (o‘quv amaliyoti uchun)
(1-ilova)
Kasb kodi va nomi: 4.11.02.02.- maktabgacha ta’lim tarbiyachisi
O‘quv amaliyot nomi: MTTda jismoniy sog‘lomlashtirish ishlari
Mavzu №:1.MTTda jismoniy mashqlarni asosiy turlarini o‘tkazish
(saflanish va qayta saflanish mashqlari,asosiy harakat mashqlari,URM).
Maqsad: MTTda jismoniy mashqlarni asosiy turlarini o‘tkazish (saflanish va
qayta saflanish mashqlari,asosiy harakat mashqlari,URM)haqida umumiy
ma’lumot mavzusi bo‘yicha ko‘nikma va malakalarni shakllantirish
Bajariladigan
№
ishlar
mazmuni
Kerakli
jixozlarni
1
tayyorlash.
Saflanish va
qayta
2 saflanish
mashqlarini
o‘tkazish.
Moslama,
asboblar va
hom-ashyolar
Eskizlar,
chizmalar,
rasmlar
Bajarish tartibi
Obruchlar,arqon
lar, kubiklar,
to‘siqlar
Saflanish va qayta
saflanish mashqlari,asosiy
harakat mashqlari,URM
mashqlarini
o‘tkazish uchun kerakli
jixozlarni
tayyorlash
yaroqliligini tekshirish
Sport
maydonchasi
1.Bir, ikki, birnecha
doira shaklida saflanish.
2. Yarim
doira
shaklida.
3. Ketma-ket
bo‘lib
saflanish.
4. Bir qator bo‘lib
saflanish.
5.Ketma-ketlikda
ikkita,
uchta
bo‘lib
saflanish.
6. Diagonal
bo‘lib
saflanish.
7. Shaxmat
uslubida
saflanish.
Qaytasaflanishlar
1.Bir
doiradan
birnecha doira hosil qilish.
2. Bir ketma-ketlikdan
2-3-4 ketma-ket hosil
qilish.
3. Tarqalib
turish
(bironta predmetlar yonida
turish).
Asosiy
harakat
3
mashqlarini
o‘tkazish
URM
4 mashqlarini
o‘tkazish
Obruchlar,arqon
lar, kubiklar,
to‘siqlar
Obruchlar,arqon
lar, kubiklar,
bayroqchalar,tay
oqchalar
1.Yurish mashqlari.
2.Yugurish
uchun
mashqlar
3.Sakrash uchun mashqlar
4.Dumalatish, irg‘itish va
ilib olish mashqlari
5.Emaklash va tirmashib
chiqish uchun mashqlar
6.Muvozanat
saqlash
uchun mashqla
1.Yelka kamari va qo‘l
mushaklarini rivojlantirish
va mustahkamlash uchun
mashqlar.
2.Gavda, orqa
mushaklarini rivojlantirish
va mustahkamlash uchun
mashqlar.
3.Oyoq va qorin
mushaklarini rivojlantirish
va mustahkamlash uchun
mashqlar.
Baholash mezonlari yordamida o‘quvchilarni baholash
MTTda jismoniy mashqlarning asosiy turlarini o‘tkazish (2-ilova)
№
“5”
O‘quvchilar ismi “4”
va familiyasi
“3”
“2”
baxo
“5”
“4”
“3”
“2”
baxo
“5”
“5”
“4”
“4”
“3”
“3”
“2”
“2”
baxo baxo
“5” “5”
“4” “4”
“3” “3”
“2” “2”
baxo baxo
3-(ilova)
Uyga vazifa berish
1.Mavzuni o‘rganish va tahlil qilish
2.Mavzu bo‘yicha ma’lumotlarni umumiylashtirish
3.Mavzu bo‘yicha taqdimotlar tayyorlash,mustaqil ta’lim
“5”
“4”
“3”
“2”
baxo
O‘r
ta
cha
ba
xo
O‘quv amaliyoti mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi
2-Mavzu : Turli yosh guruhlarda ertalabki badantarbiya
mashqlarini o‘tkazish
O‘quv amaliyoti mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi modeli
Vaqt: 240 daqiqa
Ta’lim
oluvchilar
soni:
nafar
O‘quv mashg‘uloti shakli va turi
Amaliy
1.Turli yosh guruhlarda ertalabki
O‘quv mashg‘uloti rejasi, / tuzilishi
badantarbiya mashqlarini o‘tkazish
bo‘yicha
yo‘riqnomasi
bilan
tanishtirish
kerakli
jixozlarni tayyorlash.
2.Predmetsiz va predmetli ertalabki
badantarbiya mashqlarini tuzish va
rejalashtirish.
3. MTTning kichik guruhlarida
ertalabki badantarbiya mashqlarini
o‘tkazish
4. MTTning o‘rta guruhlarida ertalabki
badantarbiya mashqlarini o‘tkazish
5. MTTning katta guruhlarida ertalabki
badantarbiya mashqlarini o‘tkazish
6. MTTning tayyorlov guruhlarida
ertalabki badantarbiya mashqlarini
o‘tkazish
O‘quv mashg‘uloti maqsadi:MTMda turli yosh guruhlarda ertalabki
badantarbiya mashqlarini o‘tkazish bo‘yicha nazariy va amaliy bilimlari to‘grisida
ma’lumot berish va ularda mavzu mustahkamlash, ko‘nikma va malakalarni
shakllantirish
O‘qitish natijasi
Turli yosh guruhlarda ertalabki
badantarbiya mashqlarini o‘tkazish
bo’yicha
mavzuni
o‘zlashtirish
natijasida
ta’lim
oluvchida shakllanadigan asosiy bilim,
ko‘nikma yoki kompetensiyalar.
Pedagogik vazifalar:
O‘quv faoliyat natijalari:
1. Turli yosh guruhlarda ertalabki 1. Turli yosh guruhlarda ertalabki badantarbiya
mashqlarini o‘tkazish badantarbiya mashqlarini o‘tkazish bilan
tanishtirish;
bilan tanishadi;
2. Turli yosh guruhlarda ertalabki 2. Turli yosh guruhlarda ertalabki badantarbiya
mashqlarini o‘tkazishni badantarbiya mashqlarini o‘tkazishni tushuntirish;
gapirib beradi;
3. Turli yosh guruhlarda ertalabki 3. Turli yosh guruhlarda ertalabki badantarbiya
mashqlarini o‘tkazishni badantarbiya mashqlarini o‘tkazishni ko‘rsatish;
takrorlab
ko‘rsatadi;
4. Turli yosh guruhlarda ertalabki 4. Turli yosh guruhlarda ertalabki badantarbiya
mashqlarini o‘tkazish badantarbiya mashqlarini o‘tkazish
bo’yicha yo‘riqnoma berish;
bo’yicha topshiriqlarni yo‘riqnoma 5.
Turli yosh guruhlarda ertalabki asosida bajaradi;
badantarbiya mashqlarini o‘tkazishni 5. Turli yosh guruhlarda ertalabki yoritib
berish;
badantarbiya mashqlarini o‘tkazishni 6.
Turli yosh guruhlarda ertalabki
mustaqil bajaradilar;
badantarbiya mashqlarini o‘tkazishda 6. Turli yosh guruhlarda ertalabki yo‘l
qo‘yilgan xatolarni ko‘rsatish.
badantarbiya mashqlarini o‘tkazish
bo’yicha xatolar ustida ishlaydilar.
O‘qitish usullari
Tushuntirish, ko‘rsatish, yo‘riqnoma
berish, mashq va boshqalar
O‘qitish vositalari
Yo‘riqli texnologik xarita, kerakli jixoz
va asboblar, ko‘rgazmali qurollar,
proektor, kodoskop, stendlar, slaydlar,
plakatlar va boshqalar
O‘quv faoliyatini tashkil etish shakli
Ommaviy, jamoaviy, guruxli, juftlikda,
yakka tartibda
O‘qitish sharoiti
Jixozlangan ustaxona
Qayta aloqaning usul va vositalari
Nazorat, bajarilgan ishlarni tekshirish,
ogzaki savol - javob, xisobot, va
boshqalar
O‘quv mashg‘ulotining texnologik xaritasi
Ish
Faoliyat mazmuni
bosqichlari
O‘qituvchi
Ta’lim oluvchi
va vaqti
1-O‘quv
Tashkiliy qism:
Mashgulotga
mashg‘ulotiga 1. Ta’lim oluvchilarning davomatini tayyorgarlik
kirish (
25 tekshiradi.
ko‘radilar.
daq.)
2. Ta’lim oluvchilarning mashg‘ulotga Amaliyotga
tayyorgarligini nazorat qiladi.
xavfsizlik texnikasi,
3. Amaliy mashg‘ulot nomi,
rejasi, sanitariya va gigiena
maqsad va kutilayotgan natijalar bilan talablariga
rioya
tanishtiradi.
qilgan xolda maxsus
4. Amaliy
mashg‘ulotning
baholash kiyimda
keladi.
mezonlari bilan tanishtiradi.
Xavfsizlik texnikasi
Xavfsizlik texnikasi qoidalariga amal jurnaliga
imzo
qilishni eslatadi.
qo‘yadiilar.
Tinglaydilar.
2-bosqich.
Kirish
yo‘riqnomasi
(50
daq). Savollarga
javob
Asosiy
O‘quvchilar bilimini faollashtirish:
beradi.
Tinglaydilar, ( 200 daq.)
1.
Tezkor-so‘rov;
savol-javob,
aqliy
chizadilar,
yozib
xujum orqali bilimlarni faollashtiradi.
oladilar.
Yangi o‘quv material bayoni:
Ta’lim oluvchilar
O‘quv amaliyoti mavzusi bo‘yicha
umumiy ma’lumot beradi, ish jarayonini
tushuntiradi;
Joriy yo‘riqnoma (135 daq;). Yangi
o‘quv material bo‘yicha amaliy mashq
bajarish.
3. Ta’lim oluvchilarni ish joylariga
taqsimlab
amaliy
ish
yuzasidan yo‘riqnomali texnologik xarita
(1-ilova) xamda
mustaqil
ish
bajarish
uchun xom-ashyo
tarqatadi
va ko‘rsatmalar beradi.
4.
Mustaqil ishlarni bajarilishini maqs
adli aylanish vaqtida nazorat qiladi va ish
jarayonida o‘quvchilar tomonidan qo‘ygan
xatolarni ko‘ rsatadi.
Yakuniy yo‘riqnoma (15 daq):
Mashgulot tugaganidan so‘ng ish joylarini
talab darajasiga keltiradi. Tayyorlangan
mahsulotni qabul qiladi.
Yakunlash:
1. O‘quvchilarni
amaliy
mashg‘ulot
bo‘yicha baxolarini elon qiladi (2-ilova);
2. Kelgusi
kasbiy
faoliyatlarida
amaliyotda bajargan ishlarining ahamiyati
va muhimligiga o‘quvchilar e’tiborini
qaratadi,
Kelgusi mashg‘ulot mavzusi bilan
tanishtirib uyga vazifa beradi (3-ilova).
2.
3-bosqich
Yakuniy
(15daq.)
u3ish
joylariga
turadilar, mashgulot
radbari kursatmalari
va
yurikli
texnologik xaritaga
rioya qilgan xolda
bajaradilar.
Xatolarni
to‘g‘irlaydilar.
Foydalanilgan
jixozlarni mashgulot
radbariga
topshiradilar.
Ish
joyini tozalaydilar.
Tinglaydilar.
Topshiriqni yozib
oladilar
Yo‘riqli texnologik xarita (o‘quv amaliyoti uchun)
(1-ilova)
Kasb kodi va nomi: 4.11.02.02.- maktabgacha ta’lim tarbiyachisi
O‘quv amaliyot nomi: MTTda jismoniy sog‘lomlashtirish ishlari
Mavzu №:2.Turli yosh guruhlarda ertalabki badantarbiya mashqlarini
o‘tkazish
Maqsad:Turli yosh guruhlarda ertalabki badantarbiya mashqlarini o‘tkazish
haqida umumiy ma’lumot mavzusi bo‘yicha ko‘nikma va malakalarni
shakllantirish
Bajariladigan
№
ishlar
mazmuni
Kerakli
jixozlarni
1
tayyorlash.
Predmetsiz va
predmetli
ertalabki
badantarbiya
2
mashqlarini
tuzish
va
rejalashtirish.
Moslama,
asboblar va
hom-ashyolar
shaqildoq,
bayroqchalar,
kubiklar,to‘plar
Qog‘oz,qalam
ruchka.
Eskizlar,
chizmalar,
rasmlar
Bajarish tartibi
Turli yosh guruhlarda
ertalabki
badantarbiya
mashqlarini
o‘tkazish uchun kerakli
jixozlarni
tayyorlash
yaroqliligini tekshirish
Kompleksni
tuzishda
quyidagi talablarga amal
qilinadi:
1.Mashqlar
oson,
oddiydan
murakkabga
o‘tadigan bo‘lishi kerak. 2.
Har
bir
mashq mohiyatini, uning
nima uchun qo‘llanishini
aniq bilish.
3. Belgilangan vazifalarga
muvofiq
mashqlar
majmuasini tuzish.
4. URMlarni turli (faqat
tushuntirish,
ko‘rsatish,
topshiriq berish, o‘yin
usuli) usullarda o‘rgata
olish va
mashg'ulotni
MTTning
kichik
guruhlarida
ertalabki
3
badantarbiya
mashqlarini
o‘tkazish
bayroqchalar
o‘tish.
5. URM mashg'ulotlarini
uyushtirish
uslublarini
egallash.
6.
Nafas
olish
va
qaddi-qomatni
shakllantiruvchi
mashqlarni tuzish.
7.
Mashqlar
hamma
muskul guruhlariga ta'sir
qilishi kerak.
1-mashq.“Bayroqchani
ko‘rsat” mashqi, dastlabki
holat: gavda tik tutilgan,
oyoqlar elka kengligida
ochiq,
qo‘llar
yon
tomonda:
bayroqchani
tepaga
ko‘tarish
va tushirish (2 marta)
2-mashq.“Bayroqchani
hirpirat” mashqi, dastlabki
holat: gavda tik tutilgan,
oyoqlar elka kengligida
ochiq,
qo‘ldagi
bayroqchalarni hirpiratish
(2 marta)
3-mashq.“Bayroqcha bilan
sakrash”
mashqi,
dastlabki holat: gavda tik
tutilgan,
oyoqlar
juftlashtirilgan
holda
bayroqchalar
bilan oldinga
siljib
sakrash (2marta)
4-mashq.“Bayroqcha bilan
yurish” mashqi, dastlabki
holat: gavda tik tutilgan,
qo‘llardagi
bayroqcha
bilan
ilon izi bo‘ylab
sekin-asta yurish.
O‘ngga chapga qaradik,
Mashqimizni yakunladik
MTTning
o‘rta
guruhlarida
4 ertalabki
badantarbiya
mashqlarini
o‘tkazish
Gimnastik
tayoqchalar
D. x, tik turish,oyoqlar
bir-biriga yaqin ,bosh
ko‘tarilgan, qo‘llar esa
tirsakdan
buqilgan.1-tayokchali
qo‘lni yuqoriga ko‘tarib
oyoq uchida turish. 2dastlabki holatga.3tayoqchali qo‘lni yuqoriga
ko‘tarib oyoq uchida
turish.4-D.x.ga qaytish
(2-4marta).
D.x.1- tizzalarni bukib tiz
cho‘kib o‘tirish va
tayoqchali qo‘llarni
oldinga uzatish. 2-D.x.ga
qaytish. Z-tayokchali
qo‘llarni yuqoriga
ko‘tarish. 4- D.x(2- 4
marta)
D, x.:gavdani tik tutib
turish. 1-tizzalarnn salgina
bukib tayoqchali qo‘llar
bilan oldinga sakrash. 2dastlabki xolatga kaytish .
3- tizzalarni bukib
tayoqchali qo‘llar bilan
oldinga sakrash .4-D.x.
(2-4 marta). D.x.
Gavdani tik
tutibturish.1-qo‘llardagi
tayoqchalar bilan ung yon
tomonga o‘girilish.
2.D.x.Z- Tayokchalarni
qo‘llar bilan boshka yon
tomonga
ugirilish.(2-4marta)
D.x Gavdani tik tutib
turish. Quldagi
tayokchalarni oldiga
cho‘zgan holda bir
joyda sakrash
MTTning
katta
guruhlarida
5 ertalabki
badantarbiya
mashqlarini
o‘tkazish
To‘plar
1.D.h: asosiy tik turish,
to‘p o‘ng qo‘lda. 1-2
qo‘llarni yon tomondan
yuqoriga
ko‘tarib
to‘pni
chap
qo‘lga
olish; 3-4 qo‘llarni
pastga
tushirib,
dastlabki
holatga
qaytish. Shuning o‘zi
chap
qo‘l
bilan
bajariladi (5-7marta).
2.D.h: oyoqlar oyoq
kafti
kenglida
qo‘yilgan, to‘p o‘ng
qo‘lda, 1-2 bukilgan
o‘ng oyoqni ko‘tarib,
uning ostidan to‘pni
chap qo‘lga olish; 3-4
dastlabki
holatga
qaytish. Xuddi shuning
o‘zini o‘ng qo‘lga olib
bajarish (6 marta).
3.D.h: oyoqlar oyoq
kafti
kenglida
qo‘yilgan, to‘p o‘ng
qo‘lda. 1-cho‘qqayib
qo‘llarni
oldinga
uzatish va to‘pni chap
qo‘lga
olish;
2-dastlabki
holatga
qaytish (5-6 marta).
4.D.h: tizzalarni turib
tovonlarga o‘tirish, to‘p
o‘ng qo‘lda. 1-3 to‘pni
o‘zidan
o‘ngga
dumalatish
(to‘g‘ri
chiziq
bo‘ylab);
4-to‘pni qo‘lga olib,
rostlanish, uni chap
qo‘lga olish. Shuning
o‘zini chap qo‘l bilan
bajarish (3-4 marta).
5.D.h: o‘tirib, oyoqlar
birga to‘g‘ri uzatilgan,
to‘p oyoq kaftlari
ustida, qo‘llar orqaga
tiralgan. 1-2 uzatilgan
oyoqlarnr
yuqoriga
ko‘tarish dumalayotgan
to‘pni ushlab olish 3-4
dastlabki
holatga
qaytish.
O‘rtacha
sur’atda bajarish (5-6
marta).
MTTning
tayyorlov
guruhlarida
6
ertalabki
.
badantarbiya
mashqlarini
o‘tkazish
kubiklar
D.h.:
oyoqlar
yelka
kengligida ochilgan, kubik
o‘ng qo‘lda. 1-qo‘llarni
yon
tomonga
uzatish;
2oldinga engashib, kubikni
o‘ng oyoqning uchiga
tekkizish:
3rostlanib,
kubikni
boshqa qo‘lga o‘tkazish.
Shuning
o‘zini
chap
oyoqda bajarish (6 marta).
2. D.h.:
tizzalarda
turib, kubik o‘ng qo‘lda 1o‘ngga burilib, kubikni
o‘ng oyoqning tovoniga
tekkizish; 2- dastlabki
xolatga qaytish, kubikni
chap qo‘lga olish. Shuning
o‘zini chapga burilib
bajarish (6- 8 marta).
3. D.h.:asosiy
tik
turish, kubik o‘ng qo‘lda,
1-2 cho‘qqayib, kubikni
oldinga chiqarish; 3-4
rostlanish (6-7 marta).
D.h.:chalqancha
yotib,
kubikni ikki qo‘llab bosh
ustida ushlash. 1-2 to‘g‘ri
uzatilgan oyoqni yuqoriga
ko‘tarib,
kubikni
oyoqlarning
uchiga tekkizish; 3-4
dastlabki
xolatga
qaytish
(6-8 marta).
D.h.:asosiy tik turish,
qo‘llar erkin, kubik polda.
Kubikning
atrofida sakrashni qisqa
dam olish
bilan yoki kubik atrofida
boshqa tomonga qarab
aylanib
yurish
bilan
navbatlashtirish.
Baholash mezonlari yordamida o‘quvchilarni baholash
Turli yosh guruhlarda ertalabki badantarbiya mashqlarini o‘tkazish (2-ilova)
№
“5”
O‘quvchilar ismi “4”
va familiyasi
“3”
“2”
baxo
“5”
“4”
“3”
“2”
baxo
“5”
“5”
“4”
“4”
“3”
“3”
“2”
“2”
baxo baxo
“5” “5”
“4” “4”
“3” “3”
“2” “2”
baxo baxo
3-(ilova)
Uyga vazifa berish
1.Mavzuni o‘rganish va tahlil qilish
2.Mavzu bo‘yicha ma’lumotlarni umumiylashtirish
3.Mavzu bo‘yicha taqdimotlar tayyorlash,mustaqil ta’lim
“5”
“4”
“3”
“2”
baxo
O‘r
ta
cha
ba
xo
O‘quv amaliyoti mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi
3-Mavzu : Jismoniy daqiqalarni ahamiyati va o‘tkazish
O‘quv amaliyoti mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi modeli
Vaqt: 240 daqiqa
Ta’lim
oluvchilar
soni:
nafar
O‘quv mashg‘uloti shakli va turi
Amaliy
1. Jismoniy daqiqalarni ahamiyati va
O‘quv mashg‘uloti rejasi, / tuzilishi
o‘tkazish
yo‘riqnomasi
bilan
tanishtirish
kerakli
jixozlarni
tayyorlash.
2. MTTning kichik guruhlarida
jismoniy daqiqalarni o‘tkazish
3. MTTning o‘rta guruhlarida jismoniy
daqiqalarni o‘tkazish
4. MTTning katta guruhlarida jismoniy
daqiqalarni o‘tkazish
5. MTTning tayyorlov guruhlarida
jismoniy daqiqalarni o‘tkazish
O‘quv mashg‘uloti maqsadi:MTMda jismoniy daqiqalarni o‘tkazish
bo‘yicha nazariy va amaliy bilimlari to‘grisida ma’lumot berish va ularda mavzu
mustahkamlash, ko‘nikma va malakalarni shakllantirish
O‘qitish natijasi
Jismoniy daqiqalarni ahamiyati va
o‘tkazish
bo’yicha
mavzuni
o‘zlashtirish natijasida ta’lim oluvchida
shakllanadigan asosiy bilim, ko‘nikma
yoki kompetensiyalar.
Pedagogik vazifalar:
O‘quv faoliyat natijalari:
1. Jismoniy daqiqalarni ahamiyati va
1. Jismoniy daqiqalarni ahamiyati va
o‘tkazishni tanishtirish;
o‘tkazish bilan tanishadi;
2. Jismoniy daqiqalarni ahamiyati va
2. Jismoniy daqiqalarni ahamiyati va
o‘tkazishni tushuntirish;
o‘tkazishni gapirib beradi;
3. Jismoniy daqiqalarni ahamiyati va
3. Jismoniy daqiqalarni ahamiyati va
o‘tkazishni ko‘rsatish;
o‘tkazishni takrorlab ko‘rsatadi;
4. Jismoniy daqiqalarni ahamiyati va
4. Jismoniy daqiqalarni ahamiyati va
o‘tkazishni bo’yicha yo‘riqnoma
o‘tkazish bo’yicha topshiriqlarni
berish;
yo‘riqnoma asosida bajaradi;
5. Jismoniy daqiqalarni ahamiyati va
5. Jismoniy daqiqalarni ahamiyati va
o‘tkazishni yoritib berish;
o‘tkazishni mustaqil bajaradilar;
6. Jismoniy daqiqalarni ahamiyati va
6. Jismoniy daqiqalarni ahamiyati va
o‘tkazishda yo‘l qo‘yilgan xatolarni
o‘tkazish bo’yicha xatolar ustida
ko‘rsatish.
ishlaydilar.
O‘qitish usullari
Tushuntirish, ko‘rsatish, yo‘riqnoma
berish, mashq va boshqalar
O‘qitish vositalari
Yo‘riqli texnologik xarita, kerakli jixoz
va asboblar, ko‘rgazmali qurollar,
proektor, kodoskop, stendlar, slaydlar,
plakatlar va boshqalar
O‘quv faoliyatini tashkil etish shakli
Ommaviy, jamoaviy, guruxli, juftlikda,
yakka tartibda
O‘qitish sharoiti
Jixozlangan ustaxona
Qayta aloqaning usul va vositalari
Nazorat, bajarilgan ishlarni tekshirish,
ogzaki savol - javob, xisobot, va
boshqalar
O‘quv mashg‘ulotining texnologik xaritasi
Ish
Faoliyat mazmuni
bosqichlari
O‘qituvchi
Ta’lim oluvchi
va vaqti
1-O‘quv
Tashkiliy qism:
Mashgulotga
mashg‘ulotiga 1. Ta’lim oluvchilarning davomatini tayyorgarlik
kirish (
25 tekshiradi.
ko‘radilar.
daq.)
2. Ta’lim oluvchilarning mashg‘ulotga Amaliyotga
tayyorgarligini nazorat qiladi.
xavfsizlik texnikasi,
3. Amaliy mashg‘ulot nomi,
rejasi, sanitariya va gigiena
maqsad va kutilayotgan natijalar bilan talablariga
rioya
tanishtiradi.
qilgan xolda maxsus
4. Amaliy
mashg‘ulotning
baholash kiyimda
keladi.
mezonlari bilan tanishtiradi.
Xavfsizlik texnikasi
Xavfsizlik texnikasi qoidalariga amal jurnaliga
imzo
qilishni eslatadi.
qo‘yadiilar.
Tinglaydilar.
2-bosqich.
Kirish
yo‘riqnomasi
(50
daq). Savollarga
javob
Asosiy
O‘quvchilar bilimini faollashtirish:
beradi. Tinglaydilar,
( 200 daq.)
1.
Tezkor-so‘rov; savol-javob, aqliy chizadilar,
yozib
xujum orqali bilimlarni faollashtiradi.
oladilar.
Yangi o‘quv material bayoni:
Ta’lim oluvchilar
3
2.
O‘quv amaliyoti mavzusi bo‘yicha u ish
joylariga
umumiy ma’lumot beradi, ish jarayonini turadilar, mashgulot
tushuntiradi;
radbari kursatmalari
Joriy yo‘riqnoma (135 daq;). Yangi va
yurikli o‘quv
material bo‘yicha amaliy mashq texnologik xaritaga bajarish.
rioya qilgan xolda 3.
Ta’lim
oluvchilarni ish joylariga bajaradilar. taqsimlab
amaliy
ish
yuzasidan Xatolarni yo‘riqnomali texnologik xarita (1ilova) to‘g‘irlaydilar. xamda mustaqil ish bajarish uchun
Foydalanilgan
xom-ashyo tarqatadi va ko‘rsatmalar jixozlarni mashgulot
beradi.
radbariga
4.
Mustaqil ishlarni bajarilishini maqs topshiradilar.
Ish
3-bosqich
Yakuniy
(15daq.)
adli aylanish vaqtida nazorat qiladi va ish
jarayonida o‘quvchilar tomonidan qo‘ygan
xatolarni ko‘ rsatadi.
Yakuniy yo‘riqnoma (15 daq):
Mashgulot tugaganidan so‘ng ish joylarini
talab darajasiga keltiradi. Tayyorlangan
mahsulotni qabul qiladi.
Yakunlash:
1. O‘quvchilarni
amaliy
mashg‘ulot
bo‘yicha baxolarini elon qiladi (2-ilova);
2. Kelgusi
kasbiy
faoliyatlarida
amaliyotda bajargan ishlarining ahamiyati
va muhimligiga o‘quvchilar e’tiborini
qaratadi,
Kelgusi mashg‘ulot mavzusi bilan
tanishtirib uyga vazifa beradi (3-ilova).
joyini tozalaydilar.
Tinglaydilar.
Topshiriqni yozib
oladilar
Yo‘riqli texnologik xarita (o‘quv amaliyoti uchun)
(1-ilova)
Kasb kodi va nomi: 4.11.02.02.- maktabgacha ta’lim tarbiyachisi
O‘quv amaliyot nomi: MTTda jismoniy sog‘lomlashtirish ishlari
Mavzu №:3. Jismoniy daqiqalarni ahamiyati va o‘tkazish
Maqsad: Jismoniy daqiqalarni ahamiyati va o‘tkazish haqida umumiy ma’lumot
mavzusi bo‘yicha ko‘nikma va malakalarni shakllantirish
Bajariladigan
№
ishlar
mazmuni
Mashg‘ulot
uchun
sher
matnini
1
tayyorlab olish
MTTning
kichik
guruhlarida
jismoniy
2
daqiqalarni
o‘tkazish
Moslama,
asboblar va
hom-ashyolar
Eskizlar,
chizmalar,
rasmlar
Bajarish tartibi
Qog‘oz qalam
Jismoniy
daqiqalarni
o‘tkazish uchun kerakli
sher matnini
tayyorlab olish
Mashg‘ulot
uchun sher matni
Turing, qizlar, tur,
yigitlar!
Quyonlar
kabi
sakrab
chiqing!
To‘plar
kabi
sakrash! Sakrab-sakrab,
sakrab-sakrab, Maysaga
o‘tiramiz:
Sukunatga quloq solamiz,
sabzi
yeymiz.
Keling, bir oz dam olamiz
va
oldinga boramiz.
Balandroq,
balandroq,
balandroq
sakrash!
Dangasa bo‘lmang, sakrab
tushing. Yuqoriga sakrash!
MTTning
o‘rta
guruhlarida
3
jismoniy
daqiqalarni
o‘tkazish
MTTning
katta
guruhlarida
4 jismoniy
daqiqalarni
o‘tkazish
MTTning
tayyorlov
guruhlarida
5 jismoniy
daqiqalarni
o‘tkazish
Mashg‘ulot
uchun sher matni
Mashg‘ulot
uchun sher matni
Mashg‘ulot
uchun sher matni
Biz oyoqlarimizni uramiz
(to‘qnash)
Biz qo‘llarimizni qarsak
chalamiz (chap)
Boshingizni
silkit
(boshingizni silkit)
Biz
qo‘llarimizni
ko‘taramiz
(qo‘llar
yuqoriga)
Keyin
biz
ularni
tushiramiz,
(qo‘llar pastga)
Biz qo‘l beramiz (qo‘llar
"qal'aga")
Va atrofida yugurish
(joyida aylanish)
Bir, ikki, uch, (uchta
qarsak)
Har
qanday
raqam
muzlaydi! (har
qanday shaklni tasvirlash)
Biz karamni maydalaymiz,
(qo‘llarimiz bilan bolta
kabi supurish harakatlari)
Biz
karamni
taqlid
qilamiz, ("ajinli karam")
Biz karamni tuzlaymiz (bir
chimdik tuz va "tuz" oling)
Biz karamni bosamiz,
(qo‘llarning egilishi va
kengayishi)
Oqqushlar
uchadi,
qanotlari qoqiladi (katta
amplitudali silliq qo‘l
harakati)
Suv ustida ta'zim qildi
Boshini silkitib, (oldinga
egilib, egilib)
Ular o‘zlarini qanday qilib
to‘g'ri va mag'rur tutishni
bilishadi,
Jimgina suvga o‘tiring
(cho‘milish)
Yo‘lda ot meni kutmoqda
(orqamdagi
qo‘llar
qal'ada)
Darvozada tuyoq bilan
urish (tizzalarda egilgan
oyoqlarning
ritmik
navbatma-navbat
ko‘tarilishi)
Baholash mezonlari yordamida o‘quvchilarni baholash
(2-ilova)
Jismoniy daqiqalarni ahamiyati va o‘tkazish
№
“5”
O‘quvchilar ismi “4”
va familiyasi
“3”
“2”
baxo
“5”
“4”
“3”
“2”
baxo
“5”
“5”
“4”
“4”
“3”
“3”
“2”
“2”
baxo baxo
“5” “5”
“4” “4”
“3” “3”
“2” “2”
baxo baxo
3-(ilova)
Uyga vazifa berish
1.Mavzuni o‘rganish va tahlil qilish
2.Mavzu bo‘yicha ma’lumotlarni umumiylashtirish
3.Mavzu bo‘yicha taqdimotlar tayyorlash,mustaqil ta’lim
“5”
“4”
“3”
“2”
baxo
O‘r
ta
cha
ba
xo
O‘quv amaliyoti mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi
4-Mavzu : Turli yosh guruhlarida harakatli o‘yinlarni tashkil qilish
va o‘tkazish
O‘quv amaliyoti mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi modeli
Vaqt: 240 daqiqa
Ta’lim
oluvchilar
soni:
nafar
O‘quv mashg‘uloti shakli va turi
Amaliy
1.Turli yosh guruhlarda harakatli
O‘quv mashg‘uloti rejasi, / tuzilishi
o‘yinlarni tashkil qilish va o‘tkazish
yo‘riqnomasi bilan tanishtirish kerakli
jixozlarni tayyorlash.
2. MTTning kichik guruhlarida
harakatli o‘yinlar o‘tkazish
3. MTTning o‘rta guruhlarida harakatli
o‘yinlar o‘tkazish
4. MTTning katta guruhlarida harakatli
o‘yinlar o‘tkazish
5. MTTning tayyorlov guruhlarida
harakatli o‘yinlar o‘tkazish
O‘quv mashg‘uloti maqsadi:MTMda turli yosh guruhlarida harakatli
o‘yinlarni tashkil qilish va o‘tkazish bo‘yicha nazariy va amaliy bilimlari to‘grisida
ma’lumot berish va ularda mavzu mustahkamlash, ko‘nikma va malakalarni
shakllantirish
O‘qitish natijasi
Turli yosh guruhlarida harakatli
o‘yinlarni tashkil qilish va o‘tkazish
bo’yicha
mavzuni
o‘zlashtirish
natijasida
ta’lim
oluvchida shakllanadigan asosiy bilim,
ko‘nikma yoki kompetensiyalar.
Pedagogik vazifalar:
O‘quv faoliyat natijalari:
1. Turli yosh guruhlarida harakatli 1. Turli yosh guruhlarida harakatli o‘yinlarni
tashkil qilish va o‘tkazish o‘yinlarni tashkil qilish va o‘tkazish bilan tanishtirish;
bilan tanishadi;
2. Turli yosh guruhlarida harakatli 2. Turli yosh guruhlarida harakatli o‘yinlarni
tashkil qilish va o‘tkazishni o‘yinlarni tashkil qilish va o‘tkazishni tushuntirish;
gapirib beradi;
3. Turli yosh guruhlarida harakatli 3. Turli yosh guruhlarida harakatli o‘yinlarni
tashkil qilish va o‘tkazishni o‘yinlarni tashkil qilish va o‘tkazishni ko‘rsatish;
takrorlab ko‘rsatadi;
4. Turli yosh guruhlarida harakatli 4. Turli yosh guruhlarida harakatli o‘yinlarni
tashkil qilish va o‘tkazish o‘yinlarni tashkil qilish va o‘tkazish bo’yicha
yo‘riqnoma berish;
bo’yicha topshiriqlarni yo‘riqnoma 5.
Turli yosh guruhlarida harakatli asosida bajaradi;
o‘yinlarni tashkil qilish va o‘tkazishni 5. Turli yosh guruhlarida harakatli yoritib
berish;
o‘yinlarni tashkil qilish va o‘tkazishni
6.Yo‘l qo‘yilgan xatolarni ko‘rsatish.
mustaqil bajaradilar;
6. Turli yosh guruhlarida harakatli
o‘yinlarni tashkil qilish va o‘tkazish
bo’yicha xatolar ustida ishlaydilar.
O‘qitish usullari
Tushuntirish, ko‘rsatish, yo‘riqnoma
berish, mashq va boshqalar
O‘qitish vositalari
Yo‘riqli texnologik xarita, kerakli jixoz
va asboblar, ko‘rgazmali qurollar,
proektor, kodoskop, stendlar, slaydlar,
plakatlar va boshqalar
O‘quv faoliyatini tashkil etish shakli
Ommaviy, jamoaviy, guruxli, juftlikda,
yakka tartibda
O‘qitish sharoiti
Jixozlangan ustaxona
Qayta aloqaning usul va vositalari
Nazorat, bajarilgan ishlarni tekshirish,
ogzaki savol - javob, xisobot, va
boshqalar
O‘quv mashg‘ulotining texnologik xaritasi
Ish
Faoliyat mazmuni
bosqichlari
O‘qituvchi
Ta’lim oluvchi
va vaqti
1-O‘quv
Tashkiliy qism:
Mashgulotga
mashg‘ulotiga 1. Ta’lim oluvchilarning davomatini tayyorgarlik
kirish (
25 tekshiradi.
ko‘radilar.
daq.)
2. Ta’lim oluvchilarning mashg‘ulotga Amaliyotga
tayyorgarligini nazorat qiladi.
xavfsizlik texnikasi,
3. Amaliy mashg‘ulot nomi,
rejasi, sanitariya va gigiena
maqsad va kutilayotgan natijalar bilan talablariga
rioya
tanishtiradi.
qilgan xolda maxsus
4. Amaliy
mashg‘ulotning
baholash kiyimda
keladi.
mezonlari bilan tanishtiradi.
Xavfsizlik texnikasi
Xavfsizlik texnikasi qoidalariga amal jurnaliga
imzo
qilishni eslatadi.
qo‘yadiilar.
Tinglaydilar.
2-bosqich.
Kirish
yo‘riqnomasi
(50
daq). Savollarga
javob
Asosiy
O‘quvchilar bilimini faollashtirish:
beradi.
Tinglaydilar, ( 200 daq.)
1.
Tezkor-so‘rov;
savol-javob,
aqliy
chizadilar,
yozib
xujum orqali bilimlarni faollashtiradi.
oladilar.
Yangi o‘quv material bayoni:
Ta’lim oluvchilar
3
2.
O‘quv amaliyoti mavzusi bo‘yicha u ish
joylariga
umumiy ma’lumot beradi, ish jarayonini turadilar, mashgulot
tushuntiradi;
radbari kursatmalari
Joriy yo‘riqnoma (135 daq;). Yangi va
yurikli
o‘quv
material bo‘yicha amaliy mashq texnologik xaritaga bajarish.
rioya qilgan xolda
Ta’lim oluvchilarni ish joylariga
taqsimlab
amaliy
ish
yuzasidan yo‘riqnomali texnologik xarita
(1-ilova) xamda
mustaqil
ish
bajarish
uchun xom-ashyo
tarqatadi
va ko‘rsatmalar beradi.
4.
Mustaqil ishlarni bajarilishini maqs
adli aylanish vaqtida nazorat qiladi va ish
jarayonida o‘quvchilar tomonidan qo‘ygan
xatolarni ko‘ rsatadi.
Yakuniy yo‘riqnoma (15 daq):
Mashgulot tugaganidan so‘ng ish joylarini
talab darajasiga keltiradi. Tayyorlangan
mahsulotni qabul qiladi.
Yakunlash:
1. O‘quvchilarni
amaliy
mashg‘ulot
bo‘yicha baxolarini elon qiladi (2-ilova);
2. Kelgusi
kasbiy
faoliyatlarida
amaliyotda bajargan ishlarining ahamiyati
va muhimligiga o‘quvchilar e’tiborini
qaratadi,
Kelgusi mashg‘ulot mavzusi bilan
tanishtirib uyga vazifa beradi (3-ilova).
3.
3-bosqich
Yakuniy
(15daq.)
bajaradilar.
Xatolarni
to‘g‘irlaydilar.
Foydalanilgan
jixozlarni mashgulot
radbariga
topshiradilar.
Ish
joyini tozalaydilar.
Tinglaydilar.
Topshiriqni yozib
oladilar
Yo‘riqli texnologik xarita (o‘quv amaliyoti uchun) (1-ilova)
Kasb kodi va nomi: 4.11.02.02.- maktabgacha ta’lim tarbiyachisi
O‘quv amaliyot nomi: MTTda jismoniy sog‘lomlashtirish ishlari
Mavzu №:4. Turli yosh guruhlarida harakatli o‘yinlarni tashkil qilish va
o‘tkazish
Maqsad: Turli yosh guruhlarida harakatli o‘yinlarni tashkil qilish va o‘tkazish
haqida umumiy ma’lumot mavzusi bo‘yicha ko‘nikma va malakalarni
shakllantirish
Bajariladigan
№
ishlar
mazmuni
Kerakli
jixozlarni
1
tayyorlash.
MTTning
kichik
guruhlarida
2
harakatli
o‘yinlar
o‘tkazish
Moslama,
asboblar va
hom-ashyolar
Eskizlar,
chizmalar,
rasmlar
Koptokchalar,ke
glilar,
bayroqchalar,be
katcha uchun
stulchalar,turli
shakldagi
tayoqchalar
Bayroqchalar,be
katcha uchun
stulchalar
Bajarish tartibi
Turli yosh guruhlarida
harakatli o‘yinlarni tashkil
qilish va o‘tkazish uchun
kerakli
jixozlarni
tayyorlash
yaroqliligini tekshirish
Poyezd
o‘yini
Kichik guruhda mazmuni
va qoidasiga ko‘ra sodda
bo‘lgan mazmunli va
mazmunsiz harakatli
o‘yinlar tashkil etiladi. Bu
o‘yinlarda barcha bolalar
bir xil rol yoki harakat
topshirig‘ini
tarbiyachining bevosita
ishtirokida (barcha bolalar
– vagonchalar, tarbiyachi –
poyezd bo‘ladi…)
bajaradilar.
3 yoshli bolalar asta-sekin
yakka holda rollarni
bajarishga o‘rgatib
boriladi (barcha bolalar
qushlar, bitta yoki ikkita
bola avtomobil bo‘ladi).
MTTning
o‘rta
guruhlarida
3 harakatli
o‘yinlar
o‘tkazish
MTTning
katta
guruhlarida
4 harakatli
o‘yinlar
o‘tkazish
MTTning
tayyorlov
guruhlarida
5 harakatli
o‘yinlar
o‘tkazish
Koptok,rezina
haltacha,qum
to‘ldirilgan
xaltacha
Koptokni
quvib yet
Otma tayoq
Turli shakldagi
tayoqchalar
Koptokchalar,ke
glilar
Merganlar
o‘yini.
O‘rta guruhda eng oddiy
musobaqa
usulidagi
o‘yinlarni yakka tarzda
ham, jamoa tarzda ham
o‘tkazish mumkin. Bolalar
maydonchada
o‘ynab
yurganda,
tarbiyachi
bir
nechta
bolami chaqirib, koptokni
yumalatishni va uni tutib
kelishini taklif qiladi.
Keyin birin-ketin koptokni
turli
tomonga yumalatadi.
Katta guruhda bolalar
uchun harakatli o‘yinlar
o‘z mazmuni, qoidalari,
rollarning
miqdori,
topshirishni
jamoa
musobaqasiga
joriy
etishga
ko‘ra
murakkablashtiriladi.O‘yi
n qoidalari. Tayoq doyira
markaziga olib kelnib
qo‘yilmaguniga
qadar
o‘yinchilarni
qidirish
mumkin
emas.
Ismi
aytilgan bola o‘sha zaxoti
chiqishi kerak,
joyida chiqmay o‘tirish
yoki
aldamchi
harakatlar
mumkin emas
Maktabga
tayyorlov guruhi bolalari
birmuncha
murakkab
harakatli
o‘yinlar,
shuningdek
jamoa
musobaqalaridan
iborat jamoa o‘yinlarni,
o‘yin estafetasi, sport
o‘yinlarini
o‘ynaydilar.
Bularning
hammasi
chaqqonlik,
tezkorlik,
chidamlilikni rivojlanishi,
h
a
r
a
k
a
t
ko‘nikmalrining
takomillashuviga,
axloqiy-irodaviy sifatlarni
tarbiyalashga
yordam
beradi.
Baholash mezonlari yordamida o‘quvchilarni baholash
(2-ilova)
Turli yosh guruhlarida harakatli o‘yinlarni tashkil qilish va o‘tkazish
№
“5”
O‘quvchilar ismi “4”
va familiyasi
“3”
“2”
baxo
“5”
“4”
“3”
“2”
baxo
“5”
“5”
“4”
“4”
“3”
“3”
“2”
“2”
baxo baxo
“5” “5”
“4” “4”
“3” “3”
“2” “2”
baxo baxo
3-(ilova)
Uyga vazifa berish
1.Mavzuni o‘rganish va tahlil qilish
2.Mavzu bo‘yicha ma’lumotlarni umumiylashtirish
3.Mavzu bo‘yicha taqdimotlar tayyorlash,mustaqil ta’lim
“5”
“4”
“3”
“2”
baxo
O‘r
ta
cha
ba
xo
O‘quv amaliyoti mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi
5-Mavzu : MTTda o‘zbek milliy harakatli o‘yinlarini va sport
elementi o‘yinlarini tashkil etish
O‘quv amaliyoti mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi modeli
Vaqt: 240 daqiqa
Ta’lim
oluvchilar
soni:
nafar
O‘quv mashg‘uloti shakli va turi
Amaliy
1. MTTda o‘zbek milliy harakatli
O‘quv mashg‘uloti rejasi, / tuzilishi
o‘yinlarini va sport elementi o‘yinlarini
tashkil etish bo‘yicha tushuncha
berish,yo‘riqnoma bilan tanishtirish.
2.Kichik va o‘rta guruhlarda o‘zbek
milliy harakatli o‘yinlarini tashkil etish
3. Katta va tayyorlov guruhlarda
o‘zbek milliy harakatli o‘yinlarini
tashkil etish
4.Kichik va o‘rta guruhlarda sport
elementi o‘yinlarini tashkil etish
5. Katta va tayyorlov guruhlarda sport
elementi o‘yinlarini tashkil etish
O‘quv mashg‘uloti maqsadi: MTTda o‘zbek milliy harakatli o‘yinlarini va
sport elementi o‘yinlarini tashkil etish bo‘yicha nazariy va amaliy bilimlari
to‘grisida ma’lumot berish va ularda mavzu mustahkamlash, ko‘nikma va
malakalarni shakllantirish
O‘qitish natijasi
MTTda o‘zbek milliy harakatli
o‘yinlarini va sport elementi o‘yinlarini
tashkil etish bo’yicha mavzuni
o‘zlashtirish natijasida ta’lim oluvchida
shakllanadigan asosiy bilim, ko‘nikma
yoki kompetensiyalar.
Pedagogik vazifalar:
O‘quv faoliyat natijalari:
1. MTTda o‘zbek milliy harakatli 1. MTTda o‘zbek milliy harakatli o‘yinlarini va
sport elementi o‘yinlarini o‘yinlarini
va
sport elementi tashkil
etish bilan tanishtirish;
o‘yinlarini
tashkil
etish bilan 2.
MTTda o‘zbek milliy harakatli tanishadi;
o‘yinlarini va sport elementi o‘yinlarini 2. MTTda o‘zbek milliy harakatli tashkil
etishni tushuntirish;
o‘yinlarini
va
sport
elementi
3. MTTda o‘zbek milliy harakatli o‘yinlarini tashkil etishni gapirib o‘yinlarini va
sport elementi o‘yinlarini beradi;
tashkil etishni ko‘rsatish;
3. MTTda o‘zbek milliy harakatli 4.
MTTda o‘zbek milliy harakatli o‘yinlarini va
sport elementi
o‘yinlarini va sport elementi o‘yinlarini o‘yinlarini tashkil etishni takrorlab tashkil
etish bo’yicha yo‘riqnoma ko‘rsatadi;
berish;
4. MTTda o‘zbek milliy harakatli 5.
MTTda o‘zbek milliy harakatli o‘yinlarini
va
sport
elementi
o‘yinlarini va sport elementi o‘yinlarini o‘yinlarini tashkil etish bo’yicha tashkil
etishni yoritib berish;
topshiriqlarni yo‘riqnoma asosida
6. MTTda o‘zbek milliy harakatli
bajaradi;
o‘yinlarini
va
sport
elementi 5. MTTda o‘zbek milliy harakatli
o‘yinlarini tashkil etishda
yo‘l o‘yinlarini
va
sport
elementi
qo‘yilgan xatolarni ko‘rsatish.
o‘yinlarini tashkil etishni mustaqil
bajaradilar;
6. MTTda o‘zbek milliy harakatli
o‘yinlarini
va
sport
elementi
o‘yinlarini tashkil etishdagi xatolar
ustida ishlaydilar.
O‘qitish usullari
Tushuntirish, ko‘rsatish, yo‘riqnoma
berish, mashq va boshqalar
O‘qitish vositalari
Yo‘riqli texnologik xarita, kerakli jixoz
va asboblar, ko‘rgazmali qurollar,
proektor, kodoskop, stendlar, slaydlar,
plakatlar va boshqalar
O‘quv faoliyatini tashkil etish shakli
Ommaviy, jamoaviy, guruxli, juftlikda,
yakka tartibda
O‘qitish sharoiti
Jixozlangan ustaxona
Qayta aloqaning usul va vositalari
Nazorat, bajarilgan ishlarni tekshirish,
ogzaki savol - javob, xisobot, va
boshqalar
O‘quv mashg‘ulotining texnologik xaritasi
Ish
Faoliyat mazmuni
bosqichlari
O‘qituvchi
Ta’lim oluvchi
va vaqti
1-O‘quv
Tashkiliy qism:
Mashgulotga
mashg‘ulotiga 1. Ta’lim oluvchilarning davomatini tayyorgarlik
kirish (
25 tekshiradi.
ko‘radilar.
daq.)
2. Ta’lim oluvchilarning mashg‘ulotga Amaliyotga
tayyorgarligini nazorat qiladi.
xavfsizlik texnikasi,
3. Amaliy mashg‘ulot nomi,
rejasi, sanitariya va gigiena
maqsad va kutilayotgan natijalar bilan talablariga
rioya
tanishtiradi.
qilgan xolda maxsus
4. Amaliy
mashg‘ulotning
baholash kiyimda
keladi.
mezonlari bilan tanishtiradi.
Xavfsizlik texnikasi
Xavfsizlik texnikasi qoidalariga amal jurnaliga
imzo
qilishni eslatadi.
qo‘yadiilar.
Tinglaydilar.
2-bosqich.
Kirish
yo‘riqnomasi
(50
daq). Savollarga
javob
Asosiy
O‘quvchilar bilimini faollashtirish:
beradi.
Tinglaydilar, ( 200 daq.)
1.
Tezkor-so‘rov;
savol-javob,
aqliy
chizadilar,
yozib
xujum orqali bilimlarni faollashtiradi.
oladilar.
3-bosqich
Yakuniy
(15daq.)
Yangi o‘quv material bayoni:
2.
O‘quv amaliyoti mavzusi bo‘yicha
umumiy ma’lumot beradi, ish jarayonini
tushuntiradi;
Joriy yo‘riqnoma (135 daq;). Yangi
o‘quv material bo‘yicha amaliy mashq
bajarish.
3. Ta’lim oluvchilarni ish joylariga
taqsimlab
amaliy
ish
yuzasidan yo‘riqnomali texnologik xarita
(1-ilova) xamda
mustaqil
ish
bajarish
uchun xom-ashyo
tarqatadi
va ko‘rsatmalar beradi.
4.
Mustaqil ishlarni bajarilishini maqs
adli aylanish vaqtida nazorat qiladi va ish
jarayonida o‘quvchilar tomonidan qo‘ygan
xatolarni ko‘ rsatadi.
Yakuniy yo‘riqnoma (15 daq):
Mashgulot tugaganidan so‘ng ish joylarini
talab darajasiga keltiradi. Tayyorlangan
mahsulotni qabul qiladi.
Yakunlash:
1. O‘quvchilarni
amaliy
mashg‘ulot
bo‘yicha baxolarini elon qiladi (2-ilova);
2. Kelgusi
kasbiy
faoliyatlarida
amaliyotda bajargan ishlarining ahamiyati
va muhimligiga o‘quvchilar e’tiborini
qaratadi,
Kelgusi mashg‘ulot mavzusi bilan
tanishtirib uyga vazifa beradi (3-ilova).
Ta’lim oluvchilar
u3ish
joylariga
turadilar, mashgulot
radbari kursatmalari
va
yurikli
texnologik xaritaga
rioya qilgan xolda
bajaradilar.
Xatolarni
to‘g‘irlaydilar.
Foydalanilgan
jixozlarni mashgulot
radbariga
topshiradilar.
Ish
joyini tozalaydilar.
Tinglaydilar.
Topshiriqni yozib
oladilar
Yo‘riqli texnologik xarita (o‘quv amaliyoti uchun)
(1-ilova)
Kasb kodi va nomi: 4.11.02.02.- maktabgacha ta’lim tarbiyachisi
O‘quv amaliyot nomi: MTTda jismoniy sog‘lomlashtirish ishlari
Mavzu №:5.MTTda o‘zbek milliy harakatli o‘yinlarini va sport elementi
o‘yinlarini tashkil etish
Maqsad: MTTda o‘zbek milliy harakatli o‘yinlarini va sport elementi
o‘yinlarini tashkil etish haqida umumiy ma’lumot mavzusi bo‘yicha ko‘nikma
va malakalarni shakllantirish
Bajariladigan
№
ishlar
mazmuni
Kerakli
jixozlarni
1
tayyorlash.
Kichik va
o‘rta
guruhlarda
2 o‘zbek milliy
harakatli
o‘yinlarini
tashkil etish
Moslama,
asboblar va
hom-ashyolar
Keglilar,gimnas
tik mat,koptok
Sport
maydonchasi
Eskizlar,
chizmalar,
rasmlar
Bajarish tartibi
MTTda o‘zbek milliy
harakatli o‘yinlarini va
sport elementi o‘yinlarini
tashkil etish uchun kerakli
jixozlarni
tayyorlash
yaroqliligini
tekshirish
1.
Zanjirni
faqat
chaqirilgan o‘yinchi kelib
uzishi kerak. 2. Zanjimi
uza olmasa, ikkinchi marta
uzishga ruxsat
etilmaydi. 3. Zanjir hosil
«Oq terakmi, qilishda ro£molcha, arqon
ko‘k terak» va hokazolardan
foydalanish mumkin emas.
4. Chaqirilgan o‘yinchi
to‘satdan bir
otilib zanjimi uzib o‘tib
ketishi
uchun
qarshi
komanda o‘yinchilarining
diqqatini
chalg£itadigan harakatlar
qilishi
mumkin.
Katta
va
tayyorlov
guruhlarda
o‘zbek milliy
3
harakatli
o‘yinlarini
tashkil etish
Kichik
va
o‘rta
guruhlarda
4 sport elementi
o‘yinlarini
tashkil etish
Xo‘rozlar jangi.
O‘yin haqida
tushuncha. Diametri 3-4
m li doira o‘rtasida 2
o‘yinchi turadi. Maksadmuvozanatni yo‘qotishga
erishish hamda doiradan
ga chiqarish. Qaysi
nchi buni birinchi ib
uddasidan chiqsa,
ib bo‘ladi.
dasi. Ataylab qo‘pol
kilar qilish man etiladi.
inni faqat xushtakdan
keyin boshlash kerak.
Boshqacha usullar.
-xakkalashda oyoklarni
ikki martadan ortiq
almashtirish mumkin
emas.
Gimnastik mat
voleybol to‘pi
yoki qum
to‘ldirilgan
haltacha
“Aniq
nishonga
tushirish”
o‘yini
O‘yin
tavsifi.
O‘yinchilarni yoshi va
jismoniy
tayyorgarligiga
bog‘liq
ravishda
avtomobil
pokrishkasi
bilan
ular orasidagi masofa 2-5
m gacha bo‘lishi mumkin.
Har bir o‘yinchini qo‘lida
bittadan
kichik
to‘p
bo‘ladi
(voleybol
to‘pi yoki
qum
to‘ldirilgan haltacha).
O‘qituvchining buyrug‘i
bilan
o‘yinchilar
navbatmanavbat
to‘pni minorani
ichiga
tashlaydilar.
Vazifani aniq bajargan
o‘yinchi, chetga chiqib
turadi,
to‘pni
minoraga
tushiraolmagan o‘yinchi
esa tupni olib o‘zini
qatoriga
qayta tashlash
uchun
borib turadi.
Hammadan
oldin
minorani ichiga to‘pni
tashlagan
jamoa
o‘yinchilari o‘yinda g‘olib
chiqadi.
Katta
va
tayyorlov
guruhlarda
5
sport elementi
o‘yinlarini
tashkil etish
Futbol to‘pi,
g‘o‘lachalar
O‘yinning qoidalari. 1.
To‘pni tepib xar bir
g‘ulachani - birini o‘ng
tomondan,
ikkinchisini
“Futbolchilar chap tomondan aylanib
estafetasi” o‘tishi kerak. 2. Atrofidan
aylanib
o‘tilmasdan,
o‘yini
qoldirib
ketilgan
har qanday
g‘ulacha o‘ynovchi
tomonidan yiqitilgan
hisoblanadi. 3. Yiqitilgan
g‘o‘lacha o‘z
joyiga
(rahbarning
ko‘rsatmasi
bo‘yicha)
qo‘yiladi.
Baholash mezonlari yordamida o‘quvchilarni baholash
(2-ilova)
MTTda o‘zbek milliy harakatli o‘yinlarini va sport elementi o‘yinlarini tashkil
etish
№
“5”
O‘quvchilar ismi “4”
va familiyasi
“3”
“2”
baxo
“5”
“4”
“3”
“2”
baxo
“5”
“5”
“4”
“4”
“3”
“3”
“2”
“2”
baxo baxo
“5” “5”
“4” “4”
“3” “3”
“2” “2”
baxo baxo
“5”
“4”
“3”
“2”
baxo
O‘r
ta
cha
ba
xo
3-(ilova)
Uyga vazifa berish
1.Mavzuni o‘rganish va tahlil qilish
2.Mavzu bo‘yicha ma’lumotlarni umumiylashtirish
3.Mavzu bo‘yicha taqdimotlar tayyorlash,mustaqil ta’lim
O‘quv amaliyoti mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi
6-Mavzu :MTTda jismoniy tarbiya bayramlarini tashkil etish
O‘quv amaliyoti mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi modeli
Vaqt: 240 daqiqa
Ta’lim
oluvchilar
soni:
nafar
O‘quv mashg‘uloti shakli va turi
Amaliy
1.MTTda jismoniy tarbiya bayramlarini
O‘quv mashg‘uloti rejasi, / tuzilishi
tashkil etish yo‘riqnomasi bilan
tanishtirish kerakli jixozlarni tayyorlash.
2. MTTda jismoniy tarbiya bayramlarini
tashkil etish
3. MTTda jismoniy tarbiya bayramlarini
ssenariysini tuzish
O‘quv mashg‘uloti maqsadi:MTTda jismoniy tarbiya bayramlarini tashkil
etishbo‘yicha nazariy va amaliy bilimlari to‘grisida ma’lumot berish va ularda
mavzu mustahkamlash, ko‘nikma va malakalarni shakllantirish
O‘qitish natijasi
MTTda
jismoniy
tarbiya
bayramlarini tashkil etish bo’yicha
mavzuni o‘zlashtirish natijasida ta’lim
oluvchida shakllanadigan asosiy bilim,
ko‘nikma yoki kompetensiyalar.
O‘quv faoliyat natijalari:
Pedagogik vazifalar:
1.
MTTda
jismoniy
tarbiya
1.
MTTda
jismoniy
tarbiya bayramlarini tashkil
etish
bilan
bayramlarini tashkil etish bilan tanishadi;
tanishtirish;
2.
MTTda
jismoniy
tarbiya
2.
MTTda
jismoniy
tarbiya bayramlarini tashkil etishni gapirib
bayramlarini
tashkil
etishni beradi;
tushuntirish;
3.
MTTda
jismoniy
tarbiya
3.
MTTda
jismoniy
tarbiya bayramlarini tashkil etishni takrorlab
bayramlarini tashkil etishni ko‘rsatish; ko‘rsatadi;
4.
MTTda
jismoniy
tarbiya 4.
MTTda
jismoniy
tarbiya
bayramlarini tashkil etish bo’yicha bayramlarini tashkil etish bo’yicha yo‘riqnoma
berish;
topshiriqlarni
yo‘riqnoma
asosida 5.
MTTda
jismoniy
tarbiya bajaradi;
bayramlarini tashkil etishni yoritib 5.
MTTda
jismoniy
tarbiya
berish;
bayramlarini tashkil etishni mustaqil 6.
MTTda
jismoniy
tarbiya
bajaradilar;
bayramlarini tashkil etishda yo‘l 6.
MTTda
jismoniy
tarbiya
qo‘yilgan xatolarni ko‘rsatish.
bayramlarini tashkil etish bo’yicha
xatolar ustida ishlaydilar.
O‘qitish usullari
Tushuntirish, ko‘rsatish, yo‘riqnoma
berish, mashq va boshqalar
O‘qitish vositalari
Yo‘riqli texnologik xarita, kerakli jixoz
O‘quv faoliyatini tashkil etish shakli
O‘qitish sharoiti
Qayta aloqaning usul va vositalari
va asboblar, ko‘rgazmali qurollar,
proektor, kodoskop, stendlar, slaydlar,
plakatlar va boshqalar
Ommaviy, jamoaviy, guruxli, juftlikda,
yakka tartibda
Jixozlangan ustaxona
Nazorat, bajarilgan ishlarni tekshirish,
ogzaki savol - javob, xisobot, va
boshqalar
O‘quv mashg‘ulotining texnologik xaritasi
Faoliyat mazmuni
O‘qituvchi
Ta’lim oluvchi
Ish
bosqichlari
va vaqti
Tashkiliy qism:
Mashgulotga
1-O‘quv
mashg‘ulotiga 1. Ta’lim oluvchilarning davomatini tayyorgarlik
kirish (
25 tekshiradi.
ko‘radilar.
daq.)
2. Ta’lim oluvchilarning mashg‘ulotga Amaliyotga
tayyorgarligini nazorat qiladi.
xavfsizlik texnikasi,
3. Amaliy mashg‘ulot nomi, rejasi, sanitariya va gigiena
maqsad va kutilayotgan natijalar bilan talablariga
rioya
tanishtiradi.
qilgan xolda maxsus
4. Amaliy
mashg‘ulotning
baholash kiyimda
keladi.
mezonlari bilan tanishtiradi.
Xavfsizlik texnikasi
Xavfsizlik texnikasi qoidalariga amal jurnaliga
imzo
qilishni eslatadi.
qo‘yadiilar.
Tinglaydilar.
Kirish
yo‘riqnomasi
(50
daq). Savollarga
javob
2-bosqich.
O‘quvchilar bilimini faollashtirish:
beradi. Tinglaydilar,
Asosiy
1.
Tezkor-so‘rov; savol-javob, aqliy chizadilar,
yozib
( 200 daq.)
xujum orqali bilimlarni faollashtiradi.
oladilar.
Yangi o‘quv material bayoni:
Ta’lim oluvchilar
3
2.
O‘quv amaliyoti mavzusi bo‘yicha u ish
joylariga
umumiy ma’lumot beradi, ish jarayonini turadilar, mashgulot
tushuntiradi;
radbari kursatmalari
Joriy yo‘riqnoma (135 daq;). Yangi va
yurikli o‘quv
material bo‘yicha amaliy mashq texnologik xaritaga bajarish.
rioya qilgan xolda 3.
Ta’lim
oluvchilarni ish joylariga bajaradilar. taqsimlab
amaliy
ish
yuzasidan Xatolarni yo‘riqnomali texnologik xarita (1ilova) to‘g‘irlaydilar. xamda mustaqil ish bajarish uchun
Foydalanilgan
xom-ashyo tarqatadi va ko‘rsatmalar jixozlarni mashgulot
beradi.
radbariga
Mustaqil ishlarni bajarilishini maqs
adli aylanish vaqtida nazorat qiladi va ish
jarayonida o‘quvchilar tomonidan qo‘ygan
xatolarni ko‘ rsatadi.
Yakuniy yo‘riqnoma (15 daq):
Mashgulot tugaganidan so‘ng ish joylarini
talab darajasiga keltiradi. Tayyorlangan
mahsulotni qabul qiladi.
Yakunlash:
1. O‘quvchilarni
amaliy
mashg‘ulot
bo‘yicha baxolarini elon qiladi (2-ilova);
2. Kelgusi
kasbiy
faoliyatlarida
amaliyotda bajargan ishlarining ahamiyati
va muhimligiga o‘quvchilar e’tiborini
qaratadi,
Kelgusi mashg‘ulot mavzusi bilan
tanishtirib uyga vazifa beradi (3-ilova).
4.
3-bosqich
Yakuniy
(15daq.)
topshiradilar.
Ish
joyini tozalaydilar.
Tinglaydilar.
Topshiriqni yozib
oladilar
Yo‘riqli texnologik xarita (o‘quv amaliyoti uchun)
(1-ilova)
Kasb kodi va nomi: 4.11.02.02.- maktabgacha ta’lim tarbiyachisi
O‘quv amaliyot nomi: MTTda jismoniy sog‘lomlashtirish ishlari
Mavzu №:6 MTTda jismoniy tarbiya bayramlarini tashkil etish
Maqsad:MTTda jismoniy tarbiya bayramlarini tashkil etish haqida umumiy
ma’lumot mavzusi bo‘yicha ko‘nikma va malakalarni shakllantirish
Bajariladiga
№
n ishlar
mazmuni
Kerakli
jixozlarni
1
tayyorlash.
MTTda
jismoniy
tarbiya
2
bayramlarini
ssenariysini
tuzish
Moslama,
asboblar va
hom-ashyolar
Obruchlar,arqon
lar, kubiklar,
to‘siqlar,keglilar
,koptoklar
Qog‘oz,qalam
Eskizlar,
chizmalar,
rasmlar
Bajarish tartibi
MTTda
jismoniy
tarbiya
bayramlarini
tashkil etish uchun kerakli
jixozlarni
tayyorlash
yaroqliligini
tekshirish
"Sog'lomjon- polvonjon";
"Otam, onam va men"
bayramlari senariylarini
tuzib chiqish
MTTda
"Sog'lomjonpolvonjon"jis
3
moniy tarbiya
bayramlarini
tashkil etish
Sport bayramini
rasmiy
ravishda
O‘zbekiston
davlat
madhiyasi
bilan ochiladi .Davraga 2
jamoa taklif etiladi.
Jamoalar saflanishib birbiri bilan salomlashib
oldilar va
senariy
bo‘yicha shartlar asosida
bellashishadi.
Obruchlar,arqon
lar, kubiklar,
to‘siqlar,keglilar
,koptoklar
Sport bayramini
rasmiy
ravishda
O‘zbekiston
Obruchlar,arqon
davlat
madhiyasi
lar, kubiklar,
bilan ochiladi .Davraga 2
to‘siqlar,keglilar
jamoa taklif etiladi.
,koptoklar
Jamoalar saflanishib birbiri bilan salomlashib
oldilar va
senariy
bo‘yicha shartlar asosida
bellashishadi.
Baholash mezonlari yordamida o‘quvchilarni baholash
MTTda
"Otam, onam
va men"
4 jismoniy
tarbiya
bayramlarini
tashkil etish
(2-ilova)
MTMda jismoniy tarbiya bayramlarini tashkil etish
№
“5”
O‘quvchilar ismi “4”
va familiyasi
“3”
“2”
baxo
“5”
“4”
“3”
“2”
baxo
“5”
“5”
“4”
“4”
“3”
“3”
“2”
“2”
baxo baxo
“5” “5”
“4” “4”
“3” “3”
“2” “2”
baxo baxo
“5”
“4”
“3”
“2”
baxo
O‘r
ta
cha
ba
xo
3-(ilova)
Uyga vazifa berish
1.Mavzuni o‘rganish va tahlil qilish
2.Mavzu bo‘yicha ma’lumotlarni umumiylashtirish
3.Mavzu bo‘yicha taqdimotlar tayyorlash,mustaqil ta’lim
O‘quv amaliyoti mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi
7-Mavzu :Turli yosh guruhlarida jismoniy tarbiya mashg‘ulotini
o‘tkazish
O‘quv amaliyoti mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi modeli
Vaqt: 240 daqiqa
Ta’lim
oluvchilar
soni:
nafar
O‘quv mashg‘uloti shakli va turi
Amaliy
1.Turli yosh guruhlarda jismoniy
O‘quv mashg‘uloti rejasi, / tuzilishi
tarbiya
mashg‘ulotini
o‘tkazish
yo‘riqnomasi bilan tanishtirish kerakli
jixozlarni tayyorlash.
2. Jismoniy
tarbiya mashg‘ulotini
kichik guruhlarda o‘tkazish
3. Jismoniy tarbiya mashg‘ulotini o‘rta
guruhlarda o‘tkazish
4. Jismoniy tarbiya mashg‘ulotini katta
guruhlarda o‘tkazish
5. Jismoniy
tarbiya mashg‘ulotini
tayyorlov guruhlarda o‘tkazish
O‘quv
mashg‘uloti
maqsadi:Jismoniy
tarbiya
mashg‘ulotini
o‘tkazishbo‘yicha nazariy va amaliy bilimlari to‘grisida ma’lumot berish va ularda
mavzu mustahkamlash, ko‘nikma va malakalarni shakllantirish
O‘qitish natijasi
Turli yosh guruhlarida jismoniy
tarbiya
mashg‘ulotini
o‘tkazish
bo’yicha
mavzuni
o‘zlashtirish
natijasida
ta’lim
oluvchida shakllanadigan asosiy bilim,
ko‘nikma yoki kompetensiyalar.
Pedagogik vazifalar:
O‘quv faoliyat natijalari:
1. Turli yosh guruhlarida jismoniy 1. Turli yosh guruhlarida jismoniy tarbiya
mashg‘ulotini o‘tkazish bilan tarbiya mashg‘ulotini o‘tkazish bilan tanishtirish;
tanishadi;
2. Turli yosh guruhlarida jismoniy 2. Turli yosh guruhlarida jismoniy tarbiya
mashg‘ulotini
o‘tkazishni tarbiya
mashg‘ulotini o‘tkazishni
tushuntirish;
gapirib beradi;
3. Turli yosh guruhlarida jismoniy 3. Turli yosh guruhlarida jismoniy tarbiya
mashg‘ulotini
o‘tkazishni tarbiya
mashg‘ulotini o‘tkazishni
ko‘rsatish;
takrorlab ko‘rsatadi;
4. Turli yosh guruhlarida jismoniy 4. Turli yosh guruhlarida jismoniy tarbiya
mashg‘ulotini
o‘tkazish tarbiya
mashg‘ulotini
o‘tkazish
bo’yicha yo‘riqnoma berish;
bo’yicha topshiriqlarni yo‘riqnoma 5.
Turli yosh guruhlarida jismoniy asosida bajaradi;
tarbiya
mashg‘ulotini
o‘tkazishni 5. Turli yosh guruhlarida jismoniy
yoritib berish;
tarbiya mashg‘ulotini o‘tkazishni
6. Turli yosh guruhlarida jismoniy
mustaqil
bajaradilar;
tarbiya mashg‘ulotini o‘tkazishda yo‘l 6. Turli yosh guruhlarida jismoniy
qo‘yilgan xatolarni ko‘rsatish.
tarbiya mashg‘ulotini o‘tkazishda
xatolar ustida ishlaydilar.
O‘qitish usullari
Tushuntirish, ko‘rsatish, yo‘riqnoma
berish, mashq va boshqalar
O‘qitish vositalari
Yo‘riqli texnologik xarita, kerakli jixoz
va asboblar, ko‘rgazmali qurollar,
proektor, kodoskop, stendlar, slaydlar,
plakatlar va boshqalar
O‘quv faoliyatini tashkil etish shakli
Ommaviy, jamoaviy, guruxli, juftlikda,
yakka tartibda
O‘qitish sharoiti
Jixozlangan ustaxona
Qayta aloqaning usul va vositalari
Nazorat, bajarilgan ishlarni tekshirish,
ogzaki savol - javob, xisobot, va
boshqalar
O‘quv mashg‘ulotining texnologik xaritasi
Ish
Faoliyat mazmuni
bosqichlari
O‘qituvchi
Ta’lim oluvchi
va vaqti
1-O‘quv
Tashkiliy qism:
Mashgulotga
mashg‘ulotiga 1. Ta’lim oluvchilarning davomatini tayyorgarlik
kirish (
25 tekshiradi.
ko‘radilar.
daq.)
2. Ta’lim oluvchilarning mashg‘ulotga Amaliyotga
tayyorgarligini nazorat qiladi.
xavfsizlik texnikasi,
3. Amaliy mashg‘ulot nomi,
rejasi, sanitariya va gigiena
maqsad va kutilayotgan natijalar bilan talablariga
rioya
tanishtiradi.
qilgan xolda maxsus
4. Amaliy
mashg‘ulotning
baholash kiyimda
keladi.
mezonlari bilan tanishtiradi.
Xavfsizlik texnikasi
Xavfsizlik texnikasi qoidalariga amal jurnaliga
imzo
qilishni eslatadi.
qo‘yadiilar.
Tinglaydilar.
2-bosqich.
Kirish
yo‘riqnomasi
(50
daq). Savollarga
javob
Asosiy
O‘quvchilar bilimini faollashtirish:
beradi.
Tinglaydilar, ( 200 daq.)
1.
Tezkor-so‘rov;
savol-javob,
aqliy
chizadilar,
yozib
xujum orqali bilimlarni faollashtiradi.
oladilar.
Yangi o‘quv material bayoni:
Ta’lim oluvchilar
3
2.
O‘quv amaliyoti mavzusi bo‘yicha u ish
joylariga
umumiy ma’lumot beradi, ish jarayonini turadilar, mashgulot
tushuntiradi;
radbari kursatmalari
Joriy yo‘riqnoma (135 daq;). Yangi va
yurikli
o‘quv
material bo‘yicha amaliy mashq texnologik xaritaga bajarish.
rioya qilgan xolda 3.
Ta’lim
oluvchilarni
ish
joylariga bajaradilar.
3-bosqich
Yakuniy
(15daq.)
taqsimlab
amaliy
ish
yuzasidan
yo‘riqnomali texnologik xarita (1-ilova)
xamda mustaqil ish bajarish uchun
xom-ashyo
tarqatadi
va
ko‘rsatmalar beradi.
4.
Mustaqil ishlarni bajarilishini maqs
adli aylanish vaqtida nazorat qiladi va ish
jarayonida o‘quvchilar tomonidan qo‘ygan
xatolarni ko‘ rsatadi.
Yakuniy yo‘riqnoma (15 daq):
Mashgulot tugaganidan so‘ng ish joylarini
talab darajasiga keltiradi. Tayyorlangan
mahsulotni qabul qiladi.
Yakunlash:
1. O‘quvchilarni
amaliy
mashg‘ulot
bo‘yicha baxolarini elon qiladi (2-ilova);
2. Kelgusi
kasbiy
faoliyatlarida
amaliyotda bajargan ishlarining ahamiyati
va muhimligiga o‘quvchilar e’tiborini
qaratadi,
Kelgusi mashg‘ulot
mavzusi bilan
tanishtirib uyga vazifa beradi (3-ilova).
Xatolarni
to‘g‘irlaydilar.
Foydalanilgan
jixozlarni mashgulot
radbariga
topshiradilar.
Ish
joyini tozalaydilar.
Tinglaydilar.
Topshiriqni yozib
oladilar
Yo‘riqli texnologik xarita (o‘quv amaliyoti uchun)
(1-ilova)
Kasb kodi va nomi: 4.11.02.02.- maktabgacha ta’lim tarbiyachisi
O‘quv amaliyot nomi: MTTda jismoniy sog‘lomlashtirish ishlari
Mavzu №:7 Turli yosh guruhlarida jismoniy tarbiya mashg‘ulotini
o‘tkazish
Maqsad: Turli yosh guruhlarida jismoniy tarbiya mashg‘ulotini o‘tkazish
haqida umumiy ma’lumot mavzusi bo‘yicha ko‘nikma va malakalarni
shakllantirish
Bajariladigan
№
ishlar
mazmuni
Kerakli
jixozlarni
1
tayyorlash.
Jismoniy
tarbiya
mashg‘ulotini
2
kichik
guruhlarda
o‘tkazish
Moslama,
asboblar va
hom-ashyolar
Eskizlar,
chizmalar,
rasmlar
Bajarish tartibi
Obruchlar,arqon
lar, kubiklar,
to‘siqlar
Turli yosh guruhlarida
jismoniy
tarbiya
mashg‘ulotini
o‘tkazish uchun kerakli
jixozlarni
tayyorlash
yaroqliligini tekshirish
Sport
maydonchasi.arq
on,bayroqchalar,
tayoqchalar,kegl
ilar,koptokchalar
.Svestok
Mashg‘ulot namunasi
Mashg‘ulotning
vazifasi:turgan
joyda
sakrash
mashqlarida
yumshoq, yengil sakrab
harakat qilishga o‘rgatish.
Umumrivojlantiruvchi
mashqlarga
orgatish.Kerakli
jihozlar:bolalarning
hammasiga
yetarli
kubiklar, ikkita arqoncha
(2–2,5 m), yoy (duga) – 40
sm.
1. Polga
(shaxmat
tartibda) qo‘yib chiqilgan
kubiklar
orasidan yurish va tarqalib
yugurish.
Kubiklar
atrofidan
ketmaket
saflanib yurish, kubiklarga
yaqinlashish, tarbiyachi
turgan tomonga qarab
turish, kubikni
qo‘lga olish.
II. 1. D.h. – to‘g‘ri turish,
oyoqlar yelka kengligida,
kubiklarni ushlagan holda
qo‘llarni pastga tushirib
turish.
1–2
kubikni
yuqori
ko‘tarish, uni bosh ustida
silkitish. 3–4
rostlanish, qo‘llar bilan
kubikni tushirib, orqaga
yashirish. 5–6 kubikni
orqaga yashirib turib bir
qo‘ldan ikkinchi qo‘lga
olish. Dastlabki holatga
qaytish (6 marta).
2. D.h. – oyoqlar yelka
kengligida,
kubik
qo‘llarda.
1–2 engashish, kubikni o‘z
oldiga polga qo‘yish, 3–4
engashish, kubikni po‘ldan
olish
va
rostlanish.
Dastlabki
holatga qaytish. (5–6
marta).
3. D.h. – oyoqlar yelka
kengligida,
kubik
qo‘llarda.1—
2
cho‘qqayib
o‘tirish,
kubikni o‘zidan nariroqqa
qo‘yish (old tamonga). 3–4
O‘rnidan turish,
yana cho‘qqayib o‘tirish,
5–6 kubikni olish.
Dastlabki holatga qaytish
4–5 marta. 4. Kubikni
polga qo‘yish. Kubik
ustidan sakrab
o‘tish. (6–8
marta).
Asosiy xolat: 1. Hamma
Jismoniy
tarbiya
mashg‘ulotini
3
o‘rta
guruhlarda
o‘tkazish
Sport
maydonchasi.arq
on,bayroqchalar,
tayoqchalar,kegl
ilar,koptokchalar
.
Svestok
birgalikda,
bir-birining
orqasidan
ergashib yurish (chilvirlar,
reykalar
orasidan,
taxtachalar ustidan yurib o‘tish. 2. Yoy
ostidan emaklab o‘tish. 3.
“Ariqchadan” hatlab o‘tish
(3–4 marta).
5. “O‘z uychangni topib
ol” nomli harakatli o‘yin
(zalning
turli tomonlarida birnecha
bola
uchun
uychalar
bo‘ladi, ayiq
polvon rolini o‘ynayotgan
bola berkinib turadi).
III. Tarbiyachi berkitgan
o‘yinchoqni
izlash,
o‘yinchoq
topilgandan so‘ng bolalar
tarbiyachi boshchiligida
unga
ergashgan holda sekin
yurib,
zaldan
chiqib ketadilar.
Mashg‘ulot namunasi
Mashg‘ulotning
vazifasi:kolonnada
o‘z
joyini tez topib
olishga o‘rgatish; to‘pni
ikki
qo‘llab
boshdan
oshirib otishga
o‘rgatish (bunda koptokni
ikki
qo‘llab
baravar
irg‘itilayotgan
vaqtda bosh orqasida
qo‘llarning bukilmasligiga
e’tibor
berishi
kerak).Jihozlar:koptoklar
(bolalarning soniga qarab),
kegli
I
qism.
Bir-birining
ketidan ketma-ket bo‘lib
yurish.
Qo‘l-larni belga qo‘yib,
tizzalarni baland ko‘tarib
yurish
(“Toychalar”).
Oldinga
qadamba-qadam.
Ishora bo‘yicha
tarqalishib yugurib ketish
(20 sekund yugurish),
navbatdagi
ishora
bo‘yicha
tezda
kolonnadan
o‘z joyini
topib
turish,
oldinga
yurishda davom etish (2
marta).
Tarbiyachi
to‘rdagi
koptoklarni
ag‘daradi, bolalarning har
biri bittadan koptokni
oladi va 3 ta zvenoga
bo‘linib, qayta saf- lanadi.
Bir-biridan
uzoqlashib
turishadi.
II qism. Koptoklar bilan
bajariladigan
umumrivojlantiruvchi
mashqlar.1. D.h.:
tik
turish, oyoqlarni zich qilib
juftlash, koptokni
past
tomonda
ushlab
turish.
B.: koptokni yuqoriga
ko‘tarish,
kerishish, koptokka
tikilish; koptokni pastga
tushirish (5–6 marta).
2. D.h.: tik turish, oyoqlar
juftlangan, koptok pastda.
B.: koptokni oldinga
ko‘tarish, o‘ngga burilish,
to‘g‘ri turish,
koptokni pastga tushirish.
Koptokni oldinga ko‘tarish
chapga burilish, to‘g‘ri
turish, koptokni pastga
tushirish (har
bir
tomonga
to‘rt
martadan).
3. D.h.: to‘g‘ri turish,
oyoqlarni kengroq ochish,
oyoqlar
parallel holda koptok
pastda ushlab turiladi.
B.: oldinga engashish,
koptokni ikki qo‘l bilan
polga urish;
rostlanish (5–6 marta).
4. D.h.: to‘g‘ri turish,
oyoqlar yelka kengligida,
koptok
pastda.B.:
cho‘qqayib
o‘tirib,
koptokni oldinga uzatish;
rostlanish koptokni pastga
tushirish.
5. D.h.: o‘tirib orqaga
suyanish, oyoqlarni rostlab
uzatish.
B.: koptokni oyoq kaftlari
orasida ko‘tarib, oyoqni
o‘ziga
tortib yig‘ish, koptokni
tushirib
yubormasdan
yana oyoqni
rostlab
uzatish
(2–3
marta).
6. D.h.: chalqanchasiga
yotish, qo‘llar boshdan
yuqoriga
ko‘tarilib
pol
ustida
uzatilgan, koptokni ikki
qo‘llab ushlab turish.B.:
chalqancha yotgan holdan
o‘girilib qorin bilan yotish
va buning aksini bajarish
(3–4 marta).
7. Tarbiyachining sanog‘i
bilan hamma birgalikda
qo‘lda
koptok ushlab turgan
joyda irg‘itib sakrash (10
ta irg‘itib ikki
marta takrorlash);
Jismoniy
tarbiya
mashg‘ulotini
4 katta
guruhlarda
o‘tkazish
Sport
maydonchasi.arq
on,bayroqchalar,
tayoqchalar,kegl
ilar,koptokchalar
.
Svestok
Asosiy harakat turlari
1. Bir chiziq ustiga 4 ta
kegli oralatib qo‘yiladi.
Kopto‘k
yumalatib ular orasidan
olib
o‘tiladi.
Shu
mashqning o‘zini
shu tarzda
kolonada
turib,
oqim
tarzida
bajarish (2–3 marta).
2. Koptokni ikki qo‘llab
boshdan oshirib, uzoqqa
irg‘itish va
uning orqasidan yugurish.
Ikki
guruh
bo‘lib
galma-gal bajarish (3–4
marta);
3. “Irg‘it-tut” harakatli
o‘yini.
III qism. “Kim ketdi top”
tinch o‘yinini tarbiyachi
rahbarligida o‘tkazish.
Mashg‘ulot namunasi:
Mashg‘ulotning
vazifasi:bolalarni
orqa
bilan yurishga mashq
qildirib o‘rgatish, to‘p olib
yurishni takrorlash
–
to‘pni qo‘llar bilan uzatish
va jismoniy sifatlarni
rivojlantirish.
Jihozlar:plan-konspekt,
qum xaltacha, tayoqcha,
to‘ldirma
to‘plar.
I qism. Oddiy yurish
mashqi, oyoq uchlarida va
yarim cho‘qqayib yurish;
polga o‘tirish, turish,
ishoraga
qarab
turli
tomonlarga
tarqalib
yugurish,
navbatdagi ishora bilan
sherengaga
saflanish,
sherenga
bo‘lib
oldinga va orqaga yurish,
o‘ngga burilish va zal
bo‘ylab
bir-birining
orqasidan (ikki marta
doira yasab) yugurish,
zveno bo‘lib saflanish.
II
qism.
Umumrivojlantiruvchi
mashqlar.
1. D.h.: tik turish,
tovonlarni juftlab uchlarini
ochish, qo‘llar
bosh orqasida.
B.: 1–2 qo‘llarni yon
tomonlarga
kaftni yuqoriga
qilib
uzatish,
oyoq
uchlarida ko‘tarilish (8
marta).
2. D.h.: shu holatning o‘zi
qo‘llar
pastga
tushirilgan.B.: 1-4 qo‘llar
navbatma-navbat
va
baravariga aylanma
harakat
qilish
(8-10
marta).
3.
D.h.:
oyoqlarni
chalishtirib chordona qurib
o‘tirish, qo‘llar belda;B.:
o‘ngga burilish; o‘ng
qo‘lni
yon
tomonga uzatish va unga
tikilish.
O‘sha
harakatlarning
o‘zini
chap
tomonga
takrorlash (6 martadan).
4. D.h.: tizzada o‘tirish,
qo‘llar
pastga
tushirilgan.B.: 1-2 tizzaga
engashish,
boshni
engashtirib
tizzagacha bukish,
3-4
qo‘llarni
oldinga
uzatish
va dastlabki
holatga qaytish. Rostlanish
(4-6 marta).
5. D.h.: chalqancha yotib,
qo‘llarni gavda bo‘ylab
uzatish.
B.: 1-2 oyoqlarni tikka
uzatib, asta-sekin yuqoriga
ko‘tarish,
4 ohista tushirish (6
marta).
6. D.h.: qorin bilan yotib,
qo‘llarni po‘lga tirash.
B.: 1-2 qo‘llarni po‘ldan
uzish,
3–4
oyoqlarni
poldan ko‘tarib cho‘zish,
dastlabki holatga qaytish
(6 marta).
7. D.h.: shuning o‘zi,
qo‘llar
yuqoriga ko‘tarilgan.
B.:
1-2 orqa bilan
o‘girilib, chalqancha yotib
olish, 3-4 qorin
bilan yotib olish (bunda
qo‘llar
bilan
yordam
bermaslik kerak).
Asosiy harakat turlari
1.
Qopchani
yotiq
nishonga
3
metr
masofadan pastdan uloqtirish
(5-6
marta);2.
Tayoqcha ustidan o‘ng va
chap yon bilan sakrab
o‘tish (6 marta);
3.
To‘ldirma
to‘plar
orasidan oyoq uchida
yurish (2-3 marta).
Tarbiyachi 3 savatcha
qo‘yadi.
Bolalar
nishondan 3 metr narida
joylashadilar, har bir
bolaning qo‘lida 2 tadan
qopcha
bo‘ladi. Qopchalardan biri
qo‘lida bo‘lib, ikkinchisi
polda
yotadi.
Tarbiyachining ishorasiga
binoan
bolalar
qopchalarini
nishonga
otadilar
(2
marta).Zal o‘rtasiga 2 ta
tutqich qo‘yilib,
unga poldan 40 sm baland
qilib tizimcha tortiladi. 1guruh bolalari uning
tagidan o‘ng va chap yon
bilan o‘tadilar (3-4 marta
takrorlanadi). So‘ngra
bolalar bir qator bo‘lib
to‘ldirma to‘plar orasidan
muvozanat saqlab yurish
mashqini
bajaradilar.Harakatli o‘yin.
«Ovchilar
va quyonlar»
III qism. «Ovozidan top»
tinch o‘yini.
Baholash mezonlari yordamida o‘quvchilarni baholash
(2-ilova)
Turli yosh guruhlarda jismoniy tarbiya mashg'ulotini o‘tkazish.
№
“5”
O‘quvchilar ismi “4”
va familiyasi
“3”
“2”
baxo
“5”
“4”
“3”
“2”
baxo
“5”
“5”
“4”
“4”
“3”
“3”
“2”
“2”
baxo baxo
“5” “5”
“4” “4”
“3” “3”
“2” “2”
baxo baxo
“5”
“4”
“3”
“2”
baxo
O‘r
ta
cha
ba
xo
3-(ilova)
Uyga vazifa berish
1.Mavzuni o‘rganish va tahlil qilish
2.Mavzu bo‘yicha ma’lumotlarni umumiylashtirish
3.Mavzu bo‘yicha taqdimotlar tayyorlash,mustaqil ta’lim
O‘quv amaliyoti mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi
8-Mavzu : Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida yozgi
sog'lomlashtirish mavsumini rejalashtirish,tashkil etish va tahlil
qilish
O‘quv amaliyoti mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi modeli
Vaqt: 240 daqiqa
Ta’lim
oluvchilar
soni:
nafar
O‘quv mashg‘uloti shakli va turi
Amaliy
1. Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida
O‘quv mashg‘uloti rejasi, / tuzilishi
yozgi sog'lomlashtirish mavsumini
rejalashtirish,tashkil etish va tahlil
qilish yo‘riqnomasi bilan tanishtirish
kerakli jixozlarni tayyorlash..
2. Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida
yozgi sog‘lomlashtirish mavsumini
rejalashtirish
2. Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida
yozgi sog‘lomlashtirish mavsumini
tashkil etish
3. Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida
yozgi sog‘lomlashtirish mavsumini
tahlil qilish
O‘quv mashg‘uloti maqsadi:MTTda jismoniy sog‘lomlashtirish
ishlaribo‘yicha nazariy va amaliy bilimlari to‘grisida ma’lumot berish va ularda
mavzu mustahkamlash, ko‘nikma va malakalarni shakllantirish
O‘qitish natijasi
Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida
yozgi sog'lomlashtirish mavsumini
rejalashtirish,tashkil etish va tahlil qilish
bo’yicha
mavzuni
o‘zlashtirish
natijasida
ta’lim
oluvchida
shakllanadigan asosiy bilim, ko‘nikma
yoki kompetensiyalar.
Pedagogik vazifalar:
O‘quv faoliyat natijalari:
1. Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida 1. Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida yozgi
sog'lomlashtirish
mavsumini yozgi
sog'lomlashtirish mavsumini
rejalashtirish,tashkil etish va tahlil qilish rejalashtirish,tashkil etish va tahlil qilish
bilan tanishtirish;
bilan tanishadi;
2. Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida 2. Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida yozgi
sog'lomlashtirish
mavsumini yozgi
sog'lomlashtirish mavsumini
rejalashtirish,tashkil etish va tahlil rejalashtirish,tashkil
etish va tahlil
qilishni tushuntirish;
qilishni gapirib beradi;
3. Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida 3. Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida yozgi
sog'lomlashtirish
mavsumini yozgi
sog'lomlashtirish mavsumini
rejalashtirish,tashkil etish va tahlil rejalashtirish,tashkil
etish va tahlil
qilishni ko‘rsatish;
qilishni takrorlab ko‘rsatadi;
4. Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida 4. Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida yozgi
sog'lomlashtirish
mavsumini yozgi
sog'lomlashtirish mavsumini
rejalashtirish,tashkil etish va tahlil qilish rejalashtirish,tashkil etish va tahlil qilish
bo’yicha yo‘riqnoma berish;
bo’yicha topshiriqlarni
yo‘riqnoma 5.
Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida asosida bajaradi;
yozgi
sog'lomlashtirish
mavsumini 5. Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida
rejalashtirish,tashkil etish va tahlil yozgi
sog'lomlashtirish mavsumini
qilishni yoritib berish;
rejalashtirish,tashkil etish va tahlil
6. Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida qilishni mustaqil bajaradilar;
yozgi
sog'lomlashtirish
mavsumini 6. Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida
rejalashtirish,tashkil etish va tahlil yozgi
sog'lomlashtirish mavsumini
qilishda yo‘l qo‘yilgan xatolarni rejalashtirish,tashkil
etish va tahlil
ko‘rsatish.
qilishdagi xatolar ustida ishlaydilar.
O‘qitish usullari
Tushuntirish, ko‘rsatish, yo‘riqnoma
berish, mashq va boshqalar
O‘qitish vositalari
Yo‘riqli texnologik xarita, kerakli jixoz
va asboblar, ko‘rgazmali qurollar,
proektor, kodoskop, stendlar, slaydlar,
plakatlar va boshqalar
O‘quv faoliyatini tashkil etish shakli
Ommaviy, jamoaviy, guruxli, juftlikda,
yakka tartibda
O‘qitish sharoiti
Jixozlangan ustaxona
Qayta aloqaning usul va vositalari
Nazorat, bajarilgan ishlarni tekshirish,
ogzaki savol - javob, xisobot, va
boshqalar
O‘quv mashg‘ulotining texnologik xaritasi
Ish
Faoliyat mazmuni
bosqichlari
O‘qituvchi
Ta’lim oluvchi
va vaqti
1-O‘quv
Tashkiliy qism:
Mashgulotga
mashg‘ulotiga 1. Ta’lim oluvchilarning davomatini tayyorgarlik
kirish (
25 tekshiradi.
ko‘radilar.
daq.)
2. Ta’lim oluvchilarning mashg‘ulotga Amaliyotga
tayyorgarligini nazorat qiladi.
xavfsizlik texnikasi,
3. Amaliy mashg‘ulot nomi,
rejasi, sanitariya va gigiena
maqsad va kutilayotgan natijalar bilan talablariga
rioya
tanishtiradi.
qilgan xolda maxsus
4. Amaliy
mashg‘ulotning
baholash kiyimda
keladi.
mezonlari bilan tanishtiradi.
Xavfsizlik texnikasi
Xavfsizlik texnikasi qoidalariga amal jurnaliga
imzo
qilishni eslatadi.
qo‘yadiilar.
Tinglaydilar.
2-bosqich.
Kirish
yo‘riqnomasi
(50
daq). Savollarga
javob
Asosiy
O‘quvchilar bilimini faollashtirish:
beradi. Tinglaydilar,
( 200 daq.)
3-bosqich
Yakuniy
(15daq.)
Tezkor-so‘rov; savol-javob, aqliy
xujum orqali bilimlarni faollashtiradi.
Yangi o‘quv material bayoni:
6.
O‘quv amaliyoti mavzusi bo‘yicha
umumiy ma’lumot beradi, ish jarayonini
tushuntiradi;
Joriy yo‘riqnoma (135 daq;). Yangi
o‘quv material bo‘yicha amaliy mashq
bajarish.
7. Ta’lim oluvchilarni ish joylariga
taqsimlab
amaliy
ish
yuzasidan yo‘riqnomali texnologik xarita
(1-ilova) xamda
mustaqil
ish
bajarish
uchun xom-ashyo
tarqatadi
va ko‘rsatmalar beradi.
8.
Mustaqil ishlarni bajarilishini maqs
adli aylanish vaqtida nazorat qiladi va ish
jarayonida o‘quvchilar tomonidan qo‘ygan
xatolarni ko‘ rsatadi.
Yakuniy yo‘riqnoma (15 daq):
Mashgulot tugaganidan so‘ng ish joylarini
talab darajasiga keltiradi. Tayyorlangan
mahsulotni qabul qiladi.
Yakunlash:
1. O‘quvchilarni
amaliy
mashg‘ulot
bo‘yicha baxolarini elon qiladi (2-ilova);
2. Kelgusi
kasbiy
faoliyatlarida
amaliyotda bajargan ishlarining ahamiyati
va muhimligiga o‘quvchilar e’tiborini
qaratadi,
Kelgusi mashg‘ulot
mavzusi bilan
tanishtirib uyga vazifa beradi (3-ilova).
5.
chizadilar,
yozib
oladilar.
Ta’lim oluvchilar
u3ish
joylariga
turadilar, mashgulot
radbari kursatmalari
va
yurikli
texnologik xaritaga
rioya qilgan xolda
bajaradilar.
Xatolarni
to‘g‘irlaydilar.
Foydalanilgan
jixozlarni mashgulot
radbariga
topshiradilar.
Ish
joyini tozalaydilar.
Tinglaydilar.
Topshiriqni yozib
oladilar
Yo‘riqli texnologik xarita (o‘quv amaliyoti uchun) (1-ilova)
Kasb kodi va nomi: 4.11.02.02.- maktabgacha ta’lim tarbiyachisi O‘quv
amaliyot nomi: MTTda jismoniy sog‘lomlashtirish ishlari
Mavzu №: Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida yozgi sog'lomlashtirish
mavsumini rejalashtirish,tashkil etish va tahlil qilish
Maqsad: Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida yozgi sog'lomlashtirish mavsumini
rejalashtirish,tashkil etish va tahlil qilish haqida umumiy ma’lumot mavzusi
bo‘yicha ko‘nikma va malakalarni shakllantirish
Bajariladigan
№
ishlar
mazmuni
Kerakli
jixozlarni
1
tayyorlash.
Maktabgacha
ta’lim
tashkilotlarida
yozgi
2
sog‘lomlashtir
ish mavsumini
rejalashtirish
Moslama,
asboblar va
hom-ashyolar
Obruchlar,arqon
lar, kubiklar,
to‘siqlar
Qog‘oz
qalam,ish
hujjatlari
Eskizlar,
chizmalar,
rasmlar
Bajarish tartibi
Maktabgacha
ta'lim
tashkilotlarida
yozgi
sog'lomlashtirish
mavsumini
rejalashtirish,tashkil etish
va tahlil qilish uchun
kerakli
jixozlarni
tayyorlash
yaroqliligini
tekshirish
DMTT
kun tartibi
asosida
ertalabki
badantarbiya
mashg‘ulotlarini,sayrda
chiniqtirish tadbirlari va
harakatli o‘yinlarni tizimli
rejalashtirish
-guruh bolalarining yosh
xususiyatlarini inobatga
olgan
tarzda
yozgi
sog‘lomlashtirish
davri uchun ish rejani
tuzish;
-ertalabki
qabul
va
badantarbiya mashqlarini
ochiq havoda o‘tkazish; maktabgacha
ta'lim
tashkilotining
Davlat o‘quv dasturi
asosida
bolalarning olgan bilim,
ko‘nikma va malakalarini
mustahkamlash
bo‘yicha rejalarni amalga
oshirish;
Maktabga
cha
ta’lim
tashkilotlari da
yozgi
3
sog‘lomlash
tirish
mavsumini
tashkil etish
Sport
maydonchasi.arq
on,bayroqchalar,
tayoqchalar,kegl
ilar,koptokchalar
.mini
basseynchalar
Svestok
-oylik, haftalik mavzular
bo‘yicha rivojlantiruvchi
markazlarni jihozlash va
mavzuli
rejalashtirish
asosida
ta'limiy-tarbiyaviy
faoliyatni olib borish;
-ta'limiy-tarbiyaviy jarayon
va chiniqtirish
tadbirlarini
samarali
tashkil
etish;
-yozgi
sog‘lomlashtirish
tadbirlarini tashkil etishda
jihozlash va bezatish
ishlarini olib borish;
-hamshira bilan birgalikda
bolalar
rivojlanishi
antropometrik
ko‘rsatkichlarni belgilash;
-yer maydonchalari va
o‘yin
maydonchalarida bolalar
mehnati
va
o‘yin
faoliyatini to‘g‘ri tashkil
etish;
-yozgi davr kun tartibiga
rioya qilish va bolalarni
ichimlik
suvi
bilan
ta'minlash;
-ota-onalar uchun oilada
bolalarni
chiniqtirish
bo‘yicha kerakli maslahat
va tavsiyalar berish;
-bola hayoti va sog‘lig‘ini
muhofaza
qilish
yo‘riqnomasiga
rioya etish;
-ochiq havoda bolalar
hayoti
xavfsizligini
ta'minlash;
Yozgi sog‘lomlashtirish
mavsumini kuzatish
Maktabgacha
ta’lim
tashkilotlarida
4 yozgi
sog‘lomlashtir
ish mavsumini
tahlil qilish
Tahlil varaqasi
1.Mashg‘ulot
mazmunining reja va
dastur talablariga mosligi:
Mashg‘ulot
o‘tkazishga
tayyorgarlik darajasi:
Mashg‘ulotga
tayyorgarlik:
Jismoniy
tarbiya
jihozlari
va
sport invertarlaridan
foydalanish:
 Uning
to‘g‘ri
taqsimlanishi
Mashg‘ulot
davrida
foydalangan uslub va
usullar:
bolalarni
qiziqtira
olganligi:
pedagoglar
bilan
hamkorligi:
Tarbiyachining
mashg‘ulot davomida
bolalarni
rag‘batlantirishi:
Mashg‘ulot
yakunini
bolalar
bilan
muhokama qilishi:
Baholash mezonlari yordamida o‘quvchilarni baholash
Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida
rejalashtirish,tashkil etish va tahlil qilish
№
“5”
O‘quvchilar ismi “4”
va familiyasi
“3”
“2”
baxo
“5”
“4”
“3”
“2”
baxo
yozgi
sog'lomlashtirish
“5”
“5”
“4”
“4”
“3”
“3”
“2”
“2”
baxo baxo
“5” “5”
“4” “4”
“3” “3”
“2” “2”
baxo baxo
3-(ilova)
Uyga vazifa berish
1.Mavzuni o‘rganish va tahlil qilish
2.Mavzu bo‘yicha ma’lumotlarni umumiylashtirish
3.Mavzu bo‘yicha taqdimotlar tayyorlash,mustaqil ta’lim
(2-ilova)
mavsumini
“5”
“4”
“3”
“2”
baxo
O‘r
ta
cha
ba
xo
O‘quv amaliyoti mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi 9Mavzu :Maktabgacha yoshdagi bolalarni chiniqtirish
O‘quv amaliyoti mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi modeli
Vaqt: 240 daqiqa
Ta’lim
oluvchilar
soni:
nafar
O‘quv mashg‘uloti shakli va turi
Amaliy
1. Maktabgacha yoshdagi bolalarni
O‘quv mashg‘uloti rejasi, / tuzilishi
chiniqtirish
yo‘riqnomasi
bilan
tanishtirish
kerakli
jixozlarni
tayyorlash.
2. Maktabgacha yoshdagi bolalarni
chiniqtirish
3.Chiniqtirish
tadbirlarini
rejalashtirish
O‘quv mashg‘uloti maqsadi:Maktabgachayoshdagibolalarnichiniqtirishbo‘yicha
nazariy va amaliy bilimlari to‘grisida ma’lumot berish va ularda mavzu
mustahkamlash, ko‘nikma va malakalarni shakllantirish
O‘qitish natijasi
Maktabgacha yoshdagi bolalarni
chiniqtirish
bo’yicha
mavzuni
o‘zlashtirish
natijasida
ta’lim
oluvchida shakllanadigan asosiy bilim,
ko‘nikma yoki kompetensiyalar.
O‘quv faoliyat natijalari:
Pedagogik vazifalar:
1. Maktabgacha yoshdagi bolalarni
1. Maktabgacha yoshdagi bolalarni
chiniqtirish bilan tanishadi;
chiniqtirish bilan tanishtirish;
2. Maktabgacha yoshdagi bolalarni 3.
2. Maktabgacha yoshdagi bolalarni
chi niqtirishni gap irib beradi;
chiniqtirishni tushuntirish;
Maktabgacha yoshdagi bolalarni
3. Maktabgacha yoshdagi bolalarni
chiniqtirishni takrorlab ko‘rsatadi; 4.
chiniqtirishni ko‘rsatish;
Maktabgacha yoshdagi bolalarni
4. Maktabgacha yoshdagi bolalarni
chiniqtirish bo’yicha topshiriqlarni 5.
chiniqtirish bo’yicha yo‘riqnoma berish;
yo‘riqnoma asosida bajaradi;
Maktabgacha yoshdagi bolalarni
5. Maktabgacha yoshdagi bolalarni
chiniqtirishni yoritib berish;
chiniqtirishni mustaqil bajaradilar;
6. Maktabgacha yoshdagi bolalarni
6. Maktabgacha yoshdagi bolalarni
chiniqtirishda yo‘l qo‘yilgan xatolarni
ch iniqtirishdagi
xatolar
ustida
ko‘rsatish.
ishlaydilar.
O‘qitish usullari
Tushuntirish, ko‘rsatish, yo‘riqnoma
berish, mashq va boshqalar
O‘qitish vositalari
Yo‘riqli texnologik xarita, kerakli
jixoz va asboblar, ko‘rgazmali
qurollar, proektor, kodoskop, stendlar,
slaydlar, plakatlar va boshqalar
O‘quv faoliyatini tashkil etish shakli
Ommaviy,
jamoaviy,
guruxli,
juftlikda, yakka tartibda
O‘qitish sharoiti
Jixozlangan ustaxona
Qayta aloqaning usul va vositalari
Nazorat, bajarilgan ishlarni tekshirish,
ogzaki savol - javob, xisobot, va
boshqalar
O‘quv mashg‘ulotining texnologik xaritasi
Ish
Faoliyat mazmuni
bosqichlari
O‘qituvchi
Ta’lim oluvchi
va vaqti
1-O‘quv
Tashkiliy qism:
Mashgulotga
mashg‘ulotiga 1. Ta’lim oluvchilarning davomatini tayyorgarlik
kirish (
25 tekshiradi.
ko‘radilar.
daq.)
2. Ta’lim oluvchilarning mashg‘ulotga Amaliyotga
tayyorgarligini nazorat qiladi.
xavfsizlik texnikasi,
3. Amaliy mashg‘ulot nomi,
rejasi, sanitariya va gigiena
maqsad va kutilayotgan natijalar bilan talablariga
rioya
tanishtiradi.
qilgan xolda maxsus
4. Amaliy
mashg‘ulotning
baholash kiyimda
keladi.
mezonlari bilan tanishtiradi.
Xavfsizlik texnikasi
Xavfsizlik texnikasi qoidalariga amal jurnaliga
imzo
qilishni eslatadi.
qo‘yadiilar.
Tinglaydilar.
2-bosqich.
Kirish
yo‘riqnomasi
(50
daq). Savollarga
javob
Asosiy
O‘quvchilar bilimini faollashtirish:
beradi.
Tinglaydilar, ( 200 daq.)
1.
Tezkor-so‘rov;
savol-javob,
aqliy
chizadilar,
yozib
xujum orqali bilimlarni faollashtiradi.
oladilar.
Yangi o‘quv material bayoni:
Ta’lim oluvchilar
3
2.
O‘quv amaliyoti mavzusi bo‘yicha u ish
joylariga
umumiy ma’lumot beradi, ish jarayonini turadilar, mashgulot
tushuntiradi;
radbari kursatmalari
Joriy yo‘riqnoma (135 daq;). Yangi va
yurikli o‘quv
material bo‘yicha amaliy mashq texnologik xaritaga bajarish.
rioya qilgan xolda 3.
Ta’lim
oluvchilarni ish joylariga bajaradilar. taqsimlab
amaliy
ish
yuzasidan Xatolarni yo‘riqnomali texnologik xarita (1ilova) to‘g‘irlaydilar. xamda mustaqil ish bajarish uchun
Foydalanilgan
xom-ashyo tarqatadi va ko‘rsatmalar jixozlarni mashgulot
beradi.
radbariga
4.
Mustaqil ishlarni bajarilishini maqs topshiradilar.
Ish
adli aylanish vaqtida nazorat qiladi va ish joyini tozalaydilar.
jarayonida o‘quvchilar tomonidan qo‘ygan
xatolarni ko‘ rsatadi.
Yakuniy yo‘riqnoma (15 daq):
Mashgulot tugaganidan so‘ng ish joylarini
3-bosqich
Yakuniy
(15daq.)
talab darajasiga keltiradi. Tayyorlangan
mahsulotni qabul qiladi.
Yakunlash:
Tinglaydilar.
1. O‘quvchilarni
amaliy
mashg‘ulot Topshiriqni yozib
bo‘yicha baxolarini elon qiladi (2-ilova);
oladilar
2. Kelgusi
kasbiy
faoliyatlarida
amaliyotda bajargan ishlarining ahamiyati
va muhimligiga o‘quvchilar e’tiborini
qaratadi,
Kelgusi mashg‘ulot
mavzusi bilan
tanishtirib uyga vazifa beradi (3-ilova).
Yo‘riqli texnologik xarita (o‘quv amaliyoti uchun)
(1-ilova)
Kasb kodi va nomi: 4.11.02.02.- maktabgacha ta’lim tarbiyachisi
O‘quv amaliyot nomi: MTTda jismoniy sog‘lomlashtirish ishlari
Mavzu №:9 Maktabgacha yoshdagi bolalarni chiniqtirish
Maqsad: Maktabgacha yoshdagi bolalarni chiniqtirish haqida umumiy
ma’lumot mavzusi bo‘yicha ko‘nikma va malakalarni shakllantirish
Bajariladigan
№
ishlar
mazmuni
Kerakli
jixozlarni
1
tayyorlash.
Havo vannasi
2 bilan
chiniqtirish
Moslama,
asboblar va
hom-ashyolar
Obruchlar,arqon
lar, kubiklar,
to‘siqlar
Havo vannasini
olishda jismoniy
mashqlar
bajarish uchun
Obruchlar,arqon
lar, kubiklar,
to‘siqlar
Eskizlar,
chizmalar,
rasmlar
Bajarish tartibi
Maktabgacha yoshdagi
bolalarni
chiniqtirish
uchun kerakli jixozlarni
tayyorlash
yaroqliligini tekshirish
Havo vannalari issiq
(22° dan yuqori), salqin
(17-20°) va sovuq (17°
dan past) boʻlishi mumkin.
20° dan yuqori haroratda
boshlanadi; birinchi kuni
10-15 min. qabul qilib,
keyin kun sayin 10-15
min. dan qoʻshib boriladi
va
1,5-2
soatgacha
yetkaziladi.
Salqin havo vannalari
boshlanishda 3-7 min.
qabul qilinadi, keyin kun
sayin 3-5 min. dan
uzaytirib borib, 1 soatga
yetkaziladi. Havo harorati
17° dan past boʻlganda
sovkotmaslik
maqsadida yengil jismoniy
mashqlar
ham
qilish
kerak.
Quyosh
3 vannasi bilan
chiniqtirish
Quyosh
vannasini olish
uchun
skameykachalar,
qum
maydonchasi
Suv bilan
chiniqtirish
Mini
basseynlar,suv,
4
Bolalarning
quyosh
vannasi qabul qililarida
alohida ehtiyotkorlik talab
etiladi. Ularni darrov
yalangʻoch
qilib
yechintirib
koʻymaslik,
boshiga
soyabonli
shlyapa
kiydirish
lozim. Badanning
juda
qizib
ketishiga
va
ultrabinafsha nurlarning
ortiqcha taʼsir etishiga yoʻl
qoʻymaslik uchun
vaqtvakti
bilan soyada dam
olib turish zarur. Quyosh
vannasidan avval
havo
vannasini qabul
qilgan
maʼqul.
Toʻgʻri
radiatsiyali
quyosh
vannasini qabul qilishda
boshni soyabon yoki toʻsiq
bilan pana qilib olish
kerak
Chiniqtirish uchun ma
halliy muolajalar ya’ni s
ovuq suv bilan
yuz yuvish, oyoqni solib o
‘tirish, oyoq panjalarini
chayish va umumiy
muolajalar, ya’ni vannala
r, badanni ho‘l sochiq bi
lan ishqalab artish, boshdan suv quyish ,
dushda c h o ‘milish ha m
qo‘llaniladi.
Yuvinish (avval yuz q o
‘llar, so‘ngra ko‘krakni
yuvish) iliqroq suv bilan boshlanadi ,
keyin esa suv haroratin i
uy haroratiga mos holda pasaytiril
adi. Quyi sinf o ‘quvchila
ri uchun suv
haroratini 15°C yoki 16° C
gacha pasaytirish mu
mkin.
Oyoqni tosda yuvish ker
ak, bunda dastlab suv h
arorati 34—
36°C b o ‘ladi ikki kun o
‘tkandan keyin esa har
orat 24—20°C
ga G S dan pasaytirib b
oriladi.
Boshlangan muolajalami
yil bo‘yi davom etdirib
turish kerak.
Badanni h o ‘l sochiq bil
an artganda faqat teriga
yaxshi t a ’sir
ko‘rsatib qolmay, balki
badanni ishqalab artgand a
massaj qilinishi ham juda foydali b o
‘ladi.
Baholash mezonlari yordamida o‘quvchilarni baholash
(2-ilova)
Maktabgacha yoshdagi bolalarni chiniqtirish
№
“5”
O‘quvchilar ismi “4”
va familiyasi
“3”
“2”
baxo
“5”
“4”
“3”
“2”
baxo
“5”
“5”
“4”
“4”
“3”
“3”
“2”
“2”
baxo baxo
“5” “5”
“4” “4”
“3” “3”
“2” “2”
baxo baxo
“5”
“4”
“3”
“2”
baxo
O‘r
ta
cha
ba
xo
3-(ilova)
Uyga vazifa berish
1.Mavzuni o‘rganish va tahlil qilish
2.Mavzu bo‘yicha ma’lumotlarni umumiylashtirish
3.Mavzu bo‘yicha taqdimotlar tayyorlash,mustaqil ta’lim
O‘quv amaliyoti mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi
10-Mavzu : »Akvamed” o‘yin va mashqlarni tashkil etish:»Qum” o‘yinlarini
tashkil etish
O‘quv amaliyoti mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi modeli
Vaqt: 240 daqiqa
Ta’lim
oluvchilar
soni:
nafar
O‘quv mashg‘uloti shakli va turi
Amaliy
1. “Akvamed”o‘yin va mashqlari va
O‘quv mashg‘uloti rejasi, / tuzilishi
“Qum
o‘yinlari”ni
tashkil
etish
yo‘riqnomasi bilan tanishtirish kerakli
jixozlarni tayyorlash.
2. “Akvamed” o‘yin va mashqlarni
tashkil etish
3. Mashg‘ulot uchun kerakli jixozlarni
tayyorlash
4.:»Qum” o‘yinlarini tashkil etish O‘quv
mashg‘uloti maqsadi:”Akvamed” o‘yinvamashqlarni,:»Qum” o‘yinlarini tashkil
etishtashkiletishbo‘yicha nazariy va amaliy bilimlari to‘grisida ma’lumot berish va
ularda mavzu mustahkamlash, ko‘nikma va malakalarni shakllantirish O‘qitish
natijasi
»Akvamed” o‘yin va mashqlarni
tashkil etish:»Qum” o‘yinlarini tashkil
etish bo’yicha mavzuni o‘zlashtirish
natijasida
ta’lim
oluvchida
shakllanadigan asosiy bilim, ko‘nikma
yoki kompetensiyalar.
Pedagogik vazifalar:
O‘quv faoliyat natijalari:
1. »Akvamed” o‘yin va mashqlarni 1. »Akvamed” o‘yin va mashqlarni tashkil
etish:»Qum” o‘yinlarini tashkil tashkil etish:»Qum” o‘yinlarini tashkil etish bilan
tanishtirish;
etish bilan tanishadi;
2. »Akvamed” o‘yin va mashqlarni 2. »Akvamed” o‘yin va mashqlarni tashkil
etish:»Qum” o‘yinlarini tashkil tashkil etish:»Qum” o‘yinlarini tashkil etishni
tushuntirish;
etishni gapirib beradi;
3. »Akvamed” o‘yin va mashqlarni 3. »Akvamed” o‘yin va mashqlarni tashkil
etish:»Qum” o‘yinlarini tashkil tashkil etish:»Qum” o‘yinlarini tashkil etishni
ko‘rsatish;
etishni takrorlab ko‘rsatadi;
4. »Akvamed” o‘yin va mashqlarni 4. »Akvamed” o‘yin va mashqlarni tashkil
etish:»Qum” o‘yinlarini tashkil tashkil etish:»Qum” o‘yinlarini tashkil etish
bo’yicha yo‘riqnoma berish;
etish
bo’yicha
topshiriqlarni
5. »Akvamed” o‘yin va mashqlarni yo‘riqnoma asosida bajaradi;
tashkil etish:»Qum” o‘yinlarini tashkil 5. »Akvamed” o‘yin va mashqlarni etishni
yoritib berish;
tashkil etish:»Qum” o‘yinlarini tashkil
6. »Akvamed” o‘yin va mashqlarni
etishni mustaqil bajaradilar;
tashkil
etish:»Qum”
o‘yinlarini 6. »Akvamed” o‘yin va mashqlarni
tashkil etishda
yo‘l qo‘yilgan tashkil etish:»Qum” o‘yinlarini tashkil
xatolarni ko‘rsatish.
etishdagi xatolar ustida ishlaydilar.
O‘qitish usullari
Tushuntirish, ko‘rsatish, yo‘riqnoma
berish, mashq va boshqalar
O‘qitish vositalari
Yo‘riqli texnologik xarita, kerakli jixoz
va asboblar, ko‘rgazmali qurollar,
proektor, kodoskop, stendlar, slaydlar,
plakatlar va boshqalar
O‘quv faoliyatini tashkil etish shakli
Ommaviy, jamoaviy, guruxli, juftlikda,
yakka tartibda
O‘qitish sharoiti
Jixozlangan ustaxona
Qayta aloqaning usul va vositalari
Nazorat, bajarilgan ishlarni tekshirish,
ogzaki savol - javob, xisobot, va
boshqalar
O‘quv mashg‘ulotining texnologik xaritasi
Ish
Faoliyat mazmuni
bosqichlari
O‘qituvchi
Ta’lim oluvchi
va vaqti
1-O‘quv
Tashkiliy qism:
Mashgulotga
mashg‘ulotiga 1. Ta’lim oluvchilarning davomatini tayyorgarlik
kirish (
25 tekshiradi.
ko‘radilar.
daq.)
2. Ta’lim oluvchilarning mashg‘ulotga Amaliyotga
tayyorgarligini nazorat qiladi.
xavfsizlik texnikasi,
3. Amaliy mashg‘ulot nomi,
rejasi, sanitariya va gigiena
maqsad va kutilayotgan natijalar bilan talablariga
rioya
tanishtiradi.
qilgan xolda maxsus
4. Amaliy
mashg‘ulotning
baholash kiyimda
keladi.
mezonlari bilan tanishtiradi.
Xavfsizlik texnikasi
Xavfsizlik texnikasi qoidalariga amal jurnaliga
imzo
qilishni eslatadi.
qo‘yadiilar.
Tinglaydilar.
2-bosqich.
Kirish
yo‘riqnomasi
(50
daq). Savollarga
javob
Asosiy
O‘quvchilar bilimini faollashtirish:
beradi.
Tinglaydilar, ( 200 daq.)
1.
Tezkor-so‘rov;
savol-javob,
aqliy
chizadilar,
yozib
xujum orqali bilimlarni faollashtiradi.
oladilar.
Yangi o‘quv material bayoni:
Ta’lim oluvchilar
3
2.
O‘quv amaliyoti mavzusi bo‘yicha u ish
joylariga
umumiy ma’lumot beradi, ish jarayonini turadilar, mashgulot
tushuntiradi;
radbari kursatmalari
Joriy yo‘riqnoma (135 daq;). Yangi va
yurikli o‘quv
material bo‘yicha amaliy mashq texnologik xaritaga bajarish.
rioya qilgan xolda 3.
Ta’lim
oluvchilarni ish joylariga bajaradilar. taqsimlab
amaliy
ish
yuzasidan Xatolarni yo‘riqnomali texnologik xarita (1ilova) to‘g‘irlaydilar. xamda mustaqil ish bajarish uchun
Foydalanilgan
3-bosqich
Yakuniy
(15daq.)
xom-ashyo tarqatadi va ko‘rsatmalar
beradi.
4.
Mustaqil ishlarni bajarilishini maqs
adli aylanish vaqtida nazorat qiladi va ish
jarayonida o‘quvchilar tomonidan qo‘ygan
xatolarni ko‘ rsatadi.
Yakuniy yo‘riqnoma (15 daq):
Mashgulot tugaganidan so‘ng ish joylarini
talab darajasiga keltiradi. Tayyorlangan
mahsulotni qabul qiladi.
Yakunlash:
1. O‘quvchilarni
amaliy
mashg‘ulot
bo‘yicha baxolarini elon qiladi (2-ilova);
2. Kelgusi
kasbiy
faoliyatlarida
amaliyotda bajargan ishlarining ahamiyati
va muhimligiga o‘quvchilar e’tiborini
qaratadi,
Kelgusi mashg‘ulot
mavzusi bilan
tanishtirib uyga vazifa beradi (3-ilova).
jixozlarni mashgulot
radbariga
topshiradilar.
Ish
joyini tozalaydilar.
Tinglaydilar.
Topshiriqni yozib
oladilar
Yo‘riqli texnologik xarita (o‘quv amaliyoti uchun)
(1-ilova)
Kasb kodi va nomi: 4.11.02.02.- maktabgacha ta’lim tarbiyachisi
O‘quv amaliyot nomi: MTTda jismoniy sog‘lomlashtirish ishlari
Mavzu №:10 Akvamed” o‘yin va mashqlarni tashkil etish:»Qum”
o‘yinlarini tashkil etish
Maqsad: Akvamed” o‘yin va mashqlarni tashkil etish:»Qum” o‘yinlarini tashkil
etish haqida umumiy ma’lumot mavzusi bo‘yicha ko‘nikma va malakalarni
shakllantirish
Bajariladigan
№
ishlar
mazmuni
Kerakli
jixozlarni
1
tayyorlash.
Moslama,
asboblar va
hom-ashyolar
Obruchlar,arqon
lar, kubiklar,
to‘siqlar
Eskizlar,
chizmalar,
rasmlar
Bajarish tartibi
Akvamed” o‘yin va
mashqlarni
tashkil
etish:»Qum”
o‘yinlarini
tashkil etish uchun kerakli
jixozlarni
tayyorlash
yaroqliligini tekshirish
Suvi
yurish,
“Akvamed”
o‘yin
va Suv,mini
2
mashqlarni
basseynlar
tashkil etish
sayoz
joyda
tosh
terish,
shishirilgan
o‘yinchoqlar
bilan
o‘ynash,
suv
sachratish kichkintoylarga
o‘zlari
uchun yangi bo‘lgan suv
muhitini o‘zlashtirish
Butun protsedura 10
minut
davom etadi. Suvni
harorati
+33...+35
darajadan
boshlab
astasekin
+10...+12
darajagacha
pasaytiriladi.
Dush qabul qilish va
artinishda suv harorati har
uch kunda
1 daraja pasaytirilib,
+20 dan +18 darajagacha
t
u
s
h
u
r
i
l
a
d
i
.
Q
i
s
h
kunlari esa 4– 6 kunda
pasaytirilib, suv quyishda
oxiri +25
darajaga tushiriladi.
Suvda
o‘ynaladigan
3
harakatli
o‘yinlar.
“Qum
4 o‘yinlari” ni
tashkil etish
Suv havzasi
Qum
maydonchasi
Suvda o ‘tkaziladigan o
yinlar:
«Suvda
quvlashmachoq»,
«Tez
suzish»,
«Suv
ostida suzish»,
«Qurbaqa
va
laylak», «Cho‘rtan baliq».
Suvda
o‘tkaziladigan
musobaqalar ham alohida
diqqatga sazovordir.
1. "Tahmin" o'yini. Bir
nechta raqamlar qumga
ko'milgan va boladan
ularni
qumdan
olib tashlamasdan
tanib olishlarini so'rashadi.
2."Qiziqarli hikoyalar"
o'yini. Oddiy so'zlar alifbo
harflari bilan qum ustiga
yotqizilgan. Keyin ularni
bolangiz bilan birga
o'qishingiz kerak. Shundan
so'ng, chaqaloq ko'zlarini
yumadi va harflar qumga
yashirinadi. Bolaning
vazifasi harflarni topish va
so'zni tiklashdir.
3. "Mening shahrim"
o'yini. Bola o'z shahrini
yoki hatto sehrli erni qum
ustida namoyish qilishi
kerak. Qumloq maydonda
sodir bo'layotgan
voqealarni aks ettiruvchi
hikoya bilan chiqish kerak.
Barcha ishtirok etgan
belgilarga ismlar berilishi
mumkin.
Baholash mezonlari yordamida o‘quvchilarni baholash
(2-ilova)
"Akvamed"o‘yin va mashqlarni,”Qum o‘yinlarini tashkil etish
№
“5”
O‘quvchilar ismi “4”
va familiyasi
“3”
“2”
baxo
“5”
“4”
“3”
“2”
baxo
“5”
“5”
“4”
“4”
“3”
“3”
“2”
“2”
baxo baxo
“5” “5”
“4” “4”
“3” “3”
“2” “2”
baxo baxo
3-(ilova)
Uyga vazifa berish
1.Mavzuni o‘rganish va tahlil qilish
2.Mavzu bo‘yicha ma’lumotlarni umumiylashtirish
3.Mavzu bo‘yicha taqdimotlar tayyorlash,mustaqil ta’lim
“5”
“4”
“3”
“2”
baxo
O‘r
ta
cha
ba
xo
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM
VAZIRLIGI
Jizzax viloyati kasbiy ta’limni rivojlantirish va muvofiqlashtirish hududiy
boshqarmasi
Jizzax viloyati Baxmal 2-son pedagogika kolleji
MTTda sog‘lomlashtirish ishlari
O‘quv amaliyotidan
MAVZULAR TO‘PLAMI
Maxsus fanlar kafedrasi mudiri :
Ishquvatov G‘
O‘qituvchi :
Ishquvatov G‘
2022-yil
Mundarija
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
MTTda jismoniy mashqlarning asosiy turlarini o‘tkazish
Turli yosh guruhlarda ertalabki badantarbiya mashqlarini o‘tkazish
Jismoniy daqiqalarni ahamiyati va o‘tkazish
Turli yosh guruhlarida harakatli o‘yinlarni tashkil qilish va o‘tkazish
MTTda o‘zbek milliyharakatli o‘yinlarini va sport elementi o‘yinlarini tashkil
etish
MTMda jismoniy tarbiya bayramlarini tashkil etish
Turli yosh guruhlarda jismoniy tarbiya mashg'ulotini o‘tkazish.
Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida yozgi sog'lomlashtirish mavsumini
rejalashtirish,tashkil etish va tahlil qilish
Maktabgacha yoshdagi bolalarni chiniqtirish
"Akvame d"o‘yin v a mashqlarn i,”Qum o‘ y inlar in i t as h ki l etish
1-Mavzu: MTTda jismoniy mashqlarning asosiy turlarini o‘tkazish
Reja:
1. MTTda jismoniy mashqlarni asosiy turlarini o‘tkazish (saflanish va qayta
saflanish mashqlari,asosiy harakat mashqlari,URM)yo‘riqnomasi bilan tanishtirish
kerakli jixozlarni tayyorlash.
2.Saflanish va qayta saflanish mashqlarini o‘tkazish.
3.Asosiy harakat mashqlarini o‘tkazish.
4.URM mashqlarini o‘tkazish.
Saflanish va qayta saflanish mashqlariga turli saflanishlar, qayta saflanishlar,
tuzilishlar, saf tortib turishlar, burilishlar kiradi. Bu mashqlar mashg‘ulotlar
jarayonida bolalarni oqi- lona va tashkiliy ravishda joylashtirish va yurg‘izish
uchun xiz- mat qiladi. Shuningdek, ular intizomlilikni, birgalikda kelishib harakat
qilishni, tarbiyachining ko‘rsatmalarini bajara bilish ma horatini tarbiyalash
vositasi bo‘lib, “qator”, “kolonna” “doira”, “ilon izi”, “diagonal”, “bo‘lim” (zveno)
va boshqa tushuncha- larni o‘zlashtirishga yordam beradi. Safda turib bajariladigan
mashqlar tik, to‘g‘ri qaddi-qomatning yengil va chiroyli yura bilishni
shakllantirishga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.
Maktabgacha yoshdagi bolalar bilan eng oddiy saflanish mashqlari o‘tkaziladi.
Saflanishmashqlariningturi
1.Bir, ikki, birnecha doira shaklida saflanish.
2.Yarim doira shaklida.
3.Ketma-ket bo‘lib saflanish.
4.Bir qator bo‘lib saflanish.
5.Ketma-ketlikda ikkita, uchta bo‘lib saflanish.
6.Diagonal bo‘lib saflanish.
7.Shaxmat uslubida saflanish.
Qaytasaflanishlar
1.Bir doiradan birnecha doira hosil qilish.
2.Bir ketma-ketlikdan 2-3-4 ketma-ket hosil qilish.
3.Tarqalib turish (bironta predmetlar yonida turish).
Burilishlar
1.Yarim burilish (180°).
2. To‘liq burilish (360°).
3.Chap va o‘ngga burilishlar.
4. O‘yinchoqlar yoki turli buyumlar tomoniga burilish.
5.Orqaga burilish.
Saflanishlar - sherenga bu shunday saflanish turiki, unda bolalar yonma-yon
turishadi. Ular o‘rtasidagi oralig‘i bir qo‘l kafti. Sherengada turgan bolalar to‘g‘ri
turib, to‘g‘ri dastlabki holatda bo‘lishadi (oyoqlari kichik ariqcha, qaddi-qomat
to‘g‘ri).
Kolonnada bolalar ketma-ket turishadi. Ularning orasidagi masofa uzatilgan
qo‘l uzunligiga teng bo‘ladi. Kolonna turishda bolalarning dastlabki holatlari:
tovonlari birlashtiriladi; oyoq uchlari keriladi, qaddi-qomat tik turadi.
Doira va yarim doiracha bo‘lib saflanish uchun tarbiyachi bolalarga qo‘l ushlab
turishni taklif qiladi. Bunday saflanish asosan kichik guruhlarda foydalaniladi.
Birinchi kichik guruhlarda saflanish va qayta saflanish ham bir-birining
orqasidan turib, doira va juft-juft bo‘lib turish ham bu yoshdagi bolalarga qiyinlik
qiladi. Katta guruhda tashkiliy ravishda harakatlanish ularni charchatadi. Shuning
uchun dastlabki vaqtlarda saflanish mashqlari bolalarni 6-8 kishilik kichik-kichik
guruhlarga bo‘lib o‘tkaziladi. Shu yo‘l bilan asta- sekin butun guruh saflanish
mashqlariga jalb qilinadi.
Saflanish mashqlarining barchasi tarbiyachining yordamida o‘tkaziladi. U har
bir bolaga uning boshqa bolalar orasidagi tura diganjoyini ko‘rsatib beradi.
Masalan: “Ma’mur, sen Jamilaning yoniga tur. Oliyaxon, sen ham ular bilan birga
tur!” - deydi va hokazo. Agar bola shundan keyin ham saflanish vaqtida yaxshi
mo‘ljal ololmasa tarbiyachi uning yoniga kelib qo‘lidan ushlab, yetaklab, uning
joyiga olib borib qo‘yadi. Kichik guruhda bolalar kim bilan yonma-yon turishni
xohlasalar o‘sha bilan tarbiyachining yordamida juft-juft bo‘lib saflanadilar.
Doira bo‘lib saflanish uchun quyidagi usullarni tavsiya etish mumkin. Bolalar
dastlab bir qator bo‘lib qo‘l ushlashib turishadi. Tarbiyachi safda birinchi va oxirgi
bolaning qo‘lidan ushlab doira ushlaydi. Ikkinchi usul: polga stul yoki qandaydir
yaxshi ko‘rinadigan buyum (kegli, kubik va boshqalar) qo‘yilib, bular doiraning
markazini ifoda etadi. Bolalarga mana shu buyumga qarab qo‘l ushlashib turish
taklif qilinadi. Keyin doirani kengroq olib orqaga qadam tashlanadi. Tarbiyachi
hamisha bolalar bilan birga doira safida bo‘ladi va bolalar doirani buzmasliklarini
kuzatib boradi.
Mashg‘ulot vaqtida bajarilishi zarur bo‘lgan joydan joyga o‘tish mashqlarini
bolalar to‘da-to‘da bo‘lib yoki tarbiyachi tomonidan ko‘rsatilgan mo‘ljal deraza,
qo‘nqiroq, skameyka va boshqalar) tomon yurish, yoxud tarbiyachi orqasidan
yurib borib bajaradilar.
Bolalar safga erkin holda, bo‘ylarining katta-kichikligini hisobga olmasdan
turg‘iziladi. Bunda bolalarni mashq bajara- yotganda bir-biriga xalaqit bermasdan
turishiga o‘rgatish juda muhimdir. Buning uchun tarbiyachi qo‘llarini yon tomonga
ko‘tarishni taklif qiladi. Bolalar qo‘llarini pastga tushirganida yon tomonda turgan
bolaning qo‘llariga tegmaydigan holatda mashqni davom ettiriladi. Basharti
bolalar bu ishni bajarishga qiynalsalar, ularning oldiga yaqinlashib, bir-birlaridan
uzoq- roq turib olishlariga yordam berish kerak. Bolalarni joylash- tirish qulay
bo‘lishi uchun polga bo‘yoq yoki bor bilan, yoki bo‘lmasa yopishqoq lenta - plastir
bilan nuqta yo doirachalar belgilab qo‘yilishi kerak. Tarbiyachining taklifi bilan
har bir bola o‘zi uchun mo‘ljal (uycha) tanlab oladi va unga borib turadi.
Ikkinchi kichik guruhda saflanish va qayta saflanishda bolalar ancha mustaqil
saflanadigan bo‘ladilar. Tarbiyachining ko‘rsatmasiga binoan qiynalmasdan va
yetarli darajada tAzlik bilan davra qurib, juft-juft bo‘lib va kolonna bolib saflanib,
tura oladilar. Dastlabki vaqtlarda ularga bo‘ylaridan qat’i nazar kolonna bo‘lib,
ketma-ket saflanishlariga ruxsat beriladi. Bora- bora ularni boshqa bolalar orasidan
muayyan joyni egallashga o‘rgatiladi. Bunga erishish uchun tarbiyachi doimo kim
kolon- nada, sherengada kimning ketidan turishni, juft bo‘lib yurilgan- da kim-kim
bilan
turishini
eslab
qolish
zarurligini
aytib
turadi.
Agar bola joyini topishga qiynalib qolsa, tarbiyachi u kimdan keyin turishi
kerakligini aytadi.
Bolalarni sherenga bo‘lib turishga o‘rgatiladi, ya’ni ular to‘g‘ri chiziq bo‘ylab
biri ikkinchisining yonida hammalari bir tomonga parallel holda turadilar.
Hammadan osoni bir-birin- ing orqasidan (kolonna bo‘lib) saflanishdan ko‘ra
sherenga bo‘lib saflanishga o‘tish oson hisoblanadi. Tarbiyachi kolonna bo‘lib
turgan bolalarga hammalari o‘ngga yoki chapga burilishlarini taklif qiladi. Bolalar
o‘ng va chap tomonlarni hali yaxshi bilmasliklari tufayli tarbiyachi kolonnaning
taxminan o‘rtarog‘iga turib oladida, bolalarga yuzlarini o‘ziga qaratishni, ya’ni
tarbiyachiga qarab, u turgan tomonga burilishni aytadi. Boshqa bir usul: bolalar bir
qator - sherenga bo‘lib turadilar. Bunda ular polga (yerga) bo‘yoq yoki bo‘r bilan
tortilgan to‘g‘ri chiziq bo‘ylab, oyoq uchlarini shu chiziqqa tekkizib turadilar.
Doira bo‘lib saflanish uchun polga ikki uchini bir-biriga tu- gilgan arqoncha
tashlash yoki doira qilib chiziq tortish mumkin. Bolalar shu chiziqqa yoki
arqonchaga qarab davra quradilar. Boshqa bir usul ham bor: tarbiyachi bir qator
bo‘lib turgan bolalar safidan birnecha qadam nari ketib, o‘rtaroqqa turib oladi va
qatorning ikki chetida turgan bolalarga davra qurib, o‘ziga qarab yurib kelishlarini
taklif qiladi. Bolalar bu harakatni qo‘l ushlashib bajaradilar.
Tarbiyachi bolalarga turgan joy da qanday burilish kerakligini ko‘rsatib beradi.
Burilish vaqtida ko‘zga ko‘rinib turgan narsalar (devorga qarab turish, derazaga
qarab turish) mo‘ljal sifatida keng foydalaniladi.
Mashg‘ulotlarda bir joydan ikkinchi joyga o‘tishda bundan avvalgi yosh
guruhida qo‘llaniladigan usullarning o‘zidan foy- dalaniladi.
O‘rta guruhda saflanish va qayta saflanish, mustaqil ravishda doira, juft-juft
bo‘lib, ketma-ket (kolonnaga) saflanish, she- rengada saflanish malakalarini
mustahkamlash uchun tarbiyachi mashg‘ulotning kirish qismida bolalarga
quyidagicha qiziq- qiziq topshiriqlar beradi: muayyan tartibda saflanish, keyin
signal bo‘yicha zalning turli tomonlariga tarqalib yugurish, takroriy ishoraga qarab
esa yana tez-tez joy-joyini egallash topshirig‘i beriladi. Ko‘pincha bunday
topshiriqlar uchun tovushli signallar qo‘llaniladi: chapak chalish, chirmanda
chalish, og‘zaki aytish yoki musiqa chalinishini to‘xtatib qo‘yish ham bir signal
bo‘ladi va hokazo. Ko‘rib bajariladigan imo-ishoralardanham foydalanish
mumkin: qo‘lni ko‘tarish va tushurish, yashil va qizil bayroqcha va hokazolar.
Bolalarni o‘rta guruhlarda ketma-ket va sherengaga saflashda ular bo‘yiga
qarab safga turishga o‘rgatiladi. Ularni safda bir- birlariga urilib tiqilishmasdan
erkin turishlari kerakligini tez- tez eslatish lozim. Shuningdek, bolalarga to‘g‘ri
chiziq bo‘ylab bir tekis turib (sherenga bo‘lib) saflanish tushuntiriladi, bunda oyoq
uchlarini bir tekis bo‘lishga, ya’ni oyoq uchlari bitta chiziq ustida bo‘lishi
kerakligi tushuntiriladi. Bolalar mustaqil ravish- da ketma-ket bo‘lib saflanishdan
o‘ziga qo‘shni bo‘lgan o‘rtog‘i bilan juft-juft turishga yoki aksincha juft-juft bo‘lib
saflanishdan ketma-ket saflanishga o‘tadilar. Bunday paytda saflanishlar turgan
joyning o‘zida shuningdek, yurib borganda ham amalga oshiriladi. Tarbiyachi
bolalarni bir qator bo‘lib yoki sherenga bo‘lib turishdan birnecha zvenolarga
bo‘linib, qayta saflanishga o‘rgatadi. Buning uchun u bolalarni oldindan
zvenolarga bo‘lib chiqadi. Bu zvenolarning har birida bolalarning soni barobar
bo‘lishi
kerak.
Har bir zvenoga boshlovchi tayinlanadi. Bosh- lovchilar signal bo‘yicha
belgilangan joyga chiqadilar, bolalar esa ularning ketidan turadilar.
Keyinchalik bolalar zal bo‘ylab tarqalib yurgan vaqtlarida yoki bir-birlarining
orqalaridan ketma-ket turib zal atrofida yurgan vaqtlarida zvenolarga bo‘linib
qayta saflanadilar. Qayta saflanish to‘g‘risidagi signalni eshitib, boshlovchilar
oldindan ko‘rsatilgan joylarga borib to‘xtaydilar va burilib tarbiyachi- ga qarab
turadilar. Qolgan bolalar boshlovchini orqasidan o‘z zvenolarida ketma-ket turib
saflanadilar. Bolalar o‘z zvenolari- ni qiynalmasdan topib olishlari uchun
mashg‘ulotning dastlabki paytlarida boshlovchilarga bayroqchalar berib qo‘yish
yoki qo‘llariga har xil rangdagi lentalar taqib qo‘yish mumkin.
Boshlovchilar atrofida birnecha doira yasab saflanish ham mumkin. Bolalar
tarqalib yuradilar, signal bo‘yicha boshlovchi- ni o‘rab oladilar, qo‘l ushlashadilar
va davra quradilar. Boshlovchilar maydonchaning istalgan joyida turishlari
mumkin. Tarbiyachi davraning muayyan kattalikda bo‘lishini, bolalar tiqilishib,
uni toraytirib qo‘ymasliklarini kuzatib turadi va bolalarni shunga o‘rgatadi.
Bolalar o‘ngga, chapga va orqaga burilish mashqlarini safla- nishning maxsus
usullarini qo‘llamasdan turgan joylarida ba- jaradilar. Bir predmetdan ikkinchi
predmetga o‘tganda bolalar ko‘pincha ketma-ket bo‘lib saflangan holda harakat
qiladilar.
Saflanish va qayta saflanish, burilish to‘g‘risidagi ko‘r- satmalarni tarbiyachi
komanda shaklida emas, balki oddiy far- moyish shaklida aytadi (O‘ng tomonga
burildik, zal atrofidan yuramiz, bolalar boshlovchilaringiz ketidan zvenolarga
bo‘linib yuringlar kabi).
Saflanish va qayta saflanish katta guruhda avval o‘zlashtirilgan mashqlarda
olingan malaka va ko‘nikmalar mustahkamlanadi, ayrim yangi mashqlar
o‘rgatiladi. Bolalarni ikki va birnecha doirachalarda bo‘linib turishga o‘rgatiladi.
Ikkitadan bo‘lib turgan kolonnadan doira hosil qilib turish quyidagicha amalga
oshiriladi: juft bo‘lib turganlar bir- biriga yuz o‘girib, yonida turgan bolaning
qo‘lidan ushlaydi, sherengadagilar qo‘l ushlashib orqaga yuradilar natijada doira
hosil bo‘ladi. Juft bo‘lib va kolonnada ikkitadan bo‘lib turgan holatdan ikkita doira
hosil qilib turish ham mumkin. Bunday holda tarbiyachining ishorasiga binoan
bolalar yuz o‘girib emas, orqa bilan turadilar va yonlarida turgan bolalar bilan qo‘l
ushlashadi. Xuddi shu usulda birnecha zvenolardan birnecha doira hosil qilinib
turiladi. Saflanish vaqtida bolalarni ma’lum tartib bo‘yicha qarab turish, bir-birini
orqasidan to‘g‘ri turish, sherengada oyoq uchlarini bir tekis qo‘yib turishga
o‘rgatib boriladi.
Katta guruhdagi bolalar aniq va tartibli sur’atda zvenolarga qayta saflanadilar.
Zalni aylanib yurish vaqtida tarbiyachi bolalarga 2-4 zvenoga bo‘linishni taklif
etadi. Kolonnani boshqaruvchi zalning o‘rtasiga borgach turgan joyida qadam
tashlaydi, bu vaqtda tarbiyachi zvenoni, boshlovchi bolalar nomini aytadi. Birinchi
zveno aylanadi va zal bo‘ylab yugurib ketadi, undan keyin qolgan zvenolar boradi.
Harakatda bolalar ilon izi bo‘lib yurishni kolonnadan har tomonga qarab ketib,
so‘ngra juft-juft bo‘lib yurishni o‘r- ganadilar.
Tarbiyachining “Ilon izi bo‘lib yuring!” deb bergan farmo- yishidan so‘ng ilon
izi bo‘lib yuriladi. Bu farmoyishga binoan boshlovchi birinchi bo‘lib, (chap) yelka
bilan yuradi va qara ma-qarshi kelayotgan kolonnaga orada bir qadam joy qoldirib,
qarab harakat qilishni boshlaydi.
Kolonnadan bittadan bo‘lib har tomonga tarqalish quyidagi- cha bajariladi:
kolonna markazdan yurib, qarama-qarshi tomonga o‘tadi; tarbiyachi: “Biringiz
o‘ngga, biringiz chapga” deb farmoyish beradi. Shunda, zal bo‘ylab har tomonga
harakat qilayotgan ikki kolonna hosil bo‘ladi. Ular qarama-qarshi devor o‘rtasida
uchrashganlarida tarbiyachi: “Zal markazidan juft-juft bo‘lib yuring!” deb aytadi.
Bolalar birlashib, juft-juft bo‘lib yuradilar. So‘ngra ular yana bittadan bo‘lib
tarqalishadi yoki juft bo‘lib, zal bo‘ylab yuradilar.
Bolalar yoyilishning ba’zi bir usullarini ham o‘zlashtirib oladilar. Kolonnada
qo‘llarini uzatgan holda oralarini ochib turadilar. Bunda boshlovchi o‘z joyida
turadi, uning ketidagilar esa qo‘llarini oldinga ko‘tarib, bir-birlariga tegib
turmaslik uchun orqaga suriladilar. Shundan keyin qo‘llarini yonga tushuradilar.
Doira va sherengada esa bolalar qo‘llarini yon tomonga uzatib, oralarini ochadilar.
Hamma bolalar tarbiyachining “qo‘llarni yon tomonga uzatib oralarni oching!”,
degan farmoyishiga binoan qo‘llarini yon tomonga uzatib, bir-birlariga xalaqit
bermaslik uchun o‘ng va chap tomonga suriladilar.
Burilishni bolalar avvalgidek turgan joyda oddiy qadamlar qo‘yib bajaradilar.
Zal bo‘ylab siljish vaqtida bolalarni burchak- largacha yetib borishga va zal
markazi tomonlariga oyoq uchla- rida burilishga o‘rgatiladi. Lekin ayni
burilishning aniq bajari- lishini katta guruhdagi hamma bolalardan talab qilinadi.
Maktabgacha tayyorlov guruhlarida saflanish va qayta saflanish oldingi
guruhlarga nisbatan ancha murakkab bo‘ladi. Bu guruhda bolalar “Bir, ikki”
sanog‘ini o‘zlashtiradilar. Tarbiyachining “Bir-ikkilab sanang”, - degan komandasi
bilan o‘ng qanotda turib “bir”, deydi va hokazo.
Bolalar “Bir, ikki” sanog‘ini o‘rganib olganlaridan so‘ng ularga bir
sherengadan ikki sherenga bo‘lib qayta saflanish ko‘rsatiladi. Qayta saflanish
“Ikkinchi turganlar ikki (uch yoki undan ortiq) qadam orqaga marsh!” yoki
“Birinchi turganlar ikki qadam oldinga marsh!” degan komanda bo‘yicha amalga
oshiriladi. Har ikki holda ham bolalar sherengada shaxmat tartibida turadilar.
Basharti ularning biri ikkinchisining orqasidan ketma- ket turadigan qilib saflash
zarur bo‘lsa, bir qadam o‘ngga yoki chapga yurish to‘g‘risida komanda beriladi.
Bittadan yoki ikkitadan kolonna bo‘lib ilon izi shaklida yurish mashqlari
o‘tkaziladi. Bolalar bittadan yoki ikkitadan bo‘lib turli tomonlarga tarqalib
ketadilar. Zalning yarmidan keyin tarbiyachi: “bir juft pastga, bir juft o‘ngga!” deb komanda berib turadi. Zal bo‘ylab turli tomonlarga qarab harakat qilayotgan,
juft-juft bo‘lib borayotgan bolalardan kolonnalar tashkil topadi.
Qarama-qarshi tomondagi devorning o‘rtasida uchrashgan bolalar
tarbiyachining: “To‘rtta-to‘rtta bo‘lib, zalning o‘rtasidan marsh!” - degan
komandasi bilan to‘rttadan sherenga bo‘lib birlashadilar ya’ni, bir kolonnaning bir
juft bolasi ikkinchi ko- lonnaning birinchi juft bolasi bilan saf tortadi va zalning
oxirigacha yurib boradilar.
Bu yerda ular juft-juft bo‘lib chap va o‘ngga qarab ajralib ketadilar yoki
to‘rttadan bo‘lib, zal atrofida yurishni davom et- tiradilar.
Bolalar harakat vaqtida zalning burchagiga yetganda to‘g‘ri burilishni
o‘zlashtirib olishlari kerak. Bunday burilish zalning o‘rtasiga nisbatan olganda
tashqi tomondagi oyoq uchida amalga oshiriladi, undan keyin oldinga
tashlanadigan qadam esa ik- kinchi oyoq bilan bajariladi.
Bolalarga turgan joyda o‘ngga va chapga qanday burilish kerakligi ham sanoq
yordamida ko‘rsatib beriladi: “Bir” deganda o‘ng oyoq tovoni bilan va chap
oyoqning uchi bilan burilish kerak (o‘ngga burilgan vaqtida). “Ikki” deganda chap
oyoqni ko‘tarib o‘ng oyoq yoniga qo‘yiladi. Hozircha turgan joyda burilish
mashqini aniq va puxta ijro etish bolalardan talab qilinmaydi. Biroq yurib
kelgandan so‘ng hamma bolalarning baravaridan to‘xtashiga o‘rgatish maqsadga
muvofiqdir. Bolalar bunday eng oddiy safl anish mashqlarini juda yaxshi
ko‘radilar, bu mashqlarni egallab olish mashg‘ulot vaqtidagi uyushqoqlilikni ancha
oshiradi. Bayramlar o‘tkazishni yengillashtiradi.
Saflanish va qayta saflanish mashqlarini tuzish va ularni o‘tkazish
I va II kichik guruhlarda saflanish va qayta saflanish bo‘yicha kichik guruhlar
va bunda guruh bilan (tarbiyachi yordamida; mo‘ljalga qarab mustaqil ravishda)
aylana bo‘lib bir qator bo‘lib saf tortish, safda o‘z joyini topish, o‘z joyida
qadamlab burilish.
O‘rta guruh bolalari bilan saflanish va qayta saflanish. Dastur bo‘yicha
quyidagi saflanish va qayta saflanishlar tavsiya etiladi: mustaqil ravishda kichik
guruhlar va butun guruh bo‘lib kolonnaga saflanish, doiraga juft bo‘lib sherengaga
saflanish, zvenolarga qayta saflanish, mo‘ljal bo‘yicha tekislanish, chapga, o‘ngga,
orqaga (krugom) aylanish.
Katta guruhlarda saflanish va qayta saflanish. Mustaqil ravishda kolonnaga,
qatorga, ikki kolonnaga juft bo‘lib, ikki va undan ko‘proq aylana bo‘ylab tizilib
saflanish. Bir kolonnadan birnecha (3-4) kolonnaga qayta saflanish. Chapga va
o‘ngga qadam tashlab burilishlar qilish, kolonnada oldinma-ketin tizilib
tekislanish, qatorda chiziqqa, oyoq uchlariga qarab tekislanish, kolonnada
qo‘llarini oldinga cho‘zgan darajada oraliqni saqlash, qator va aylana bo‘lib
turganda, yon tomonga qo‘l cho‘zilganda bir-biriga xalaqit bermaydigan
masofadagi oraliqda turish.
Tayyorlov guruhlarida saflanish va qayta saflanish. Mustaqil, tez va
uyushqoqlik bilan bittadan, ikkitadan saflanish, aylana bo‘lib, birnecha kolonna
bo‘lib, bir qator bo‘lib saflanish, kolonnada bir qator turgan joyda tekislanish.
Bitta kolonnadan yurib turib birnecha kolonnaga, bitta aylanadan birnecha
aylanaga qayta saflanish. Burilishlarni (o‘ngga va chapga) bajarish. “Bir-ikki” deb
sanash, bir qatordan ikki qator bo‘lib qayta saflanish. Uch kolonna bo‘lib,
saflanayotganda, yon tomonga qadamlar qo‘yib, saflar orasini ochish va yopish.
Harakat vaqtida maydon burchaklarida burilishlar qilish, yurib kelib, hammaning
baravariga to‘xtashini mashq qilish.
Ertalabki gimnastika va jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarining birinchi qismi
uchun quyidagi mashqlarni tavsiya etish mumkin.
Mashg‘ulotlaruchunmashqlar
1.Yo‘nalishni o‘zgartirib tez yurish.
2. Tizzalarni baland-baland ko‘tarib yurish.
3. 3 marta prujinasimon, 3 marta to‘liq o‘tirib yurishlar.
4. Yonma-yon bir qatorga saflanish.
5. Bir joyda turib, chapga va o‘ngga burilib saflanish.
6. Ilon izi bo‘lib va hushtak bo‘yicha to‘xtab yugurish.
7. Tez yurib, yo‘nalishni o‘zgartirib yurish.
8. Katta va kichik doirada me’yorida yugurish.
9. Diaganol bo‘ylab chopib yugurish, asta-sekin yurish.
10.Zal bo‘ylab tarqalib yurish va yugurish.
11. Signal berilishi bilan bitta qatorga saflanish, keyin ikki doiracha saflanish.
12. Oyoq uchlarida, tovonlarda, oyoqning yon tomonlarida yurish. Tez yurish,
sekin yugurish.
13.Bitta qatorda yurish, yo‘lni o‘zgartirib yugurish, yurish, signallar bo‘yicha
to‘xtab, yana yurish.
14.Har qadamda bosh ustida chapak chalib yurish.
Ikkitadan juft-juft bo‘lib yurish, ikkitadan keng tarqalib yugurish, signal
bo‘yicha o‘z sherigini izlab topish, ikkita qa- torga saflanish.
15. Doiracha saflanish, “Andijon polkasi” musiqasi jo‘rligida qadamlarda
yurish. Lentalar bilan har tomonga ilon izi va to‘xtashlar bilan yurish, yugurish. 3
guruhga bo‘linib saflanish.
Bu mashqlardan jismoniy tarbiya mashg‘ulotlariga birinchi qismiga saflanish
va qayta saflanish mashqlari kiritiladi. Ular quyidagi tartibda plan konspektga
yozib borish tavsiya etiladi. Mashqlar katta guruh bolalariga mo‘ljallangan.
1. mashg‘ulot
Har tomonga yurish va yugurish. Bir qatorga bittadan saflanish. Oyoq
uchlarida yurish, tez yurish, sekin yurishga o‘tish. Markazdan chap tomonga, o‘ng
tomonga bittadan yurish, markazdan ikkitadan qo‘l ushlashib yurish; ikkitadan
o‘ngga, chapga, markazdan to‘rttadan.
2. mashg‘ulot
Raqsga tushish qadamlari bilan qo‘l va panjalar harakatida qo‘llarni yon
tomonlarga yozish (“Andijonpolkasi” musiqasijo‘rligida). Tez qadamlab yugurish;
markazdan sekin bittadan chiqish, o‘ngga, chapga bittadan; markazdan to‘rttadan
qo‘l ushlashib bir joyga yurish.
3. mashg‘ulot
Yonma-yon saflanish. “Chapga”, “O‘ngga” burilishlar. To- monlarda oyoq
panjasining yon, ichki tomonlarida yurish va yugurishlar. Markazdan juft bo‘lib,
o‘ngga, chapga, markazdan bittadan bo‘lib yurish. Tez yurish, sekin-asta yugurish.
MAKTABGACHA TA’LIM MUASSASALARIDA VA OILADA ASOSIY
HARAKAT MASHQLARI
Asosiy harakatlarning ahamiyati. Inson o‘z faoliyatida foydalanadigan yurish,
yugurish, sakrash, uloqtirish, tirmashish kabi turli hayotiy zarur harakatlarga
asosiy harakatlar, deyiladi. Bu harakatlarning doimiy zarur komponenti
muvozanatni
his
etishdir.
Asosiy harakatlar dinamik xarakterga ega. Ular ko‘p miq- dordagi muskullarni
ishga soladi va barcha funksional jarayon- larni faollashtirib, organizmga yaxlit
ta’sir etib, bolaning jismoniy rivojlanish va sog‘lomlashishiga yordam berib, butun
organizmning hayot faoliyatini oshiradi.
Asab tizimining boshqarish faoliyati asosiy harakatlarning takomillashuvini
belgilaydi. Ayni paytda teskari bog‘liqlik
- mashqlar ta’sirida asab tizimi faoliyatining takomillashuvi sodir bo‘ladi.
Asosiy harakatlarning rivojlanishi maqsadni ko‘zlab rahbarlik qilingan sharoitda
bilish, irodaviy, emotsional, ruhiy tarbiyalash jarayonlari bilan bog‘liqdir. Asosiy
harakatlar bolada turlicha mo‘ljal olishni tarbiyalashga xizmat qiladi: fazoda harakat yo‘nalishini, predmetlarning uzoqligini va joylashish o‘rnini, predmetlar
o‘rtasidagi fazoviy nisbatlarni, ko‘z bilan mo‘ljallashni rivojlantirish; vaqtda mashqlarni bajarish davomiyligi va uning ayrim fazalarining izchilligini,
harakatlarni belgilangan yoki individual sur’atda bajarish; jamoa bo‘lib harakat
qilish chog‘ida mo‘ljal olish - barcha guruh saflanayotgan va qayta
saflanayotganda, tarqalib harakat qilayotganda o‘z o‘rnini topish: birgalashib
harakat qilayotgandagi turli vaziyatlarda mo‘ljal ola bilish. Ularning hammasi
tashqi sharoitni hisobga olish va shu asosida bir maqsadda harakat qilishga yordam
beradi.
Asosiy harakatlar estetik his-tuyg‘ularni tarbiyalashda ham muhimdir: ular
chiroyli, to‘g‘ri qomatning shakllanishiga, harakatlarning aniq, ifodali va
uyushgan bo‘lishiga, jamoaviy harakat qila olishga va fazoda to‘la foydalanishga
yordam beradi. Asosiy harakatlar siklik va asiklik turlarga bo‘lina oladi. Birinchi
sikldagi harakatlarning xarakterli xususiyati butun gavda va uning alohida qismlari
to‘xtovsiz ravishda dastlabki holatga (masalan, yurish, yugurish) qaytayotganda
bir xil siklning doimiy bajarilishi bilan amalga oshiriladi.
Siklik tipdagi harakatlar tez o‘zlashtiriladi va avtomatlasha- di. Bu sikllarning
muntazam takrorlanishi bilan izohlanadi. Ular mazkur siklning harakat elementlari
izchilligi tizimida mustah- kamlanadi. Harakatlarning almashinishi va ularni
takrorlashda tegishli muskul sezgilari bilan sikllar takrorlanish izchilligining
bog‘liqligi mazkur harakatning ritmliligini hosil qiladi.
Asiklik tipdagi harakatlar takroriy sikllarga (uloqtirish, sak rashlar) ega
bo‘lmaydi. Har bir shunday harakat o‘zida harakat fazalarining muayyan
izchilligini saqlaydi, ayrim fazalarni ba- jarishning muayyan ritmiga ega bo‘ladi.
Asiklik harakatlar siklik harakatlarga qaraganda o‘zlashtirishning juda izchil
bo‘lishini talab qiladi. Ularni bajarishda harakatlarning birmuncha mu- rakkab
koordinatsiyasi, diqqatini yig‘ish va irodaviy zo‘r berish zarur bo‘ladi.
Asosiy harakatlar ta’lim va tarbiya jarayonida asta-sekin yu zaga keladigan
shartli reflekslardir. Maktabgacha bo‘lgan davr ichida aso s iy harakatlar
rivojlanadi, takomillashadi, harakat stereotiplari sifatida mustahkamlanadi.
Harakatlarning muayyan izchillikda ko‘p martalab takrorlanishi, masalan,
yurish, yugurish, uloqtirish va hokazo mashqlarda alohida elementlarning har biri
o‘rtasida muvaqqat bog‘lanishlar paydo bo‘ladi. Dastlabki harakatni bajarishda
boshlanadigan bo‘g‘im-muskul signalizatsiyasi bevosita keyingi tizimga
mustahkamlanadigan, avtomatlashadigan barcha signallarni uyg‘otadi. Bolalarda
shu tufayli hosil bo‘ladigan dinamik stereotiplar juda barqaror bo‘ladi.
Biroq bolalarni asosiy harakatlarga o‘rgatish va ularni rivojlantirishda chidamli
dinamik stereotipni shakllantirish, tezda qayta qura olish, tashqi muhitning
o‘zgaruvchan sharoitga moslashish qobiliyatiga alohida e’tibor berishni talab etadi.
Bu mashqlarni turli variantlarini bajarish topshiriqlarni, harakat sur’atini ular
bajaradigan sharoitni o‘zgartirish yo‘li bilan amalga oshiriladi.
Yurish mashqlarining turlari va ularni o‘tkazish metodlari
Yurish kishining siklik harakatiga mansub tabiiy siljish me- todlaridan biridir.
Aniq teri-muskul sezgilari, birinchi signal qo‘zqatuvchilari harakatning bevosita
regulatori hisoblanadi. Har bir qadam tashlash paytida, ya’ni ikkala oyoq polga
tekkanda muayyan vaziyat mavjud, bu oyoqni poldan uzib ikkinchisini qo‘yishga
signal bo‘lib xizmat qiladi. Bu ikkala oyoq harakatini vaqt va fazoda to‘g‘ri
almashtirib turishni boshqaruvchi signaldir.
To‘g‘ri yurish ko‘nikmasini shakllantiruvchi mashqlar- ning vazifasi bolada
to‘g‘ri qomat, olg‘a qadam tashlash, gavda muvozanitini saqlashga, tovon
gumbazining shakllanishiga yordam beruvchi qo‘l va oyoq harakatlari uyg‘unligini
tarbiyalash- dan iboratdir.
Oddiy olg‘a yurishda yerga oyoq tovoni bilan qo‘yiladi, so‘ng esa, gavda
og‘irlik markazi oldinga ko‘chirilsa, og‘irlik tovondan asta-sekin oyoq uchiga
o‘tadi. Bola yurganda ko‘krak holatini kuzatib borish zarur: u oldinga
yo‘naltirilgan bo‘lishi lozim; shuningdek, uning pastki qismidagi nafas olish
harakatlariga xalaqit beruvchi to‘siqlarni bartaraf etmoq lozim. Bosh bunda oldinda
turishi kerak, chunki bu holat to‘g‘ri nafas olishga yordam beradi. Yurishdagi
jismoniy yuklama uning sur’ati va bunda sarf bo‘ladigan kuchga bog‘liq bo‘ladi.
Yurishning odatdagi o‘rtacha, tetik sur’ati katta miqdordagi muskullarni faoliyatga
jalb etadi va yurak-qon tomir hamda nafas olish tizimi faoliyatini kuchaytiradi, shu
asosida modda almashinishining oshishiga yordam beradi. Yurish muskullarning
faol ishlashiga qaramasdan muayyan miqdorlash sharoitida bolani toliqtirmaydi.
Bu yurishning ritmikligi va avtomatizmi, muskullar ishida qisqarish va bo‘shashish
vaziyatlarining almashinib turishi, asab tizimining optimal ishi bilan izohlanadi: bu
vaqtda o‘ng oyoq ishlaydi va gavdaning butun og‘irligini ko‘tarib turadi, chap
oyoq esa yerdan uzilib, mayatnik taxlit harakat qiladi va uning ishidagi ishtiroki
kam bo‘ladi.
Sekinlashtirilgan sur’atda yuzaga keladigan osoyishta yurish faol harakatlar yugurish, sakrash va hokazolardan keyin jismoniy yuklamaning asta-sekin
pasayishiga yordam beradi, tezlashgan pulsni normal holatga keltiradi.
Bola o‘z hayotining birinchi yili oxirida yurishga o‘rgana boshlaydi. Bu yoshda
va ikkinchi yoshda undagi harakatlar avtomatizmi va koordinatsiyasi hali yaxshi
rivojlanmagan bo‘ladi. Dastlab bola oyoqlarini keng yozgan holda yuradi:
qo‘llarini yon tomonlarga, yuqoriga va oldinga uzatgan holda o‘z muvozanatini
saqlaydi. Bu harakatlar muvozanatni saqlash bilan bog‘liqdir: tik turganda bola
gavdasining og‘irlik markazi kattalarnikiga nisbatan yuqoriroqda joylashgan
bo‘ladi, shuning
uchun ham u osongina yiqiladi. Bola qadam tashlar ekan oyoqlarini to‘liq rostlay
olmaydi (ular biroz tizzalardan va chanoqson bo‘g‘imlaridan bukilgan bo‘ladi).
Oyoqlarni parallel yoki uchini ichkariga qaratib qo‘yadi. Bola yurayotib qadamini
tovondan oyoq uchiga o‘tkazmasdan qo‘yadi, boshqacha aytganda, oyog‘ini
yerdan to‘la uzadi. Ko‘pchilik bolalar yurganda yon tomonlarga tebranadilar,
qo‘llarini gavdalariga yopishtiradilar yoki faqat bir qo‘l bilan harakatlanadilar,
oyoqlarini poldan to‘liq uza olmaydilar (sudraydilar).
Bolalarda harakatlar sur’atining notekisligini ko‘ramiz: ular gohida tez yurib,
deyarli chopib ketadilar, gohida qadamlarini sekinlatadilar. Bola ikki yoshga
qadam qo‘yganida o‘zi uchun qulay bo‘lgan sur’atda yuradi. Uch yoshga qadam
qo‘yganda barcha bolalarda oyoq va qo‘l harakatlarining uyg‘unligini ko‘ramiz;
bolalar yurganda yo‘nalishga rioya qiladilar, yurishdan yugurishga o‘tadilar. To‘rt
yoshga qadam qo‘ygan bolada yurishni shakllantirishning asosiy sharti maqsadga
yo‘nalgan ta’limdir. Bu bolalar tomonidan yaxlit mashqlar metodi bilan to‘g‘ri
yurish usullarini o‘rganish orqali o‘ziga xos o‘yin formasida amalga oshiriladi.
Bola besh yoshga qadam qo‘yganda (ayniqsa ikkinchi yarmida) ta’lim
jarayonida asta-sekin to‘g‘ri qomat, qo‘l va oyoqlarni bemalol idora qilish, fazoni,
yo‘nalish o‘zgarishini erkin mo‘ljalga olish ko‘nikmasini egallay boshlaydi.
Tarbiyachi bolalarning yosh imkoniyatlarini hisobga olgan holda harakatlar
sifatiga juda katta talablar qo‘yadi. Odatdagi to‘g‘ri yurish quyidagi belgilar bilan
xarakterlanadi: gavda tik holatda tutiladi, yelkalar kerilgan, qorin chiqarilmaydi,
bosh biroz ko‘tarilgan (yo‘lni ko‘rish nazorati oyoq ostidan 2-3 metr) bo‘ladi.
Nafas ritmik holda burun yoki og‘iz orqali bir tekis olinadi. Barcha qadamlar bir
xil, muayyan yo‘nalish va ritmda tashlanadi, qo‘l va oyoq harakatlari
koordinatsiyasi to‘g‘ri bo‘ladi.
Avvalgi yosh guruhlarida egallangan yurish ko‘nikmalari mustahkamlanadi va
takomillashtiriladi; tovonda yurishni oyoq uchida yurish bilan oyoqni yon
tomonlari bilan yurishni ichki tomonlarida yurish bilan almashinib turadi va
hokazo. Barcha bolalar endi boshlovchi bo‘la oladilar va fazoda tarbiyachi
topshirig‘iga binoan va mustaqil mo‘ljal ola biladilar.
Olti yoshga qadam qo‘ygan bolalarning yurishi birmuncha barqarorligi va
sur’atining sekinligi, qadamining kattaligi bilan xarakterlanadi.
Tarbiyachi har bir bolaning qomatini tutishiga, oyoq va qo‘l koordinatsiyasiga,
nafas olishni idora etishga rioya qilayotganligiga (3 qadamda chuqur nafas olinadi;
4 qadam yurib uzoq nafas chiqariladi), dadil, bir tekis yurish odatiga, uni
o‘zgartirish malakasiga (tizzalarni bukmasligi, cho‘qqayib tizzalarni baland
ko‘tarib, katta qadam tashlab tovonlarda yurish va hokazo) e’tibor berib boradi.
Yurishni takomillashtirish, shuningdek, yassitovonlikning oldini olish
maqsadida qator maxsus mashqlardan foydalaniladi. Oyoq uchida yurish
kichraytirilgan tayanch maydonchasida bajariladi va boldir hamda oyoq yuzasi
muskullarining zo‘riqishini talab etadi va shu asnoda tovon gumbazini
mustahkamlaydi. Bunday mashq kichik qadam tashlab qo‘llarini kamroq siltab
yurishni taqozo etadi va umurtqa pog‘onasini to‘g‘irlashga yordam beradi.
Oyoqning tashqi tomoni bilan yurish (“Maymoqoyoq ayiq”). Yarim bukilgan
oyoqlarda munkayib yurish. Qovurg‘asimon narvonchaga oyoq barmoqlari bilan
uning qirralarini ushlab oyoqyalang yurish. Tovondan oyoq uchida yurishga o‘tib
harakat qilish.
Katta yoshda orqa, qorin va oyoq muskullarini mustahkam- laydigan, qo‘llarini
kuchli siltashni talab qiladigan va yelka ka- marining rivojlanishiga, bog‘lovchi va
bo‘g‘im apparatlarini mustahkamlashga yordam beradigan sonlarni baland ko‘tarib
yurish qo‘llaniladi; epchillikni rivojlantiruvchi oyoqlarni chalishtirib yurish;
oyoqlarni yonma-yon qo‘yib yurish qo‘llaniladi.
Bolalarga fazoda mo‘ljal olish, sur’atni, yo‘nalishni o‘zgar- tirish,
predmetlararo turli saflanishga oid signallar bo‘yicha turli topshiriqli yurish;
kichraytirilgan tayanch maydonida asta-sekin yuqoriga ko‘tarilib, shuningdek, turli
balandlikda (ko‘prikcha, taxta, xoda) yurish. Bu muvozanat saqlash hissi,
chidamlilik, ixchamlik, chaqqonlik harakatini tejash kabi xislatlarni tarbiya- laydi.
Oyoq uchida bajariladigan, qo‘lni erkin siltab yuriladigan gimnastika yurishi ham
qo‘llaniladi. Bunday yurish yelka kamari, qorin, oyoqlar, tovon muskullarini
mustahkamlaydi.
Yetti yoshli bolalarga oqilona rahbarlik qilinganda yaxshi va erkin
shug‘ullanadilar, to‘g‘ri qomatga, harakatlar koordina- tsiyasiga ega bo‘ladilar,
turli sharoitlarga kirishib ketadilar va shuning uchun ham yurishning turli
metodlaridan foydalana ola- dilar, uning texnikasini o‘zlashtirib oladilar. Yurishni
takomil-lashtirish maqsadida ularga birmuncha murakkab mashqlar beriladi:
cho‘qqayib yurish - oyoqlar tizzalardan bukilgan bo‘ladi, qadam tashlaganda oyoq
uchidan tovonga o‘tiladi, so‘ng oyoq uchiga o‘tilib, yuzaga tiralib itariladi. Hamla
qilib yurish - tizzadan bukilgan oyoq oldinga uzatiladi, yerga to‘la bosiladi va
qadam tashlanganda rostlanadi; ikkinchi - orqada oyoq uchida turgan o‘ng oyoq
bilan siltalanadi, qo‘llar erkin tutiladi. Bundan tashqari yetti yoshli bolalar
ko‘zlarini yumib (qisqa qadam tashlab), orqa bilan oldinga (bu mashqlar paytida
bola xavfsizligini ta’minlash zarur) yurishni mashq qiladilar. Yurishni mashq
qilish dinamik streotipning hosil bo‘lishiga yordam beradi. Bu esa yurish vaqtida
qomatni va qadam tashlashni belgilaydi.
Yurishni takomillashtirish maktabgacha bo‘lgan butun bo- lalik davri
mobaynida davom ettiriladi. Yoshi ortib borishi bilan yurish ko‘nikmasini
o‘zlashtirishning faqat sifat ko‘rsatkichi emas, balki miqdor ko‘rsatkichi ham
o‘zgaradi: 4 yoshli bolalarda qadam uzunligi 39-40 sm dan 7 yoshga yetguncha 51
- 53 sm gacha uzayadi, shunga muvofiq qadamlar soni minutiga 170-180 tadan 150
tagacha kamayadi.
Yugurish siklik tipdagi harakatdir. Yurish kabi u ham ta- yanch vaziyatlarning
yuzada almashinib turishi bilan bajari- ladigan sikllarning takrorlanishi,
oyoqlarning navbatma- navbat oldinga ko‘chirish, qo‘llar harakatining uyg‘unligi
bilan xarakterlanadi. Biroq yugurishning yurishdan sezilarli farqi bor. Yugurish
chog‘ida yuguruvchining ikkala oyog‘i yerdan uzilganda parvoz fazasi mavjud
bo‘ladi. Parvoz vaziyati kishining yugurish tezligini oshiradi. Inersiya ta’sirida
bo‘shashtirilgan muskullar bilan oldinga harakat qilishga imkon bergan holda
qadamini uzaytiradi. Asab markazlari faoliyati vujudga keladigan tormozlanish
tufayli ular ish qobiliyati, shuningdek, butun asab-muskul tizimining qayta
tiklanishini ta’minlaydi.
Yugurishga o‘zgartishdagi mashqlar oyoq va qo‘lning muvofiq harakati bilan
kechadigan, oldinga intiladigan, yengil, tezkor, erkin harakatni hosil qilishga
qaratilgandir. Yurish jarayoni katta miqdordagi muskul guruhlarining navbatmanavbat qisqarishi va bo‘shashishi yuz beradi. Yugurish paytida kuch sarfi oshadi,
shuning uchun nafas olish hajmi, qon aylanish, gaz almashish tezligi ortadi.
To‘g‘ri belgilangan me’yor asosida yugurish umumiy jismoniy rivojlanishga,
markaziy asab tizimi funksiyasi takomillashuviga, yurak-qon tomir va nafas olish
tizimining chiniqishiga yordam beradi.
Tezkor, faol yugurish jismoniy yuklamaning sekin- asta pasayib borishi bilan
tugashi lozim - qadam sekinlatib yurishga o‘tiladi, bu pulsning normal holatga
kelishiga yordam beradi. Tez harakatdan birdan statik holatga o‘tish, (tik turish
yoki o‘tirish) yaxshi chiniqmagan yurak-qon tomir tizimi uchun noxush vaziyat
tug‘dirishi mumkin, buni bolalar bilan ishlashda hisobga olmoq lozim. Yugurish
bola ikki yoshga yetganda shakllanadi va uch yoshga yetganda o‘z takomiliga
yetadi. 2,5-3 yoshli bolaning yugurishi mayda qadamligi bilan xarakterlanadi.
Ko‘pchilik bolalar joylaridan qiyin qo‘zg‘aladilar, oyoq kaftini to‘liq bosib
yuguradilar. Bu yoshda bolalar yurishdan ko‘ra yugurishni ma’qul ko‘radilar.
Yugurish ko‘nikmasini dastlab o‘zlashtirayotganda ular notekis, qiyin qadam
tashlab, yo‘nalishga yaxshi rioya qilmay yuguradilar. O‘rgatish natijasida to‘g‘ri
yugurish belgilari mustahkamlana boradi: parvoz holatida gavda oldinga biroz
egilgan, bosh ko‘tarilgan, qo‘llar tirsaklardan bukilgan, qo‘l va oyoqlar harakati
muvofiqlashgan bo‘ladi.
Bola 4 yoshga yetganda mashq qilish ta’sirida yugurish vaq- tidagi qo‘l va
oyoqlar harakatlari koordinatsiyasi yaxshilanadi, parvozlilik ritmik takomillashadi.
Biroq qadam uzunligi hali yetarlicha bo‘lmaydi, shuning uchun bolalarga
chiziqlar, doira- lar bo‘yicha yugurish mashqlari, tez yugurayotganda chap berish
va ilib olish mashqlari beriladi.
Bola besh yoshga yetganda yugurish texnikasini, garchi uning detallarigacha
aniq bajarish darajasiga erishmagan bo‘lsa- da, asosan egallab oladi. Yugurishga
o‘rgatishda detallarni takomillashtirishga, yugurishning yengil va tezkor bo‘lishiga
e’tibor beriladi.
Bolalar 6 yoshga yetganda o‘zlarining yoshiga mos yugurish texnikasini
egallaydilar. Ular yengil ritmli, g‘ayrat bilan bir maromda, harakatlar
koordinatsiyasi, parvozlilik bilan yo‘nalishlarga rioya qilib ulguradilar.
O‘rgatishda asosiy e’tibor yugurishni takomillashtirishga, uning tezligini oshirishga (30 metrli masofani yil oxiriga kelib 7, 5-6,5 minutda bosib o‘tish) beriladi.
Bolalar turli topshiriqlarni yugurishda chap berib, mashq bajaradilar.
Bolalarda yurishda bo‘lgani kabi yugurish sifatini takomillashtirish maqsadida,
yugurishning quyidagi xilma- xil turlaridan foydalanish maqsadga muvofiqdir:
oyoq uchida yugurish, katta qadam tashlab yugurish, qorin devori, orqa va oyoq
yuzasi muskullarini chiniqtiruvchi sonlarni baland ko‘tarib yugurish; harakat
koordinatsiyasi va yengilligini ta’minlashga ta’sir qiluvchi musiqa ostida va ritmik
yugurish; signallar asosida bajariladigan topshiriqlar bilan yugurish, predmetlarni
oralab va predmetlar bilan (arg‘amchi, chambarak) yugurish; to‘siqlarni
Nazorat uchun savollar
1.Qandaymashqlarsaflanishmashqlari,deyiladivaularningahamiyatinimad
a? 2.Qandaysaflanishturlarinibilasiz?
3.Qaytasaflanishlargaqandayharakatlarkiradi?
4.Guruhlarbo‘yichaqandaysaflanishlartavsiyaetiladi?
5.Kichikguruhlardaqandaysaflanishmashqlariolinadi?
6.O‘rtavakattaguruhlardaqandaysaflanishvaqaytasaflanishlaro‘tkaziladi?
7.Qaysiguruhlardasaflanishdabolalarbo‘yigae’tiborberiladi?
8.Asosiy harakatlar,debnimagaaytiladi?
9.Asosiyharakatlarningahamiyatinimada?
10.Asosiy
harakatlarqandayturlargabo‘linadi?
11.Yurishqandayharakatvabolaqaysiyoshdanyurabosh-laydi?
12.Yurishqandaytakomillashibboradi?
13.4 yoshlibolalarqadamuzunliginechasm?
14.7yoshlibolalardaqadamlarsonibirminutdanechta
?
2-Mavzu : Turli yosh guruhlarda ertalabki badantarbiya
mashqlarini o‘tkazish
Reja:
1.Turli yosh guruhlarda ertalabki badantarbiya mashqlarini o‘tkazish bo‘yicha
yo‘riqnomasi bilan tanishtirish kerakli jixozlarni tayyorlash.
2.Predmetsiz va predmetli ertalabki badantarbiya mashqlarini tuzish va
rejalashtirish.
3. MTTning kichik guruhlarida ertalabki badantarbiya mashqlarini o‘tkazish
4. MTTning o‘rta guruhlarida ertalabki badantarbiya mashqlarini o‘tkazish
5. MTTning katta guruhlarida ertalabki badantarbiya mashqlarini o‘tkazish
6. MTTning tayyorlov guruhlarida ertalabki badantarbiya mashqlarini o‘tkazish
Ertalabki gimnastika bolaning oila, yasli bolalar bog‘chasidagi kundalik
rejimining majburiy qismidir. Uning kattalar rahbarligida o`tkazib turilishi bolalar
asta-sekin yoqimli mushak sezgisi, ijobiy emotsiyalar xushchaqchaqlik kayfiyatini
o`yg‘otadigan jismoniy mashqlarga nisbatan ko`nikishni tarbiyalaydi. Ertalabki
gimnastikaning ahamiyati rang-barang: u organizmning hayot faoliyatini
yaxshilaydi, uyqudan so‘ng nerv tizimini harakatga keltiradi, bedorlikka o`tish
vaqtini qisqartiradi, ijobiy hislar o`yg‘otadi. Uyqudan so`ng maxsus tanlangan
jismoniy mashqlardan iborat ertalabki gimnastika bolani butun organizmini astasekin faoliyat holatiga jalb etadi. Jismoniy mashqlarni bajarish bosh miya tizimi
faolligini kuchaytiradi. Ko`rish, eshitish, tayanch harakat, teri kabi barcha
retseptorlardan bosh miyaga keladigan butun impulslar oqimi nerv tizimi ish
qobiliyatini va organizmining xayot faoliyatini tiklaydi. Ertalabki gimnastika
to`g‘ri qad-qomatni tarbiyalashga ta’sir etib, nafas olishni chuqurlashtiradi, qon
aylanishini kuchaytiradi, modda almashishiga yordam beradi. Ertalabki gimnastika
bolalarda diqqatni, maqsadga intiluvchanlikni tarbiyalaydi, aqliy faoliyatining
oshishiga yordam beradi, emotsiya va quvonch tuyg‘ularini uyg‘otadi. Bolalarning
jismoniy mashqlarni ochiq havoda yoki darcha derazalari ochiq xonada suv
muolajalari (artinish, suv qo`yish, dush) bilan o‘tkazishlari juda
sog‘lomlashtiruvchi samara beradi, nerv tizimining umumiy holati va funksional
imkoniyatlarini yaxshilaydi, uni mustahkamlaydi va chiniqtiradi qo‘zg‘alish va
tormozlanish jarayonlarining muqobillashuviga
yordam
beradi,
almashinish
reaksiyalarini yaxshilaydi, shamollash va
yuqumli kasalliklarga nisbatan immunitet hosil qiladi, bolalarda tetiklik, yengillik,
quvonch sezgilarini o`yg‘otadi.
Bolalar organizmini chiniqtirish maqsadida suv harorati asta-sekin pasaytirib
boriladi, bunda shifokor ko‘rsatmasi asosida har bir bolaga yakka yondashishga
rioya qilinadi.
Ertalabki gimnastikani o`tkazish uchun avval o`rganilgan mashqlar ichidan
tanlanib, mashqlar majmuasi tuziladi.
Mashqlarni quyidagi tartibda o`tkaziladi:
1.
yelka kamari mushaklarining rivojlantiruvchi va mustahkamlovchi, yelka
bo`g‘imlari, ko`krak qafasi harakatchanligini rivojlantirishga, umurtqa
pog‘onasini rostlashga xizmat qiluvchi mashqlar;
2.
orqa mushagi va umurtqa pog‘onasi egiluvchanligini rivojlantirish va
mustahkamlashga mo`ljallangan, ichki organlarga massaj kabi ta’sir
etuvchi, oyoq bo`g‘imlarini rivojlantiruvchi mashqlar;
3.
qorin va oyoq mushaklarini rivojlantirishga mo`ljallangan mashqlar.
Mashqlar majmuasini tuzishda har bir yosh guruhining yosh va yakka
xususiyatini hisobga olish lozim.
Ertalabki gimnastika birinchi kichik guruhdan boshlab joriy etiladi. Ertalabki
gimnastikada harakatlarga o`rgatilmaydi, shuning uchun tarbiyachi mashkni
oldindan tushuntirishi va namoyish qilishi kerak emas. Kichik va o`rta
guruhlarda yilning birinchi yarmida tarbiyachi bolalarga mashqni o`zi bilan
birga bajarishni taklif etadi.
O`rta guruhning ikkinchi yarmi va katta va tayyorlov guruhlarida u
mashqlarni nomini qisqagina aytadi, dastlabki holat uchun buyruq beradi.
Mashq boshlashdan oldin va u tugagach, katta guruh bolalari asosiy tik holatda
(tovonlarni juftlashtirib, oyoq uchlarini kerib) turadilar. Kichik va o`rta
guruhlarda bolalar oyoqlarni parallel holda biroz kerib turadilar, bu yassi
tovonlikni oldini oladi.
Ertalabki gimnastika so`ngidagi sur’atni sekinlatib yurish, turgan
holatida oyoqlarini biroz qutarib qadam tashlash, nafas olish mashqlarini
bajarish bilan tugallanadi. Bu bola yurak pulsini normal xolga keltiradi.
Nazorat savollari
1.Turli yosh guruhlarda ertalabki badantarbiya mashqlarini o‘tkazishda qanday
jixozlardan foydalaniladi?
2.Predmetsiz va predmetli ertalabki badantarbiya mashqlarini tuzish va
rejalashtirishda nimalarga e’tibor beriladi?
3. MTTning kichik guruhlarida ertalabki badantarbiya mashqlarini o‘tkazish
tartibini aytib bering?
4. MTTning o‘rta guruhlarida ertalabki badantarbiya mashqlarini o‘tkazish tartibini
aytib bering?
5. MTTning katta guruhlarida ertalabki badantarbiya mashqlarini o‘tkazish tartibini
aytib bering?
6. MTTning tayyorlov guruhlarida ertalabki badantarbiya mashqlarini o‘tkazish
tartibini aytib bering?
3-Mavzu : Jismoniy daqiqalarni ahamiyati va o‘tkazish
Reja:
1. Jismoniy daqiqalarni ahamiyati va o‘tkazish yo‘riqnomasi bilan tanishtirish
kerakli jixozlarni tayyorlash.
2. MTTning kichik guruhlarida jismoniy daqiqalarni o‘tkazish
3. MTTning o‘rta guruhlarida jismoniy daqiqalarni o‘tkazish
4. MTTning katta guruhlarida jismoniy daqiqalarni o‘tkazish
5. MTTning tayyorlov guruhlarida jismoniy daqiqalarni o‘tkazish
Jismoniy daqiqalar (qisqa muddatli jismoniy mashqlar) o`rta, katta va
tayyorlovchi guruhlarida mashg‘ulotlar o`rtasidagi tanaffusda, shuningdek dars
jarayonining o`zida o`tkaziladi.
Jismoniy daqiqaning ahamiyati bola faloliyati va xolatini harakat faolligi
orqali almashtirishdan iborat bo`lib, u charchoqni yozadi, bolaning emotsional
ijobiy holatini tiklaydi.
Agar bola mashg‘ulot jarayonida nisbatan harakatsiz turib qolsa toliqish
yuzaga keladi. Toliqish bir xil ish, shuningdek mashg‘ulot yuklamasini buzilishi
tufayli kuchayadi, bu bolalarning e’tiborini susaytiradi. Bu bosh miya po`stlog‘ida
rivojlanadigan tormozlanish va bolaning o‘quv materialini o`zlashtirish
qobiliyatining susayishi bilan izohlanadi. U chalg‘iy boshlaydi, diqqat faolligi,
idroki susayadi. Bu belgilarning barchasi faoliyatni o`zgartirish zarurligini
ko‘rsatadi.
Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, hatto 6 yoshli bolalar ham 20 daqiqagina
nisbatan harakatsiz va diqqatni jamlab tura olar ekanlar; shu muddatdan so`ng ular
toliqish tufayli bilimlarni yaxshi o‘zlashtirish va ko‘nikmalarni egallashga qodir
bo`la olmaydilar.
Jismoniy mashqlarni bajarish mushak ishini faolashtiradi, bu o`z navbatida
qon aylanishini kuchaytiradi va oqibatda yurak ishining, nafas olishning
intensivligini oshiradi, miyaning qon bilan ta’minlanishini faollashtiradi. Bularning
hammasi birgalikda bola psixikasi emotsional – ijobiy holatning shakllanishiga,
diqqatning, aqliy faoliyat va umumiy jismoniy holatning oshishiga ta’sir qiladi.
Charchoq yo`qoladi, bola dam oladi va yana ishtiyoq bilan shug‘ullana boshlaydi.
Jismoniy daqiqalar tarkibiga 10-15 marta sakrash, 10-12 marta cho`qqayib
o`tirish yoki turgan joyida yugurish (30-40 sekund) kiradi. Jismoniy daqiqalari o`z
ichiga yelka kamari va qo‘llarga mo‘ljallangan 2-3 ta mashq, tortilish, egilish va
gavdani burish mashqlarini oladi. Jismoniy daqiqalar 2-3 daqiqa davom etadi.
Barcha jismoniy tarbiya daqiqalarini shartli ravishda uch guruhga bo'lish
mumkin:
1. Jismoniy tarbiya, ikkinchi yarmida bolalarning charchoqlari sezilarli bo'lganda
yoki turli xil ish turlari o'rtasida, bolalarning diqqatini bir faoliyat turidan
boshqasiga o'tkazish zarur bo'lganda, har qanday sinfda o'tkazilishi mumkin.
Ushbu
materialni o'zlashtirish samaradorligini oshirish va maktabgacha yoshdagi
bolalarning sog'lig'iga g'amxo'rlik qilish, ularning tanasini mustahkamlash. Ushbu
jismoniy tarbiya daqiqalari katta mushak guruhlarini qamrab oladigan mashqlarni
o'z ichiga olgan she'rlar va bolalar bog'chalarini o'z ichiga oladi. Bu umurtqa
pog'onasini cho'zish, to'g'rilash bilan bog'liq mashqlar; oson yugurish, joyida
yurish, cho‘kish, yon tomonlarga egilish, qo‘l silkitish va h.k., matn bilan birga,
qoida tariqasida, she’riy shaklda. Bunday jismoniy tarbiya daqiqalarining
qahramonlari va qahramonlari - sichqonlar, mushuklar, hamster, chigirtka, quyon,
ayiq, xo'roz, laylak, qo'ng'iz, qarg'a; suzuvchilar; daraxtlar va boshqalar.
2. Jismoniy tarbiya, shu jumladan qo'l mushaklari uchun mashqlar. Ular bolalar
bog'chasining barcha guruhlarida qo'llarida cho'tka yoki qalamni uzoq vaqt ushlab
turgandan keyin bolalarning barmoqlarini dam olish maqsadida amalga oshiriladi.
Bular qo'llarning egilishi va kengayishi, ularning o'g'irlanishi va qo'shilishi, bilak
bo'g'imidagi dumaloq harakatlar; barmoqlar bilan bir xil harakatlar. Ular bolalarga
dam olish imkoniyatini beradi, shu bilan birga ular nutq va nozik vosita
ko'nikmalarini rivojlantiradilar.
3. Ertalabki mashqlarda: ularni yanada qiziqarli, rang-barang, jonli, ifodali va
mazmunli qilish maqsadida amalga oshirilishi mumkin bo'lgan jismoniy tarbiya.
Shunisi e'tiborga loyiqki, bolalar katta ishtiyoq va ishtiyoq bilan o'zlariga tanish
bo'lgan mashqlarni, agar ular odatdagi shablon bo'yicha emas, balki o'ynoqi, she'riy
shaklda bajarilsa, bajaradilar. Bu guruh asosan katta mushak guruhlarini (egilish,
cho'zish) qamrab oladigan bunday mashqlarni o'z ichiga oladi. Har xil mushak
guruhlari uchun 3-4 ta mashq qo'llaniladi, siz sakrash, yugurish yoki yurish orqali
jismoniy tarbiya daqiqasini tugatishingiz mumkin;
Jismoniy tarbiyaga qo'yiladigan talablar:
Jismoniy tarbiya charchoqning dastlabki bosqichida (yoshga, faoliyat turiga, o'quv
materialining murakkabligiga qarab darsning 8-13-15 daqiqasi) amalga oshiriladi;
Jismoniy tarbiya daqiqasi bilan tanishishdan oldin uning mazmunini muhokama
qilish, kerakli imo-ishoralar, barmoq birikmalari, harakatlarni mashq qilish kerak.
Bu nafaqat bolalarni mashqlarni to'g'ri bajarishga tayyorlaydi, balki zarur hissiy
kayfiyatni ham yaratadi.
Mashqlar bolalar bilan bajarilishi kerak.
Mashqlar tuzilishi jihatidan sodda, qiziqarli va bolalarga tanish bo'lishi kerak;
Mashqlar cheklangan hududda bajarish uchun qulay bo'lishi kerak;
Mashqlar katta mushak guruhlariga ta'sir qiladigan, barcha organlar va tizimlarning
funktsional faoliyatini yaxshilaydigan harakatlarni o'z ichiga olishi kerak;
Jismoniy tarbiya majmuasi odatda 2-4 mashqdan iborat: qo'llar va elkama-kamar
uchun, magistral va oyoqlar uchun.
Agar bolaning xohishi bo'lmasa, sizni jismoniy tarbiya bilan shug'ullanishga
majburlab bo'lmaydi.
Jismoniy tarbiya daqiqalari misollar.
1. Pinokkio cho'zilgan,
Bir - egilgan ikki - pastga egilgan,
Qo‘llarini yon tomonlarga yoydi, shekilli, kalitni topa olmadi.
Bizga kalitni olish uchun biz oyoq barmoqlarida turishimiz kerak.
2. Yuzimizda shamol esdi, daraxt chayqaldi.
Shamol tinchroq, sokinroq, jimroq, daraxt balandroq, balandroq.
(bolalar shamol esib, bir yo'nalishda yoki boshqa tomonga tebranishga taqlid
qilishadi. "Jimroq, tinchroq" so'zlari bo'yicha bolalar cho'kadi, "yuqoriroq,
balandroq" - ular to'g'rilanadi).
3. Grisha yurdi, yurdi, yurdi, porcini qo'ziqorinini topdi.
Biri qo'ziqorin, ikkitasi qo'ziqorin,
Uchtasi qo'ziqorin, ularni qutiga soling
(she'r o'qib, bolalar qo'ziqorin teruvchining harakatiga taqlid qiladilar: ular
yuradilar, egiladilar va qo'ziqorinlarni qutiga soladilar. Harakatlar shoshqaloq,
ritmik bo'lishi kerak.)
4. Yomg'ir bulutlari suzib ketdi: - Lei, yomg'ir, ley!
Yomg'irlar xuddi tirikdek raqsga tushadi: - Ich, javdar, ich!
Va javdar, yam-yashil yerga egilib, Ichimliklar, ichimliklar, ichimliklar.
Va issiq, tinimsiz yomg'ir, To'kiladi, to'kiladi, quyiladi.
(Bolalarturishqo'llar oldinga cho'zilgan, kaftlar pastga. Birinchi qatordan keyin
qo'llar bilan erkin silkitishni boshlang.Keyin, silkitishda davom eting, kaftlarini
yuqoriga buring, keyin qo'llaringizni yana aylantiring, kaftlaringizni pastga
tushiring.)
Nazorat savollari:
1. Jismoniy daqiqalari bolalar uchun qanday ahamiyatga ega?
2. MTTning kichik guruhlarida jismoniy daqiqalarni o‘tkazish haqida aytib bering?
3. MTTning o‘rta guruhlarida jismoniy daqiqalarni o‘tkazish haqida aytib bering?
4. MTTning katta guruhlarida jismoniy daqiqalarni o‘tkazish haqida aytib bering?
5. MTTning tayyorlov guruhlarida jismoniy daqiqalarni o‘tkazish haqida aytib
bering?
4-Mavzu : Turli yosh guruhlarida harakatli o‘yinlarni tashkil qilish
va o‘tkazish
Reja:
1.Turli yosh guruhlarda harakatli o‘yinlarni tashkil qilish va o‘tkazish yo‘riqnomasi
bilan tanishtirish kerakli jixozlarni tayyorlash.
2. MTTning kichik guruhlarida harakatli o‘yinlar o‘tkazish
3. MTTning o‘rta guruhlarida harakatli o‘yinlar o‘tkazish
4. MTTning katta guruhlarida harakatli o‘yinlar o‘tkazish
5. MTTning tayyorlov guruhlarida harakatli o‘yinlar o‘tkazish
Tarbiyachining o‘yin jarayoniga rahbarlik qilishi metodikasini egallagan
bo‘lishi o‘yinlarni muvaffaqiyatli o‘tkazishning asosiy sharti hisoblanadi. Harakatli
o‘yinlarni tanlash va rejalashtirish dasturga muvofiq amalga oshiriladi. Bunga har
bir yosh gruhning ish sharoiti hisobga olinadi, chunonchi bolalarni jismoniy va
aqliy rivojlanishining umumiy darajasi harakat ko‘nikmalarining rivojlanishi, har
bir bola sog‘lig‘ining ahvoli, o‘ziga xos xususiyatlar, yil fasli, kun tartibi, uyini
o‘tkazish o‘rni, shuningdek bolalar qiziqishlarini o‘ziga xos xususiyatlari.
Harakatli o‘yinlar dastur talablariga muvofiq asta-sekin murakkablashtirib boriladi,
bolalar ongini o‘sishi, ular to‘plagan harakat tajribasini, maktabga tayyorlash
zaruriyatini hisobga olgan holda o‘zgartirib turiladi.
Kichik guruhda mazmuni va qoidasiga ko‘ra sodda bo‘lgan mazmunli va
mazmunsiz harakatli o‘yinlar tashkil etiladi. Bu o‘yinlarda barcha bolalar bir xil rol
yoki harakat topshirig‘ini tarbiyachining bevosita ishtirokida (barcha bolalar –
qushchalar, tarbiyachi – ona qush bo‘ladi…) bajaradilar.
3 yoshli bolalar asta-sekin yakka holda rollarni bajarishga o‘rgatib boriladi
(barcha bolalar qushlar, bitta yoki ikkita bola avtomobil bo‘ladi).
O‘rta guruhda eng oddiy musobaqa usulidagi o‘yinlarni yakka tarzda ham,
jamoa tarzda ham o‘tkazish mumkin.
Katta guruhda bolalar uchun harakatli o‘yinlar o‘z mazmuni, qoidalari,
rollarning miqdori, topshirishni jamoa musobaqasiga joriy etishga ko‘ra
murakkablashtiriladi.
Maktabga tayyorlov guruhi bolalari birmuncha murakkab harakatli o‘yinlar,
shuningdek jamoa musobaqalaridan iborat jamoa o‘yinlarni, o‘yin estafetasi, sport
o‘yinlarini o‘ynaydilar. Bularning hammasi chaqqonlik, tezkorlik, chidamlilikni
rivojlanishi, harakat ko‘nikmalrining takomillashuviga, axloqiy-irodaviy sifatlarni
tarbiyalashga yordam beradi.
Bolalarni yangi o‘yin bilan tanishtirish.Uning mazmuni va qoidalarini
tushuntirishi tarbiyachidan puxta tayyorgarligini talab etadi. Ayrim o‘yinlarning
mazmuni oldindan bo‘ladigan suhbatlar asosida bolalarni bilimlarini
oydinlashtirish mumkin. Ularning tasavvurlari aniqlashadi, o‘yin obrazlarga
nisbatan munosabat tarkib topadi, asosiy xayol o‘sadi.
O‘yinlarni tushuntirish ularning turlariga ko‘ra har-xil o‘tishi mumkin, biroq
bu tadbir doimo emotsional jihatdan qizig‘arli, bolalarni quvnoq o‘yin faoliyatiga
tayyorlaydigan, o‘yinni tezroq boshlash istagina tug‘diradigan va o‘yin
topshiriqlarini ishtiyoq bilan bajarishga undaydigan bo‘lishi kerak.
Mazmunsiz o‘yinni tushuntirish qisqa, aniq va ifodali ohangda bo‘lishi lozim.
Tarbiyachi o‘yin harakat izchilligini tushuntiradi, bolalar va o‘yin atributlarining
joylashish o‘rni (kichik va o‘rta guruhda buyumlarni mo‘ljallab, katta guruhlarda
esa mo‘ljalga olmay ko‘rsatadi) fazo iborasidan foydalangan holda ko‘rsatadi va
qoidalarni aniqlashtiradi. Shundan so‘ng tarbiyachi bolalarga bir necha savollar
beradi.
O‘yinni qoidasi bolalarga tushunarli bo‘lsagina o‘yin quvnoqlik va
uyushqoqlik bilan bilan o‘tadi.
Musobaqa elementlari mavjud o‘yinlarni o‘tkazishda tarbiyachi o‘yinni
tushuntirayotib qoidalarni, o‘yin usullarini, musobaqa shartlarini aniqlashtiradi,
bolalarni topshiriqlarni yaxshi bajarishga harakat qilishlar va yaxshi uddalashga
ishonch bildirgan holda rag‘batlantiradi. Tarbiyachi bolalarning jismoniy komoloti
va yakka o‘ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holda musobaqalashayotgan
kuchlari teng guruhlar – komandalarni birlashtiradi; o‘ziga ishonchsiz, tortinchoq
bolalarni faollashtirish maqsadida ularni jasur, faol bolalar bilan qo‘shib qo‘yadi.
Ba’zan o‘yinga sport ko‘rinishini berish uchun komanda sardorlari, hakam va
uning yordamchilarini saylash mumkin.
Mazmunli o‘yinlarni tushuntirish. Tarbiyachining vazifasi bolalar ko‘zi
o‘ngida o‘yin vaziyatining ko‘rgazmali manzarasini gavdalantirishdan, o‘yin
obrazlarini yorqin tasvirlashdan, bolalar tasavvuri va hislariga ta’sir etishdan,
ularning ijodiy tashabbusni faollashtirishdan iboratdir.
Buning uchun kichik
gruhlarda o‘yinchoq va hikoyadan foydalanishi mumkin.
O‘rta guruhlarda – tanish o‘yinni taklif etib, qoidalarini eslatib o‘tish bilan
cheklanishi kifoya.
Katta guruhlarda o‘yin mazmuni eslashni bolalarning o‘zlariga taklif etish
maqsadga muvofiqdir. Ulardan biri o‘yin harakatlarining borishini bayon qiladi,
ikkinchisi qoidalarni sanab beradi.
Keyinchalik bolalar o‘zlari tarbiyachining
yordamisiz o‘yinni tashkil eta boshlaydilar.
O‘yinda rollarni taqsimlash.Tarbiyachi pedagogik vazifalarga amal qilib
(yangi kelgan bolani rag‘batlantirish yoki aksincha, faol bola misolida botir bo‘lish
qanchalik muhim ekanligini isbotlash yoki o‘ziga ishongan bola iltimosini rad etib,
bu rolni qo‘rqib turgan tortinchoq bolaga topshirish) boshlovchi tayin etishi yoki
bolalarni hursand qilgan holda o‘yinga o‘zi kirishib o‘z zimmasiga boshlovchi yoki
oddiy ishtirokchi rolini oladi.
Shuningdek boshlovchi saylashni bolalarni o‘ziga xavola etishi va ulardan bu
rolni mazkur bolaga nima uchun topshirganlarini tushuntirib berishlarini so‘rashi
mumkin.
Kichik guruhda boshlovchi rolini tarbiyachini o‘zi bajaradi. O‘yin jarayonida
tarbiyachi bolalar harakati va o‘zaro munosabatlar, qoidalarini bajarilishini kuzatib
boradi, qisqacha ko‘rsatmalar beradi, bolalarning hissiy holatlarini boshqarib
boradi. Qoidaning ayrim bolalar tomonidan buzilishi haqida o‘yinni qayta
o‘tkazishdan oldin gapiradi.
O‘yinni yakunlash. Harakatli o‘yin jismoniy yuklamani kamaytiradigan xolga
keltiradigan umumiy yurish bilan tugallanadi. Yurishni ahamiyatiga k o‘ra bir xil
bo‘lgan kam harakatli o‘yin bilan almashtirish ham mumkin.
O‘yin tugagan zahoti uni yakunini chiqarish kerak emas, bolaning tez
harakatdan dam olishga asta-sekin o‘tmasligi yurak faoliyatini va butun
organizmiga noxush ta’sir etadi. Tarbiyachi o‘yinni baholashida uning ijobiiy
tomonlarini ta’kidlaydi, o‘z rollarini muvaffaqiyatli bajargan, jasurlik, chidamlilik,
o‘zaro o‘rtoqlik yordami ko‘rsatgan bolalar nomini aytadi va qoidalarning buzilishi
hamda bolalarning shu bilan bog‘liq harakatini kuyinib ko‘rsatib o‘tadi.
Katta guruhlarda tarbiyachi bolalarni harakatli o‘yinlarni mustaqil tashkil
etishga tayyorlaydi, bunda o‘yinlarning borishini va ayniqsa, qoidalarni
bajarilishini hamda bolalar o‘rtasidagi munosabatlarni kuzatib boradi. U bolalarga
harakatli o‘yin variantlarini uning mazmuni, qoidasini, o‘yin harakatlarini
o‘zgartirgan holda o‘ylab topish, keyinchalik yangi o‘zi o‘ylab o‘yin topish kabi
topshiriљlar beradi.
Katta guruh bolalarida mustaqillik, tashkilotchilik malakasini tarbiyalash
maqsadida tarbiyachi ularga kichik gruh bolalari bilan o‘yin tashkil etishini taklif
etadi. O‘yin kichik guruh tarbiyachisi kuzatuvi ostida o‘tkaziladi.
Harakatli o‘yinlar bolalarni har tomonlama tarbiyalashda muhim ahamiyatga
egadir. O‘yin faoliyati qaysi shaklda ifodalanmasin bolani quvontiradi, ularda
ijobiy hislarni uyg‘otadi. Harakatli o‘yinlar bola dunyoqarashini kengaytiradi,
atrof-muhitni bilishida o‘ziga xos vosita hisoblanadi.
Harakatli o‘yinlardagi qoidalar o‘yinning borishini belgilaydi, bolalar harakat
faoliyatini, o‘zaro munosabatlarini yo‘lga soladi, axloqiyirodaviy sifatlarni
tarbiyalashga yordam beradi.
Har bir bolaning o‘yin qoidasini anglashi va unga rioya qilishda kattalarning
rahbarligi katta ahamiyatga egadir. O‘yinlar orqali bolalarda halollik, adolatlilik,
do‘stlik, botirlik, o‘zini tuta bilish, qat’iyatlik kabi axloqiy sifatlar tarbiyalanadi.
O‘yin faoliyatida diqqatni, idrokni rivojlantirish, tafakkur, tushuncha va
mo‘ljal olishni aniqlashtirish uchun qulay sharoit yaratiladi, o‘yinlar ijodiy hayol,
xotira, topqirlik, fikr yuritish faolligini rivojlantirishga yordam beradi. Shunday
qilib harakatli o‘yinlar bolaning aqliy rivojlanishiga yordam beradi.
Bola o‘yin faoliyati tufayli fazo va buyum voqeligini amalda o‘zlashtiradi,
shu bilan birga fazoni idrok etish mexanizmini o‘zi ham juda takomillashadi.
Masalan, bola tomonidan harakat yo‘nalishini mustaqil tanlash va harakatini
o‘yin qoidasida qat’iy belgilangan yo‘nalishda bajarishi bir tomondan o‘yin
vaziyatini (bevosita idrok qilinadigan) va ko‘rish-motor reaksiyasini (o‘yin
harakatlarini) darhol baholashni, ikkinchi tomondan o‘z harakatlarini fazo-o‘yin
muhitida anglash va tasavvur qilishni talab etadi.
Harakatli o‘yinlar bolalarda oddiy vaqt mo‘ljalini shakllantiradi.
Ular
quyidagilarda ifodalaniladi: o‘yin harakatlarining izchilligini tushunib olishda
avval, so‘ng, bundan keyin, bundanoldin, barini bir vaqtda kabio‘yin topshiriqlarini
signalga ko‘ra, bolalar uchun belgilangan muddat doirasida tez bajarishida
ko‘rinadi. Bu o‘yinlarga bolalar fazoda mo‘ljal olishni, harakatlar izchilligi va
ularga vaqt davomida amal qilishni mashq qiladi.
O‘yinlar mazmunini, butun o‘yin vaziyatini, uning qoidalarini, personajlar
harakatini mustaqil tushuntirish, bolalarning joylashish o‘rnini, o‘yin atributlarini
va harakat yo‘nalishlarini fazoviy iboralarni ishlatgan xolda ko‘rsatish, o‘tkazilgan
o‘yinga baho berish bolalarning aqliy rivojlanishiga xizmat qiladi.
Harakatli o‘yinlar katta yoshidagi bolalarda ijodiylikni rivojlanishi uchun
qulaylik yaratadi. Bunda bolalar eshitgan ertaklari mazmuni asosida kichik o‘yinlar
o‘ylab topishlari mumkin harakatli o‘yinlar o‘z mazmuni va shakliga ko‘ra estetik
faoliyat hisoblanadi. O‘yin harakatlarining rangbarangligini ularni bolalar aniq
chaqqonlik bilan, o‘ziga xos ifodali bajarishlarida ifodalanadi. Harakatli o‘yinlarda
musiqani qo‘llash katta estetik ahamiyatga egadir.
Harakatli o‘yinlarni o‘tkazishda harakatlar go‘zalligini va madaniyatini
unutmaslik kerak: diqqatni harakatlari birmuncha ifodali bolalarga qaratish,
obrazlarni ifodali, muvaffaqiyatli bera olganlarni rag‘batlantirish kerak.
Bu turli emotsional harakatlardan iborat murakkab faoliyatdir. Bu faoliyat
belgilangan qoidalar asosida to‘satdan o‘zgaradigan sharoit va vaziyatlarda
bajariladi.
Harakatli o‘yin shug‘ullanuvchilar faoliyatini tashkil etish va
boshqarish xususiyatlari bilan farqlanadi.
O‘yin davomida to‘satdan o‘zgaradigan vaziyatlarda harakat qilish va
tezkorlik, chaqqonlik (chalg‘itish, «tuzoq» dan qochish kabi jismoniy fazilatlar
namoyon bo‘ladi.
O‘yin paytida bolalar faoliyati obrazli syujet yoki o‘yin vazifalari asosida
tashkil etiladi va bu bolaning jismoniy mashqlarni ishtiyoq bilan va uzoq muddat
bajarishi uchun ijobiy hislar uyg‘otadi. Bu o‘z navbatida ularning organizmga
ta’sirini kuchaytiradi, chidamlilikni rivojlantirishga yordam beradi.
O‘yin qoidalariga rioya qilish, axloqiy fazilatlar (o‘zaro yordam, ongli
intizom ) ni tarbiyalashga yordam beradi. O‘yin faoliyatida majmua xarakteriga
ega turli harakatlar uyg‘unligi (yugurish, sakrash ) ko‘riladi.
O‘yinlardan ayniqsa maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalar bilan olib
boriladigan ishda foydalanish yaxshi natijalarni beradi.
Harakatli o‘yinlar muhim ahamiyatga ega bo‘lgan kompleks ta’lim-tarbiya
jarayonidir. Bu jarayonning asosini tashkil etuvchi bolalarning harakat faoliyati
jismoniy rivojlanishga, harakat ko‘nikmalari va jismoniy sifatlarning
shakllanishiga, organizmning funksional faoliyatini oshirgan va emotsional
quvnoqlik tuyg‘ularini kuchaytirgan holda salomatlikni mustahkamlashga ijobiy
ta’sir etadi. Harakatli o‘yinlar jismoniy tarbiyaning asosiy vositalari va
metodlaridan biri sifatida yuqorida sanab o‘tilgan vazifalarni samarali hal etishga
yordam beradi.
Harakatli o‘yinlarni o‘tkazishda erishiladigan sog‘lomlashtirish samarasi
bolalarning o‘yin faoliyati jarayonida yuzaga keladigan va bola psixikasiga yaxshi
ta’sir etadigan ijobiy emotsiyalar bilan uzviy bog‘liqdir. Emotsional ko‘tarinkilik
bolalarda barcha uchun umumiy bo‘lgan maqsadga erishishga intilish uyg‘otada va
u vazifalarni aniq tushunishda, harakatlarning o‘zaro mosligida, fazoda va o‘yin
sharoitlarida aniq mo‘ljal olishda, topshiriqlarni tezlashtirilgan sur’atda
bajarilishida ifodalanadi. Bolalarning maqsadga erishishga nisbatan kuchli
ishtiyoqi va zavqli intilishi asnosida turli to‘siqlarni yengib o‘tishga yordam
beruvchi irodaning roli oshadi.
Harakatli o‘yinlar bolalar tomonidan avval egallangan harakat ko‘nikmalarini
takomillashtirish va jismoniy sifatlarni tarbiyalash metodi bo‘lib xizmat qiladi.
O‘yin jarayonida bola o‘z e’tiborini harakatni bajarish usuliga emas, balki
maqsadga erishishga qaratadi. U o‘yin shartlariga muvofiq harakat qiladi, bunda
chaqqonlik ko‘rsatadi va shu asnoda harakatlarni takomillashtiradi. Shuning uchun,
masalan, «Bo‘ri jarlikda» o‘yini bolalar yugurib kelib uzunlikka sakrashni bilib
olganlaridan keyin beriladi.
Harakat faoliyati sifatida harakatli o‘yin muayyan maxsus xususiyatlarga ega:
u boladan signal va o‘yinda to‘satdan bo‘ladigan o‘zgarishlarga tezda javob
berishni talab qiladi. O‘yinda yuz beradigan turli vaziyatlar, harakatlar muskul
tarangligi darajasining o‘zgarishi zaruratini keltirib chiqaradi. Masalan «Tuzoq»
o‘yinida har bir bola boshlovchi harakatini diqqat bilan kuzatib borishi lozim:
boshlovchi unga yaqinlashganda qarama-qarshi tomonga shitob bilan qochib o‘tadi;
o‘zini xavfsiz sezgach, sekin harakat qilib, to‘xtab turadi; boshlovchi
yaqinlashganda yana harakatini tezlashtiradi.
Deyarli har bir harakatli o‘yinda harakatlar va bolalar harakatiga oid signallar
mavjud. Bunday aktiv harakat faoliyati bola qo‘zg‘olish va tormozlanish
jarayonlarini takomillashtirgan va muvozanatlashtirgan holda nerv tizimni mashq
qildiradi, shuningdek kuzatuvchanlik, topqirlik, o‘zgaruvchan atrof-muhitda
mo‘ljal olish qobiliyati, yuz bergan mushkul holatdan qutilish yo‘lini topish, tezda
qaror qabul qilish va uni amalga oshirish, botirlik, chaqqonlik tashabbus ko‘rsatish,
maqsadga erishishning mustaqil usulini tanlashni tarbiyalaydi.
Harakatli o‘yinlarning kelib chiqishi qadim xalq pedagogikasiga borib
taqaladi. Ilk yoshli bolalar oilalarda bolaning dastlabki harakati bilan bog‘liq
ovunmachoqlar, ermak o‘yinlar yordamida tarbiyalanganlar. Undan kattaroq
yoshdagi bolalar hayotida rang-barang harakat mazmuniga ega bo‘lgan (o‘z ichiga
bolalarni rom qiluvchi o‘yin boshlanmalari,xirgoyilari, sanashmachoqlarni oluvchi)
xalq o‘yinlari katta o‘rin olgan. Bularning hammasi hozirga qadar badiiy
jozibadorligini, tarbiyaviy ahamiyatini saqlab kelmoqda va qimmatli o‘yin
folklorini tashkil etadi.
Harakatli o‘yinlarni o‘tkazish metodikasi.
Tarbiyachining o‘yin jarayoniga rahbarlik qilishi metodikasini egallagan
bo‘lishi o‘yinlarni muvaffaqiyatli o‘tkazishning asosiy sharti hisoblanadi.
Harakatli o‘yinlarni tanlash va rejalashtirish dasturga muvofiq amalga
oshiriladi. Bunga har bir yosh gruhning ish sharoiti hisobga olinadi, chunonchi
bolalarni jismoniy va aqliy rivojlanishining umumiy darajasi harakat
ko‘nikmalarining rivojlanishi, har bir bola sog‘lig‘ining ahvoli, o‘ziga xos
xususiyatlar, yil fasli, kun tartibi, uyini o‘tkazish o‘rni, shuningdek bolalar
qiziqishlarini o‘ziga xos xususiyatlari. Harakatli o‘yinlar dastur talablariga
muvofiq asta-sekin murakkablashtirib boriladi, bolalar ongini o‘sishi, ular
to‘plagan harakat tajribasini, maktabga tayyorlash zaruriyatini hisobga olgan holda
o‘zgartirib turiladi.
Kichik guruhda mazmuni va qoidasiga ko‘ra sodda bo‘lgan mazmunli va
mazmunsiz harakatli o‘yinlar tashkil etiladi. Bu o‘yinlarda barcha bolalar bir xil rol
yoki harakat topshirig‘ini tarbiyachining bevosita ishtirokida (barcha bolalar –
qushchalar,
tarbiyachi
–
ona
qush
bo‘ladi…)
bajaradilar.
3 yoshli bolalar asta-sekin yakka holda rollarni bajarishga o‘rgatib boriladi
(barcha bolalar qushlar, bitta yoki ikkita bola avtomobil bo‘ladi).
O‘rta guruhda eng oddiy musobaqa usulidagi o‘yinlarni yakka tarzda ham,
jamoa tarzda ham o‘tkazish mumkin.
Katta guruhda bolalar uchun harakatli o‘yinlar o‘z mazmuni, qoidalari,
rollarning miqdori, topshirishni jamoa musobaqasiga joriy etishga ko‘ra
murakkablashtiriladi.
Maktabga tayyorlov guruhi bolalari birmuncha murakkab harakatli o‘yinlar,
shuningdek jamoa musobaqalaridan iborat jamoa o‘yinlarni, o‘yin estafetasi, sport
o‘yinlarini o‘ynaydilar. Bularning hammasi chaqqonlik, tezkorlik, chidamlilikni
rivojlanishi, harakat ko‘nikmalrining takomillashuviga, axloqiy-irodaviy sifatlarni
tarbiyalashga yordam beradi.
Bolalarni yangi o‘yin bilan tanishtirish. Uning mazmuni va qoidalarini
tushuntirishi tarbiyachidan puxta tayyorgarligini talab etadi. Ayrim o‘yinlarning
mazmuni oldindan bo‘ladigan suhbatlar asosida bolalarni bilimlarini
oydinlashtirish mumkin. Ularning tasavvurlari aniqlashadi, o‘yin obrazlarga
nisbatan munosabat tarkib topadi, asosiy xayol o‘sadi.
O‘yinlarni tushuntirish ularning turlariga ko‘ra har-xil o‘tishi mumkin, biroq
bu tadbir doimo emotsional jihatdan qizig‘arli, bolalarni quvnoq o‘yin faoliyatiga
tayyorlaydigan, o‘yinni tezroq boshlash istagina tug‘diradigan va o‘yin
topshiriqlarini ishtiyoq bilan bajarishga undaydigan bo‘lishi kerak.
Mazmunsiz o‘yinni tushuntirish qisqa, aniq va ifodali ohangda bo‘lishi lozim.
Tarbiyachi o‘yin harakat izchilligini tushuntiradi, bolalar va o‘yin atributlarining
joylashish o‘rni (kichik va o‘rta guruhda buyumlarni mo‘ljallab, katta guruhlarda
esa mo‘ljalga olmay ko‘rsatadi) fazo iborasidan foydalangan holda ko‘rsatadi va
qoidalarni aniqlashtiradi. Shundan so‘ng tarbiyachi bolalarga bir necha savollar
beradi.
O‘yinni qoidasi bolalarga tushunarli bo‘lsagina o‘yin quvnoqlik va
uyushqoqlik bilan bilan o‘tadi.
Musobaqa elementlari mavjud o‘yinlarni o‘tkazishda tarbiyachi o‘yinni
tushuntirayotib qoidalarni, o‘yin usullarini, musobaqa shartlarini aniqlashtiradi,
bolalarni topshiriqlarni yaxshi bajarishga harakat qilishlar va yaxshi uddalashga
ishonch bildirgan holda rag‘batlantiradi. Tarbiyachi bolalarning jismoniy komoloti
va yakka o‘ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holda musobaqalashayotgan
kuchlari teng guruhlar – komandalarni birlashtiradi; o‘ziga ishonchsiz, tortinchoq
bolalarni faollashtirish maqsadida ularni jasur, faol bolalar bilan qo‘shib qo‘yadi.
Ba’zan o‘yinga sport ko‘rinishini berish uchun komanda sardorlari, hakam va
uning yordamchilarini saylash mumkin.
Mazmunli o‘yinlarni tushuntirish. Tarbiyachining vazifasi bolalar ko‘zi
o‘ngida o‘yin vaziyatining ko‘rgazmali manzarasini gavdalantirishdan, o‘yin
obrazlarini yorqin tasvirlashdan, bolalar tasavvuri va hislariga ta’sir etishdan,
ularning ijodiy tashabbusni faollashtirishdan iboratdir.
Buning uchun kichik
gruhlarda o‘yinchoq va hikoyadan foydalanishi mumkin.
O‘rta guruhlarda – tanish o‘yinni taklif etib, qoidalarini eslatib o‘tish bilan
cheklanishi kifoya.
Katta guruhlarda o‘yin mazmuni eslashni bolalarning o‘zlariga taklif etish
maqsadga muvofiqdir. Ulardan biri o‘yin harakatlarining borishini bayon qiladi,
ikkinchisi qoidalarni sanab beradi.
Keyinchalik bolalar o‘zlari tarbiyachining
yordamisiz o‘yinni tashkil eta boshlaydilar.
O‘yinda rollarni taqsimlash. Tarbiyachi pedagogik vazifalarga amal qilib
(yangi kelgan bolani rag‘batlantirish yoki aksincha, faol bola misolida botir bo‘lish
qanchalik muhim ekanligini isbotlash yoki o‘ziga ishongan bola iltimosini rad etib,
bu rolni qo‘rqib turgan tortinchoq bolaga topshirish) boshlovchi tayin etishi yoki
bolalarni hursand qilgan holda o‘yinga o‘zi kirishib o‘z zimmasiga boshlovchi yoki
oddiy ishtirokchi rolini oladi.
Shuningdek boshlovchi saylashni bolalarni o‘ziga xavola etishi va ulardan bu
rolni mazkur bolaga nima uchun topshirganlarini tushuntirib berishlarini so‘rashi
mumkin.
Kichik guruhda boshlovchi rolini tarbiyachini o‘zi bajaradi. O‘yin jarayonida
tarbiyachi bolalar harakati va o‘zaro munosabatlar, qoidalarini bajarilishini kuzatib
boradi, qisqacha ko‘rsatmalar beradi, bolalarning hissiy holatlarini boshqarib
boradi. Qoidaning ayrim bolalar tomonidan buzilishi haqida o‘yinni qayta
o‘tkazishdan oldin gapiradi.
O‘yinni yakunlash. Harakatli o‘yin jismoniy yuklamani kamaytiradigan xolga
keltiradigan umumiy yurish bilan tugallanadi. Yurishni ahamiyatiga k o‘ra bir xil
bo‘lgan kam harakatli o‘yin bilan almashtirish ham mumkin.
O‘yin tugagan zahoti uni yakunini chiqarish kerak emas, bolaning tez
harakatdan dam olishga asta-sekin o‘tmasligi yurak faoliyatini va butun
organizmiga noxush ta’sir etadi. Tarbiyachi o‘yinni baholashida uning ijobiiy
tomonlarini ta’kidlaydi, o‘z rollarini muvaffaqiyatli bajargan, jasurlik, chidamlilik,
o‘zaro o‘rtoqlik yordami ko‘rsatgan bolalar nomini aytadi va qoidalarning buzilishi
hamda bolalarning shu bilan bog‘liq harakatini kuyinib ko‘rsatib o‘tadi.
Katta guruhlarda tarbiyachi bolalarni harakatli o‘yinlarni mustaqil tashkil
etishga tayyorlaydi, bunda o‘yinlarning borishini va ayniqsa, qoidalarni
bajarilishini hamda bolalar o‘rtasidagi munosabatlarni kuzatib boradi. U bolalarga
harakatli o‘yin variantlarini uning mazmuni, qoidasini, o‘yin harakatlarini
o‘zgartirgan holda o‘ylab topish, keyinchalik yangi o‘zi o‘ylab o‘yin topish kabi
topshiriљlar beradi.
Katta guruh bolalarida mustaqillik, tashkilotchilik malakasini tarbiyalash
maqsadida tarbiyachi ularga kichik gruh bolalari bilan o‘yin tashkil etishini taklif
etadi. O‘yin kichik guruh tarbiyachisi kuzatuvi ostida o‘tkaziladi.
Harakatli o‘yinlar bolalarni har tomonlama tarbiyalashda muhim ahamiyatga
egadir. O‘yin faoliyati qaysi shaklda ifodalanmasin bolani quvontiradi, ularda
ijobiy hislarni uyg‘otadi. Harakatli o‘yinlar bola dunyoqarashini kengaytiradi,
atrof-muhitni bilishida o‘ziga xos vosita hisoblanadi.
Harakatli o‘yinlardagi qoidalar o‘yinningborishini belgilaydi, bolalar harakat
faoliyatini, o‘zaro munosabatlarini yo‘lga soladi, axloqiyirodaviy sifatlarni
tarbiyalashga yordam beradi.
Har bir bolaning o‘yin qoidasini anglashi va unga rioya qilishda kattalarning
rahbarligi katta ahamiyatga egadir.
O‘yinlar orqali bolalarda halollik, adolatlilik, do‘stlik, botirlik, o‘zini tuta
bilish, qat’iyatlik kabi axloqiy sifatlar tarbiyalanadi.
O‘yin faoliyatida diqqatni, idrokni rivojlantirish, tafakkur, tushuncha va
mo‘ljal olishni aniqlashtirish uchun qulay sharoit yaratiladi, o‘yinlar ijodiy hayol,
xotira, topqirlik, fikr yuritish faolligini rivojlantirishga yordam beradi. Shunday
qilib harakatli o‘yinlar bolaning aqliy rivojlanishiga yordam beradi.
Bola o‘yin faoliyati tufayli fazo va buyum voqeligini amalda o‘zlashtiradi,
shu bilan birga fazoni idrok etish mexanizmini o‘zi ham juda takomillashadi.
Masalan, bola tomonidan harakat yo‘nalishini mustaqil tanlash va harakatini
o‘yin qoidasida qat’iy belgilangan yo‘nalishda bajarishi bir tomondan o‘yin
vaziyatini (bevosita idrok qilinadigan) va ko‘rish-motor reaksiyasini (o‘yin
harakatlarini) darhol baholashni, ikkinchi tomondan o‘z harakatlarini fazo-o‘yin
muhitida anglash va tasavvur qilishni talab etadi.
Harakatli o‘yinlar bolalarda oddiy vaqt mo‘ljalini shakllantiradi.
Ular
quyidagilarda ifodalaniladi: o‘yin harakatlarining izchilligini tushunib olishda
avval, so‘ng, bundan keyin, bundanoldin, barini bir vaqtda kabio‘yin topshiriqlarini
signalga ko‘ra, bolalar uchun belgilangan muddat doirasida tez bajarishida
ko‘rinadi. Bu o‘yinlarga bolalar fazoda mo‘ljal olishni, harakatlar izchilligi va
ularga vaqt davomida amal qilishni mashq qiladi.
O‘yinlar mazmunini, butun o‘yin vaziyatini, uning qoidalarini, personajlar
harakatini mustaqil tushuntirish, bolalarning joylashish o‘rnini, o‘yin atributlarini
va harakat yo‘nalishlarini fazoviy iboralarni ishlatgan xolda ko‘rsatish, o‘tkazilgan
o‘yinga baho berish bolalarning aqliy rivojlanishiga xizmat qiladi.
Harakatli o‘yinlar katta bog‘cha yoshidagi bolalarda ijodiylikni rivojlanishi
uchun qulaylik yaratadi. Bunda bolalar eshitgan ertaklari mazmuni asosida kichik
o‘yinlar o‘ylab topishlari mumkin harakatli o‘yinlar o‘z mazmuni va shakliga ko‘ra
estetik faoliyat hisoblanadi. O‘yin harakatlarining rang-barangligini ularni bolalar
aniq chaqqonlik bilan, o‘ziga xos ifodali bajarishlarida ifodalanadi. Harakatli
o‘yinlarda musiqani qo‘llash katta estetik ahamiyatga egadir.
Harakatli o‘yinlarni o‘tkazishda harakatlar go‘zalligini va madaniyatini
unutmaslik kerak: diqqatni harakatlari birmuncha ifodali bolalarga qaratish,
obrazlarni ifodali, muvaffaqiyatli bera olganlarni rag‘batlantirish kerak.
Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun sport o‘yinlari.
Bolalarning harakat faoliyatini tashkil etishda sport o‘yinlari va mashqlariga
katta o‘rin beriladi.
Chang‘ida yurish, konkida, chanada uchish, velosipedda, samakatda, sport
rollerda yurish, shuningdek suzish sport mashqlariga mansubdir. Ularning barchasi
asosiy mushak gruhlarini mustahkamlashga, suyak, yurak-tomir, nafas olish va
nerv tizimlarining rivojlanishiga yordam beradi. Bundan tashqari mashg‘ulotlar
jarayonida bolalarda jismoniy sifatlar (chaqqonlik, tezkorlik, chidamkorlik…),
shuningdek, ritmlilik, harakatlar koordinatsiyasi, fazoda mo‘ljal olish malakasi
rivojlanadi.
Velosipedda yurish, konkida uchish vestibulyar barqarorlikni
rivojlantiradi.
Tegishli kiyimda turli temperaturada toza havodagi mashg‘ulotlar quyosh nurida,
shuningdek suvda chiniqish modda almashishini kuchaytiradi va
chiniqtirishga xizmat qiladi.
Sport mashg‘ulotlaridan iborat mashg‘ulotlar bolalarga tabiat xodisalarini
bilishga (qor, shamol, muz, suv…) sirg‘alish, tormozlanish haqidagi
tushunchalarni, shuningdek sportroller, velosiped tuzilishi haqidagi bilimlarini
egallashiga imkon beradi.
Sport mashqlari – mushaklarni mustahkamlashga, suyak, yurak, qon-tomir,
asab tizimini rivojlantirishga yordam beradigan mashqlardir.
Ochiq havoda tashkil etiladigan jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarida bolalarni
sport mashqlari va sport o‘yinlari elementlariga o‘rgatadi.
Bu ishni asosan
tarbiyachi olib boradi, lekin bolalarning sport mashqlarini bajarish malakalarini
egallab va sport o‘yinlarini o‘ynashni bilib olishlari uchun ularni doimo sayrlar
vaqtida takrorlash va mustahkamlab borish kerak.
Ob-havo sharoiti, sport jihozlarining bor-yo‘qligi, bolalarning u yoki bu sport
o‘yini va mashqlarini egallab olish darajasiga qarab, tarbiyachi rejada ko‘rsatilagn
sport turlarini hafta bo‘yicha (ertalabki va kechki) hamma sayrlarga taqsimlaydi.
Ayrim hollarda bolalar bir necha o‘yin turlarini mashq qilishlari mumkin. Masalan:
ba’zi birlari velosiped uchadilar, ayrimlari stol tennisi va badminton o‘ynaydilar
keyin esa ular o‘zaro o‘rin almashadilar,
Dastlab tarbiyachi sport o‘yinlari va mashqlarida ishtirok etishga jismoniy
tarbiya mashg‘ulotlarida mashqni yetarlicha o‘zlashtirmagan bolalarni jalb etadi.
Keyinroq esa hamma bolalarning faol bo‘lishiga harakat qilishi kerak. Bolalar
faqat sport o‘yinlari elementini o‘zlashtirib olishlari emas, balki ularning asosiy
qoidalarini foydalanayotgan sport inventarlarining qismlari nomini, ularni asrabavaylab saqlashni bilishlari lozim. Agar tarbiyachining o‘zi sport o‘yinlarida faol
ishtirok etsa, bolalarning xatti-harakatiga rahbarlik qilsa, sport o‘yinlariga o‘rgatish
ancha tezlashadi.
Nazorat savollari
1.Turli yosh guruhlarda harakatli o‘yinlarni tashkil qilish va o‘tkazishda kerakli
jixozlar qanday tanlab olinishi kerak?.
2.Harkatli o‘yinlarning bola tarbiyasidagi ahamiyati qanday?
3.Qoidali harakatli o‘yinlar qanday o‘yinlar va ularni ta’lim-tarbiyaviy,
sog‘lomlashtiruvchi va rivojlantiruvchi ahamiyati nimada?
4. Harakatli o‘yinlarni kichik va o‘rta guruhlarda o‘tkazishning o‘ziga xos
xususiyatlari nimada?
5. Harakatli o‘yinlarni katta va tayyorlov guruhlarda o‘tkazishning o‘ziga xos
xususiyatlari nimada?
6. Katta va tayyorlov guruhlarda qanday o‘yinlar o‘tkaziladi?
5-Mavzu : MTTda o‘zbek milliy harakatli o‘yinlarini va sport
elementi o‘yinlarini tashkil etish
Reja:
1. MTTda o‘zbek milliy harakatli o‘yinlarini va sport elementi o‘yinlarini tashkil
etish bo‘yicha tushuncha berish,yo‘riqnoma bilan tanishtirish.
2.Kichik va o‘rta guruhlarda o‘zbek milliy harakatli o‘yinlarini tashkil etish
3. Katta va tayyorlov guruhlarda o‘zbek milliy harakatli o‘yinlarini tashkil etish
4.Kichik va o‘rta guruhlarda sport elementi o‘yinlarini tashkil etish
5. Katta va tayyorlov guruhlarda sport elementi o‘yinlarini tashkil etish
I. Xalq o‘yinlari xalq ijodiyotining o‘ziga xos janri bo‘lib, ko‘p asrlik tarixga
ega. Ularda jamiyat rivojlanishining u yoki bu bosqichiga xos, ijtimoiy voqealar
aks etadi.
O‘zbek xalq o‘yinlari qadim zamonlarda, bizning eramizgacha bo‘lgan davrda
vujudga kelgan. Buni arxeologik qazilmalar va qadimgi rim yozuvchisi Elianning
etnografik hujjatlari ham tasdiqlaydi. Chunki ularda o‘yin-musobaqalar juda keng
tarqalganligi va ular xalqning sevimli odati bo‘lgani haqida ma’lumotlar bor.
Yunon tarixchisi Pomney Trog (eramizning I asri) yozuvlarida bir vaqtlar hozirgi
O‘zbekiston hududida yashagan qabilalar mohir jangchilar, chavandoz, mergan,
nayzaboz va kamonchi, ya’ni harbiy ishlarga usta kishilar bo‘lgani qayd qilinadi.
Qadimda hozirgi O‘zbekiston hududida asosan ko‘chmanchi, yarim ko‘chmanchi
va o‘troq qabilalar yashagan. Ko‘chmanchi va yarim ko‘chmanchi qabilalarning
asosiy mashg‘uloti chorvachilik bo‘lgan. O‘troq qabilalar esa dehqonchilik bilan
bug‘doy yanchishda, daryo va quduqlardan suv tortishda mollardan shuningdek,
chorva mollaridan hunarmandlar va savdogarlar ham foydalanganlar.
“Oqsoq bo‘ri va qo‘ylar”, “Echkilar va cho‘ponlar”, “Oq tuya”, “Bo‘ri keldi”
singari qator xalq o‘yinlarining kelib chiqish tarixi shu manbalarga asoslanadi.
O‘zbek xalq o‘yinlari rivojlanishining har bir bosqichida mazmunan o‘zgarib
turli ijtimoiy vazifalarni bajargan ko‘pgina xalq o‘yinlari ota-bobolardan bolalar va
nabiralarga o‘tgan.
O‘zbek xalqida hayvonlar va qushlar mavzusidagi juda qiziqarli raqslar “Kaptar
o‘yini”, “Ot o‘yin” va hokazolar keng rusm bo‘lgan. Shuningdek, o‘zbek orasida
“Karnayli-surnayli”, “Xo‘roz va tovuq”, “Qoch bolam qush keldi”, “Oq terakmi
ko‘k terak” kabi o‘yinlar mashhur bo‘lgan.
O‘zbek xalq o‘yinlari qadimgi tomosha sifatida yuzlarcha yillar muqaddam
maydonlarda vujudga kelgan. Ular xalq tantanalari va tomoshalarining eng yaxshi
an’analarini o‘zida jamladi, betakror o‘ziga xosligi va xususiyatlari bilan milliy
ma’daniyatini nihoyatda boyitdi, o‘z avlodlarining xalq an’analarini mujassamladi.
Ilgari aholi o‘rtasida sayillar, “Ramazon hayiti”- “Qurbon hayiti”
kunlarida
o‘tkazilgan. Har yili bahor va kuzda ommaviy tomosha lar o‘tkazish odat bo‘lgan.
Mana shu bayramlarda o‘yinlar, sport o‘yinlari, musobaqa, qo‘g‘irchoq, dorbozlar
o‘yinlari, kurash musobaqalari o‘tkazilgan.
Dorbozlar o‘z san’atlarining vujudga kelishi haqidagi rivoyatlarni maroq
bilan hikoya qiladilar. Ularda yetilishicha, payg‘ambar Ali doimo Haybar
mamlakatidagi g‘ayridinlarga qarshi kurashgan. Ularning Haybar shahridagi
mustahkam qal’asinihech kim zabt eta olmagan. Qal’aning atrofiqoyatoshlar va suv
bilan o‘ralgan bo‘lib, ulardan o‘tish nihoyatda qiyin ekan. Ali qo‘shinlarini boshlab
kelib, qal’aga kirish yo‘lini bilmagan. Shunda dor qurdirib, unga arqonlar torttirgan
va uning barcha jangchilari ana shu arqonlar orqali qal’aga o‘tgan. Ali
g‘ayridinlarni yengib, Haybarni zabt etgan va mazkur g‘alabani nishonlashda dor
inshoatini va darbozlarni olqishlagan. Xuddi shuning uchun O‘zbekstonda
darbozlarga alohida hurmat-e’tibor bilan qaraladi. Rivoyatlarda darbozlarning
shaharlarga kelishi osoyishtalikka, qishloq joylarga kelishi mo‘l hosil olinishiga
sabab bo‘ladi, degan naql bor. Bir vaqtlar O‘zbekiston yog‘ochoyoq o‘yini keng
tarqalgan. Yog‘ochoyoqlar yugurib, sakrab, raqsga tushub va milliy cholg‘u
asboblarida, karnay, surnay va hokazolarda kuylar ijro etib ajoyib tomosholar
ko‘rsatgan. Mana shular haqida “Boburnoma”da anchagina ma’lumotlar bor.
Xorazmda “Tayoq” o‘yini keng tarqalgan. O‘zbek xalq o‘yinlarini mazmuniga
ko‘ra quyidagi tasniflash mumkin:
-dramalashgan o‘yinlar:
a) hayotiy (tarixiy-hayotiy, madaniy-hayotiy, kasb-korlik hayoti):
b) kulgili o‘yinlar:
v) qo‘shiq va raqs o‘yinlari:
-mazmunli-rolli o‘yinlar:
a) mazmunli harakatli;
b) sport o‘yinlari;
-ijodiy o‘yinlar.
O‘zbek xalq o‘yinlarining tarixan vujudga kelishini tahlili qilib, dramalashgan
o‘yinlar o‘zbek qo‘g‘irchoq teatrining negiziga aylangan qadimiy xalqning
“Qo‘g‘irchoq o‘ynatish” san’ati asosida paydo bo‘lgan degan xulosa chiqarsa
bo‘ladi.
Muayyan badiiy obrazni ifodalaydigan qo‘g‘irchoq mamlakat va kishilar
hayotidagi tarixiy turmush voqealarini aks ettiradi, madaniy maishiy o‘zgarishlarni,
odamlarning amalga oshirgan ishlarini, go‘zalligi va kamchiliklarini ifodalaydi.
Dramalashgan o‘yinlar va ko‘pincha musiqa jo‘rligida va qahramonlarning
raqslari bilan o‘tkaziladi. Bolalar katta yoshli kishilarning hayotini, mehnat
faoliyatini, tabiat hodisalarini, odamlar, hayvonlar va qushlarning hatti
harakatlarini kuzatib hamda xalq tomoshalarida qatnashib, o‘zlari ko‘rgan narsalar
o‘yinlarida tasvirlaganlar. Hayotni tasodifiy ravishda
aks
ettirish
mazmunli-rolli, mazmunli-harakatli sport o‘yinlariga
asos bo‘lgan.
Dramalashgan o‘yinlarga o‘zbek xalq ertaklari va afsonalari asos qilib
olingan. Mana shunday o‘yinlarning maqsadi ertaklar va afsonalarni ijro etishdir.
Dramalashgan o‘yinlar o‘z mazmuniga ko‘ra juda yorqin bo‘ladi. Ularda ishtirok
etuvchilar esa xoh hayvon yoki qush bo‘lsin, xoh odam bo‘lsin badiiy obrazning
barcha xususiyatlarini o‘zida mujassamlashtirilgan personajlardir. Bunda hayvonot
olami insonning xususiyatlariga ham ega bo‘ladi. Ertakning mazmuni,
qatnashuvchi shaxslar o‘rtasidagi kurash bolani qiziqtiradi va uning qalbini rom
qiladi.
Kulgili o‘yinlar xarakter va fe’l-atvorlarini mohirlik bilan yoritishga
kishilardagi ayrim salbiy hatti-harakatlar ustidan kulishga asoslangan o‘yinlardir.
Bunday o‘yinlar ayibdorlarni “jazolash” va shu bilan birga kutilmagan hamda
tasodifiy elemertlarni kiritish maqsadida tashkil qilinadi.
Ularda o‘zbek xalqi madaniyatining askiyachi va masxarabozlar keng shuxrat
qozongan tarixi aks ettiriladi.
Qo‘shiq va raqs o‘yinlari xalq madaniyatining o‘ziga xos janri, o‘zbek
xalqining milliy og‘zaki, teatr va musiqa an’analari targ‘ibotchisi sifatidagi
folklorga asoslanadi. Ular o‘zbek xalqining ma’naviy boyligini, estetik didini
ifodalaydi.
Harakatli, sport musoboqasi o‘yinlari bolalarning harakat faolligiga asoslanadi
va ularning mushaklarini, harakat a’zolarini rivojlantiradi, shuningdek, sezgilarini
shakllantiradi. Mazmunli-rolli va mazmunli-harakatli o‘yinlar o‘zicha jozibador va
qiziqarli bo‘lib, mukammal mazmun hamda turli harakatlarga ega. Bu o‘yinlar
bolalarni atrofdagi olam, tabiat, ayrim narsalarning sifatlari bilan tanishtiradi.
Ijodiy o‘yinlarga quyidagilar kiradi:
-o‘quvchilarning o‘zlari o‘zbek xalq ertaklari va afsonalari asosida yaratadigan
o‘yinlar;
-o‘quvchilarning ijodiy qobiliyatkarini faollashtiradigan she’r to‘qish, qo‘shiq,
raqs, imo-ishoralar, taqlid qilish va hokazolar bajariladigan o‘yinlar;
-tasviriy ijodkorlikka, o‘yinlar uchun kerakli narsalarni bajarishga doir
o‘yinlar.
Shaklan milliy va mazmunan zamonaviy o‘zbek o‘yinlari yosh avlodni
tarbiyalash va har tomonlama kamol topshirishning asosiy omillardan biri bo‘lib
hisoblanadi.
Yosh avlodni har tomonlama kamol topgan jismonan sog‘lom, baquvvat qilib
tarbiyalash hozirgi davrimizning eng muhim vazifalaridan biridir. Shunday ekan,
kelajagimiz bo‘lmish bolalarimizning ilk yoshlik chog‘idan boshlab, ularning
jismoniy o‘sishi va tarbiyasi bilan jiddiy shug‘ullanish, ta’lim tarbiya metod va
vositalaridan unumli foydalanish joizdir.
O‘zbek xalq milliy harakatli o‘yinlari bolalar folklorining kichik janrlaridan
biri bo‘lib sanaladi. Xalq og‘zaki ijodi boshqa janrlari kabi milliy harakatli o‘yinlar
uzoq tarix osha bizgacha yetib kelgan. Milliy harakatli o‘yinlarning uzoq umr
ko‘rib kelayotganining o‘zi milliy harakatli o‘yinlarning qudratli tarbiyaviy kuchga
ega ekanligidan dalolat beradi. O‘zbek xalqi milliy harakatli o‘yinlarni o‘ynash
orqali bolalarni o‘z xalqini hayoti, o‘tmish tarzi, madaniyati, kasb-kori,
hunarmandchiligi, ota-bobolarimizning aql-zakovati bilan tanishtiradi.
Demak, o‘yinlar bolalarni o‘z xalqining boy milliy an’analari, urf-odatlari,
yashash sharoitlari, ruhiy kayfiyatlari, ma’naviy qiyofasi, til xususiyatlarini
tanishtiruvchi bir manbaadir.
O‘zbek xalq milliy harakatli o‘yinlari o‘zining obrazliligi, sodda, aniq va
ravonligi bilan bolalarga zavq beradi.
O‘yin o‘ynash jarayonida bolalar turli asosiy hayot uchun zarur bo‘lgan
harakatlarni bajaradilar. O‘yinlar bolalarni jismonan o‘stirish, chiniqtirish,
rivojlantirishdan tashqari ularni to‘g‘rilik, halollik, o‘zaro yordam, mustaqillik va
tashkilotchilik kabi chin insoniy fazilatlar egasi qilib tarbiyalashda juda muhimdir.
Bolalar mustaqil ravishda o‘yinlarni tashqil qilish, rollarni taqsimlash, o‘z
o‘rtoqlarining hatti-harakatlariga baho berish kabi ko‘nikma va malakalarga erishib
boradilar. Shuningdek ularda chaqqonlik, epchillik, tezkorlik, kuchlilik tarkib topa
boradi.
O‘yinlar bolalarning barcha qiziqishlariga javob beradi, ana shuning uchun
ham bolalar o‘yinlarni juda-juda qiziqish bilan takror-takror o‘ynaydilar.
Harakatli o‘yinlarni o‘tkazish bolalar bog‘chasini kun tartibiga binoan
kunning birinchi va ikkinchi yarmida sayrda rejalashtiriladi. O‘zbek milliy
o‘yinlarni ochiq keng maydonda bog‘cha maydonchasida o‘tkaziladi. O‘yin uchun
tegishli jihozlarni oldindan tayyorlash talab etiladi. Jihozlar sifatida: to‘plar,
arqonchalar, chambaraklar, niqoblar va shu kabilardan foydalanish mumkin.
O‘yinlar kichik guruhlarda 10-15 minut, katta va tayyorlov guruhlarda 25-30 minut
davom etadi.
O‘yinlarni tashkil etish va qiziqarli ravishda o‘tkazish uchun ko‘p jihatdan
tarbiyachiga bog‘liq. Kichik va o‘rta guruhlarda asosan soda qoidali syujetli
o‘yinlar o‘tkaziladi. Masalan “Oq terakmi-ko‘k terak”, “Chitti gul”, “Qoch bolam
qush keldi”. Bu guruhlarda tarbiyachi asosiy rolni o‘zi bajaradi.
Kata va tayyorlov guruhlarda tarbiyachi o‘yindagi asosiy rolni bolalarga
bajarishni taklif etadi. Bolalar o‘yinni boshlanishini chorlamalar bilan boshlashadi.
Chorlamalar harakatli o‘yinni tashkil etishning eng qulay metodi bo‘lib, bunda
bolalar bir-birini qo‘shiq aytib o‘yinga chaqiradilar.
Ular bolalarning o‘yinga chorlovchi kechinmalarni konkret vaziyatga bog‘liq
holda ifodalaydi va hamisha o‘yinga da’vat etish, chaqirish vazifasini bajaradi:
Bola bo‘lsang, kelaver,
O‘ynab-o‘ynab ketaver,
Kel-ho, kel
Kel-ho, kel
O‘yinning ikki qarama-qarshi tarifiga bo‘lish asosida tashkil etishmoqchi
bo‘lishsa, masalan, “Oq terakmi, ko‘k terak” kabi o‘yinlarda cheklashmachoq
aytiladi. Cheklashmachoq odatda, ikki bolaning o‘zaro yashirincha kelishib til
bitiktirib o‘zlariga yasama “ot qo‘yish”lari asosida yuzaga keladi. Bu hol ularning
ona boshi bilan qiladigan savol-javoblarning sirliligini ta’minlaydi.
Cheklashmachoqlar aksariyat hollarda ona boshiga murojaat qilish bilan
boshlananadi:
-Mati, mati,
-kimning navbati?
-Meniki ona boshlaridan biri.
-Toji tillo xo‘rozni olasanmi? Yo
-Chala mullo tovuqni?
-Toji tillo xo‘roz!
-O‘t men tomonga!
Bunday chekishmachoqlar murojaat va savoldan iborat bo‘lsada, savol hal
qiluvchi ahamiyatga ega. Bolalar onaboshiga murojaatida uning tashqi ko‘rinishini
ta’riflashni ham unitishmaydilar.
Ona boshi, ona boshi,
Yigitlarning qalam qoshi,
Nima eysan? Ne olasan?
Atalami? Palov oshmi?
Bolalar o‘yinini tashkil eitshda navbatda turuvchi aniqlashga ehtiyoj sezsalar,
sanama aytib, galda qoluvchini belgilaydilar.
Sanamalar keng tarqalgan o‘yinboshi turlaridar bo‘lib o‘yin boshlanishini
oldindan, navbatda turuvchini aniqlash, galda qoluvchini belgilash vazifasini
bajaradi.
Sanamalardagi sanash ohangi qo‘l yoki oyoq harakatlari bilan to‘ldirilib,
tasdiqlab turiladi. Ona boshi har bir so‘zni yoki iborani sanoq ritmiga muvofiq
shovqin ayta turib, har bir ritmik taktda qo‘lini navbatma-navbat o‘yin
ishtirokchilarining ko‘ksiga tekkiza boradi, shu asosda sanoq ritmini burtirib
ta’kidlaydi va qo‘li tekkan bola davradan chiqib turadi. Eng so‘ngi so‘z kimni
chekiga tushsa, o‘sha navbatda qoladi.
Sanalarda raqamlar shunchaki tilga olinmaydi, balki ritmik asosni tashkil
qilish niyatida vaznga solinadi.
Bir, ikki, uch…. O‘n olti,
O‘n olti deb kim aytdi?
O‘n olti deb men aytdim.
Ishonmasang sanab boq:
Birov,
Ikkov,
Uchov,
Qoch...ov!
Ko‘pgina o‘yinlar sanama aytishdan boshlangan bo‘lib, sanama bolalar
orasida navbatni aniqlash metodi sifatida qo‘llaniladi. Turli yosh guruhlarda
ayniqsa katta va tayyorlov guruhlarida tarbiyachi bolalarga o‘yinlarni mustaqil
tashkil etishga o‘rgatib boradi.
Tarbiyachi o‘yin qoidalarining buzulmasligini, barcha bolalarning unga to‘liq
amal qilishlarini kuzatib boradi. O‘yindagi so‘zlarni qofiya ritmlarining
bajarilishini va ritmga monan harakatlarning bajarilishini o‘rgatadi. Masalan:
“Chittigul” o‘yinida “Chittigul-o chitti gul” so‘zlarini aytayotganda qarama-qarshi
turgan bolalar chapak chalib qo‘llarini bir-birlariga tekkizadilar, Ha-yu chittigul,
ha-yu chittigul so‘zlarini aytish bilan barovar bolalar aylanadilar. Oq terakmi-ko‘k
terak, “Tapur-tupur qayrag‘och” kabi o‘yinlarida ham so‘z ritm harakatlar ham
ohang holda qo‘llaniladi. O‘yinlarni variantlashtirishga ham tarbiyachi alohida
e’tibor bermog‘i zarur, chunki o‘yinlar variantlashtirilganda, bolalar o‘z kuchlarini
tejashga ortiqcha harakatlarni bajarmay, maqsadga erishishga harakat qiladilar:
qiyin vaziyatlardan chiqish metodlarini
o‘zlashtiradilar.
O‘yinlarni bolalarga variantlashtirib berishning yana bir qimmatli tomoni
shundaki, o‘zlari uchun mushkulroq bo‘lgan vazifalarni bajarish yo‘lida
uchraydigan qiyinchiliklarni yengishga harakat qiladilar. O‘yin davomida bolalar
murakkab vazifalarga ham duch
keladilar. Ularni
hal
etishga
tarbiyachi
bolalarning
jismoniy rivojlanganliklarini, harakat
malakalarini qay darajada egallaganliklarini hisobga olgan holda kuchi yetadigan
bolalarni jalb etmog‘i lozim. O‘yin jarayonida tarbiyachi bolalarga ortiqcha yuk
tushmasligini nazorat qilib borishi, charchagan, hansirab qolgan bolalar vazifalarini
yengillashtirishga, tez harakatni tinch holat bilan almashtirib, turish maqsadga
muvofiq
sanaladi.
Milliy harakatli o‘yinlarni tashkil eitsh va ularga rahbarlik qilish davomida
tarbiyachi ta’limning turli xil metodlaridan tushuntirish, ko‘rsatish, tavsiya berish,
bolalar harakatini ma’qullash, o‘yinga baho berish kabilardan foydalanadi. O‘yin
davomida tarbiyachi bolalarda emotsianal-ko‘tarinki kayfiyatni yaratish va uni
o‘yin oxirigacha saqlashga erishmog‘i lozim.
Hozirgi shatoitda o‘zbek xalq o‘yinlari o‘zgacha tus olgan. Asosan ularning
maqsadi o‘zgardi, mazmuni yangilandi, barqaror qoidalar vujudga keldi.
Birmuncha xalq o‘yinlarining yangi turlari hamda variantlari paydo bo‘ldi.
Yosh avlodni har tomonlama kamol topgan jismonan sog‘lom, baquvvat qilib
tarbiyalash hozirgi davrimizning eng muhim vazifalaridan biridir. Shunday ekan,
kelajagimiz bo‘lmish bolalarimizning ilk yoshlik chog‘idan boshlab, ularning
jismoniy o‘sishi va tarbiyasi bilan jiddiy shug‘ullanish, ta’lim-tarbiya metod va
vositalaridan unumli foydalanish joizdir.
O‘yinning nomi:” Kalhat va jo‘jalar”.
2.O‘yinning maqsadi: Bolalarni jamoaga uyushtirish, ularni
chaqqon, epchil va signalga rioya qilishga o‘rgatish.
3.O‘yinga tayyorgarlik:O‘yin uchun joy, kalhat, bolalar soniga uetarlijo‘jalar va
tovuq niqobi tayyorlash.
O‘yinning borishi; Maydoncha yoki sport zalining ikki tomoniga ikkita doira
chiziladi. Ishtirokchilardan biri kalhat bo‘ladi va doiradan biriga kirib turadi.
O‘yinchilar orasidan onaboshi saylanib, tovuq bo‘ldi. Qolgan o‘yinchilar jo‘j a
bo‘lishadi. Jo‘jalar tovuq orasidan har biri o‘z oldiga o‘yinchining belidan ishlagan
holda zarur bo‘lib olishadi.
Tarbiyachi buyruq berishi bilan kalhat jo‘jalarga hujum qila boshlaydi. Tovuq
kalhatning yo‘lini to‘sib, unga jo‘jalarni oldirmaslikka tirishadi. Kalhat esa har hil
harakatlar bilan tovuqni aldab, zarur bolib turgan jo‘jalarning ohiridagisini tutib,
uyasiga doira ichiga olib borib qo‘ygach, yana hujumga o‘tadi. O‘yin tovuqdan
boshqa jo‘jalar tutilguncha davom etadi. Shundan so‘ng boshqa onaboshi, ya’ni
tovuq saylanadi va o‘yin takrorlanadi. Ona tovuq har gal kalhat hujum qilganda
jo‘jalarga: “Ehtiyot bo‘linglar, bolalarim, kalhat kelmoqda!”, deb turadi.O‘yin shu
tariqa davom etadi.
O‘yinni yakunlash; O‘yinda yaxshi qatnashgan bolalarni rag‘batlantirib o‘yinni
yakunlaymiz.
1.O‘yinning nomi va mazmuni
2.O‘yin qoidasi
3.O’yinga tarbiyachining tayyorgarligi
4.O‘yinga bolalarni uyushtirish
5.O’yinga bolalarni qiziqtirish 6.O‘yin
mazmuni va qoidasi 7.Rollarga bo‘lish
8.Tarbiyachining o‘yinga rahbarligi
9.O‘yin jarayonida tarbiyaviy ishlarni o‘tkazish
10.O‘yin jarayonida mayday va yurik qo‘llanmalardan foydalanish
11.O‘yinni tashkil etish, davomiyligi, takroriyligi, joylarni belgilanishi, qo‘llanma
va maskalarni tarqatish va yig‘ib olish usullari
12.Bolalarning kayfiyati
13.Tarbiyachining mohirligi
14.O‘yin mazmuni va o‘tkazish uslubiga o‘z mulohazangiz.
Sport elementlari bo‘lgan harakatli o‘yinlarni ahamiyati
Sport o‘yinlariga voleybol, basketbol, badminton shaharcha, lapta, stol tennisi,
futbol, hokkey kiradi. Bolalar bog‘chasida katta va maktabgacha tayyorlov
guruhlarida sport o‘yinlarini o‘tkazish mumkin. Ular bolalar musoboqa, o‘yin
estafetasi elementlari mavjud harakatli o‘yinlarni uyushgan holda o‘ynaydigan va
harakatli o‘yinni mustaqil tashkil etadigan bo‘lganda asta-sekin joriy etiladi. Sport
o‘yinlari harakatli o‘yinlardagidan ko‘proq o‘zini tuta bilishni, uyushqoqlikni,
kuzatuvchanlik, muayyan harakat texnikasini, harakatning tezkor reaksiyasini
egallashni talab qiladi.
Sog‘lomlashtirish, ta’limiy va tarbiyaviy vazifalarning birligi, ular yordamida
hosil bo‘ladigan emotsional ko‘tarinkilik, harakatlarni takomillashtirish
mumkinligi, u yoki bu o‘yinlarni birlashtiruvchi belgi hisoblanadi. Biroq, agar
harakatli o‘yinlarda bolalar ijobiy tashabbus ko‘rsatgan holda turli harakatlardan
foydalansalar, sport o‘yinlarida harakatlarning bir qadar chegaralanganligi
kuzatiladi, bu mazkur o‘yinning o‘ziga xos xususiyati va harakat faoliyati
texnikasining anqiligi bilan belgilanadi. Sport o‘yinlarida qatnashuvchilar soni aniq
belgilangan, ularning vazifalari taqsimlanagan, o‘yin muddati vaqti chegaralangan
bo‘ladi. O‘yinlarni o‘tkazish shartlari maxsus tayyorlanadigan joyni, belgilanagan
maydonchani, tegishli jihoz va inventarlarni talab qiladi.Yuqorida ko‘rsatilgan
o‘yinlarda bolalar sport o‘yinlari texnikasining umumiy talablariga javob beruvchi
to‘g‘ri ko‘nikmalarni egallaydilar. Bu ko‘nikmalar o‘yinlarni ko‘pinchalik qayta
o‘rganishni istisno etadi va maktabga tayyorlanish uchun muhimdir.Bolalarning
sport o‘yinlarini (basketbol, valeybol, tennis) o‘ynashi uchun ular to‘pni erkin
egallash ko‘nikmasiga ega bo‘lish muhimdir. To‘p bilan harakat qilish, tutib olish,
ilib olish va ushlab turish, to‘pni yo‘nalishini belgilab olish, fazoda to‘g‘ri mo‘ljal
olish kabi zarur malakalarni rivojlantiradi.
2. Sport elementlari bo‘lgan harakatli o‘yinlarni turlari
BasketbolBolalarni basketbol o‘yini elementlariga o‘rgatish turgan joyda va
harakatda koptokni egallab olish, bir-biriga uzatish, olib yurish, savatga tashlashni
o‘z ichiga oladi. O‘yin mashqlaridan foydalanib, bolalalarni oddiy qoidalar bilan
o‘ynaladigan basketbol o‘yiniga olib kelish kerak.
O‘yin o‘lchami 5x10 dan 7x13 gacha bo‘lgan maydonda o‘tkaziladi. Maydon
chegaralari chiziqlar bilan belgilanadi. Maydonning qarama-qarshi tomoniga
120x80 sm o‘lchamli taxta to‘siqlar o‘rnatiladi. To‘siq ustunga mustahkamlanadi.
Eng qulay variant-to‘siqni maydoncha chetiga o‘rnatiladigan shakl (metall
konstrukstiyaga biriktirishdir). To‘siq go‘yo maydoncha ustiga osilib qolganday
bo‘ladi. Bu o‘yinni ancha havfsiz qiladi. Standart o‘lchamli basketbol xalqasi
to‘siqning pastki chegarasidan 20 sm narida, yerdan 1,7-2 metr balandlikda
mustahkamlanadi. Maydoncha chegaralaridan 1 metr masofada skameyka, ustun va
hokazolar bo‘lmasligi kerak. To‘siqdan 1,5 metr narida maydoncha ichida jarima
to‘pi tashlash chiziqlari chiziladi. Bolalar yerga urilganda yaxshi qaytadigan to‘plar
(aylansa 40x50 sm) bilan basketbol o‘ynaydilar. O‘yinning maqsadi-o‘yin uchun
ajaratilgan vaqt mobaynida, to‘pni olib yurib va uning komandadagi sheriklariga
oshirib, boshqa komanda savatiga mumkin qadar ko‘p to‘p tashlashdan iborat.
Komanda tarkibi 5 tagacha kishidan iborat. O‘yin 3-5 minutdan ikki taym
o‘ynaladi. Savatga to‘p tushurilgani uchun 2 ball beriladi. Qo‘ldagi to‘p bilan 3
qadamdan ko‘p qadam tashlash mumkin emas. To‘pni maydonchadan urib qaytarib,
to‘p bilan harakatlanish mumkin. O‘yinchilarni turtish, kiyimlari va qo‘llaridan
ushlab olish, chalish mumkin emas. Qoidani buzgani uchun to‘p olib qo‘yiladi, va
boshqa komanda o‘yinchisi tomonidan yon chiziqdan o‘yinga kiritiladi. O‘yin
qoidalarini qo‘pol ravishda buzganligi uchun o‘yinchi 1-3 minutga maydondan
chiqarib yuboriladi. Lekin bunda uning o‘rniga boshqa o‘yinchi tushib o‘ynashi
mumkin. BadmintonBadminton o‘yin o‘lchami, 3,5x8 dan 5x10 m gacha bo‘lgan
maydonchada o‘tkaziladi. Maydonchaning o‘rtachasidan 130 sm balandlikda setka
(yoki chizimcha tortiladi. O‘ynovchilar navbat bilan volanni setkadan oshirib urib
qaytaradilar. Agar volanni o‘yinga kirituvchi xatoga yo‘l qo‘ysa, ya’ni (volanni o‘z
maydonidan o‘tkaza olmasa, uni sherigining maydonini tashqarisiga chiqarib
yuborsa yoki setkaga tegissa, uni raketga gardeshi bilan ursa) uni boshqa o‘yinchi
o‘yinga kiritadi. Agar himoyalanuvchi xato qilsa, volanni o‘yinga kiritgan
o‘yinchiga ochko yoziladi. O‘yin kelishib olingani bo‘yicha
5, 7 yoki
10
ochkogacha davom etadi. O‘yin bir necha partiyadan o‘ynalishi mumkin. O‘yinni
bir ikki kishi yoki ko‘proq sostavli komanda bilan o‘tkazish mumkin. Lekin bunda
boshqalarga halaqit bermaslik uchun har bir o‘yinchiga zona chiziladi, u bu
zonadan tashqariga chiqmasligi kerak.
Bolalar volanning fazodagi harakati dinamikasini his qilishlari uchun
badminton o‘yiniga o‘rgatish volanni yuqoriga otish va biridan ikkinchisiga
oshirish bilan boshlanadi. So‘ngra turgan joyda va harakat paytida volanni raketka
bilan urish mashq qilinadi. Shundan so‘ng bolalar qo‘lda tashlangan volanni urib
qaytarishni o‘rganadilar. Asta sekin volanni o‘yinga kiritish o‘zlashtiriladi. Keyingi
boshqich – maydonchada juft-juft bo‘lib o‘ynash-avval setkasiz, so‘ngra oddiyroq
qoidalar bilan setkadan oshirib o‘ynaladi. O‘rgatish uchun standart raketka va
valonlardan foydalaniladi.
Stol tennisi.O‘yin o‘lchami 230x100 dan 250x130 sm gacha bo‘lgan stolda
o‘tkaziladi. Stolning balandligi 65, 68 sm. Balandligi o‘zgarishi mumkin bo‘lgan
stollar qulay. Stolning yuzasi yog‘och qirindisidan tayyorlangan plita yoki 8, 10
qalinlikdagi namga chidamli faneradan qilinadi va bo‘g‘iq ko‘k ranga bo‘yaladi.
Stolning chetlariga 3sm kenglikdagi oq chiziq chiziladi. Stolning burchaklari
dumaloqlangan bo‘lishi kerak. Koptok va raketka bilan mashq qilish uchun
odatdagi stollardan foydalanish ham mumkin. Standatr raketkalar bolalarga biroz
og‘irlik qiladi, shuning uchun uning dastagini 2 smga qisqartirish, deametrini esa
0.5 sm kamaytirish kerak. O‘rgatish uchun har bir bolada koptok va raketka
bo‘lishi zarur. Ayrim mashqlarni faqat sayrlarda emas, balki mustaqil ravishda
binoda ham bajarish mumkin. O‘rgatishning boshlarida stol tennisi kaptogi bilan
bajariladigan mashqlar beriladi.
Bu mashqlarning izchilligi taxminan shunday: koptokni yuqoriga otish hamda uni
ikki hamda bir qo‘llab ilib olish;
Otish va maydonchaga tegib qaytgandan keyin ilib olish;
Koptokni devorga urish va maydonchaga tegib qaytgandan ilib olish;
Koptokni bir-biriga tashlash hamda uni bir va ikki qo‘llab ilib olish;
Huddi shuning o‘zi, lekin koptokni maydonchaga tegib qaytgandan keyin ilib
olish;
Koptokni stolga tegib qaytgandan keyin bir biriga oshirish;
Yuqoridagi mashqlar ayniqsa keyingi o‘yinga yaqinlashtirilgan mashq
o‘rganilganidan yoki
ular bilan parallel ravishda raketa bilan mashq qilina boshlanadi.
Raketka ushlashni o‘rganish;
Raketka bilan koptokni urgandek taqlid qilish;
Qo‘llarni oldinga, yon tomonga harakatlantirib, koptokni raketkadan tushurib
yubormay, uni raketkada olib yurish.
Dastlab turgan joyda, keyin harakat paytida koptokni raketka bilan urish.
Koptokni raketka bilan yuqori otish va ilib olish;
Stolga tegib qaytgan kaptopkni raketka bilan urib qaytarish;
Devorga va polga tegib qaytgan koptokni raketka bilan urib qaytarish; Koptokni
o‘yinga kiritishni o‘rganish;
Sherigi qo‘li bilan stolga tashlagan koptokni urib qaytarish;
Koptokni shunday qaytarish kerakki u yana tegsin;
Juft bo‘lib setkasi yo‘q stolda o‘ynash;
Juft bo‘lib setka tortilgan stolda o‘ynash;
Bolalar o‘yinni raketka bilan doimo mashq qilish natijasidagina o‘zlashtirib
olishlari mumkin. Mashqlar vaqtida bolalar guruhlarga bo‘linadilar; ayrimlari
stolda o‘ynaydilar, boshqalar harakatlarni juft-juft bo‘lib bajaradilar yoki
individual shug‘ullanadilar, keyin esa o‘rin almashadilar. Hamma mashqlarni ham
chap, ham o‘ng qo‘l bilan bajarish zarur.
O‘yin vaqtida bolalar bir nech martta ketma-ket koptokni o‘yinga kiritadilar
(3,5). Agar xatoga yo‘l qo‘ysa (koptok qabul qilinmasa stolga tushmasa), boshqa
o‘yinchiga ochko beriladi.
Oilada harakatli o‘yinlar o‘yinlarni o‘tkazish.
O‘yin bolalarni eng
sevimli faoliyati bo‘lib hisoblanadi. O‘yin orqali bolalar tevarak atrof bilan
tanishadi, o‘yin orqali bilim olishadi, mehnatga o‘rganishadi. Qoidali harakatli
o‘yinlar orqali bolalar hayotiy harakatlarni egalab olishadi (yugurish, yurish,
sakrash va h.k.) harakatlarni rivojlantirib berishadi va takomillashtirishadi. Oila
sharoitida, guverner tarbiyachi bolalarni o‘yinga bo‘lgan qiziqishini hisobga olgan
holda, ularni qoidali harakatli o‘yinlar orqali turli harakatlarni egallashga
qaratilgan o‘yinlarni o‘tkazib boradi. Kichik yoshdagi bolalar bilan so‘zli milliy
o‘yinlar,(oq terakmi, ko‘k terak, oq quyonim alomat, chitti gulim ) olti; yetti yoshli
bolalar bilan sport elementlari bo‘lgan harakatli o‘yinlar. Masalan; basketbol, stol
tennisi badminton o‘yinlarini o‘tkazish mumkin. Bu o‘yinlar orqali bolalar tez
harakat qiladi, volan, raketka bilan bemalol foydalanishga o‘rganishadi.
Nazorat savollari:
1.Sport elementlari bo‘lgan harakatli o‘yinlarga qaysi o‘yinlar kiradi?
2.Voleybo‘l o‘yin qaysi guruh bolalari bilan o‘tkaziladi?
3.Uning mazmuni nimada?
4.Stol tennisi o‘yinida necha yoshli bolalar qatnashadi?
5.Bu o‘yinning qoidalari qanday?
6.Basketbol o‘yini qanday tashkil etiladi.
7.Milliy o‘yinlarning bola tarbiyasidagi ahamiyati qanday ?
8.Milliy o‘yinlarning tarixini ochib bering?
9.Sanamalar qachon ishlatiladi va bolalarni uyushishiga qanday ta’sir etishadi ?
10.Qanday milliy o‘yinlarni bilasiz va turli yosh guruhlarda ularning o‘tkazish
uslubiyatini o‘ziga xosligi nimada?
6-Mavzu :MTTda jismoniy tarbiya bayramlarini tashkil etish
Reja:
1.MTTda jismoniy tarbiya bayramlarini tashkil etish yo‘riqnomasi bilan tanishtirish
kerakli jixozlarni tayyorlash.
2. MTTda jismoniy tarbiya bayramlarini tashkil etish
3. MTTda jismoniy tarbiya bayramlarini ssenariysini tuzish
2005 yilda O‘zbekiston Respublikasida “Sixat-salomatlik yili” deb e’lon
qilindi. Jamiyatda sog‘lom hayot tarzini shakllantirish, aholi sog‘lig‘ini
mustahkamlash, jismoniy tarbiya va sport bilan shug‘ullanishini keng targ‘ib qilish,
jismonan sog‘lom va ma’naviy boy avlodni tarbiyalashga yana ham katta e’tibor
berildi.
Ushbu masalalarni amalga oshirishda maktabgacha ta’lim muassasalari muhim
o‘rin tutadi. Bunday muassasalar oila bilan hamkorlikda bolalar hayotini muhofaza
qilish va sog‘lig‘ini mustahkamlash, ularning har tomonlama jismoniy
rivojlanishini ta’minlash vazifasini bajaradi. Keyingi paytlarda maktabgacha
yoshdagi bolalarning jismoniy tarbiyasi tizimida bolalar faol dam olishining eng
maqbul va samarali shakli sifatida namoyon bo‘lgan sport bayramlari mustahkam
o‘rin egallaydi.
Sport bayramlari bolalarning har tomonlama rivojlanishi va tarbiyasi uchun
katta ahamiyatga ega. Bayram vaqtida bolalar turli xil harakat faoliyatida –
mashqlar, harakatli o‘yinlar va sport o‘yinlari, estafeta, raqslar attraksionda qiziqib
ishtrok etadilar. Katta emotsional ko‘tarinki ruh bilan harakat qilib musobaqa
sharoitida eng yaxshi sharoitga erishishga intilib, bolalar jismonan
takomillashadilar. Tengdoshlari jamoasida mustaqillik va tashabbuskorlikni
namoyon bo‘lishi bolalar bilan ilgari o‘zlashtirilgan harakat ko‘nikma va
malakalarning faol qo‘llanishiga, epchillik, tezlik, chidamlilik joyda to‘g‘ri yo‘l
topa olishlik va boshqa foydali sifatlar hamda qobilyatlarni rivojlantirishga yordam
beradi.
Bayramlarga qatnashish va ularga tayyorlanish davomida bolalar katta
emotsional va estetik qoniqish hosil qiladilar, umumiy quvonchli kechinmalar
bolalar va kattalarni birlashtiradi, ularning xotirasida saqlanib qoladi.
O‘rtoqlar bilan birgalikdagi faoliyat o‘yinlar, bayram va boshqa musobaqa
turlari o‘tadigan joylarning chiroyli jihozlanishi, ajoyib kiyimlar, rang-barang
emblemalar, musiqani yangrashi, bayramni tantanali ochilishi va yopilishi,
bolalarda go‘zallik hissi, yaxshi did, tasavvurini rivojlanishiga ta’sir qiladi.
Bularning barchasi
bolalar ijodini rag‘batlantiradi. Sport bayramlari bola
shaxsiyatining shakllanishiga sezilarli ta’sir ko‘rsatadi. Bolalar o‘rtoqlari yutug‘i
va mag‘lubiyatlarini birgalikda boshdan kechirishga, ular yutuqlariga xursand bo‘la
olishlariga, o‘zaro yaxshi, do‘stona munosabatlarini qo‘llab-quvvatlashga, o‘zidan
kichiklarga g‘amxo‘r bo‘lishiga o‘rgatadi. Ularda nafaqat individual, balki jamoa
yutuqlariga erishishga intilish tarbiyalanadi. Maktabgacha ta’lim muassasalaridagi
sport bayramlari dasturidagi ko‘rsatmalarga muvofiq ravishda tashkil qilinadi.
Ularning yil mobaynidagi soni (o‘rta guruhda bir yilda ikki marta, katta va
tayyorlov guruhlarda-uch marta), o‘tkazish davrlari davomiyligi (60 minut,- 1 soat,
30 minutcha), bolalarning yoshi, bayram o‘tkazish sharti, vazifalari va mazmuniga
muvofiq farqlanadi.
“Bolajon” tayanch dasturiga ko‘ra sport bayramlari o‘rta, katta va maktabga
tayyorlov guruhlari uchun ko‘zda tutilgan. Shu yoshdagi bolalar yetarli darajada
mustaqil, ularga o‘yin va boshqa faoliyat turlaridagi o‘zaro jamoaviy harakatlar
tushuniladi.
Yil boshida sport bayramlari o‘tkazilishini aniq belgilash maqsadga
muvofiqdir. Bu esa sport bayramlarini, “Navzo‘z”, “Mustaqillik” va boshqa
umumxalq tantanalari kunlarini bilan qo‘shib olib borish imkonini beradi. Bayram
dasturini tuzishda turli yil fasllari o‘rtasidagi bog‘lanishni e’tiborga olish zarur.
Sport bayramlarini yozgi sog‘lomlashtirish davrida tashkil qilish qulay. Sport
bayramida barcha bolalarning faol harakati, bayramni nishonlashning ta’lim
tarbiyaviy ahamiyatini muhim omilidir. Ochiq havoda tashkil qilingan sport
bayramlari bolalarni sog‘lomlashtirish va chiniqtirish uchun juda katta foyda
keltiradi. Bayram vaqtida bolalarning kiygan kiyimlari yuqori harakatlanish
faoliyatiga mos bo‘lishi kerak.
Sport bayramlarini xonada o‘tkazish uchun haqiqiy qoidalarga rioya qilish,
bolalarning ochiq havoda bo‘lish vaqtini qisqartirishga yo‘l qo‘ymaslik lozim.
Yaqinda joylashgan sport inshoatlari, maydon, manej, sport zallari, basseyn va
boshqalardan keng foydalanish tavsiya etiladi.
Bayramlarni tashkil qilishga bo‘lgan muhim talablardan biri ularni turli yil
fasllarida o‘tkazishidir. Shunga ko‘ra, ular turli xil tabiiy shart-sharoitlarda
o‘tkazilishi mumkin. Bayramning o‘tkazilish joyiga ko‘p holda uning mavzusi,
tuzilishi, tayyorlov ishlari va jihozlanishning o‘ziga xosligiga bog‘liqdir. Bayram
dasturini tuzishda, mavzusini aniqlashda, mazmuni va jihozlanishni tanlashda
iqlim-geografik, iqtisodiy, ijtimoiy sharoitlar o‘ziga xosligini, O‘zbekiston
Respublikasi, viloyat, tuman, milliy an'analari xususiyatlarini hisobga olish
maqsadga muvofiq.
Sport bayramini muvaffaqiyatli o‘tkazishni ta’minlash uchun unga o‘z
vaqtida tayyorgarlik olib borilishi kerak. Bayramlar soni, ularni o‘tkazish
muddatlari maktabgacha ta'lim muassasasi ish rejasida belgilanadi.
Bolalarning faol dam olishlari uchun bayramlardan tashqari ularning bo‘sh
vaqtlarini to‘g‘ri tashkil etish kerak.
Bo‘sh vaqtda jismoniy mashqlari bilan shug‘ullanish – bu bolalarning
kundalik hayotida ularni quvnoq faoliyat harakatiga birlashtiruvchi yorqin
emotsional momentidan biridir.
Bunday bo‘sh vaqtni o‘tkazishning mazmuni asosan bolalarga tanish harakatli
o‘yinlar va jismoniy mashqlar tashkil etadi. Ular bolalar uchun kutilmagan
variantlarni kiritish hisobiga yangilanadi, bajarishda qiziqish va emotsiya
uyg‘otadi. Bo‘sh vaqtni rejalashtirish u yoki bu guruh bolalarining umumiy
jismoniy rivojlanganligi va ularning harakat imkoniyatlarini hisobga olgan holda
amalga oshiriladi. Bo‘sh vaqtda fizkultura bilan shug‘ullanish dasturi turlicha
tuziladi: kichik va o‘rta guruhlarda ko‘proq emotsional topshiriqli murakkab
bo‘lmagan o‘yinlar beriladi: kim o‘yinchoqni, to‘plarni tezroq olib keladi; kim
tezroq yugurib kelib qo‘qirchoq yoniga saflanadi, kim tezroq u bilan quvnoq o‘yin
harakatlarini
bajaradi va hokazo.
Katta guruhlarda bolalar o‘z harakat malakalarini musobaqali quvnoq oddiy
o‘yinlarda va o‘yin estafetalarida, maktabga tayyorlov guruhlarida esa sport
o‘yinlarida individual va jamoaviy tarzda namoyon qiladilar. Katta yoshli bolalar
shuningdek, uncha katta bo‘lmagan spartakiadalar tipidagi musobaqalarda ham
qatnashadilar. Ular fizkultura topshiriqlarini bajarishda epchillik, kuchlilik va
chidamlilik sifatlarini namoyish etadilar. Bo‘sh vaqt tarkibiga umumiy quvnoq
kayfiyat uyqotadigan, bolalar uchun qiziqarli va ularga yarasha attraktsionlar ham
kiritiladi; bolalarga tanish o‘yin va raqslardan ham foydalanish mumkin.
Tarbiyachining bo‘sh vaqtni o‘tkazishdagi asosiy vazifasi bolalarda quvnoq
kayfiyat va harakat malakalarini barcha bolalarni ahil ijobiy faoliyatga undaydigan
qulay sharoitda takomillashtirish imkoniyatini yaratishdan iboratdir.
Ikkinchi kichik guruhdan boshlab maktabgacha ta’lim muassasalarida
salomatlik kunlarini o‘tkazish tavsiya etiladi. Uning vazifasi bola asab tizimi
profilaktika haqida g‘amxo‘rlik qilishdan uning organizmini, psixikaning ijobiy
emotsional holatini saqlagan qolda sog‘lomlashtirishdan iboratdiir. Shuning uchun
bu kuni bolalarning ochiq havoda iloji boricha ko‘proq bo‘lishiga va imkoni
boricha tabiat qo‘ynida yurishiga erishish zarur. Bolalar aqliy kuch talab qiladigan
mashg‘ulotlardan ozod qilinadilar. Ular o‘zlari uchun qiziqarli bo‘lgan sevimli
o‘yinlarni o‘ynaydilar, kuylaydilar, musiqa tinglaydilar, bir-birlari bilan hotirjam,
quvnoq tarzda muloqotda bo‘ladilar. Bu kunni rejalashtirishda muayyan guruh
bolalari manfaatini, ular yaxshi ko‘radigan faoliyat turlarini hisobga olish, ziddiyat
tug‘ilishining oldini olish lozim.
Uyga vazifa. Tarbiyachi rejimga moslashtirish va bolaga bolalar
bog‘chasiva oilada ertalabki gimnastika hamda jismoniy mashqlarni bajartirish
maqsadida uyga vazifa beriladi. Bu vazifalarni bola uyda ota-onasi bilan birgalikda
bajaradi.
Tarbiyachi birgalikdagi vazifalarni muvaffaqiyatli amalga oshirsh uchun otaonalar bilan maslahatlar o‘tkazadi: ular bilan ertalabki gimnastika jismlar (to‘plar,
chambaraklar, tayoqchalar, bayroqchalar va h.k.) bilan jismlarsiz bajariladigan
jismoniy mashqlarni amalda o‘rganadi. Bunda u ota-onalarga bola bilan ertalabki
gimnastika va jimsmoniy mashqlarni o‘tkazish metodikasi bayon qiladi. Bundan
tashqari devoriy gazetada ota-onalar uchun aniq mashqlar bayoni yozilgan
kartochkalar ham qo‘yilgan bo‘ladi. Ular tarbiyachi tomonidan muntazam
almashtirilib turiladi.
Nazorat savollari:
1. Bolalar bilan jismoniy tarbiya bayramlari qachon o‘tkaziladi?
2. Tarbiyachi bayramlarni o‘tkazish uchun qanday tayyorgarlik ko‘radi?
3. Bayram ssenariysi qanday tuziladi va necha qismdan iborat?
4. Salomatlik kunlari qanday o‘tkaziladi?
5. Ta’tillarning va uyga vazifa berishning maqsadi nima?
7-Mavzu :Turli yosh guruhlarida jismoniy tarbiya mashg‘ulotini
o‘tkazish
Reja:
1.Turli yosh guruhlarda jismoniy tarbiya mashg‘ulotini o‘tkazish yo‘riqnomasi
bilan tanishtirish kerakli jixozlarni tayyorlash.
2. Jismoniy tarbiya mashg‘ulotini kichik guruhlarda o‘tkazish
3. Jismoniy tarbiya mashg‘ulotini o‘rta guruhlarda o‘tkazish
4. Jismoniy tarbiya mashg‘ulotini katta guruhlarda o‘tkazish
5. Jismoniy tarbiya mashg‘ulotini tayyorlov guruhlarda o‘tkazish
Jismoniy tarbiyani tashkil etish ish shakllari.
Jismoniy tarbiyani tashkil etish shakllari bu bolalarning rang- barang faoliyatini
ta'lim-tarbiyaviy majmuasi bo'lib, uning asosini harakat faoliyatiga tashkil etadi.
Bolalar harakat faoliyatini tashkil etishini shakllari quyidagilardan iborat:
1.Jismoniy tarbiya mashg'ulotlari.
2.Kun tartibidagi jismoniy sog'lomlashtirish ishlari:
ertalabki badan tarbiya, harakatli o'yinlar va sayr paytidagi jismoniy mashqlar,
jismoniy daqiqalar, kunduzgi uyqudan so'ngi jismoniy mashqlar, chiniqtirish
tadbirlari;
3.Faol dam olish: bolalar turizmi, jismoniy dam olishlari, jismoniy tarbiya
bayramlari, salomatlik kunlari, ta'tillar;
4.Bolalarning. mustaqil harakati faoliyati;
5.Uyga vazifa.
Bu shakllarining barchasi jismoniy tarbiya va bolani har tomonlama
rivojlantirishga xizmat qiladi.
Jismonioy tarbiya mashg'ulotlari bolalarni jismoniy mashqlarga muntazam
o'rgatishning asosiy shaklidir.
Mashg'ulotlarning ahamiyati harakatlar ma'daniyatini mujassam shakllanishi,
sog'lomlashtirish, ta'limiy va tarbiyaviy vazifalarni muntazam amalga oshirishdan
iborat.
Mashg'ulotlar xushchaqchaq, intizomli, atrof- muhitda yaxshi harakat qila
oladigan, belgilangan vazifaga muvofiq tez va ishonch bilan maqsadga yo'nalgan
holda faoliyat ko'rsata oladigan shaxslami tarbiyalashga xizmat qiladi.
Jismoniy mashg'ulotlar kuzda, qishda va bahorda binoda hamda ochiq havoda
o'tkaziladi. Yoz paytida o'yinlar, mashqlar ochiq havoda, jismoniy tarbiya
maydonchasida’o'tkaziladi.
Jismoniy
tarbiya mashg'ulotlarini mazmuni va tuzilishi.
"Ilk qadam” tayanch dasturida har bir yosh guruhi uchun belgilangan jismoniy
mashqlar mashg'ulotlarning mazmunini tashkil etadi. Mazmuniga ko'ra hilma - hil
mashg'ulotlarni o'tkazishda vazifalarning aniq va oydin bo'lib qolishi, dasturni
o'tishda izchillikka rioya qilish, shuningdek bolalarning yosh va o'ziga xos
hususiyatlarini hisobga olish shartdir.
Mashg'ulotlar tuzilishi jismoniy mashqlarning bolalar tomonidan izchil
bajarilishidan iboratdir. U qo'yilgan vazifalar, nerv tizimining ish qobiliyati va bola
organizmining har bir alohida yosh bosqichidagi hususiyatlari bilan belgilanadi.
Mashg'ulot vaqtida bola organizmining dinamikasi va uning psixologiyasini nazorat
qilish tarbiyachining asosiy vazifalaridan biridir.
Jismoniy tarbiya mashg'ulotlari o'zaro bog'liq uch qismdan iboratdir:
I. Kirish-tayyorgarlik.
II. Asosiy qism:
III.Yakuniy qism.
Talimiy, tarbiyaviy va sog'lomlashtirish vazifalari mashg'ulotning har bir qismi
uchun baravar muhim ahamiyatga egadir.
Mashg'ulotning kirish qismini mazmuni va vazifalari.
Jismoniy tarbiya mashg'ulotining birinchi qismiga qo'yilgan vazifalar va uning
asosiy qismidagi mashqlar mazmuniga ko'ra turlicha bo'lishi mumkin.
Mashg'ulotning bu qismini vazifasi bolalarda unga nisbatan qiziqish va
emmosional kayfiyat pay do qilishdan, diqqatning tayyorgarlik darajasini
tekshirishdan, ayrim harakat ko'nikmalarini aniqlashtirishdan,
bola
organizmini
asta sekin mahsg'ulotning asosiy qismida kechadigan
birmuncha intensiv tez faoliyatga tayyorlashdan iboratdir.
Mashg‘ulotga bolalarni uyushtirish usullari.
Jismoniy mashqlarni mashg'ulotlar uchun tanlash dastur asosida tuziladigan ish
rejasi bo‘yicha belgilanadi. Mashg'ulotlarni rejalashtirishda yil fasli, o'tkazish
sharoitini hisobga olish lozim.
Tarbiyachi bolalarni uyushtirishning frontal, guruh, individual kabi turli
usullaridan foydalanadi. Frontal usullardan foydalanilganda bolalarga barcha
uchun bir xil tarzda, bir vaqtda bajariladigan mashqlar beriladi. Frontal usulni
mashg'ulotning istalgan qismida, ayniqsa bolalarni yangi mashqlarga o'rgatishda
yoki allaqachon tanish mahqlarni takomillashtirishda qo'llashi maqsadga
muvofiqdir. Bu usul bolalarda harakat uyg'unligini tarbiyalashda, ularni barcha
uchun barobar vazifalarni hal etishga birlashtirishda, tarbiyachining bolalar bilan
bevosita aloqaga kirishishda, shuningdek mashg'ulotlarning motor zichligini
oshirishda samaralidir.
Bolalar mashg'ulot detallarini o'rganish va aniqlash jarayonida navbati bilan
harakat qiluvchi uncha katta bo'lmagan guruhga bo'linishi mumkin. Bunda
tarbiyachi mashqlarni bir yoki ikki guruh tomonidan bajarilishini kuzatib borish
imkoniyatiga ega bo'ladi, qolgan bolalar esa o'z o'rtoqlari harakatlarini kuzatadilar
va tarbiyachini tinglaydilar.
Bundan tashqari mashqlarni potok usulida bajarishdan ham foydalaniladi,
bunda barcha bolalar aynan bir mashqni navbatma — navbat, birin - ketin,
to'xtovsiz potok usulida bajaradilar. Mashqlarni keng ko'lamda takrorlash uchun
ularni bajarish ikki va uch potokda tashkil etilishi mumkin. Jismoniy mashqlarni
potok usulida bajarish usulini katta va tayyorlov guruh bolalariga nisbatan qo'llash
maqsadga muvofiqdir. Katta va tayyorlov guruhlarida gruppaviy usuldan
foydalaniladi. U mashg'ulotda tarbiyachining bolalarni o'rgatish jarayoni va
bolalarni avval orttirgan harakat ko‘nikmalarini takomillashtirish bilan qo'shib olib
borilgan hollarda qo'llaniladi. Bunda bolalarning bir guruhi tarbiyachi rahbarligida
biror - bir harakatga o'rgatiladi, ikkinchi guruh bolalari (yoki ikkita katta bo'lmagan
guruh) esa bu vaqtda boshqa mashq turini bajaradi (takroriy). O'zlariga avvaldan
tanish
turli
mashqlarni
(to'p
o'yini, tirishib chiqish, muvozanat saqlash va boshqalar) shuningdek ijodiy
topshiriqlarni bajaradigan ikki yoki uch guruh bolalar bo'lishi mumkin. Mashg'ulot
jarayonida har bir bola o'ziga berilgan topshiriqlarni tarbiyachi nazorati ostida
mustaqil bajarayotganida yakka yondoshish usulidan foydalanish mumkin. Hamma
uchun umumiy bo'lgan mashqlar detallarini aniqlashtirish maqsadida mashq
tarbiyachi chaqirig'iga ko'ra yakka tarzda bajariladi. Bunday usul tarbiyachining
alohida e'tiborini bolalarni yaxshi uyushtirishni barchani faol kuzatishga jalb etish
va topshiriqlar bajarishning to'g'riligini tahlil qilishni, mashqlarni tarbiyachi
chaqirig'iga ko'ra qayta bajarishga tayyor turishni talab etadi.
Mashg'ulotda bolalar faoliyatini to'g'ri almashtirib turish umumiy zichligini
ta'minlaydi. Mashg'ulotning umumiy zichligi pedagogik jihatidan o'zini oqlagan
vaqtning mashg'ulot davomiyligiga nisbati bilan belgilanadi. Bolalarning
tushuntirishlar, ko'rsatmalar, og'zaki instruksiyalarni idrok etishi, tarbiyachi
namoyish etgan jismoniy mahsqlarni bajarish usullarini tushuntirib berishi
jismoniy mashqlarni bajarishi va dam olishi pedagogik jihatdan oqlangan
hisoblanadi.
Ochiq havodagi jismoniy tarbiya mashg'ulotlari.
Jismoniy tarbiya mashg'ulotlarini ochiq havoda o'tkazish juda muhimdir. Ular
bola organizmining funksional jihatdan shakllanishiga, chiniqishiga yordam beradi,
shamollash kasalliklariga qarshiligini oshiradi. Ochiq havodagi mashg'ulotlar uch
qismdan: kirish tayyorgarlik, asosiy va yakunlovchi qismlardan iboratdir.
Mashg'ulotning kirish tayyorgarlik qismi harakat texnikasini yaxshilash, oyoq
mushaklarini mustahkamlash, qomatni yaxshilash maqsadida nafas olish, sekin
su'ratdagi yugurish mashqlaridan iboratdir. Yugurishdan so'ng bolalar zvenoli
kolonna, doira va boshqalarga saflanadilar, bu keyingi mashqlar uchun qulaydir.
Mashg'ulotning asosiy qismi qo'l, gavda va oyoq mushaklariga yaxshi yuklama
beruvchi umumrivojlantiruvchi mashqlarni bajarish uchun mo'ljallanadi. Shundan
so'ng o'rtacha tezlikda o'tkaziladi. U yurish va bolalarning asosiy harakatlarni
bajarish uchun qayta saflanish bilan tugallanadi. Bunda avval yoki yangi
harakatlar, o'rtacha tezlikda yugurishdan so'ng esa sekin su'ratdagi yugurish bilan
tugallanadigan tanish (takroriy) harakatlar beriladi. Bu qism oxirida musobaqali
harakatli o'yin, estafeta o'yini yoki sport o'yini o'tkaziladi. Ular bolalarning yuqori
harakat aktivligini ta'minlaydi.
Mashg'ulotning yakunlovchi qismida sekin su'ratdagi yugurishdan nafas olish
mashqlarini bajargan holda yurishga o'tiladi.
1. Mashg‘ulotga bolalarni tayyorlash.
I-II kichik guruhlarda mashg‘ulot l haftada 2 marta o‘tkazilib, 15-20 daqiqa davom
etadi. Mashg‘ulot ertalab, kunning birinchi yarmida nonushtadan so‘ng 30 minut
keyin o‘tkazilishi lozim. Mashg‘ulot yilning issiq fasllarida guruh maydonchasida
o‘tkaziladi. Buning uchun maydonchani enaga ertalab supurib, suv sepib qo‘yadi.
Havo salqin bo‘lsa, yog‘ingarchilik bo‘lsa, zalda o‘tkaziladi. Zalni havosi
yangilanib, pol changi artiladi va mashg‘ulot uchun zarur jihozlar, plan konspekt,
buben yoki musiqa tayyorlanadi. Kichik guruhlarda 8-10 kishidan iborat gruppacha
bo‘lib, 1 guruh bilan tarbiyachi shug‘ullansa, 2 guruhga enaga qarab turadi. Yil
boshida bolalarni zal boian tanishtirib jihozlar, ularni joylashishi o‘rni bilan
tanishtiriladi. Mashg‘ulotga bolalarni zo‘rlamasdan hohishi bo‘yicha uyshtiradi. II
kichik guruhda bolalarni bo‘y-bo‘yi bilan turishga e’tibor berilmaydi, lekin safda
o‘z joyini topib turishga o‘rgatiladi.
Bu guruhda ham mashg‘ulot 3 qismdan iborat.
1.Kirish qismida bolalarni jamoaga uyushtirish, diqqatini jamlash, va
mashg‘ulotning keyingi qismidagi bir oz murakkab faoliyatga organizmni
tayyorlashdan iborat. Tarbiyachi rahbarligida ketma-ket yurish, yurganda gavda
tik, bosh ko‘tarilgan, oyoqlarni sudramasdan, tovushsiz bosishga o‘rgatish, bunda
turli o‘yin mashqlaridan foydalanish zarur. M-n: “Qo‘g‘irchoq huzuriga
mehmonga”, “Bayroqchani ko‘tarib yur” kabi to‘p- to‘p bo‘lib yurishga, bir-birini
ketidan to‘g‘ri, oldinga qarab yurish malakasi shakllantiriladi. So‘ngra saflanish va
qayta saflanish mashqlari o‘tkazilib, bunday mashqlar bolalarni o‘z harakatini
boshqarishga va ko‘z bilan mo‘ljalga olishga o‘rgatadi. Bu guruhda bolalar ko‘z
bilan mo‘ljalga olgan holda doiraga saflanadilar, ya’ni yerga qo‘yilgan kubiklar,
shiqildoqlar, bayroqchalar, arqon yoki yerga chizilgan doira atrofida saflanib
turadilar.Tashkiliy qism 2-3 daqiqa davom etadi.
II.Asosiy qism: 10-15 minut davom etadi.
a)Umymrivojlantiruvchi mashqlar
b)Asosiy harakat mashqlari
s)Harakatli o‘yinlar kiradi.
a).U.R.Mashqlar 3-4 ta harakat olinadi va 3-4 marta takrorlanadi.Har oyda lchi
hafta buyumlarsiz, 3 hafta esa rang barang buyumlar bilan ya’ni kubiklar ,
bayroqchalar, koptoklar, shiqildoqlar, gantellar bilan o‘tkaziladi. Tarbiyachi
mashqlarni bir marta tushuntirib, ko‘rsatib beradi, co‘ngra bir- ikki marta bolalar
bilan birgalikda bajaradi. Keyin bolalarning o‘zlari mustaqil bajaradilar. Tarbiyachi
bolalar harakatini kuzatib, to‘g‘rilab, tuzatishlar kiritadi va harakatlar ritmli
bo‘lishi uchun musiqa sadolari yoki buben tovushlaa ostida boshqaradi.
b)Asosiy harakat mashqlari- 2ta olinadi.
Istiqbol rejasini tuzishda tarbiyachi 1 ta harakatni yangi bilim beruvchi 2 chisi
esa takrorlovchi, mustahkamlovchi mashqlardan iborat bo‘ladi. Tanlangan asosiy
harakat mashqlari bir-biri bilan uyg‘unlashgan bo‘lishi lozim. Har oyning birinchi
haftasida muvozanat saqlash mashqi bilan sakrash mashqlari olinadi. 2 chi haftada
sakrash mashqlari bilan irg‘itish mashqlari olinadi. 3 chi haftada irg‘itish va
emaklash mashqlari, 4 chi haftada emaklash va muvozanat saqlash mashqlari
olinadi. Tarbiyachi asosiy harakat mashqlarini bajarish uchun zarur anjomlami
puhta o‘ylagan holda joylashtirishi lozim.
s) Harakatli o‘yin- Dastur asosida bolalarning yosh guruhini, shaxsiy
xususiyatlarini hisobga olgan holda tanlanadi va bolalarda ijobiy emotsional
kayflyat uyg‘otadi. O‘yinlar uchun zarur niqoblar, o‘yin plan-konspekti
tayyorlanadi.
Ill Yakuniy qism: 2-3 daqiqa davom etadi. Harakatli o‘yindan so‘ng bolalar
organizmini tinch, osoyishta holatga keltirish, pulsini normallashtirishdan iborat.
Bu qismga sokin yurish va yugurish, nafas rostlash mashqlari yoki tinch o‘yin
olinadi. Tarbiyachi mashg‘ulotga bolalarni tashkiliy va oqilona ravishda, majbur
qilmasdan, qiziqtirib uyushtiradi. Bolalarni o‘zini ketidan yurishga qo‘l ushlashib
saflanishga o‘rgatadi. Asosiy qismda har bir harakatni ko‘rsatib, tushuntirib,
birgalikda bajarib
ko‘rsatadi. Tarbiyachining nutqi qisqa, aniq, tushunarli, ifodali va obrazli bo‘lishi
lozim. Harakatli o‘yinda ko‘proq o‘zi boshlovchi vazifasini bajaradi. Yil ohiriga
kelib esa barcha bolalar boshlovchi vazifasini bajara oladigan bo‘lishlari lozim.
Shunday qilib kichik guruhlarda jismoniy tarbiya mashg‘ulotlari bolalarni har
tomonlama rivojlantirishda, ta’lim- tarbiyasida katta ahamiyatga ega.
2. O‘rta guruhlarda mashg‘ulotni tashkil etish va o‘tkazish uslubi
MTMda 4-5 yoshli bolalar guruhida jismoniy tarbiya mashg‘ulotlari 1 haftada 3
marta o‘tkazilib, 20-25 daqiqa davom etadi. Bu mashg‘ulotlarinni 2tasi kunning I
yarmida, 3 chisi esa hafta o‘rtasida kunning II yarmida ochiq havoda,
maydonchada o‘tkaziladi. Kunning I yarmida o‘tkaziladigan mashg‘ulotlar yangi
bilim beruvchi mashgulot bo‘lsa, 3 chi mashg‘ulot avvalgi mashg‘ulotlarda
egallagan harakat malaka va ko‘nikmalarini takrorlovchi, mustahkamlovchi
mashg‘ulot bo‘lib hisoblanadi. Mashg‘ulot uchun plan konspekt, honani gigiyenik
talablarga javob beradigan, ya’ni havosi yangilangan chagi, poli nam latta bilan
artilgan bo‘lishi zarur. Buyumlar, jihozlar toza holda qo‘llanilishga qulay qilib
joylashtirilgan bo‘lishi lozim.
Bolalar jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarida formada bo‘lishi, ya’ni faslga qarab
futbolka, shorti, keta, olimpiyka kabi yengil harakatlanishga qulay kiyinishlari
lozim.
O‘rta guruhda ham mashg‘ulot umumiy tuzilishga ega bo‘lib: Tashkiliy, asosiy,
yakuniy qismdan iborat bo‘lib bolalarni yosh xususiyatlari va rivojlanish darajasi,
individual xususiyatlariga ko‘ra guruhdan-guruhga farqlaydi.
Tashkiliy qism: 3-4 daqiqa davom etib, bolalar organizmini keyingi qismidagi
intensive harakatlarga organizmini tayyorlashdan iborat.
Vazifasi: Bolalarni qaddi-qomatini tik bo‘lishiga, oyoq muskullarini, tovon
rovoqlarini, to‘g‘ri yurish ko‘nikmasini shakllantirishga, o‘rgatish.M- n:Yurish va
yugurish mashqlarini almashlash, buyumlar bilan ayrim qiyin bo‘lmagan
topshiriqlami bajarib yurishga o‘rgatish. 4-5 yoshli bolalar 20-30 sekund, yil
ohirida 30- 40 sekund yurish bilan almashlab yugurishga o‘rganadilar. Tashkiliy
qism bu guruhlarda doiraga, zvenolarga, shaxmat usulida saflanish bilan
yakunlanadi. Asosiy qism: 12-15 daqiqa davom etib, mashg‘ulotning asosiy ta’lim
berish vazifasiga qaratilgan bo‘lib yangi mashqlarga o‘rgatish, o‘tilgan mashqlarni
takrorlash va ularni jismoniy sifatlarini tarbiyalashdan iborat.
Tashkiliy qismga: a) Umumrivojlantiruvchi mashqlar.
b) asosiy harakat mashqlar
v) harakatli o‘yinlar.
a).U.R.Mashqlar 1. qo‘l va yelka kamari muskullari uchun
2.bel qismi, orqa, qorin muskullari uchun
3.oyoqlar uchun
3-6 ta mashq olinib 5-7 marta takrorlanadi.Buyumlardan bayroqchalar, kubiklar,
keglilar va koptoklar, tayoqchalar, arqonlar bilan o‘tkaziladi.
b).Asosiy harakat mashqlari: sakrash, irg‘itish, ilib olish, emaklash va tirmashib
chiqish, muvozanatni saqlash mashqlari olinib, turli buyumlar; gimnastika
skameykasi, gimnastika narvonchasi, darvozalardan foydalaniladi. Asosiy harakat
mashqlari oqim, gruppa va navbati bilan usullarida bajartililadi.
v) Harakatli o‘yin - bolalar yosh va individual xususiyatlarini hisobga olgan holda,
dastur talablariga tayangan holda, tanlanadi.
Yakuniy qism:- 3-4 daqiqa davom etib, bolalar organizmini tinch, osoyishta
holatga keltirishga, pul’sini normallashtirib, keyingi faoliyatlarga organizmni
tayyorlashdan iborat. Mazmuniga: sekin yurish, yengil yugurish va tinch nafas
rostlab yurish yoki tinch o‘yin olinib, mashg‘ulot yakunlanadi.
Jismoniy tarbiya mashg‘ulotlari katta guruhlarda haftasiga 2 ta mashg‘ulot,
tayyorlov guruhlarida 3 ta mashg‘ulot o‘tkaziladi. Ular katta guruhlarda 20–25
minut, tayyorlov guruhlarida esa 30-35 minut davom etadi. Tayyorlov guruhlarida
uchinchi mashg‘ulot kunning ikkinchi yarmida, uyqudan so‘ng o‘tkaziladi.
Mashg‘ulotlarning mazmuni katta va tayyorlov guruhlarda bir tomondan
ko‘pgina yangi, ancha murakkab mashqlar hisobiga, ikkinchi tomondan egallab
olingan ayrim malakalar beixtiyor amalga oshiriladigan harakatlar hisobiga
murakkablashib boradi. Asosiy harakatlar qoidasini va umumrivojlantiruvchi
mashqlar qoidasini o‘rganishni chuqurlashtirish, ularni sifatini yaxshilash davom
etadi.
Katta guruhlarda harakatlarni o‘rganishning boshlanishidanoq odatdagi
xatolarni o‘z vaqtida aytib o‘tish mumkin. U guruh bolalar bilan har doim
o‘tkaziladigan, amaliyotda ko‘p qo‘llanadigan aralash tipdagi mashg‘ulotlardan
tashqari mujassam mashg‘ulotlar keng o‘rin egallay boshlaydi. Bunday
mashg‘ulotlarda tarbiyachi va guvernyor faqat bir maqsadni ko‘zlamasdan bir
mashg‘ulotda ikki va uchta maqsadni ko‘zlashi mumkin. Masalan: bolalarni
shakllar bilan tanishtirish, yurish, yugurishga o‘rgatish, saflanish va qayta
saflanishga o‘rgatishni davom ettirish. Bu maqsadga erishish uchun tarbiyachi
jismoniy mashg‘ulotlarning kirish qismida bolalarni buben jo‘rligida turli
yurishlarga o‘rgatib boradi va ularni turli shaklda (doira, to‘rtburchak, uchburchak)
saflanishlarni taklif etadi.
Bu yoshdagi bolalar bilan mashg‘ulot o‘tkazish jarayonida og‘zaki,
ko‘rgazmali va amaliy metodlardan keng foydalaniladi va bolalarni
mashg‘ulotlarda uyushtirish metodlari frontal, guruhiy, individual, musobaqa
metodlaridan foydalanadi.
Harakatlarni va harakat sifatlarini har tomonlama rivojlantirishga mashq va
o‘yinlar o‘tkazishning musobaqa metodi yaxshi yordam beradi. Endilikda bolalar
harakatli musobaqalarda komanda tarkibida jamoa bo‘lib ishtirok etishni
uddalaydigan bo‘lib qoladilar. Musobaqalar bolalarning harakat qobiliyatlari
maksimal suratda namoyon bo‘lishiga yordam beradi, harakat malakasi va
sifatlarining jadal suratda takomillashuviga olib keladi. Ko‘pincha tayyorlov
guruhida turli o‘yin-estafetalar o‘tkazilgan vaqtda mana shunday komanda bo‘lib
musobaqalashishga to‘g‘ri keladi.
Bolalarning yuksak darajadagi harakat
faolligini ta'minlash uchun
mashqlarini bajarish vaqtida bolalarni uyushtirish metodlari xilma-xil bo‘lishi
lozim.
Maktabgacha katta yoshdagi bog‘cha bolalari uchun jismoniy tarbiya
mashg‘ulotlarida bilish faolligining o‘sishi o‘ziga xos xususiyatdir. Ular
tarbiyachining ko‘rsatmalarini qiziqish bilan bajaradilar, mashqning bajarilishi va
tuzilishiga oid savollar beradilar, topshiriqni qayta ko‘rsatib berishni so‘raydilar,
o‘zlari mashqni qay darajada bajarganliklarini aniqlab oladilar. Tarbiyachi
bolalarning aqliy faolligini uyg‘otish maqsadida ularning bunday qiziqishlarini
qo‘llab quvvatlaydilar. Bolalar endi o‘z malakalarini takomillashtirish uchun
mashqlar qanchalik katta ahamiyatga ega ekanligini tushunadilar. Bu narsa shunga
olib keladiki, bolalar ko‘pincha o‘zlari yaxshi bajara olmayotgan harakatlarni
mustaqil ravishda mashq qila boshlaydilar. O‘z harakatlarini va o‘rtoqlarining
harakatlarini baholashda tobora adolatli bo‘la boradilar. Tarbiyachi bolalarning birbirlariga yordam berish to‘g‘risidagi istaklarini rag‘batlantiradi, ularga ijtimoiy
ahamiyatga ega bo‘lgan topshiriqlar beradi (asbob-uskunalarni tayyorlash, xonani
yig‘ishtirib qo‘yish va shunga o‘xshash).
Bolalar erkin harakat qilishni, harakatlarni ishonch bilan tez bajarishni
yaxshi ko‘radilar. Bu bolalarning muayyan ravishda mashq ko‘rganliklaridan
hamda ulardagi harakat sifatlari: kuch-g‘ayrat, chaqqonlik va epchillikni hamda
boshqa sifatlar ma'lum darajada rivojlanganligidan darak beradi.
Bu mahalda mazkur sifatlarni maxsus vositalar va metodlar bilan tarbiyalash
boshlanadi. Masalan, tezkorlikni rivojlantirish uchun kichik-kichik oraliqlar bilan
qisqa masofalarga tez yugurish bo‘yicha musobaqa mashqlarini, kuch-quvvatni
rivojlanyirish uchun qarshilikni yengish bilan bog‘liq bo‘lgan xilma-xil mashqlarni
(to‘ldirma to‘p bilan bajariladigan mashqlarni juft-jut bo‘lib bajariladigan mashqlar
va boshqalar), chaqqonlik va epchillikni oshiruvchi mashqlarni va boshqa shu
singari mashqlarni takrorlash ko‘zda tutilgan.
Harakatlar mashg‘ulot davomida hohlagan paytda qilinishi va baholanishi
mumkin. Muhimi: ko‘p vaqtni olmasligi va mashg‘ulotlarning izchlligini
pasaytirmasligi kerak.
Izchllikni oshirish maqsadida bolalar mashqlarini tashkil etishning xilma-xil
metodlari, (uzluksiz, yoppasiga, smenali), bir xildagi jihozlarni ko‘proq qo‘llab,
mashqlarni bajarish ma'quldir. Bolalar yaxshi tayyorgarlik ko‘rgan bo‘lsalar, yil
oxiriga kelib, ularni 2-3 guruhchalarga bo‘lib mashg‘ulot o‘tkazish imkoni vujudga
keladi, bunda har bir guruh o‘z topshirig‘ini bajaradi. Guruhlarga bo‘lib topshiriq
berish metodi tez-tez qo‘llanilishi kerak emas, chunki katta guruh bolalari mustaqil
ishlashga hali yetarli tayyor bo‘lmaydilar. Tarbiyachi murakkab yoki yangi
topshiriqni bajarayotgan guruh bilan birga bo‘ladi. Boshqa guruh o‘zlariga tanish
topshiriqni
tarbiyachi tayinlagan bola rahbarligida takrorlaydi. Guruhda
harakatlanish topshiriqlarining qulaylik bilan birgalikda bajarilishini nazarda tutish
muhimdir. Bolalar hammalari yoki bir vaqtda yoki navbatma-navbat bilan harakat
qilishlari kerak.
Ma'lum harakatlarni mustahkamlash uchun ko‘pincha har xil xususiyatlarga
ega bir necha harakatli topshiriqlar ketma-ket bajariladi. Bir jihozdan ikkinchi
jihozga o‘tishda bolalar navbat bilan ko‘rsatilgan harakatlarni bajaradilar:
Xaltachani boshga qo‘yib gimnastika skameykasidan yurib o‘tadilar, so‘ngra
xaltachani arqondan oshirib tashlaydilar, uning tagidan emaklab o‘tadilar,
xaltachani oladilar, uni kaftlar ustiga qo‘yib ikki oyoqda sakraydilar, gimnastika
skameykasi oldiga kelib, dastlabki holatda turadilar.
Harakatlarning bolalar tomonidan baholanishi borgan sari mukammal va
asosli xususiyat kasb etib boradi. Bola harakatlarning natijasigagina emas, balki
uning go‘zalligi va ifodaliligi ham harakatning sifatli bajarilishiga bog‘liqligini
tushuna boshlaydi. Mashqni qanday bajargani bola uchun muhim bo‘lib qoladi.
Bolalarning mashqlarni bajarish vaqtidagi o‘z-o‘zini nazorat qilishlari ham ortib
boradi.
Ko‘pchilik bo‘lib o‘tkaziladigan mashg‘ulotlar sharoitida bolalarni inoq
bo‘lib, bir-birlarining harakatlarini to‘g‘ri baholashga o‘rgatib borish kerak.
MTMning katta va tayyorlov guruhlarida jismoniy tarbiya mashg‘uloti
haftasiga 3 marta o‘tkazilib, 2 tasi kunning I yarmida, 1 tasi esa kunning II
yarmida kechki soatlarda o‘tkazilib, 30-35 daqiqa davom etadi.
I. Tashkiliy qismi 4-6 daqiqa davom etib, yurish, yugurish, saflanish, qayta
saflanish mashqlari, yengilroq o’yin topshiriqlari olinadi Bu mashqlar dastur
talablari asosida avvalgi guruhlarga nisbatan oddiydan- murakkablashib boradi.
M-n: sonlami baland ko‘tarib yurish, yarim o‘tirgan holda yurish, buyumlar
orasidan yurish va yugurish kabilar olinadi. Tashkiliy qism 3-4 ta kolonnaga,
shaxmat usulida, dairaga saflanish bilan yakunlanadi.
II. Asosiy qism:a)U.R.Mashqlar 7-8 ta harakat olinib 18-20 daqiqa davom
etadi.5-6 marta takrorlanadi. Buyumlardan avvalgi guruhdagi buyumlarga
qo‘shimcha uzun- qisqa arqonlar, lentalar, gimnastika devoir yonida, katta
gardishlarda bajaradilar. Bunday asbob - uskunalar yonida bajariladigan mashqlar
bolalardan onglilikni, o‘z harakatini o‘rtoqlari harakatiga moslashtirishga o‘rgatadi.
Bu usul yangilik bolib 6-7 yoshli bolalar uchun hosdir. Bu guruhda U.R.Mashqlarni
bajarishda bolalar oldiga murakkabroq vazifalar:turli dastlabki holatlarni aniq olish
va ko‘proq yotgan, o‘tirgan, narvonchalar yonida turgan holda bajarishga
odatlantiriladi. Mashqlarni tez tempda bajarishda, harakat yo‘nalishiga e’tibor
berishga, harakatlarni tezda o‘zlashtirib olishga o‘rgatiladi. Buyumlarni bir joy dan
2 chi joyga ko‘chirishda og‘ir ko‘tarmaslik lozimligi, nagruzka bolalarda kindik va
undan pastda chov dumbasi (grija)payda qilishi mumkinligini tushuntirish lozim.
b)Asosiy harakatmashqlari- 3-4 ta olinib, oqim,guruh, yoppasiga, navbati bilan
usullarida o‘tkaziladi.
v) Mashg‘ulotda egallangan asosiy harakat mashqlari qatnashgan o‘yinlar
dastur asosida tanlanadi.
Ill Yakunlovchi qism - 3-4 daqiqa davom etadi. Bolalar organizmini tinch
osoyishta holatga keltirish, tinch nafas rostlash yoki tinch o‘yin olinadi.
Katta va tayyorlov guruhlarda tarbiyachi bolalarni mashg‘ulotga uyushtirish oson
bo‘lib, bolalar 1 tadan kolonna bo‘lib kirib keladilar, bo‘y - bo‘ylari bilan bir
sherengaga, doiraga, zvenolarga mustaqil saflanadigan bo‘ladilar. Tarbiyachi
signaliga, ko‘rsatma, buyruq, farmoishlariga tushunadigan, shunga mos tezkor
harakatlarni bajaradigan bo‘ladilar. Tarbiyachi tushutirish, ko‘rsatib berish
usullaridan foydalanadi,"bolalar ko‘proq o‘zlari harakatlarni mustaqil bajaradilar.
Shunday qilib MTMning turli yosh guruhlarida jismoniy tarbiya mashg‘ulotlari
sistemalilik va izchillik prinsipi asosida ta’lim metod va usullaridan o‘z o‘rnida
to‘g‘ri tashkil etilganda barkamol inson tarbiyasida samarali natija beradi.
1.Mashg‘ulotning nomi: Jismoniy tarbiya
2. Dastur mazmuni: Bolalarni jamoaga uyushtirish, kolonnada bittadan yurish va
yugurishni, tarqalib yugurishni mashq qildirish; gimnastika skameykasidan
yurganda mustahkam muvozanatni saqlashni o‘rgatish; oldinga intilib sakrashni
mashq qildirish.
3. Mashg‘ulotga tayyorgarlik: 2ta gimnastika skameykasi (balandligi 30-35sm),
8-10ta kubik (balandligi 6sm), koptoklar (diametri 10-12sm) yarim guruh uchun.
Mashg‘ulotning borishi
I. Tashkiliy qism. shirengaga saflanish, muvozanatni tekshirish; kolonnaga
bittadan qayta saflanish, kolonnada bittadan oyoq uchlarida, qo‘llar belda(tizzalarni
bukmasdan) yurish; kolonnada bittadan yugurish; harakat paytida kolonnaga
bittadan qayta saflanish. ,
II. Asosiy qism. a)Umumrivojlantiruvchi mashqlar
x.t.D.h: Oyoqlar ariqcha shaklida, parallel, qo‘llar belda.
Baj: 1-qo‘llar yonga:2-qo‘llar yuqoriga, oyoq uchlarida ko‘tarilish; 3- qo‘llar
yonga; 4- d.h ga qaytish ( 7-8 marta).
x.t.D.h:
Oyoqlar yelka kengligida, qo‘llar bosh orqasida.
Baj: 1-gavdani o‘ngga burish, qo‘llar yonga; 2- d.h.ga qaytish(8mar).
x.t.D.h:
Oyoqlar yelka kengligida, qo‘llar pastda.
Baj: 1- qo‘llar yonga; 2-o‘ng (chap) oyoq tomon egilish, qo‘llar barmoqlarini oyoq
uchiga tekkazish; 3- turish qo‘llar yonga; 4- d.h.ga qaytish(6-8).
x.t.D.h:
Asosiy turish, qo‘llar belda.
Baj: 1-2 o‘tirish, qo‘llami oldinga uzatish; 3-4 d.h.ga qaytish.
x.t.D.h:
Asosiy tik turish, qo‘llar pastda.
Baj: 1-o‘ng oyoqni yonga qo‘yish, qo‘llar yonga;2- o‘ng qo‘lni pastga tushirish,
chap qo‘lni yuqoriga; 3- qo‘llar yonga; 4- o‘ng oyoqni d.h.ga keltirish va d.h.ga
qaytish.
x.t.D.h:
Asosiy tik turish., qo‘llar belda.
Baj: 1-o‘ng oyoqni uchini oldinga chiqarish; 2- yonga (o‘ng tomon); 3- orqaga; 4d.h.ga qaytish. Huddi shu chap tomonda (6-8mar).
x.t.D.h:
Asosiy tik turish, qo‘llar belda.
Baj: 1- sakrab oyoqni ochih, qo‘llar yonga; 2- d.h.ga qaytish. 1- sanog‘iga 3-4
marta qaytarish.
Asosiy harakat mashqlari.
Muvozanat- gimnastika skameykasidan oralig‘i 2 qadam qilib qo‘yilgan kubiklarni
hatlab yurish, qo‘llar belda (3-4 marta).
Sakrash - ikki oyoqlab oldinga intilib, poldan kuch bilan itarilib sakrash (oralig‘i 4
m) 2-3 marta.
Sherengalardan turgan holda bir-birlariga koptok uloqtirish (bolalar orasidagi
masofa 2,5 m), ikki qo‘llab pastdan (10-12marta).
v) Harakatli o‘yin. “ Qopqon “o‘yini.
III.Yakuniy qism:Kam harakatli tinch o‘yin “Koptok kimda”.
1.Mashg‘ulot nomi: Jismoniy tarbiya
2.Dastur mazmuni: Bolalarni jamoaga uyushtirish, diqqatini bir yerga, jamlash
umum rivojlantiruvchi mashqlarni to‘g‘ri bajarishga o‘rgatish, bolalarni ketma - ket
koptokni zarb bilan uzoqlikka irg‘itishga o‘rgatish oyoqlab yerda o‘rmalash
malakalarini mustahkamlash. Ularda chaqqonlik, epchillik, tezlik kabi sifatlarni
tarbiyalsh.
3.Mashg‘ulotga tayyorgarlik: mashg‘ulot uchun joy , bolalar soniga yetarli
stulchalarni shaxmat shaklida qo‘yib, ularni ustiga 2tadan bayroqcha qo‘yish.
Mashg‘ulotning borishi:
I Tashkiliy qisim: Bolalarni zalga ketma-ket olib kirish, yurgizish tarqatib
yugurtirish, “stulchalarni aylanib qaytish” mashiqqini bajarish. Mashqni 3-4
marotaba qaytarib, bolalarni stulchalarga o‘tkazish.
Asosiy qisim : a) bayroqchalar bilan mashq bajarish.
h-t. bayroqchalarni yuqoriga ko‘tarish va tushirish
d-h.stulchaning suyanchig‘iga suyanib o‘tirish bayroqchalarni
ushlagan holda qo‘llarni suyanchiq orasiga o‘tkazish.
b-j. bayroqchalarni yerdan yuqoriga ko‘tarish ularga qarash, “pastga” so‘zini aytib
tushirish va dastlabki holatga qaytish. (5-6martta).
h-t bayroqchalarni yashirish va olish
d-h. avvalgidek
b-j. oldinga engashib bayroqchalrni stul tagiga qo‘yib “yashirdik” so‘zini aytish va
dastlabki xolatga qaytish(3-4martta).
h-t bayroqchalarni yoniga qo‘yish va olish. d-h. avvalgidek.
b-j. yonga egilib bayroqchani yerga qo‘yib “qo‘ydik” so‘zini aytish va gavdani
to‘g‘rilash, yana egilib bayroqchani olish va “oldik” so‘zini aytib dastlabki holatga
qaytish. Keying shu mashqni 2 tomonga egilib bajarish. Mashq har 2 tomonga 3-4
marttadan takrorlanadi.
h-t bayroqchaga qarash.
d-h. bayroqchalarni stul ustiga qo‘yib, stul orasiga qo‘yib, stul orasiga o‘tib
suyanchig‘ini ushlab turish.
b-j. cho‘qqayib o‘tirish va stul suyanchig‘ining tarbiyachi ko‘rsatgan yon
tomanidan bayroqchalrga qarab “ko‘rdik” so‘zini aytish va turib dastlabki holatga
qaytish. Mashq 3-4 martta bajarish.
Asosiy
harakat mashqlari.
1. O‘rta tezlikda yugurish 40-80sm ga yugurish va bolalar yurib koptokni olishadi.
koptokni ikki qo‘llab uzoqqa irg‘itish va 4 oyoqlab borib uni olib kelish mashqini
to‘tgazish.bunda bolalarni uyushtirishning “almashish” metodidan foydalaniladi.
Harakatli o‘yin. “Chumchuqlar va avtomobil “ o‘yinini o‘rgatish (3-4 martta).
Yakunlovchi qism: avtomobilda guruh honasiga ketish yani tarbiyachi rulni ushlab
oldinda turadi, bolalarni esa o‘zining ketiodan turgizib guruh honasiga olib ketadi.
Katta guruglarda noan’anaviy , mujassam mashg‘ulot.
Mashg‘ulotning nomi. Jismoniy tarbiya. „Alpinistlar”
Dastur mazmuni: Bolalami jamoaga uyushtirish, yurish va yugurish malakalarini
takomillashtirish, musiqa ostida mashqlar bajarish, halqalar orasidan o‘tish, toshli
joylardan muvozanat saqlab yurish, narvonchaga tirmashib chiqib tushishni mashq
qilish, jismoniy sifatlarni tarbiyalash, savollarga to‘liq va to‘g‘ri javob berish
malakalarini mustahkamlash, sonlar haqidagi bilimlarini tekshirish, qurish-yasash
orqali ijod qilish qobiliyatlarini shakllantirish, hikmatli so‘zlarni mazmunini bilgan
holda aytishga o‘rgatish.
Mashg‘ulotga tayyorgarlik: Mashg‘ulot uchun sport zal, halqalar, uslubiy
topshiriqlar solingan gul, o‘yin uchun niqoblar.
Mashg‘ulotning borishi:
Tashkiliy qism: Yurish, yengil yugurish, tovonda yurish, katta qadamlab yurish,
kolonnalarga bo‘linish.
Asosiy qism: a) URMashqlar; Halqalar bilan umumruvojlantiruvchi mashqlar
bajarish.
h.t.d-h.
Oyoqlar juft, qo‘llarda halqa ko‘krak oldida.
Baj: 1-halqalarni oldinga ,2-yuqoriga, 3-oldinga,4- dastlabki holatga qaytish.
h.t.d-h. Oyoqlar yelka kengligida, halqalar yuqorida.
Baj: 1-halqalar yelkada, 2- daslabki holatga qaytish.
h.t.d-h. Oyoqlar yelka kengligida, halqalar oldinda.
Baj: 1-halqalar o‘ngda,2- dastlabki holatga qaytish, 3- chapga, 4- dastlabki holatga
qaytish.
h.t.d-h. Oyoqlar yelka kengligida, halqalar oldinda.
Baj: 1-halqalarni yerga qo‘yish,2- qaddini rostlash, 3- halqani yerdan olish, 4dastlabki holatga qaytish.
h.t.d-h. Oyoqlar juft, halqalarni oldinda.
Baj: 1- O‘tirib halqani oldinga uzatish, 2- dastlabki holatga qaytish.
Birinchi mashqni takrorlash.
b) Asosiy harakat mashqlari.Doira bo‘ylab yurish va 2ta guruhga bo‘linib, asosiy
harakat mashqlarini bajarish.
guruh. To‘siqlardan sakrab o‘tib, tepalikka chiqib tushish.
1-guruh. Halqalar tagidan o‘tib, toshlar ustida muvozanat saqlab yurish va
narvonchaga chiqib tushish.
v) Harakatli o‘yin. ,,Qopqon”qoidali harakatli o‘yinini o‘ynatisn. Bolalar tarqalib
yengil yuguradilar, bir qatorga saflanadilar va shaxdam qadamlar tashlab yo‘lda
davom etadilar. Shu vaqtda oldilariga katta bir gul chiqib qoladi. Tarbiyachi bolalar
e’tiborini gulga qaratadi va bir qancha savollar beradi.
- Bu qanday gul bo‘ldi?
- Qanday gul turlarini bilasiz?
- Bu qaysi gul turiga mansub?
- Nima uchun?
-Yaproqlari qanday rangda?
- Nimalar bilan berkitilgan?
Bolalar gul yaproqlarini birma-bir
ochadilar va ichiga yashiringan
topshiriqlarni bajaradilar.
Sariq rangli yaproq ichidan raqamlar chiqadi. Bolalar tarbiyachining raqamlar
haqidagi savollariga javob beradilar va l dan 20 gacha to‘g‘ri va teskari sanab
beradilar. Ko’k rangli yaproq chadan turli buyumlarning rasmini olib tarqatadilar
va bolalar gap tuzib beradilar.
Qizil rangli yaproq ichidan hayvonlarning sur’atini oladilar va 2 guruhga bo‘lib
nomlarini aytib beradilar.
Tarbiyachi rangli yaproq ichidan savolni olib bolalarga o‘qib beradi. Keyin esa
Alisher Navoiyning hikmatli so‘zlaridan aytib beradilar.
So‘nggi oq yaproq ichidan tashlandiq materiallarni olib ijodiy qurish- yasash
ishlarini bajaradilar.
Mashg‘ulot yakunida „Gulhan” tinch o‘yini o‘ynaladi va shu tariqa mashg‘ulot
yakunlanadi.
Jismoniy tarbiya mashg‘ulotinini tahlil uchun savollar.
1.Tarbiyachi haqida ma’lumotlar( malumot, ish staji, jismoniy tayorgarligi)
2.mashg‘ulot o‘tkazilayatga guruh haqida malumotlar (bolalarning soni, ularning
yoshi, salomatligi Jismoniy rivojlanish va jismoniy tayyorgarkli darajasi.
3.mashg‘ulot o‘tkazish uchun sharoit( jismoniy tarbiya zali, maydoncha)larning
bo‘lishi.
4.Tarbiyachining tayyorgarligi (plan konspektning mavjudligi, uni to‘g‘ri va puhta
ishlab chiqilganligi, mashg‘ulot o‘tkaziladigan joy va jismoniy tarbiya jihozlarini
tayyorlanishi).
5.Tarbiyachi va bolalarning kiyimi, poyabzali.
6.mashg‘ulotning tashkil etilishi.(o‘z vaqtida boshlanishi va tugallanishi); ayrim
qismlarga bo‘linishi; mashqlarni bajarish chog‘ida bolalarni tashkil qilish va
joylashtirish usullari; binodan oqilona foydalanish; jismoniy tarbiya inventarlarini
tarqatish va yig‘ib olish.
7.Jismoniy tarbiya vazifalarini hal etishning samaradorligi
a) jismoniy mashqlarni o‘rgatish va harakat ko‘nikmalarini mustahkamlash
bo‘yicha talimiy vazifalarini amalga oshirilishi; bolalar bajaradigan mashqlarni
sfati( harakat malakalarini egalash darajasi);
b) kamchiliklarini ko‘ra bilish, oldini olish va xushmuomilalaik bilan
tuzatish, havfsizlikni taminlash;
c) qad-qomatni to‘g‘ri tutish malakasini shakllantirish; ijtimoiy va shaxsiy gigiyena
ko‘nikmalarini singdirish;
d) jismoniy nashqlarning foydasi haqida, ulardan kundalik hayotda foydalanish
uslubi to‘g‘risidagi bilimlarni ma’lumot qilish;
e) mashg‘ulotning davomiyligi, har bir mashq dozirovkasi va tempining bolalar
yoshiga mosligi; jismoniy nagruskalarni belgilash mashg‘ulotning harakat
tig‘izligini baholash;
f) jismoniy sifatlarni rivojlantirish vazifalarning hal etilishi (chaqqonlik, tezkorlik,
ko‘z bilan chamalash, muvozanatni saqlash, egiluvchanlik, kuchlilik,bardoshlik); g)
sog‘lomlashtirish vazifalarining bajarilishi(organizning butun sistemasi va
organlarini mustahkamlash),chiniqtirish;
h) tarbiyaviy vazifalarni rivojlantirishning amalga oshirilishi; jismoniy mashqlarni
mustaqil hamda kollektivda boshqa bolalar bilan birgalikda bajarish ko‘nikmalarini
singdirish; mashg‘ulotlarning natijalariga (salomatlikning yaxshilanishiga jismoniy
rivojlanishiga, jismoniy tayyorgarlik va ishchanlik) qiziqishini oshirish;
8.Bolalarning (manfaatdorligi, diqqat-e’tibori, aktivligi, tashabbuskorligi,
uyushqoqligi, intizomliligi, bolalar bilan o‘zaro munosabatlari) hulqi va o‘zini his
qilishi qanday?
9.Tarbiyachining uslubiy tayyorgarlik darajasi va uning pedagogik mahorati:
jismoniy mashqlarni namoyish qilish sifati; tuhuntirishlari, ko‘rsatmalari, komanda
va farmoishlarining to‘g‘riligi, bolalarning kayfiyati, o‘zini tutishlari, bajariladigan
mashqlarning sifati ustidan nazoratini amalga oshira bilishi, tarbiyachining
kayfiyati.
10.Mashg‘ulotning umumiy bahosi.
11.Kamchiliklarni tuzatish va mashg‘ulotni o‘tkazish uslubini takomillashtirish
yuzasidan takliflar.
Nazorat savollari
1.Jismoniy tarbiya mashg‘ulotining mazmuni nimalardan iborat?
2.Jismoniy tarbiya mashg‘ulotining kun tartibidagi ahamiyati?
3.Jismoniy tarbiya mashg‘uloti necha qismdan iborat?
4.Mashg‘ulotning kirish qismini vazifasi nimalardan iborat?
5.Kichik va o‘rta guruhlarda jismoniy tarbiya mashg‘ulotini mazmuni va tuzilishi
qanday?
6.Kichik va o‘rta guruhda bolalarni jismoniy tarbiya mashg‘ulotiga uyushtirish
usullari qanday?
7.Mashg‘ulotga tarbiyachining rahbarligi qanday?
8. Jismoniy tarbiya mashg‘ulotining mazmuni nimalardan iborat?
9.Jismoniy tarbiya mashg‘ulotida
guruhlarda nechta harakat olinadi?
10.Jismoniy tarbiya mashg‘uloti necha qismdan iborat?
11.Mashg‘ulotning asosiy qismini vazifasi nimalardan iborat?
9-Mavzu :Maktabgacha yoshdagi bolalarni chiniqtirish
Reja:
1. Maktabgacha yoshdagi bolalarni chiniqtirish yo‘riqnomasi bilan tanishtirish
kerakli jixozlarni tayyorlash.
2. Maktabgacha yoshdagi bolalarni chiniqtirish
3.Chiniqtirish tadbirlarini rejalashtirish
Issiq iqlim sharoitida bolalar organizmini chiniqtirish
Maktabgacha yoshda bolalarni organizmini chiniqtirish.
Chiniqtirish qo‘yilgan talablar. Havo varraklari orqali chiniqtirish.
Suv vannalari orqali chiniqtirish
Quyosh nurida chiniqtirish.
Mamlakatimizda shaxsni har tomonlama garmonik rivojlantirish, shu
jmladan, yosh avlodning jismoniy jihatdan sog‘lom va baquvvat bo‘lib
o‘sishi uchun barcha shart-sharoitlar yaratib berilgan. Moddiy faravonlik
darajasining oshayotgani, tibbiyot
massasalari, dam olish uylari,
sanatoriylar, bolalar oromgohlari tashkil etilganligi – O‘zbekiston
aholisining sog‘lig‘ini mustahkamlash va ularning jismoniy tomondan
rivojlantirish yo‘lida qilinayotgan ishlarning bir bo‘lagidir.
Bola organizmini chiniqtirish, sog‘lomlashtirish va mustahkamlash katta
ahamiyatga ega. Inson jismoniy mashqlar bilan shug‘ullanish bilan birga suv,
quyosh va havoning hayotbaxsh va yordambaxsh ta’siridan bahramand bo‘lishi
kerak. Bu esa, sog‘lom avlod organizmining turli qobiliyatini mustahkamlaydi,
tashqi muhit o‘zgarishlariga moslashtiriladi, chidamrilikni oshiradi. Shu bilan
birga turli kasalliklarga chalinishni oldini oladi.
Chiniqtirishning asosiy vositalari tabiat in’omlari - havo, suv va quyosh vannalari
hisoblanadi. Havoning organizmga chiniqtiruvchi ta’siri havo harorati bilan teri
harorati o‘rtasidagi farqqa bog‘liqdir. Havo vannasi hona ichida boshlash va asta sekinlik bilan ochiq havoda bajarishga o‘tish kerak. O‘zbekistonda bolalar aprel
oyining ikkinchi yarmidan boshlab to oktabr oyigacha yengil kiyimda havoda
bo‘lishlari kerak. Havo haroratiga qarab kiyintirish lozim. Yozgi mavsumda
bolalarni deyarli hamma vaqtini ochiq havoda tashkil etish lozim. Chiniqtirish
tadbirlarini o‘tkazish uchn hamma sharoitlar o‘tkazish mavjud: o‘yinlar uchun
shiyponlar, sport maydonchalari, suv havzasi, ochiq ayvonlar.
Suvni haqli ravishda obi-hayot deb atashadi. Ustidan muntazam suv quyib
turganva ayniqsa, sovuq suvda muntazam cho‘milib yurgan kishilar muntazam
ravishda jismoniy mashq bilan shug‘ullansalar bu chindan ham tetik va
salomatlikning kuchli manbayi bo‘ladi. Suv tadbiri artinish, boshdan suv
quyish, dush, cho‘milish (basseyn, daryo, ko‘l, dengiz) kabi muolajalardan
iborat. Kontrast dush (navbat bilan iliq va sovuq suv quyish) chiniqishni
samarali vositasidan biri. Dush qabul qilish va artinishda suv harorati har uch
kunda 1 daraja pasaytirilib, +20dan +18 darajasigacha tushuriladi.
Ochiq suv havzalarida cho‘milish suvda chiniqtirishning eng ta’sirchan
vositalaridan biri bo‘lib hisoblanadi. Cho‘milishni yozda boshlagan ma’qul,
so‘ngra haftasiga 2-3 martadan cho‘miltirib, bu tadbirni muntazam davom
ettirish lozim. O‘zbekistonning issiq iqlim sharoitida bolalarni ochiq
basseynlarda iyun-sentabr oylarigacha, yopiq basseynlarda yil davomida olib
borish tavsiya etiladi.
Quyoshda chiniqish – quyosh nurlari kuchli qo‘zg‘atuvchi hisoblanadi. Uning
yalang‘och badanga ta’siri deyarli fiziologik funksiyalarda muayyan
o‘zgarishlarni vujudga keltiradi. Masalan: gavdaning harorati ortadi, nafas olish
tezlashib chuqurlashadi, qon tomirlari kengayadi, butun badanning hamma
yog‘idan ter ajralib chiqisg kuchayadi, modda almashinuvi faollashadi.
Oftobda chiniqish tadbirlari bahorda, yoz va kuz fasllarida erta tongdan boshlab
(soat 8 dan 11 gacha), qish faslida (11 dan 14 gacha) qabul qilinadi. Sog‘lom
bolalarni oftobda chiniqtirish larning 5-10 daqiqa davomida oftobda olib
yurishdan boshlash, asta-sekin 3-6 daqiqadan oshirib borish lozim. Quyosh
vannasidan keyin bolani dushga tushurish yoki uning stidan suv quyish tavsiya
etiladi
-Bolaning
sog'ligi
individual
xususiyatlarini aniqlab, tibbiy ko'rigidan
o'tkazish
-Kasalliklarga chalingan bolalarga
muolaja vaqtincha to'htatiladi
Bola
organizm
ini
chiniqtiri
shga
qo‘yilgan
talablar
quyidagil
-Bolani chiniqtirishdan avval uning
organizmini
tayyorlash
lozim
Cho'milishdan oldin yuz —qo'l
bo'yinlarini suv bilan yuvishga
o‘rgatiladi
- Chiniqtirish vaqtida vaqtga katta
e'tibor berilib, vaqtni uzaytirib boriladi.
- Chiniqtirish
davomida
borish
sistemali ravishda ish
to'htatmasdan
olib
-Chiniqtirish tadbirlarini olib borishda
doimo kattalar oilada ota- ona, bolalar
bog'chasida tarbiyachi, vrach, nazorat
qilib boorish.
Chiniqtirish tadbirlariga bolalar o'z
xoxishlari bilan qatnashishlari lozim.
“Quyosh, suv, havo bu tanga davo”.
10-Mavzu :»Akvamed” o‘yin va mashqlarni tashkil etish:»Qum” o‘yinlarini
tashkil etish
Reja:
1. “Akvamed”o‘yin va mashqlari va “Qum o‘yinlari”ni tashkil etish yo‘riqnomasi
bilan tanishtirish kerakli jixozlarni tayyorlash.
2. “Akvamed” o‘yin va mashqlarni tashkil etish
3. Mashg‘ulot uchun kerakli jixozlarni tayyorlash
4.:»Qum” o‘yinlarini tashkil etish
Suv-erda tiriklik manbaidir. U er sharidagi okean, dengiz, daryo va
ko‘llarning asosiy tarkibiy qismi hisoblanadi. U muhim “Geologik qism”lar
tartibiga kiradi, Muhimi, u o‘simlik va hayvonot dunyosining ajralmas qismi
hisoblanadi. Suvning gigienik va fizik ahamiyati bebahodir. Inson organizmining
fiziologik jarayonlari va qulay hayot tarzi uchun suvning ahamiyati kattadir.
Bizning hayotiy va kasbiy tajribamiz shuni ko‘rsatadiki, suv - bola organizmiga va
ruxiyatiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Suv o‘yinlari maktabgacha ta’lim tashkilotlari
ish tajribasida keng qo‘llaniladi. Ayniqsa, bolaning moslashuv davrining zo‘riqish
holatida suv muhim ahamiyatga ega. Bola kiyimlarini ho‘l qilishidan qo‘rqmaslik
kerak, bunday holatda bolaning kiyimini almashtirish mumkin. Bu uni judayam
tinchlantiradi. Suv bilan o‘ynash burchagini guruhning o‘zida tabiat burchagi
yonida tashkillashtirish mumkin. Shu tariqa tabiatning o‘zi bizning
yordamchimizga aylanadi. Ota-onalar yordamida suv o‘yinlari uchun o‘yinchoqlar,
tajriba o‘tkazish uchun qiziqarli va foydali buyumlar harid kilinadi. Suv qandaydir
jonli unsur sifatida bolalarni tinchlantiradi va o‘ziga jalb qiladi. Suv o‘ziga negativ
energiyalarni qabul qilib, guruh xonasidagi havoni tozalab, namlantiradi.
Har bir bola maktabgacha ta’lim tashkilotiga kelganda o‘ziga xos qiyinchiliklarni
boshdan kechiradi. Bola qanchalik yosh bo‘lsa, yangi sharoitga shunchalik
moslashish qiyin kechadi. Ko‘p narsa uning asab tizimining hususiyatlariga
bog‘liqdir. Bolalar o‘zlarining hissiyoti va tuyg‘ularini aniq ifoda etish uchun nutqi
yaxshi rivojlanmagan bo‘ladi. Ifoda etilmagan his tuyg‘ular (ayniqsa negativ
tuyg‘ular) yig‘ilib, oxir oqibat tashqaridan qaraganda, tushunarsiz ko‘z yoshlar
sifatida namoyon bo‘ladi, chunki bu hissiyotlarni qo‘zg‘atuvchi hech kanday sabab
yo‘q. Bolaning injiqlanishi, vaqtinchalik uyqusi buzilishi, ishtaha yo‘qolishi
holatlarining hammasi 2-3 hafta, ba’zan esa oylab davom etadi, lekin har bir
tarbiyachi moslashuv jarayonini minimal darajaga qisqartirishga harakat qiladi.
Bolaning ijodiy faolligini oshirish, uning guruhda o‘zini qulay va himoyalangan his
qilishi uchun tarbiyachi bolaga qulay muhit yaratishi kerak.
Moslashuv jarayonida ilk yoshdagi bolalar bilan ishlashda, istiqbol reja asosida
turli metod va uslublardan foydalanadi. Bu davrda foydalanish uchun “akvametod”
usulini tavsiya etamiz.
Akvametod o‘yin va mashqlari.
O‘yinning maqsadi: bolalarning ijobiy kayfiyatini shakllantirish. Psixoemostional
va fizik tajanglikni echish, bolalarning o‘yin turlarini ko‘paytirish natijasida bolada
tashkilot hayotiga qiziqish uyg‘otish.
“Qiziqarli kemalar”– Bolalar tomonidan suvga (minibasseyn) turli
predmetlarnikemacha, qayiqcha, turli mayda o‘yinoqlarni qo‘yib yuboriladi va
“to‘lqin”,
“shamol”
hosil
bo‘lishi
kuzatiladi.
“Sho‘ng‘ish” – mayda koptokchalar, rezinali o‘yinchoqlar, pin-pong sharchalarini
tog‘oracha yoki vannaga suv to‘ldirib, qo‘llari bilan siqishadi natijada,
o‘yinchoklar suvdan otilib chikadi.
“Chaqqon barmoqchalar” – bolalar turli rang va shakldagi parolon gubkalarni
suvga bo‘ktirib, ular yordamida suvni bir idishdan ikkinchi idishga kuyishadi.
“Sharchalar” – bolalar rezina o‘yinchoklarni suv ostida kaftlari orasida siqib,
chiqayotgan havo sharchalarini kuzatishadi, turli butilkalarni suvga solib, suvga
to‘ldirib, ko‘proq qaysi holatlarda sharchalar hosil bo‘lishini kuzatadi.
“Cho‘kadi-cho‘kmaydi” – bolalar turli predmetlar orqali tajriba o‘tkazishadi. Ularni
suvga solib, nima cho‘kib nima cho‘kmasligini aniqlashadi.
“Dengiz xazinalari” – bolalar suv ostidan turli xazinalar-toshlar, chig‘anoqlar
yaltiroq tugmachalar, turli mayda predmetlarni olishadi. Ushbu predmetlarni
qarmoqcha, to‘r va qoshiqchalar yordamida olish orqali murakkablashtiriladi.
“Quvnoq hayvonchalar” – suvda harakatlanuvchi mexanik o‘yinchoqlarni
yo‘nalishini kuzatiladi.
“Chig‘anoqlarni qo‘lga kiritish” o‘yini.
Maqsad: diqqatni rivojlantirish, harakatlar yo‘nalishini rivojlantirish.
O‘yinning borishi: suv tubiga bir nechta tosh va chig‘anoqlar solinadi. So‘ngra
bolaga hazinani topish taklif qilinadi. Buning uchun tarbiyachi bola bilan eng
chiroyli tosh yoki chig‘anoqni tanlashadi. So‘ngra, tosh yoki chig‘anoq suvga
tashlanadi (chuqurligi 15-20 sm) va bola ularni orasidan tanlab olishga harakat
qilishi kerak bo‘ladi. Odatda suv hajmi olish jarayonini qiyinlashtiradi bu holatda
tarbiyachi bolaga yordamlashishi mumkin. Bu mashg‘ulotni dengiz va daryo
bo‘yida o‘ynashni ota-onalarga tavsiya qilish mumkin.
“Sehrli pufakchalar”
Bolalar uncha katta bo‘lmagan suyuq sovun qo‘shilgan hovuz yonida yig‘ilishadi,
«Bir, ikki, uch to‘rt besh-biz o‘ynashni yaxshi ko‘ramiz» sehrli so‘zlarni
aytilgandan so‘ng, bolalar bir vaqtning o‘zida puflashni boshlashadi. Pufakchalar
paydo bo‘ladi.
“Momiq ko‘pikchalar”
Bolalargaparalon gubkalaryordamida ko‘pikchalar xosil qilish tavsiya qilinadi. Suv
turli ranglarda bo‘lishi mumkin. So‘ngra shu suvda qo‘g‘irchoklarni cho‘miltirish
yoki ularni oyoq kiyimlarini yuvish mumkin.
“Inoq, baxtli raqamlar”
Hovuzda turli sonlar yozilgan daraxt bo‘lakchalari mavjud. Tarbiyachining ruxsati
bilan “bir-ikki-uch..baxtli raqam .....ni tut”. Bolalar aytilgan raqamni tutishlari
kerak bo‘ladi.
“Sokin suv” o‘yini
Bolalar suv to‘ldirilgan idish atrofiga joylashishadi va suvni harakatsiz holatini jim
turib kuzatishadi. Har bir bola suv qarshisiga kelib, uning harakatsiz holatiga ta’sir
o‘tkazadi. (tosh tashlab, suv yuzasiga urib va h.k) shu vaqtda boshqa bolalar
o‘zlarini suv tomchilari sifatida tasavvur qilib, harakat qilishadi. Suv harakatdan
to‘xtashi bilan bolalar ham harakatlanishdan to‘xtashadi.
Bolalarning o‘zaro muloqotlari qum maydonchalarida sodir bo‘ladi. An’anaviy
mashg‘ulotlarni qum maydonchalarida olib borilishi ko‘proq ta’limiy-tarbiyaviy
natija beradi. Qum bilan o‘ynaladigan o‘yinlar boshqa o‘yinlarga nisbatan ma’lum
bir maqsadga yo‘naltirilgan va barqaror bo‘ladi. Aynan shuning uchun korrekstion
rivojlantiruvchi va ta’limiy o‘yinlar sifatida foydalaniladi.
Birinchidan, sezilarli darajada bolaning qiziqishlari ortib boradi, tajriba o‘tkazishga
va mustaqil bo‘lishga qiziqishlari ortadi.
Ikkinchidan, qum maydonchalarida qo‘l orqali taktil (barmoqlar bilan paypaslash
orqali) sezish tuyg‘ulari “Qo‘l intellekti” sifatida rivojlanadi.
Uchinchidan, qum o‘yinlari orqali barcha bilish jarayonlari (diqqat,
tafakkur, hotira) jadal rivojlanadi. Qum orqali shakllar hosil qilishni qurishyasashning boshlang‘ich elementi deb hisoblash mumkin.
To‘rtinchidan, predmetli o‘yinlar shakli takomillashtiriladi. Bu syujetli rolli
o‘yinlar va kommunikativ ko‘nikmalarni rivojlantiradi.
Beshinchidan, qum va suv kabi psixoprofilaktik uslub hisoblanadi. Bu alohida
e’tiborga muhtoj bolaning emostional holati va negativ energiyasini
muqobillashtirishda aktual hisoblanadi. “Qumli terapiya” Shveystar psixologi,
faylasufi K.G. Yung tomonidan ilk bora taklif etilgan. Bolalarning qum o‘yinlarini
kuzatish orqali qum bolalar ruhiyatiga ijobiy ta’sir ko‘rsatishini aniqlash mumkin.
Qumni qo‘ldan qo‘lga uzatish, idishdan qoliplarga solish, kavlash, turli
shaharchalar yasash mumkin. Yozda bunday o‘yinlarni hovlida tashkillashtirish
mumkin. Kuzqish oylarida guruhlarda qum va suv burchaklarni tashkillashtirish
maqsadga muvofiq.
Qum bilan o‘ynaladigan barcha o‘yinlarni shartli ravishda uchta yo‘nalishga
ajratishimiz mumkin:
ta’limiy (ta’lim berish jarayonini osonlashtiradi);
bilish faoliyati (ularning yordamida bizning olamimizning ko‘p qirraliligi
anglanadi);
loyihalashtirish (ular orqali psixologik tashxis, korrekstiyalash
va bolani
rivojlantirish ishlari amalga oshiriladi).
Adaptastiya davrida biz ta’limiy o‘yinlardan foydalanmiz, qaysiki, his qilish, taktil
va motorikani rivojlantiruvchi o‘yinlardan foydalanamiz. Bu kabi oddiy o‘yinlar
bolaning hissiy holatiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Bu o‘z navbatida, bolaning
tashkilotdagi ilk kunlarida muhim ahamiyat kasb etadi. Ushbu o‘yinlarning
muhimligi shundan iboratki, bolada hissiy- taktil va mayda motorikani
rivojlantirish bilan bir qatorda, o‘z his tuyg‘ularini ifodalay oladi, ixtiyorsiz diqqat
va xotirani rivojlantiradi.
Tashabbuskorlik, mustaqillik o‘yinda muammolarni echimini topish kabi bola
shaxsining rivojlantiruvchi sifatlarni shakllantiradi.
Qumli o‘yinlar orqali bolada o‘ziga ishonch va o‘zligini anglash hissi kuchayadi.
Shuningdek quyidagi jarayonlar yuz beradi:
Kommunikativ malakalari (muomala madaniyati) rivojlanadi.
Bunda qumdon bolalar bilan muloqot qilish uchun qulay vosita vazifasini o‘taydi.
Nutqi hali to‘liq rivojlanmagan hamda katttalarga hissiyotlarini
bayon
etolmagan bola uchun kattalar bilan ishonchli munosabat shakllanishiga imkon
yaratiladi.
Bola uchun tarbiyachining roli tushunarli, ahamiyatli va ishonchli tus oladi. Bola
tomonidan tevarak-atrofning anglanishi ham osonlashadi.
Pedagoglarda bolaning ichki dunyosini anglash imkoniyati oshadi.
Qum bilan o‘ynash jarayonida nafaqat bolaning, balki tarbiyachining ham psixik
zo‘riqishi kamayadi, bolaning psixo-fizik moslashuv davri ham qisqaradi.
Qumdonda o‘ynash jarayonida bola kattalar va tengdoshlari bilan o‘zaro
munosabatga kirishib, ixtiyorsiz ravishda xulq-atvor qoidalari va muomala
madaniyatini o‘rganadi.
Kattalar yordamida o‘yinchoqli shakllarni “jonlantirish” orqali bola o‘zini
qiynayotgan vaziyatni ifodalay oladi va o‘z navbatida ijobiy xulq-atvor qoidalarini
egallay boshlaydi.
Tarbiyachi bolaning tevarak-atrof haqidagi tasavvuri va dunyoqarashining
shakllanishi uchun yo‘lboshchi vazifasini o‘taydi. Eng asosiysi, bola hayotiy
vaziyatlarning o‘yin jarayonida ijobiy tus olishi va “ertakning yaxshilik bilan
tugashi” bo‘yicha tajribaga ega bo‘ladi.
Bolalar bilan qum o‘yinini tashkil etish shartlari
Bolaning hoxish-istagi;
Tarbiyachining mashg‘ulot uchun maxsus tayyorgarligi va ijobiy yondoshuvi;
Bolaning quruq qumga allergiyasi bo‘lmasligi hamda teri kasalliklari va tilingan
yaralardan holisligi.
“Pedagogik qumdon” jihozlari
Qum o‘yini uchun avvalambor “qumdon” kerak bo‘ladi-bu suv o‘tkazmaydigan
yog‘och quti yoki turli hil shakldagi plastik, lekin korrekstion ishlar uchun
to‘rtburchak yoki doira shaklida bo‘lishi maqsadga muvofiq bo‘ladi, idishning tubi
va yon qismlari ko‘k yoki havorang bo‘lishi lozim.
Yon qismlarning balandligi 10 sm dan past bo‘lmasligi kerak. Tayyorlov guruhlari
uchun qumdonlarning o‘lchami 90x70 sm bo‘lishi kerak, ulardagi qumni 2 qismga
ajratish mumkin: ho‘l va quruq. Yakka mashg‘ulotlar uchun bir nechta to‘g‘ri
to‘rtburchak shakldagi elim idishlardan foydalanish mumkin. Qumdonlarning
qopqoqlari bo‘lishi kerak, ularni shunday joylashtirish kerakki, osonlik bilan
tozalash ishlarini olib borish va bolalar qumdonning har tarafidan kela olishlari
mumkin bo‘lishi lozim.
Qum San M va Qlari me’yorlariga mos bo‘lishi kerak, sariq yoki och jigarrrang
tusda bo‘lishi lozim, sertifikatlangan, qum o‘rtacha hajmda bo‘lishi kerak. Qumdon
qumbilan 3/1 qismi to‘ldiriladi. Qumni ishlatishdan avval elakdan o‘tkazish, yuvish
va zararsizlantirish va duxovkada yoki kvarstda ishlov berish lozim. Qumni bir
haftadan kam bo‘lmagan vaqtda zararsizlantirish kerak. Oxirgi kvarstlangan vaqti
yorliqqa yozib qo‘yilishi kerak. Xo‘l qumni mashg‘ulot so‘nggida quritib, tekislash
lozim va ustini namlab qo‘yish kerak.
O‘yin jihozlarini tanlash (teshikli plastik idishlarda saqlanadi)
ketmoncha, belkurak, elak, voronka, enli mo‘yqalamlar;
turli kattalikdagi turli-tuman plastik shakllar (geometrik shakllar, odamlar,
hayvonlar, transport vositalarini aks ettirgan shakllar hamda xamir uchun
mo‘ljallangan qoliplar);
turli jins va yoshdagi insonlarni tasvirlovchi kichik hajmdagi o‘yinchoqlar
(balandligi 5-10 m.); turli hayvon va o‘simliklar; transport kabilar;
o‘yinchoqli idish-tovoqlar to‘plami;
turli bino va qurilmalar;
tosh, chig‘anoq, daraxt shoxi, katta tugmacha kabi tashlandiq materiallar; ertak
qahramonlari.
Qum o‘yinlarini tashkillashtirish va tayyorgarlik ko‘rish bo‘yicha umumiy
tavsiyalar
Qumda o‘ynaladigan o‘yinlar kichik guruhlarda o‘tkaziladi. Bunda tarbiyachi
ayniqsa, yangi kelgan bolaga alohida e’tibor qaratishi shart. Bolalarda
tengdoshlariga taqlid qilish xususiyati kuchli bo‘lganligi sababli, mazkur kichik
guruhlarda maktabgacha ta’lim tashkilotiga ko‘nikkan bolalarning bo‘lishi muhim
ahamiyatga ega.
Birinchi mashg‘ulotlarni tashkil etishda uning muddatini chegaralash va aniq
qoidalarga rioya etilishini talab qilish shart emas.
Kattalar bolaning qum bilan o‘ynash jarayonini diqqat bilan kuzatib borishi, bolada
qumga nisbatan salbiy munosabat yoki charchash holati kuzatilganda, o‘yinni
ehtiyotkorlik bilan to‘xtatishi tavsiya etiladi.
Tarbichi bolaga dastavval qum bilan o‘ynash bo‘yicha yo‘l-yo‘riq ko‘rsatadi.
So‘ngra bola bu harakatlarga taqlid qiladi va mustaqil o‘ynay boshlaydi. O‘yin
jarayonida qat’iy tartibqoidalarga buysunish talab qilinmaydi, aksincha, kattalar
dastavval bolaning xohish-istaklariga moslashishlari maqsadga muvofiq.
Qum bilan o‘ynash jarayonining boshlanishi va yakunida salomlashish va
xayrlashish an’anasi o‘zaro kelishib olinadi (birorta musiqa, tovush yoki qum
soatdan foydalanish va h.k.).
Birinchi va ikkinchi mashg‘ulot davomida bolalarga hamma o‘yinchoqlar
ko‘rsatilmaydi, dastlab bola qo‘llari va belkurak, enli mo‘yqalam yordamida sodda
harakatlarni etarlicha egallib olishi kerak.
Bola bog‘chaga o‘zining sevgan o‘yinchoqlaridan birini olib kelishi maqsadga
muvofiq. Bu o‘yinchoq 10-15 sm balandlikda bo‘lishi, sanitar ishlov berish
talablariga mos bo‘lishi kerak. Bolaning xohishiga ko‘ra guruhdagi boshqa
o‘yinchoqdan ham foydalanish mumkin. Mazkur o‘yinchoq bolaning qumda
o‘ynash jarayonida hamroh bo‘ladi.
Nazorat uchun savollar
1. Suvning ahamiyatini gapirib bering.
2. Suv bilan chiniqtish haqidagi fikringiz?
3. Akvametod usulini tushuntiring.
4. Qum bilan o‘ynaladigan o‘yinlar boshqalardan nimasi bilan ajralib turadi?
5. Qum bilan o‘ynaladigan o‘yinlar yo‘nalishlari?
6. Bolalar bilan qum o‘yinini tashkil etish shartlari
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM
VAZIRLIGI
Jizzax viloyati kasbiy ta’limni rivojlantirish va muvofiqlashtirish hududiy
boshqarmasi
Jizzax viloyati Baxmal 2-son pedagogika kolleji
MTTda sog‘lomlashtirish ishlari
O‘quv amaliyotidan
Baholash vositalari
Maxsus fanlar kafedrasi mudiri :
Ishquvatov G‘
O‘qituvchi :
Ishquvatov G‘
Baholash mezoni
Oraliq (yozma, og‘zaki) nazoratda talaba bilimini baholashda quyidagi
talablar qo‘yiladi:
Baho
Talaba bilimi va malakasiga talablar
5
A’lo
Savollardagi mavzularning barchasiga asoslangan, ilmiy
xatoliklarga yo‘l qo‘yilmagan holda javoblar beradi, mavzu
materiali mohiyatini to‘la tushunib yetgan bo‘ladi, ijodiy fikr
yuritadi, mustaqil mushohada qiladi, nazariy bilimlarni amalda
qo‘llashga misollar keltira oladi, xulosa va qarorlar qabul
qilishda faol bo‘ladi, material bo‘yicha to‘la tasavvurga ega
bo‘ladi va talaba ilmiy-uslubiy maqolalar yozishga loyiq bo‘ladi
hamda amaliy, laboratoriya, seminar mashg‘ulotlar va mustaqil
ta’lim topshiriqlari bajarishi shuningdek mashg‘ulotlarda faol
ishtirok etagan deb topilganda.
Savollarning barchasiga to‘liq javob beradi, juz’iy xatoliklarga
yo‘l qo‘ymaydi. Material mohiyatni tushunib yetgan bo‘ladi,
ijodiy fikr yurita oladi, nazariy bilimlarni amaliy ahamiyatini
anglab yetgan bo‘ladi, material bo‘yicha tasavvurga ega bo‘lsa
4 Yaxshi qo‘shimcha adabiyotlardan mustaqil foydalana olish qobiliyatiga
hamda amaliy, laboratoriya, seminar mashg‘ulotlar va mustaqil
ta’lim topshiriqlari bajarishi hamda mashg‘ulotlardagi yaxshi
ishtirokni inobatga olgan deb topilganda
Savollarga javoblar yozadi, yo‘l qo‘ygan xatolari juz’iy xatolar
bo‘lmaydi, material mohiyatini tushungan bo‘ladi, nazariy
bilimlarni amaliy ahamiyatini anglagan bo‘ladi, mavzular
bo‘yicha tasavvurga ega bo‘ladi va auditoriya mashg‘ulotlariga
3 Qoniqarli to‘liq qatnashgan bo‘ladi hamda fan (mavzu) bo‘yicha tasavvurga
ega hamda amaliy, laboratoriya, seminar mashg‘ulotlar va
mustaqil ta’lim topshiriqlari bajarishi hamda mashg‘ulotlarda
ishtirok etib topshiriqlarni o‘qituvchi yordamida to‘g‘ri bajaradi
deb topilganda
Savollarga javob berishga qiynaladi, material mohiyatini
tushunmaydi, tasavvuri sayoz bo‘ladi, nazariy bilimlarni
amaldagi ahamiyatni anglab yetmaydi, savollarni ko‘pchiligiga
javob bera olmaydi va darslarga muntazam qatnashmagan
2 Qoniqarsiz bo‘laydi hamda fan (mavzu) bo‘yicha tasavvurga ega emas
hamda amaliy, laboratoriya,
seminar
mashg‘ulotlar
va mustaqil ta’lim
topshiriqlari bajarishi hamda mashg‘ulotlardagi topshiriq-larning
shartini to‘g‘ri tushunib ularni bajara olmaydi deb topilganda
Oraliq (test) nazoratda talaba bilimini baholashda quyidagi talablar qo‘yiladi:
Baho
5
4
3
2
Talaba bilimi va malakasiga talablar
A’lo
Talaba test savollarining 90%dan yuqorisiga to‘g‘ri javob
beradi hamda amaliy, laboratoriya, seminar mashg‘ulotlar va
mustaqil ta’lim topshiriqlari bajarishi shuningdek
mashg‘ulotlarda faol ishtirok etagan deb topilganda.
Yaxshi
Talaba test savollarining 89,9%dan 70% gacha to‘g‘ri javob
beradi hamda amaliy, laboratoriya, seminar mashg‘ulotlar va
mustaqil ta’lim topshiriqlari bajarishi hamda
mashg‘ulotlardagi yaxshi ishtirokni inobatga olgan deb
topilganda
Talaba test savollarining 69,9%dan 60% gacha to‘g‘ri javob
beradi hamda amaliy, laboratoriya, seminar mashg‘ulotlar va
Qoniqarli mustaqil ta’lim topshiriqlari bajarishi hamda mashg‘ulotlarda
ishtirok etib topshiriqlarni o‘qituvchi yordamida to‘g‘ri
bajaradi deb topilganda
Talaba test savollarining 59,9% dan kamiga to‘g‘ri javob
beradi hamda amaliy, laboratoriya, seminar mashg‘ulotlar va
ta’lim
topshiriqlari
bajarishi
hamda
Qoniqarsizmustaqil
mashg‘ulotlardagi topshiriq-larning shartini to‘g‘ri tushunib
ularni
bajara
olmaydi
deb
topilganda
Yakuniy (yozma, og‘zaki) nazoratda talaba bilimini baholashda quyidagi
talablar qo‘yiladi:
Baho
5
A’lo
Talaba bilimi va malakasiga talablar
Savollardagi mavzularning barchasiga asoslangan, ilmiy
xatoliklarga yo‘l qo‘yilmagan holda javoblar beradi, mavzu
materiali mohiyatini to‘la tushunib yetgan bo‘ladi, ijodiy fikr
yuritadi, mustaqil mushohada qiladi, nazariy bilimlarni amalda
qo‘llashga misollar keltira oladi, xulosa va qarorlar qabul qilishda
faol bo‘ladi, material bo‘yicha to‘la tasavvurga ega deb topilganda.
Savollarning barchasiga to‘liq javob beradi, juz’iy xatoliklarga
yo‘l qo‘ymaydi. Material mohiyatni tushunib yetgan bo‘ladi, ijodiy
fikr yurita oladi, nazariy bilimlarni amaliy ahamiyatini anglab
4 Yaxshi
yetgan bo‘ladi, material bo‘yicha tasavvurga ega bo‘lsa
qo‘shimcha adabiyotlardan mustaqil foydalana olish qobiliyatiga
ega deb topilganda
Savollarga javoblar yozadi, yo‘l qo‘ygan xatolari juz’iy xatolar
bo‘lmaydi, material mohiyatini tushungan bo‘ladi, nazariy
bilimlarni amaliy ahamiyatini anglagan bo‘ladi, mavzular bo‘yicha
3 Qoniqarli
tasavvurga ega bo‘ladi va auditoriya mashg‘ulotlariga to‘liq
qatnashgan bo‘ladi hamda fan (mavzu) bo‘yicha tasavvurga ega
deb topilganda
Savollarga javob berishga qiynaladi, material mohiyatini
tushunmaydi, tasavvuri sayoz bo‘ladi, nazariy bilimlarni amaldagi
2 Qoniqarsiz ahamiyatni anglab yetmaydi, savollarni ko‘pchiligiga javob bera
olmaydi va darslarga muntazam qatnashmagan bo‘laydi hamda fan
(mavzu) bo‘yicha tasavvurga ega emas deb topilganda
Yakuniy(test) nazoratda talaba bilimini baholashda quyidagi talablar
qo‘yiladi:
Baho
5
4
A’lo
Yaxshi
Talaba bilimi va malakasiga talablar
Talaba test savollarining 90%dan yuqorisiga to‘g‘ri javob
berganda. Test savollari joriy semestrdagi mavzularning
barchasini qambrab olgan bo‘lishi lozim va talaba test materiali
mohiyatini to‘la tushunib yetgan bo‘ladi, ijodiy fikr yuritadi,
mustaqil mushohada qiladi, nazariy bilimlarni amalda qo‘llaydi,
xulosa va qarorlar qabul qilishda faol bo‘ladi, test material
bo‘yicha to‘la tasavvurga ega deb topilganda.
Talaba test savollarining 89,9%dan 70%gachasiga to‘g‘ri javob
berishi lozim. Test savollari joriy semestrdagi mavzularning
barchasini qambrab olgan bo‘lishi lozim va talaba test materiali
mohiyatini tushunib yetgan bo‘ladi, test savollariga javob
berishda o‘zining fikr va mulohazalariga tayanadi, nazariy
bilimlarni amaliy ahamiyatini anglab yetgan bo‘ladi, test
material bo‘yicha yaxshi tasavvurga ega deb topilganda
Talaba test savollarining 69,9%dan 60%gachasiga to‘g‘ri javob
berishi lozim. Test savollari joriy semestrdagi mavzularning
barchasini qambrab olgan bo‘lishi lozim va talaba test material
3 Qoniqarli
mohiyatini tushungan bo‘ladi, nazariy bilimlarni amaliy
ahamiyatini anglagan bo‘ladi, test material bo‘yicha o‘rtacha
tasavvurga ega deb topilganda
Talaba test savollarining 59,9%dan kamiga to‘g‘ri javob
berganda. Test savollari joriy semestrdagi mavzularning
barchasini qambrab olgan bo‘lishi lozim va talaba test savollarga
2 Qoniqarsiz javob berishga qiynaladi, material mohiyatini tushunmaydi,
tasavvuri sayoz bo‘ladi, nazariy bilimlarni amaldagi ahamiyatni
anglab yetmaydi, test savollarni kattf qismiga javob bera olmaydi
deb topilganda
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS
TA’LIM VAZIRLIGI
Jizzax viloyati kasbiy ta’limni rivojlantirish va muvofiqlashtirish hududiy
boshqarmasi
Jizzax viloyati Baxmal 2-son pedagogika kolleji
MTTda sog‘lomlashtirish ishlari
O‘quv amaliyotidan
Vizual didaktik materiallar
Maxsus fanlar kafedrasi mudiri :
Ishquvatov G‘
O‘qituvchi :
Ishquvatov G‘
Vizual-didaktik resurslar
Sportjixozlari
Saflanish va qayta saflanish mashqlari
Asosiy harakat mashqlari
URM mashqlari
Ertalabki badantarbiya mashqlari
jismoniy daqiqalar
Harakatli o‘yinlar
Poyezd o‘yini
Koptokni quvib yet
Otma tayoq
Merganlar o‘yini.
«Oq terakmi, ko‘k terak»
Xo‘rozlar jangi.
“Aniq nishonga tushirish” o‘yini
Sport bayramlari
Chiniqtirish tadbirlari
“Akvamed”va”Qum oyin”lari
Oraliq nazorat savollar
Variant
1. Ko‘rsatilgan qaysi tushuncha harakatga o‘rgatish va jismoniy sifatlarni
tarbiyalashda pedagogik jarayonni bildiradi?
A. Sport; B. Jismoniy tarbiya; S. Jismoniy madaniyat; D.Jismoniy rivojlanish.
2. Respublikamizda jismoniy tarbiya tizimi necha bosqichda olib boriladi?
A. 5; B. 4; S. 7; D. 6.
3. Milliy modelimizning mohiyati nimadan iborat?
A. Komil inson va etuk malakali mutaxassislarni tayyorlash; B. Etuk sportchilarni
tayyorlash; S. Olimpiadaga sportchilarni tayyorlash; D. O‘quvchilarni jismoniy
tarbiyaga qiziqtirish.
4. Qaysi tamoyil vrach, pedagog va shug‘ullanuvchining o‘zaro hamkorligini
talab etadi?
A. Shaxsni har tomonlama kamol toptirish tamoyili;
B. Jismoniy tarbiyaning sog‘lomlashtirishga yo‘naltirilgan tamoyili;
S. Jismoniy tarbiyaning mehnat va harbiy amaliyot bilan aloqasi tamoyili;
D. Barcha javoblar to‘g‘ri.
5. Jismoniy tarbiyaning o‘ziga xos metodlariga quyidagilarning qaysi biri
taalluqli?
A. O‘yin metodi; B. Musobaqa metodi; S. Ko‘rgazmali his qilish va tezkor xabar
metodi; D. Qat’iy tartiblashtirilgan mashqlar, o‘yin va musobaqa metodi.
6. Qaysi tamoyil jismoniy tarbiya jarayonidagi oldingi mashg‘ulotni iziga
tushishini ta’minlashni talab qiladi?
A. Ko‘rsatmalilik tamoyili; B. Uzluksizlik tamoyili;
S. Bajara olish va individuallashtirish; D. Onglilik va faollilik.
7. Mashqlar texnikasining fazoviy xarakteristikasiga nimalar kiradi?
A. Gavda holati, harakat traektoriyasi; B. Gavda holati;
S. Mashqlarning shakli; D. Tashqi kuchlar.
8. Jismoniy mashqlarning shakli quyidagilarning qaysisini o‘z ichiga oladi?
A. Harakatning ichki va tashqi tuzilishi; B. Harakat faoliyati qismlarining to‘plami;
S. Jismoniy mashqlarni bajarish jarayonida insonda sodir bo‘ladigan
qiyinchiliklarni engish darajasi; D. Jismoniy mashqlarning koordinatsion qiyinligi.
9. Quyidagi ko‘rsatilgan metodlardan qaysi biri tashkil topgan texnikani
dastlabki mustahkamlashga yordamlashadi?
A. Tanlangan mashqlar metodi; S. Yaxlit bajariladigan mashq metodi;
B. Bo‘lak-bo‘lak qilib o‘rgatiladigan mashqlar metodi; D. Standart takrorlash.
10. Jismoniy ta’lim tushunchasi mazmunining asosini nima tashkil etadi?
A.Maxsus jismoniy tarbiya bilimlarini shakllantirish;B. Hayotiy zarur harakat
ko‘nikma malakalari va ular bilan bog‘liq bo‘lgan bilimlarni egallash; S. Inson
organizmi shakli va funksiyasini garmonik rivojlantirish; D. Jismoniy shakllarni
o‘rganish.
Variant
1. Harakat malakasi o‘rganish natijasi sifatida ...
A. Bu harakatning avtomatlashgan harakatlar asosida yuzaga kelish shaklidir.
B. Bu harakatni ko‘p marotaba takrorlashdir. S. Harakatning salbiy ko‘chishidir. D.
Harakatning ijobiy ko‘chishidir.
2. O‘rgatish jarayonining bosqichlari bu ...
A. Tayyorlov, asosiy, yakuniy. B. Dastlabki, chuqurroq, mustahkamlash.
S. Zamin yaratish, tahlil qilish. D. Boshlang‘ich, mukammal.
3. Quyidagi dam olish oraliqlaridan qaysi biri navbatdagi yuklamaga
organizmning ish qobiliyatini to‘liq tiklanishini ta’minlaydi?
A. To‘liq. B. Qattiq. S. Minimal-maksimal. D. To‘liq bo‘lmagan, submaksimal.
4. Quyidagi mashqlar turkumlaridan qaysi biri ko‘p tarqalgan va amaliy
jihatdan qo‘llaniladi?
A. Anatomik belgilari bo‘yicha turkumlanishi. B. Tuzilish belgilari bo‘yicha
turkumlanishi.S. Insonning harakat sifatlariga bo‘lgan talablari bo‘yicha
turkumlanishi. D. Ish shiddati bo‘yicha turkumlanishi.
5. Jismoniy mashqlarni bajarishda yuklama nimani xarakterlaydi?
A. Bajarilgan ish hajmini.
B. Organizmda sodir bo‘ladigan o‘zgarishlarni.
S. Jismoniy mashqlarning mazmunini.
D. Vaqt birligida bajarilgan ishning miqdorini.
6. Yuklamaning ichki tomonini quyidagilardan qaysi biri aks ettiradi?
A. Bosib o‘tilgan masofaning miqdori. B. Harakat tezligi. S. Organizmdan ter
ajralib chiqishi. D. Mashq bajarishda organizmda sodir bo‘ladigan funksional
o‘zgarishlar.
7. Harakat ko‘nikmasi o‘rgatish natijasi sifatida ...
A. Harakatning avtomatlashgan shaklidir.
B. Harakatning berilgan dasturdan farqli shaklidir.
S. Kishi harakat imkoniyatlarini amalga oshirish faoliyatining avtomatlashmagan
shaklidir.
D. Harakatlar bajarilishining variativligi va nostandartligidir.
8. Harakat faoliyatini o‘qitish jarayonida qanday vazifalar hal qilinadi?
A. Jismoniy sifatlarni rivojlantirish. B. Sog‘lomlashtirish, ta’lim, tarbiya. S.
Tarbiyalash. D. Kishi harakat imkoniyatlarini amalga oshirish faoliyatining
avtomatlashmagan shaklidir.
9. Dastlabki o‘rganish bosqichining maqsadi:
A.O‘rganilayotgan harakatlarning qonuniyatlarini yanada chuqurroq tushunish.
B. Texnikaning asosiy variantini o‘zlashtirish.
S. Harakatlarni to‘liq bajarishga erishish.
D. Harakat faoliyatini uning asosiy variantida umumiy tarzda bajarish malakasini
tarkib toptirish.
10. Chuqurroq o‘rganish bosqichining vazifasi:
A. Harakatli mashqlarni maksimal darajada jismoniy kuch sarf etgan holda
mukammal egallashni ta’minlash. B. Mashqlarni xatosiz bajarish. S. Harakat
amallarini to‘laligicha aniq, erkin va bir-biridan uzmay bajarishga erishish. D.
keraksiz harakatlarni, muskullarning keraksiz darajada kuchlanishini yo‘q qilish.
Variant
1. Kasbiy-amaliy jismoniy madaniyatga nimalar kiradi?
A. Ishlab chiqarish tayyorgarligi va harbiy amaliy. B. Sog‘lomlashtirish-qayta
tiklash jismoniy madaniyati. S. Sport. D. Jismoniy madaniyat bazasi.
2. Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun jismoniy tarbiyaning vazifalari....
A. Tarbiyalash, o‘rgatish, mustahkamlash. B. Sog‘lomlashtirish, mustahkamlash.
S. Sog‘lomlashtirish, ta’lim, tarbiya. D. O‘rgatish, ko‘nikma hosil qilish.
3. Quyidagi vazifalar ichidan maxsus ta’lim vazifasiga taalluqlisini ko‘rsating:
A. Sog‘liqni mustahkamlash. B. Hayotda kerakli harakat, ko‘nikma va malakalarni
tashkil toptirish va takomillashtirish. S. Ahloqiy tarbiya vazifalari.D. Tarbiyalash,
o‘rgatish, mustahkamlash.
4. Yuklama zichligi nima bilan belgilanadi?
A.Umumiy va ishchi vaqtning tengligi. B. Umumiy va ishchi vaqt farqi. S.
Umumiy vaqtni ishchi vaqtga munosabati. D. Ish vaqtini umumiyga munosabati.
5. Dastlabki o‘rgatish bosqichining metodlari bu ...
A. So‘z, ko‘rgazmali, amaliy. B. So‘z, aylanma mashq.
S. Ko‘rgazmali, o‘yin. D. O‘yin, musobaqa, so‘z.
6. Maktabgacha yoshdagi bolalarning individual xususiyatlari bu ...
A. Mushak guruhlarining taranglashishi va bo‘shashishi.
B. Asab tizimining tugallanmaganligi. S. Bo‘y o‘sishi.
D. Bo‘yi, tana og‘irligi ko‘rsatkichlarining ahamiyatli ravishda o‘zgarishi.
7. Birinchi bolalik yillarini qaysi yoshlar o‘z ichiga oladi?
A. Tug‘ilgandan to 1 yoshgacha. B. 4-6 yoshgacha. S. 1 dan 3 yoshgacha. D. 3-4
yosh.
8. Maktabgacha yoshdagi bolalar mashg‘ulot jarayonida dastur bo‘limlarida
qo‘llaniladigan asosiy bo‘limlar?
A. Futbol, gimnastika, harakatli o‘yinlar. B. Suzish, basketbol, voleybol. S. Kurash,
basketbol, gimnastika. D. Harakatli o‘yinlar, engil atletika, gimnastika.
9. Maktabgacha yoshdagi bolalar bilan mashg‘ulot jarayonida qo‘llaniladigan
metodlar?
A. qat’iy tartiblashtirilgan. B. O‘yin va musobaqa. S. Aylanma. D. Amaliy.
10. Qaysi javobda sog‘lomlashtirishga yo‘naltirilgan vazifa to‘g‘ri berilgan?
A. To‘g‘ri qaddi-qomatni shakllantirish. B. Harakat sifatlarini tarbiyalash.
S. Muvozanatni saqlash mashqlari orqali qo‘rqmaslikni tekshirish
D. Balandlikka sakrashni takomillashtirish.
Variant
1. Ishlab chiqarish jismoniy tarbiyasi qanday shakllarda namoyon bo‘ladi?
A. Kirish gimnastikasi; jismoniy tarbiya tanaffusi, jismoniy tarbiya daqiqasi, faol
dam olish tanaffuschasi. B. ertalabki gigienik gimnastika, katta tanaffusdagi
o‘yinlar.S. Mashg‘ulotgacha gimnastika, faol dam olish tanaffuschasi.D. ertalabki
badan tarbiya, katta tanaffusdagi o‘yinlar.
2. Kirish gimnastikasi mashqlari qanday mashqlardan iborat bo‘ligshi kerak?
A. Yordamchi mashqlardan. B. Tayyorlov mashqlaridan.
S. Maxsus mashqlardan. D. Rivojlantiruvchi mashqlardan.
3. Mehnat bilan bog‘liq kasbiy tayyorgarlik bilan harbiy amaliy jismoniy
tayyorgarlik bir-biridan qanday farq qiladi?
A. Organizmni chiniqtirish bilan.
B. Jismoniy sifatlarni rivojlantirish bilan.
S. Maqsadi, vazifalari, mazmuni va o‘ziga xos xususiyatlari bilan.
D. Musobaqalarni o‘tkazish bilan.
4. Inson tanasi qanday yo‘nalishda harakat qiladi?
A. Pastga-yuqoriga, oldinga-orqaga, o‘ngga-chapga. B. Oldinga-orqaga.
S. O‘ngga-chapga. D. Yuqoriga.
5. Mashg‘ulot yuklamalarini ortib borishi jarayonida nima o‘zgaradi?
A. Metodlar. B. Prinsiplar. S. Sharoit. D. Yuklamalarning hajmi va shiddati.
6. Mashg‘ulot jarayonining qanday sikllari mavjud?
A. Katta. B. Katta va kichik. S. Yarim yillik. D. Bir haftalik.
7. Mukammal o‘rganish bosqichining maqsadi ....
A. Ilgari hosil qilingan qo‘pol malakani aniq,butun qismlarigacha qayta ishlab
chiqilgan malaka darajasiga etkazish.
B. Harakatli mashqlarni maksimal darajada jismoniy kuch sarf etgan holda
mukammal egallashni ta’minlash
S. Keraksiz harakatlarni, muskullarning keraksiz darajada kuchlanishini yo‘q qilish.
D. Mashqlarni xatosiz bajarish.
8. Harakatlarni mustahkamlash va yanada takomillashtirish bosqichining
vazifasi bu...
A. O‘rganilayotgan harakatlarning qonuniyatlarini chuqurroq tushunish.
B. Harakatlarni to‘la bajarishga erishish.
S. Keraksiz harakatlarni, muskullarning keraksiz darajada kuchlanishini yo‘q
qilish. D. Harakatli mashq texnikasini mustahkamlash bilan birga uning qismlarini
yana ham aniq bajarishga o‘rgatish.
9. Maktabgacha yoshdagi bolalarda qaysi jismoniy sifatlarni rivojlantirish
muhim?
A. Chidamlilik, kuch. B. Kuch, tezkorlik.
S. egiluvchanlik, chaqqonlik. D. Tezkorlik, chaqqonlik.
10. ekstropolyasiya bu ....
A. Harakatli mashq texnikasini mustahkamlash bilan birga uning qismlarini yana
ham aniq bajarishga o‘rgatishdir.
B. Ilgari hosil qilingan qo‘pol malakani aniq,butun qismlarigacha qayta ishlab
chiqilgan malaka darajasiga etkazish.
S. Organizmning harakat funksiyasi boshqarilayotganda yuzaga kelgan vazifalarni
asab tizimida orttirilgan tajribalar asosida hal etish qobiliyatidir.
D. Harakat malakalarining bir xilda ko‘p marta takrorlanishi oqibatida yuzaga
kelgan avtomatlashgan harakatlardir.
Yakuniy nazorat savollar
Variant
1. “Portlash” kuchi deb nimaga aytiladi?
A.Harakat amallarini bajarish jarayonida mushaklar kuchining namoyon
bo‘lishiga; B. Mushaklar kuchlanishi oqibatida tashqi qarshilikni engish yoki unga
qarshilik ko‘rsatish qobiliyatidir;
S. Kuch qobiliyatlari faol sport yo‘nalishida rivojlanayotgan mashg‘ulot
samarasidir;
D. Kuchning yuqori ko‘rsatkichlarini kam vaqt ichida namoyon etish
qobiliyatlaridir.
2. Mutloq kuch deb nimaga aytiladi?
A. Inson kuchi potensialini tavsiflaydi va izometrik tartibda cheklanmagan vaqtda
maksimal erkin mushak harakatining kattaligi bilan yoki ko‘tarilgan yukning eng
yuqori og‘irligi bilan o‘lchanadi;
B. Mutloq kuch kattaligining jism massasiga nisbatan munosabati bilan, ya’ni
jismning bir kilo og‘irligiga to‘g‘ri keladigan kuch kattaligi bilan baholanadi;
S. Mushaklarning ishchi gipertrofiyasida mushak tolalari miofibrillari soni va hajmi
ko‘payishi sarkoplazmatik oqsillar konsentratsiyasiga mutloq kuch deb ataladi;
D. Kuch imkoniyatlari shug‘ullanayotganlarning yoshi va jinsi shuningdek,
yashash tartibi, harakat faolligining xususiyati, tashqi muhit sharoitlariga mutloq
kuch deb ataladi .
3. Nisbiy kuch deb nimaga aytiladi?
A. Mushaklarning ishchi gipertrofiyasida mushak tolalari miolfibrillari soni va
hajmi ko‘payishi, sarkoplazmatik oqsillar konsentratsiyasiga mutloq kuch deb
ataladi
B. Kuch imkoniyatlari shug‘ullanayotganlarning yoshi va jinsi shuningdek,
yashash tartibi, harakat faolligining xususiyati, tashqi muhit sharoitlariga mutloq
kuch deb ataladi
S. Mutloq kuch kattaligining jism massasiga nisbatan munosabati bilan, ya’ni
jismning bir kilo og‘irligiga to‘g‘ri keladigan kuch kattaligi bilan baholanadi
D. Inson kuchi potensialini tavsiflaydi va izometrik tartibda cheklanmagan vaqtda
maksimal erkin mushak harakatining kattaligi bilan yoki ko‘tarilgan yukning eng
yuqori og‘irligi bilan o‘lchanadi
4. Kuch chidamliligi deb nimaga aytiladi?
A. Tashqi qarshilikni engib o‘tish qobiliyatiga;
B. Charchoqni engib o‘tish qobiliyatiga;
S. Tashqi qarshilikka uzoq vaqt bardosh berish yoki unga qarshi turish qobiliyatiga;
D. Maksimal quvvatda ish bajarish qobiliyatiga.
5. Kuch qobiliyati ko‘proq qaysi rejimda bajariladi?
A. Statik; B. Dinamik; S. Atsiklik; D. Siklik.
6. Harakat reaksiyasining latent vaqti, ayrim harakatlar tezligi, harakatlar
chastotasi – quyidagilar tezlik qobiliyatining asosiy .....hisoblanadi
A. Tezlikning tamoyillari; B. Tezlikning formalar (shakllari) ;
S. tezlikning vazifalari; D. Barcha javoblar to‘g‘ri.
7. Oddiy reaksiya bu.................
A. Xabar berilgan vaqtdan boshlab mushak faolligining birinchi belgilari;
B. Harakat boshlangunga qadar mushaklarda elektr faolligining paydo bo‘lishi;
S. Oldindan ma’lum bo‘lgan signalga ilgaridan ma’lum bo‘lgan harakatlar bilan
javob berish;
D. Barcha javoblar to‘g‘ri .
8. Tezlik qobiliyati ko‘proq qaysi rejimda bajariladi?
A. Statik ; B. Dinamik ; S. Atsiklik; D. Siklik.
9. Tezlik qobiliyati qaysi masofalarda rivojlanadi?
A. Qisqa; B. Uzoq; S. Marofon; D. O‘rta .
10. Reaksiya tezkorligini oshirishda mashqlar necha bosqichda olib boriladi?
A. 2 bosqichda; B. 3 bosqichda; S. 4 bosqichda; D. 5 bosqichda.
Variant
1. Chidamlilik ko‘proq qaysi davrda namoyon bo‘ladi?
A. Tayyorgarlik davrida; B. Musobaqa davrida;
S. O‘tish davrida ; D. To‘g‘ri javob yo‘q.
2. Chidamlilik ko‘proq qaysi sharoitda rivojlanadi?
A. Aerob; B. Anaerob; S. Glikolitik; D. Aralash.
3. Chidamlilik sifatining to‘g‘ri ta’rifini ko‘rsating.
A. erta charchab qolmaslik qobiliyati;
B. Biror bir faoliyatda irodaning uzoq muddat namoyon bo‘lishi;
S. Biror bir faoliyatda charchoqqa qarshilik ko‘rsatish qobiliyati;
D. To‘g‘ri javob A va B.
4. Sportchida musobaqa chidamliligini tarbiyalashda ko‘pincha qaysi uslublar
ishlatiladi?
A. Aylanma mashg‘ulot uslubi;
B. Aerob va anaerob tartibda intervalli (dam olish oralig‘i bilan mashg‘ulotlar
uslublari) ;
S. Bir tekis yoki o‘zgaruvchan yuklama bilan uzoq vaqt davom etadigan mashqlar
uslubi; D. Modelga butun yoki yaqinlashtirilgan uslublar.
5. Umumiy chidamlilik deb nimaga aytiladi?
A. Umumiy chidamlilik deb ishni bajarish samaradorligini pasaytirmasdan o‘rtacha
quvvatda uzoq vaqt bajarish qobiliyatiga aytiladi;
B. Umumiy chidamlilik deb ishni shiddatini sezilarli darajada pasaytirmasdan uzoq
vaqt bajara olish qobiliyatiga aytiladi;
S. Umumiy chidamlilik deb hamma mushak apparati ishtirok etuvchi uzoq vaqtli
ishda charchashga qarshi turish qobiliyatiga aytiladi;
D. Umumiy chidamlilik deb uzoq vaqt davomida mushak ishlarini bajarish kuni va
barqarorlikda bajarish qobiliyatiga aytiladi.
6. Sportchining kuch chidamliligini tarbiyalovchi asosiy vosita bo‘lib,,,,
A. Siklik sport turlari mashqlar;
B. Umumiy tayyorgarlik va maxsus tayyorgarlik mashqlari;
S. Uzoq vaqt davom etadigan o‘zgaruvchan rejimda bajarilishi;
D. Musobaqaga yaqinlashtirilgan mashqlar.
7. egiluvchanlik bu - ...
A. Harakat boshlangunga qadar mushaklarda elektr faolligining paydo bo‘lishi;
B. Harakat-tayanch apparatining majmuaviy morfologik xususiyati bo‘lib, inson
gavdasining alohida bo‘g‘imlaridagi bir-biriga nisbatan bo‘lgan harakatdir;
S. Harakatning eng katta amplitudasi bo‘lib, ya’ni gavdaga, harakatlanayotgan
qo‘shimcha tashqi kuchning ta’siridir.
D. Harakatning katta amplitudasiga erishgan inson qobiliyati bo‘lib, bo‘g‘imlardan
o‘tuvchi mushak guruhlarining qisqarishi tufayli paydo bo‘ladi.
8. Inson gavdasining hamma bo‘g‘imlaridagi harakatchanlik bo‘lib, yuqori
amplitudada turli harakatlarni bajarish, bu - .... .
A. Umumiy egiluvchanlik; B. Maxsus egiluvchanlik;
S. Faol egiluvchanlik; D. Sust egiluvchanlik.
9. Barcha cho‘zilish mashqlari mushaklarning ishlash tartibiga ko‘ra necha
guruxga bo‘linadi?
A. 2; B. 3; S. 4; D. 5.
10. ..... bu - harakatning eng katta amplitudasi bo‘lib, ya’ni gavdaga,
harakatlanayotgan qo‘shimcha tashqi kuchning ta’siridir.
A. Umumiy egiluvchanlik; B. Maxsus egiluvchanlik;
S. Faol egiluvchanlik; D. Sust egiluvchanlik.
Variant
1. Mashg‘ulot yuklamalarini ortib borishi jarayonida nima o‘zgaradi?
A. Yuklamalarning hajmi va shiddati; B. Tamoyillar;
S. Usul va vositalar; D. Sharoit.
2. Mashg‘ulot jarayonining qanday sikllari mavjud?
A. Katta; B. Katta va kichik; S. Yarim yillik; D. Bir xaftalik.
3. Kichik (mikro) sikllar qancha vaqt davom etadi?
A. 1 oy; B. 6 oy; S. 1 yil; D. 1 xafta.
4. Jismoniy mashqlarni bajarishda yuklamani nima xarakterlaydi?
A. Bajarilganish hajmi; B. Vaqt birligida bajarilgan ishning miqdori;
S. Mashqlar bajarishda organizmda sodir bo‘ladigan funksional aktivlikning hamda
sodir bo‘ladigan qiyinchiliklarni engish darajasi; D. Jismoniy mashqlar.
5. Oddiy harakatlantiruvchi reaksiya tezligini tarbiyalashda qaysi uslublardan
foydalaniladi?
A. Zarbali, harakatlarni bir-biriga qo‘shilib ketish uslublari; B.Dam olish oralig‘i
bo‘lgan va o‘zgaruvchan uslublar; S.Mashqlarni takrorlash va sensor uslublari; D.
qat’iy tartiblashtirilgan mashqlar, o‘yin va musobaqa uslublarining maxsus turlari.
6. Sport etikasi nima bilan aniqlanadi?
A. Musobaqa qonunlari bilan; B. Musobaqa tartiblari va shaxsiy motivlari bilan; S.
Maxsus ruhiy tayyorgarligi bilan; D. Sport musobaqalarining maxsus muammolari
va umumg‘oyaviy xulq tamoyillari bilan.
7. Qaysi hol harakat uyg‘unligini yangidan tashkil qilish imkoniyatiga bog‘liq
emas?
A.Harakat ko‘nikma va malakalarining zaxiralari; B. Asab tizimining
egiluvchanligi; S. Takrorlash soni; D. Kuch mashqlarini rivojlantirish.
8. Murakkab reaksiya xillarini ko‘rsating.
A. Harakatlardagi ob’ektga bo‘ladigan reaksiya va tanlash reaksiyasi; B. elementar
va mantiqiy reaksiya; S. Sensor va premotor reaksiya; D. To‘g‘ri javob A va B.
9. egiluvchanlikning turlarini ko‘rsating:
A.Aktiv va passiv; B.Oddiy va murakkab;
S.Qattiq va ekstremal; D.Barcha javoblar to‘g‘ri.
10. Cho‘zilish mashqlari mushaklarning ishlash tartibiga ko‘ra necha guruhga
bo‘linadi?
A. 2 guruhga; B. 3 guruhga; S. 4 guruhga; D. 5 guruhga.
Variant
1. Qattiq interval qaysi jismoniy sifatlarni tarbiyalaydi?
A. Kuch; B. Tezlik; S. Chidamlilik; D. Chaqqonlik va egiluvchanlik.
2. To‘liq interval qaysi jismoniy sifatlarni tarbiyalaydi?
A.Kuch, tezlik; B.Tezlik,chidamlilik;
S.Chidamlilik, egiluvchanlik; D.Chaqqonlik va egiluvchanlik.
3. Musobaqa natijalari ko‘p hollarda nimaga bog‘liq bo‘ladi?
A. Sportchi musobaqaga qatnashganda uning natijalarini baholash o‘lchamlariga;
B. Sportchi faoliyat motivlariga (sabablar);
S. Sportchining tayyorgarlik darajasiga;
D. Sportchining shaxsiy xususiyatlariga.
4. Sportchilarni ilmiy-metodik ta’minlashda qanday ishlar amalga oshiriladi?
A. Sportchilar to‘g‘risida axborot yig‘ish modellashtirish bilan sport turi bo‘yicha
izlanish;
B. Mashg‘ulot jarayonida ilmiy kuzatishlar olib boriladi;
S. Sportda natijalarning o‘sishini bashorat qilish;
D. To‘g‘ri javob yo‘q.
5. Musobaqa imkoniyatlari quyidagilarning qaysi birida to‘laligicha namoyon
bo‘ladi?
A.Texnik mahorat; B.Jismoniy tayyorgarlik;
S.Musobaqa natijalari; D.Tayyorgarlik musobaqalari.
6. Musobaqa faoliyati andozasi qaerda ishlab chiqiladi?
A.Saralash musobaqalari; B.Nazorat musobaqalari;
S.O‘rganish musobaqalari; D.Tayyorgarlik musobaqalari.
7. Musobaqa imkoniyati qaysi jarayonda amalga oshiriladi?
A. Sport musobaqalarida; B. Sport mashqlarida;
S. Murabbiy va sportchining o‘zaro munosabatlarida; D. Tiklanish.
8. Musobaqalarni doira usulida o‘tkazish chog‘ida 12 kishi uchun .... kerak
bo‘ladi?
A. Sakkiz kun; B. To‘qqiz kun; S. O‘n kun; D. O‘n bir kun.
9. Musobaqa qanday xislatlarni tarbiyalaydi?
A. Javobgarlikni sezish; B. Jismoniy rivojlanishni;
S. Jamoatchilik. D. Jismoniy kamolot.
10. Sport kalendari tuzilishi va sport musobaqalarini o‘tkazish orasidagi farq
.... bilan belgilanadi?
A. Kalendar va musobaqalar yuqoridan pastiga o‘tkazilishi;
B. Kalendar va musobaqalar pastdan yuqoriga o‘tkazilishi;
S. Musobaqalar yuqoridan pastga qarab o‘tkazilishi, kalendar pastdan yuqoriga
o‘tkazilishi;
D.Kalendar yuqoridan pastga tuzilishi, musobaqalar pastdan yuqoriga o‘tkazilishi;
MTTDA JISMONIY SOG‘LOMLASHTIRISH ISHLARI(o‘quv amaliyoti)
FANIDAN TEST SAVOLLARI
№1. Manba:Bolalar jismoniy tarbiyasi nazariyasi va texnologiyasi darslik Toshkent
2021.N.N.Djamilova: I Bo‘lim.1.1-$. 9 bet. Qiyinlik darajasi – 1
Jismoniy tayyorlarlik nima?
Bu jismoniy tarbiyaning kasbiy yо‘nalganligi
Ko‘nikmalarni belgilaydi
Jismoniy tarbiya mashqlarini belgilaydi
Sport unvonlarini belgilaydi
№2. Manba:Bolalar jismoniy tarbiyasi nazariyasi va texnologiyasi darslik Toshkent
2021.N.N.Djamilova: I Bo‘lim.1.1-$. 9 bet. Qiyinlik darajasi – 1
Jismoniy kamolot nima ?
Bu jismoniy rivojlanishning va jismoniy tayyorgarlik eng yuqori bosqichdir
Hayotga tayyorgarlik
Sog‘liqni yaxshilash darajasi
Ma’naviy barkamollik
№3. Manba:Bolalar jismoniy tarbiyasi nazariyasi va texnologiyasi darslik Toshkent
2021.N.N.Djamilova: I Bo‘lim.1.1-$. 9 bet. Qiyinlik darajasi – 1
Jismoniy ta’lim nima ?
Jismoniy tarbiyaning maxsus bo‘limlari
Ta’lim-tarbiya birligi
Jismoniy tarbiya vositasi
Hamma javoblar to‘g‘ri
№4. Manba:Bolalar jismoniy tarbiyasi nazariyasi va texnologiyasi darslik Toshkent
2021.N.N.Djamilova: I Bo‘lim.1.1-$. 9 bet. Qiyinlik darajasi – 1
Jismoniy mashq nima ?
Harakatlar, Harakat faoliyatlari bo‘lib jismoniy tarbiya vazifalarini xal etadi
Jismoniy mashqlar insonni o‘stiradi
Jismoniy mashq texnika va taktikani rivojlantiradi
Jismoniy mashqlar faqat futbolda qo‘llaniladi
№5. Manba:Bolalar jismoniy tarbiyasi nazariyasi va texnologiyasi darslik Toshkent
2021.N.N.Djamilova: I Bo‘lim.1.1-$. 9 bet. Qiyinlik darajasi – 1
Sport nima ?
Bu musobaqa jarayonida namoyon bo‘layotgan eng yuqori natijaga erishishga
yo‘naltirilgan maxsus faoliyatdir
Sport jismoniy tarbiya darsida o‘tkaziladi va yuqori natijaga erishishga
yo‘naltirilgan maxsus faoliyatdir
Sport faqat sog‘liqni mustahkamlaydi va yuqori natijaga erishishga yo‘naltirilgan
maxsus faoliyatdir
Sport orqali kasalliklarni davolaydi va yuqori natijaga erishishga yo‘naltirilgan
maxsus faoliyatdir
№6. Manba:Bolalar jismoniy tarbiyasi nazariyasi va texnologiyasi darslik Toshkent
2021.N.N.Djamilova: I Bo‘lim.1.9-$. 51- bet. Qiyinlik darajasi – 1
Harakat ko‘nikmasi nima ?
Bu Harakat texnikasini egallash darajasi
Bu malaka, ko‘nikma darajasi
Bu jismoniy rivojlanish darajasi
Jismoniy tayyorgarlik darajasi
№7. Manba:Bolalar jismoniy tarbiyasi nazariyasi va texnologiyasi darslik Toshkent
2021.N.N.Djamilova: V Bo‘lim.5.2-$. 81- bet. Qiyinlik darajasi – 1
Jismoniy sifatlarni aniqlang.
Tezkorlik, cHaqqonlik, chidamlik, kuch va egiluvcHanlik
Tezkorlik, kuchlilik va chidamlik
CHaqqonlik, jismoniy tayyorgarlik
EgiluvcHanlik, katta kuchlik va salomatlik
№8. Manba:Bolalar jismoniy tarbiyasi nazariyasi va texnologiyasi darslik Toshkent
2021.N.N.Djamilova: I Bo‘lim.1.1-$. 9- bet. Qiyinlik darajasi – 2
Jismoniy madaniyat nima?
Umumiy madaniyatning bir qismi bo‘lib jamiyatni ijtimoiy-tarixiy jarayonida
to‘plangan inson jismoniy kamaloti sohasidagi moddiy va ma’naviy boyliklari
majmuasidir
Jismoniy madaniyat bu sportdir va ijtimoiy-tarixiy jarayonida to‘plangan inson
jismoniy kamaloti sohasidagi moddiy va ma’naviy boyliklari majmuasidir
Jismoniy madaniyat pedagogika fanidir va ijtimoiy-tarixiy jarayonida to‘plangan
inson jismoniy kamaloti sohasidagi moddiy va ma’naviy boyliklari majmuasidir
Bu faqat sport turlarini o‘rgatadi va ijtimoiy-tarixiy jarayonida to‘plangan inson
jismoniy kamaloti sohasidagi moddiy va ma’naviy boyliklari majmuasidir
№9.
Manba:
https://fayllar.org/sport-formasi-taraietining-fazoliligi-va-uning-mezonlari-v2.html
page=4 Qiyinlik darajasi – 3
Jismoniy tarbiya tizimining asosiy hususiyatlari g‘oyaviylik, xaqchillik va ilmiylik
shaxsning asosiy hususiyatlari hisoblanadimi?
Ha
Yo‘q
№10. Manba:Bolalar jismoniy tarbiyasi nazariyasi va texnologiyasi darslik
Toshkent 2021.N.N.Djamilova: V Bo‘lim.5.1-$. 91- bet. Qiyinlik darajasi – 3
Bolalar jismoniy tarbiyasida cHaqqonlik sifati yangi Harakatlarni tez egallash,
Harakat faoliyatini tez qayta ko‘ra olish qobilyatimi?
Ha
Yo‘q
№11. Manba:Bolalar jismoniy tarbiyasi nazariyasi va texnologiyasi darslik
Toshkent 2021.N.N.Djamilova: I Bo‘lim.1.10-$. 51- bet.Qiyinlik darajasi – 1
Maktabgacha ta’lim muassasalarda jismoniy tarbiyani maqsadi va vazifalari.
Sog‘lomlashtirish, ta’lim va tarbiya
Ta’lim, tarbiya va ma’lumot
Ta’lim va tarbiya
Ta’lim, tarbiya va sport
№12.
https://fayllar.org/maktabgacha-talimda-jismoniy-tarbiya-fanining-predmeti-maqsa
d.html
Qiyinlik darajasi – 1
Jismoniy tarbiyani maqsadi nima ?
Maqsadi insonni xar tomonlama rivojlantirish uni maqsad va vatan himoyasiga
tayyorlashdir
Maqsadi sog‘liqni mustahkamlash
Maqsadi mutaxassislik mehnatiga va salomatlik
Maqsadi faqat vatan himoyasiga tayyorgarlikdir
№13. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:I BOB.1-$
Qiyinlik darajasi – 1
Bolalar jismoniy tarbiyasi qanday vazifalarni amalga oshiradi?
Sog‘lomlashtirish tarbiyaviy- ta’limiy
Ta’limiy-tarbiyaviy
Harakat organlarining Harakatlanishi
Sog‘liqni mustahkamlash
№14. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:I BOB.1-$
Qiyinlik darajasi – 3
Bolalar jismoniy tarbiyasida ta’limiy vazifalarning maqsadi Harakat ko‘nikma va
malakalarni rivojlantirishmi?
Ha
Yo‘q
№15. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:I BOB.1-$
Qiyinlik darajasi – 1
Bolalar jismoniy tarbiyasida jismoniy tarbiyaning tarbiyaviy vazifasining maqsadi
nima?
Aqliy axloqiy estetik va mehnat tarbiyasini amalga oshirishga ko‘maklashish
Sog‘liqni mustahkamlash, jismoniy rivojlantirish
Harakat ko‘nikma va malakalarni rivojlantirish
CHaqqonlik egiluvcHanlik chidamlilikni oshirish
№16. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:I BOB.1-$
Qiyinlik darajasi – 1
Jismoniy tarbiyaning bolani Har tomonlama rivojlantirish tamoyili qanday vazifalar
amalga oshiriladi?
Tafakkur, axloqiy sifatlar, estetik did, tarbiyaviy vazifalar
Turli tuman Harakat ko‘nikmalari jismoniy sifatlarni rivojlantirish
Sog‘lomlashtirish sog‘liqni saqlash
Aqliy axloqiy estetik tarbiya
№17. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:I BOB.1-$
Qiyinlik darajasi – 1
Jismoniy tarbiya tizimining asosiy xususiyatlari nimadan iborat? G‘oyaviylik,
xaqchillik va ilmiylik shaxsning asosiy xususiyatlari xisoblanadi
Jismoniy mashqlar
Jismoniy tarbiya tizimi
Jismoniy tarbiya tizimini Harakatlari
№18. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:I BOB.1-$
Qiyinlik darajasi – 1
Bolalar jismoniy tarbiyasida g‘oyaviylikning xususiyatlari nimalardan iborat?
Mustaqil O‘zbekiston g‘oyalariga mosligi
Xalq manfatlariga mosligi
Ilmiy tadqiqotlar asosida yo‘nalganligi
Tadqiqotlar asosida yo‘nalganligi
№19. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:I BOB.1-$
Qiyinlik darajasi – 2
Jismoniy tarbiyaning mehnat va xarbiy tayyorgarlik bilan aloqadorligi tamoyili
qanday vazifalarni amalga oshiradi?
Jismoniy mashqlar Harakat ko‘nikmalari jismoniy sifatlarni rivojlantirish
Axloqiy sifatlar estetik did rivojlantirish
Sog‘liqni saqlash mustahkamlash
Estetik did rivojlantirish
№20. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:I BOB.2-$.15bet. Qiyinlik darajasi – 1
«O‘zbekiston iftixorlari» faxriy unvoni qachon ta’sis etilgan ?
1998 yil
1996 yil
2000 yil
2001 yil
№21. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:I BOB.2-$ 15bet. Qiyinlik darajasi – 1
“Sog‘lom avlod uchun” oynomasi qachon joriy etildi?
1995-yil 13-aprel
2002 yil 15 aprelda
2003 yil 10 may
2003 yil 15 noyabrda
№22. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:I BOB.2-$ 15bet.Qiyinlik darajasi – 1
O‘zbekiston bolalar sportini rivojlantirish jamgarmasi faoliyatini tashkil etish
to‘g‘risidagi farmon qachon qabul qilingan?
2002 yil 24 oktyabrda
2002 yil 15 aprelda
2003 yil 10 may 2003
yil 15 noyabrda
№23. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:I BOB.2-$ 15bet. Qiyinlik darajasi – 1
O‘zbekistonda necHanchi yili “Sog‘lom avlod yili”deb nom berildi?
2000 yil
2001 yil
2003 yil
2005 yil
№24. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:I BOB.2-$ 15-bet
Qiyinlik darajasi –1
“Sog‘lom avlod uchun” ordeni qachon ta’sis etilgan ?
1993 y. 5-mart
1994 y. 10-may
2000 y. 15-may
2018 y. 20-may
№25. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:I BOB.2-$ 13-bet
Qiyinlik darajasi – 1
Harbiy-jismoniy tayyorgarlikka bo‘lgan
talabning oshishi qaysi davrdan
boshlangan?
Quldorlik jamiyatida
Ibtidoiy tuzimda
Feodalizm
Kapitalizm
№26. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:I BOB.2-$.15-bet
Qiyinlik darajasi – 1
2016-yili Braziliyada o‘tgan Olimpiya o‘yinlarida sportchilarimiz nechta medalni
qo‘lga kiritdilar?
13 ta
18 ta
7 ta
10 ta
№27. Manba:Maktabgacha yoshdagi
metodikasi
Toshkent
2017.M.X.
bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
Tadjiyeva,
S.I.
Xusanxodjayeva:I
BOB.2-$.15-bet.Qiyinlik darajasi – 1
Sohibqiron Amir Temur “Qo‘shin tarkibiga yosh navkarlar olishda nechta qoidaga
amal qilgan?
3 ta
5 ta
2 ta
4 ta
№28. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi
Toshkent
2017.M.X.
Tadjiyeva,
S.I.
Xusanxodjayeva:I
BOB.2-$.14-bet.Qiyinlik darajasi – 2
“Farzandingiz sog‘lom va baquvvat bo‘lib o‘sishini istasangiz, uni kichik yoshdan
jismoniy mashqlar bilan shug‘ullantiring va chiniqtiring”degan pedagogic
qarashlar kimga tegishli ?
Mirzo Ulug‘bek
Amir Temur Ibn
Sino
M Qoshg‘ariy
№29. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:I BOB.2-$ 15bet.Qiyinlik darajasi – 1
Sport musobaqalarida ko‘rsatilgan eng yuqori sport natijalari uchun sportchilarga
qanday medallar beriladi ?
Oltin, kumush, bronza medallari beriladi
Oltin, ko‘krak nishoni
Oltin va gramata
Unvon va nishon
№30. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:I BOB.2-$.13bet. Qiyinlik darajasi – 1
Jismoniy tarbiya qaysi jarayonida vujudga keladi?
Jismoniy mehnat
Kuzatish
Mashq qilish
Mashg ulot
№31. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:I BOB.2-$.14bet.
Qiyinlik
darajasi
–
1
“Jismoniy mashqlar bilan muntazam ravishda shug‘ullangan odam hech qachon
davolanishga muhtoj bo‘lmaydi”degan qarashlarni kim ilgari surgan?
Ibn Sino
Amir Temur
Alisher Navoiy
M Qoshg‘ariy
№32. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:I BOB.2-$ 15bet.Qiyinlik darajasi – 2
2016-yili Braziliyada o‘tgan Paralimpiya o‘yinlarida sportchilarimiz nechta
medalga sazavvor bo‘lgan?
31 ta
28 ta
18 ta
16 ta
№33. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi
Toshkent
2017.M.X.
Tadjiyeva,
S.I.
Xusanxodjayeva:I
BOB.1-$.6-bet.Qiyinlik darajasi – 1
Maktabgacha yoshdagi bolalarni jismoniy tarbiyasi nechi yoshlarga mo‘ljallangan ?
7 yoshgacHa
7-8 yoshgacHa
10-11 yoshgacHa
5-10 yoshgacHa
№34. Manba:Bolalar jismoniy tarbiyasi nazariyasi va texnologiyasi darslik
Toshkent 2021.N.N.Djamilova: I BOB.1-$ Qiyinlik darajasi – 1
Jismoniy tarbiya nima?
bu jismoniy kamolotga erishishga yо‘naltirilgan pedagogik jarayon sanaladi.
Sog‘liqni mustahkamlash
Kasalliklarni oldini olish vositasi
Mashqlar jamlanmasi
№35. Manba:Bolalar jismoniy tarbiyasi nazariyasi va texnologiyasi darslik
Toshkent 2021.N.N.Djamilova: I Bo‘lim.1.1-$. 9 bet. Qiyinlik darajasi – 1
Jismoniy rivojlanish nima?
Kishi organizmi sHakl va funksiyalarining o‘zgarish jarayonidir.
Jismoniy holat
Biometrik ko‘rsatgicHa
Umurtqa pog‘onasi
№36. Manba:Bolalar jismoniy tarbiyasi nazariyasi va texnologiyasi darslik
Toshkent 2021.N.N.Djamilova: I Bo‘lim.1.1-$. 9 bet. Qiyinlik darajasi – 1
Jismoniy ta’lim ta’rifini ayting?
Jismoniy tarbiyaning maxsus bilimlar, Harakat kо‘nikma va malakalarini
egallashdan iborat bir turi
Bu gavdani sHakllanishi o‘zgarish jarayoni
Bu odamlarni rivojlanishi
Bu kishilarni yoshiga qarab o‘sishi
№37. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:I BOB.1-$
Qiyinlik darajasi – 1
Bolalar jismoniy tarbiyasida bolalarda qanday jismoniy sifatlar tarbiyalanadi?
Tezkorlik, cHaqqonlik, kuchlilik, chidamlilik, egiluvcHanlik
Ahloqiy, estetik, mehnatsevarlik, chidamlilik, egiluvcHanlik
Botirlik, jasurlik, qo‘rqmaslik, egiluvcHanlik
Mehnatsevarlik, kuchlilik, chidamlilik, egiluvcHanlik
№38. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:II BOB.2-$
Qiyinlik darajasi – 2
Jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarida qanday xususiyatlarni hisobga olgan holda
jismoniy mashqlar tanlanadi?
Tarbiyachining ish rejasi guruh bolalarning yoshi, Har bir bolaning salomatligi
rivojlanish darajasi, bolalarning individual xususiyatlari yil fasli
Tarbiyachining ish rejasi guruh bolalarning yoshi, rivojlanish darajasi, bolalarning
individual xususiyatlari yil fasli
Har bir bolaning salomatligi rivojlanish darajasi, Har bir bolaning salomatligi
rivojlanish darajasi, bolalarning individual xususiyatlari yil fasli
Bolalarning individual xususiyatlari yil fasli, Har bir bolaning salomatligi
rivojlanish darajasi, bolalarning individual xususiyatlari yil fasli
№39. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:II BOB.2-$
Qiyinlik darajasi – 1
Bolalarni jismoniy mashqlarga o‘rgatishning birinchi bosqichida ta’limning qanday
vazifalari amalgam oshiriladi?
Harakatlarni boshlang‘ich tarzda o‘rgatish
Harakatlarni chuqurroq o‘rgatish
Harakarlarni mustahkamlash
№40. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:II BOB.2-$
Qiyinlik darajasi – 3
Bolalarni jismoniy mashqlarga o‘rgatilishning ikkinchi bosqichida ta’limning
Jismoniy Harakatlarni chuqurroq o‘rganish vazifalari amalga oshiriladimi?
Ha
Yo‘q
№41. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:II BOB.2-$
Qiyinlik darajasi – 3
Bolalarni jismoniy mashqlarga o‘rgatishning uchinchi bosqichida ta’limning
Jismoniy Harakatlarni mustahkamlash va takomillashtirish vazifalari amalgam
oshiriladimi?
Ha
Yo‘q
№42. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:I BOB.5-$
Qiyinlik darajasi – 3
Bolalarni jismonan tarbiyalashda Ko‘rgazmali og‘zaki, amaliy metodlaridan
foydalaniladimi?
Ha
Yo‘q
№43. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:II BOB.3-$
Qiyinlik darajasi – 1
Usul nima?
Usul-metodning bir qismi, uni to‘ldiruvchi va aniqlashtiruvchi bo‘lakdir
Usul-metodni asosiy qismidir
Usul-bu ilmiy asosdir
Metodning bir qismi, uni to‘ldiruvchi va aniqlashtiruvchi bo‘lakdir
№44. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:II BOB.3-$
Qiyinlik darajasi – 3
Jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarida tarbiyachiga bolalarni Frontal, guruhli,
individual uyushtirish usullaridan foydaliniladimi?
Ha
Yo‘q
№45. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:II BOB.3-$
Qiyinlik darajasi – 1
Guruhli usulda tarbiyachi qaysi guruhlarda ko‘proq foydaliniladi?
Katta va tayyorlov guruhlarda
Kichik va o‘rta guruhlar O‘rta
guruhlarda
Tayyorlov guruhlarda
№46. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:II BOB.3-$
Qiyinlik darajasi – 2
Jismoniy mashqlarning taqsimlanishi.
Gimnastika, Harakatli o‘yinlar, sport va turizm
Jismoniy tarbiya vositalari
Umum rivojlantiruvchi mashqlar
Davolash gimnastikasi, jismoniy tayyorgarlik
№47. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:II BOB.3-$
Qiyinlik darajasi – 1
Tajriba metodlari nechta qismga bo‘linadi?
2 qismga
3 qismga
4 qismga
Ko‘p qismlarga
№48. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:II BOB.2-$
Qiyinlik darajasi – 1
Jismoniy tarbiya tizimining umumiy tamoyillari nechta?
3 ta
5 ta
6 ta
10 ta
№49. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:II BOB.2-$
Qiyinlik darajasi – 1
Jismoniy ta’lim jarayonida bolalarga Harakat ko‘nikmalari necHa bosqichda
sHakllantiriladi?
Uch bosqichda
Ikki bosqichda
Besh bosqichda
Olti bosqichda
№50. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:VII BOB.1-$
Qiyinlik darajasi – 3
O‘rta guruhlarda nechta asosiy Harakat mashqlari olinadi?
3 ta
2 ta
3-4 a
5 ta
№51. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:VII BOB.1-$
Qiyinlik darajasi – 1
Katta va tayyorlov guruhlarda nechta asosiy Harakat mashqlari olinadi?
3-4 ta
2 ta
6 a
5 ta
№52. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:VII BOB.2-$
Qiyinlik darajasi – 1
yetti yoshga yetguncHa bolaning qadam uzunligi qancHani tashkil qiladi?
51-53 sm
39-40 sm
60-65 sm
70 sm
№53. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:VII BOB.3-$
Qiyinlik darajasi – 1
Yugurish bola nechi yoshida sHakllanadi?
2 yoshga
1 yoshda
3 yoshda
10 oylikda
№54. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:VII BOB.3-$
Qiyinlik darajasi – 1
Yugurish qanday tipdagi Harakat?
Siklik
Asiklik
Dinamik
Statik
№55. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:VII BOB.3-$
Qiyinlik darajasi – 1
Bolalar necHa yoshdan boshlab yugurish texnikasi egallab olisHadi ?
3 yoshda
1.5 yoshda
4 yoshda
7 yoshda
№56. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:VII BOB.4-$
Qiyinlik darajasi – 1
Sakrash qanday tipdagi Harakat?
Asiklik
Siklik
Dinamik
Statik
№57. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:VII BOB.4-$
Qiyinlik darajasi –1
Sakrash nacHa bosqichdan iborat?
4
2
3
5
№58. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:VII BOB.4-$
Qiyinlik darajasi – 1
6-7 yoshli bolalar necHa sm uzunlikka sakrash tehnikasini o‘rganadilar?
100 sm
80 sm
60 sm
50 sm
№59. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:VII BOB.4-$
Qiyinlik darajasi – 1
6-7 yoshli bolalar necHa sm balandlikka sakrash tehnikasini o‘rganadilar
30-40 sm
50 sm
20-30 sm
20 sm
№60. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:VII BOB.4-$
Qiyinlik darajasi – 1
Kichik guruxlar uchun balandlikka sakrash mashqlari necHa sm tashkil qiladi?
15-20 sm
25-30 sm
25 sm
30 sm
№61. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:VII BOB.4-$
Qiyinlik darajasi – 1
Kichik guruxlar uchun uzunlikka sakrash mashqlari necHa sm tashkil qiladi?
40 sm
25-30 sm
15-20 sm
30 sm
№62. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:VII BOB.4-$
Qiyinlik darajasi –1
O‘rta guruxlar uchun uzunlikka sakrash mashqlari necHa sm tashkil qiladi?
70 sm
40-50 sm
50 sm
40 sm
№63. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:VII BOB.4-$
Qiyinlik darajasi – 1
O‘rta guruxlar uchun balandlikka sakrash mashqlari necHa sm tashkil qiladi?
20-30 sm
40-50 sm
50 sm
40 sm
№64. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:VII BOB.6-$
Qiyinlik
darajasi
–1
Emaklash qanday tipdagi Harakat?
Siklik
Asiklik
Dinamik
Statik
№65. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:VII BOB.6-$
Qiyinlik darajasi – 1
Bola necHa oyligida emaklash Harakatini egallaydi?
8-9 oyligida
1 yoshida
6 oyligida
5-6 oyligida
№66. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:VII BOB.6-$
Qiyinlik darajasi – 1
Tirmashish bola Hayotining nechinchi yilida sHakllanadi?
Ikkinchi yilida
Uchunchi yilida
Birinchi yilida
To‘rtinchi yilida
№67. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:II BOB.3-$
Qiyinlik darajasi – 2
Jismoniy tarbiya darslarida o‘quvchilarni faoliyatini tashkillashtirish usullarini
aniqlang.
Frontal, o‘zluksiz, yakkama – yakka va aylanib usullari
Frontal, aralash
Aralash, nazorat bilan
Uzluksiz, yakuniy
№68. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:II BOB.3-$
Qiyinlik darajasi – 2
Pedagogik nazorat turlarini aniqlang.
Ma’lumotlar, dastlabki nazora, kundalik nazorat va bosqichma-bosqich nazorat
Dastlabki, umumiy va yakuniy
Yakuniy, kundalik va dastlabki
Ma’lumotlar, kundalik, yakuniy
№69. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:II BOB.3-$
Qiyinlik darajasi – 2
Og‘zaki metodga oid usullarni aniqlang..
Bayon etish, tushuntirish, ko‘rsatmalar, suhbat va savollar, obrazli syujetli
hikoyalar
Tushumtirish, ma’ruza qilish va suhbat
Savollar berish, kino film ko‘rsatish
Bayon etish, hikoya va tarqatma materiallar
№70. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:III BOB.1-$
Qiyinlik darajasi – 2
Jismoniy tarbiya vositalarining vazifasi nimalardan iborat?
Jismoniy mashqlarga muntazam o‘rgatishdan
Aqliy faoliyat uyg‘otishdan
Estetik his tuyg‘ularni sHakllanishdan
Tabiatning tabiiy kuchlaridan foydalanishdan
№71. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:III BOB.1-$
Qiyinlik darajasi – 2
Bolalar jismoniy tarbiyasining vositalariga nimalar kiradi?
To‘la qonli uyqu, kun tartibiga rioya qilish uyushqoqlik, intizomlilik.
Loy bilan plasmasadan narsalar yasash
To‘laqonli va o‘z vaqtida ovqatlanish
Gigienik omillar tabiatning tabiiy kuchlari hilma hil faoliyat turlari massaj
№72. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:XI BOB.1-$
Qiyinlik darajasi – 1
Maktabgacha ta’limga qo‘yiladigan davlat talablari nechi soxani qamrab olgan?
Beshta
Uchta
To‘rtta
Ikkita
№73. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:XI BOB.1-$
Qiyinlik darajasi – 1
Jismoniy rivojlanish va sog‘lom turmush tarzini sHakllanishining nechta kichik
sohasi bor?
4
3
2
1
№74. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:XI BOB.1-$
Qiyinlik darajasi – 1
Sensomotorika.
Kichik soha
Kata soha Talab
Indikator
№75. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:XI BOB.1-$
Qiyinlik darajasi – 2
Davlat talablarining maqsadi.
Mamlakatda o‘tkazilayotgan ijtimoiy iqtisodiy islohotlarni, xorijiy mamlakatlar
ilg‘or tajribasi hamda ilm fan yutuqlari va zamonaviy informatsion kommunikativ
texnologiyalarni inobatga olgan holda maktabgacha ta’lim tizimida ma’nan
mukammal va intellektual rivojlangan shaxsni tarbiyalashdir
Milliy, umuminsoniy va ma’naviy qadriyatlar asosida bolalarga ta’lim-tarbiya
berish, rivojlantirishning samarali sHakllari va usullarini joriy etish
Ta’lim-tarbiya jarayoniga pedagogik va zamonaviy axborot kommunikatsiya
texnologiyalarini joriy etish
Bolalar rivojlanishida individual farqlanishlar mavjudligi sababli, Har bir bolaga
moslashuvcHan bo‘lib, individual variantivlik asosida yondashish
№76. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:XI BOB.1-$
Qiyinlik darajasi – 2
Maktabgacha ta’limga qo‘yiladigan davlat talablarida “talab” so‘zining ma’nosi
qanday ta’riflanadi?
Biror-bir aniq yoshdagi bolalar bilishi va bajara olishi sHart bo‘lgan talablar
majmuidir
Jismoniy rivojlanish va sog‘lom turmush tarzining sHakllanishi
Bilish jarayonining rivojlanishi
Bolalar rivojlanishida individual farqlanishlar mavjudligi sababli, Har bir bolaga
moslashuvcHan bo‘lib, individual variantivlik asosida yondashish
№77. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:XI BOB.1-$
Qiyinlik darajasi – 1
Dastur bo‘yicHa jismoniy mashqlarga o‘rgatish qaysi guruhdan boshlab
o‘rgatiladi?
Kichik
O‘rta
Katta
Tayyorlov
№78. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:XI BOB.1-$
Qiyinlik darajasi – 2
Dastur bo‘yicHa sensor tarbiya qaysi guruhda o‘tiladi?
Kichik
O‘rta
Katta
Tayyorlov
№79. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:XI BOB.1-$
Qiyinlik darajasi – 2
Yirik motorika: Maktabgacha yoshdagi bolalar rivojlanishiga qo‘yilayotgan
talablar.
Bola o‘z tana a’zolarini boshqaradi, maqsadli to‘g‘ri Harakatlanadi
Bola qo‘li va barmoqlarini muvofiqlashtiradi va turli maqsadlarda ishlatadi
Bola sezgi organlari yordamida o‘z Harakatlarini boshqarishga qodir
Bola sog‘liqni saqlash malakalarini namoyon qiladi. Bola xavfsiz sog‘lom taom va
Hayot xavfsizligi qoidalari Haqida tushuncHaga ega
№80. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:X BOB.1-$
Qiyinlik darajasi – 2
Mayda motorika: Maktabgacha yoshdagi bolalar rivojlanishiga qo‘yilayotgan
talablar.
Bola qo‘li va barmoqlarini muvofiqlashtiradi va turli maqsadlarda ishlatadi
Bola o‘z tana a’zolarini boshqaradi, maqsadli to‘g‘ri Harakatlanadi
Bola sezgi organlari yordamida o‘z Harakatlarini boshqarishga qodir
Bola sog‘liqni saqlash malakalarini namoyon qiladi. Bola xavfsiz sog‘lom taom va
Hayot xavfsizligi qoidalari Haqida tushuncHaga ega
№81. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:XI BOB.1-$
Qiyinlik darajasi – 2
Sensamotorika: Maktabgacha yoshdagi bolalar rivojlanishiga qo‘yilayotgan
talablar.
Bola sezgi organlari yordamida o‘z Harakatlarini boshqarishga qodir
Bola o‘z tana a’zolarini boshqaradi, maqsadli to‘g‘ri Harakatlanadi
Bola qo‘li va barmoqlarini muvofiqlashtiradi va turli maqsadlarda ishlatadi
Bola sog‘liqni saqlash malakalarini namoyon qiladi. Bola xavfsiz sog‘lom taom va
Hayot xavfsizligi qoidalari Haqida tushuncHaga ega
№82. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:XI BOB.1-$
Qiyinlik darajasi – 2
Sog‘lom turmush tarzi va xavfsizlik: Maktabgacha yoshdagi bolalar rivojlanishiga
qo‘yilayotgan talablar.
Bola sog‘liqni saqlash malakalarini namoyon qiladi. Bola xavfsiz sog‘lom taom va
Hayot xavfsizligi qoidalari Haqida tushuncHaga ega
Bola o‘z tana a’zolarini boshqaradi, maqsadli to‘g‘ri Harakatlanadi
Bola qo‘li va barmoqlarini muvofiqlashtiradi va turli maqsadlarda ishlatadi
Bola sezgi organlari yordamida o‘z Harakatlarini boshqarishga qodir
№83. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:II BOB.5-$
Qiyinlik darajasi – 2
Oilada jismoniy tarbiyaning sHakllarini aniqlang ?
Ertalabki gimnastika, Harakatli o‘yinlar, uy vazifalarini va oilaviy musobaqalar
Ertalabki gimnastika, maktan musobaqalari
Maxalladagi musobaqalar, uyga vazifalarni bajarish
Hamma javoblar to‘g‘ri
№84. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:II BOB.1-$
Qiyinlik darajasi – 2
Bolalar Harakat faoliyatini tashkil etishning qanday sHakllari mavjud?
Jismoniy mashg‘ulotlar ertalabki gimnastika Harakatli o‘yinlar, jismoniy
mashg‘ulotlar chiniqtirish
Ochiq Havodagi Harakatli o‘yinlar jismoniy tarbiya mashg‘ulotlari
Kun tartibi jismoniy tarbiya daqiqalari, jismoniy mashg‘ulotlar chiniqtirish
Sayr paytidagi jismoniy mashg‘ulotlari chiniqtirish tadbirlari
№85. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:XI BOB.4-$
Qiyinlik darajasi – 1
Chiniqtirishda suv tadbirlari qanday muolajalardan iborat?
Artinish, boshdan suv quyish,dush, cho‘milish
Silash,sHapatilash,chimchilash
Quyosh vannalari bolalarning Harakat aktivligi
Bolalarning Harakat aktivligi
№86. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:X BOB.1-$
Qiyinlik darajasi – 2
Bolalarni jismoniy rivojlantirishida sayr va ekskursiyalar qanday aHamiyatga ega?
Sog‘liqni mustahkamlash jismoniy rivojlantirishiga, estetitik his tuyg‘ularni
tayyorlashga tabiat bilan muloqotga kirishishga, Harakat ko‘nikmalari bilan
jismoniy sifatlarning takomillashuvi
Sog‘liqni mustahkamlash jismoniy rivojlantirishiga
Estetitik his tuyg‘ularni tayyorlashga tabiat bilan muloqotga kirishishga
Harakat ko‘nikmalari bilan jismoniy sifatlarning takomillashuvi
№87. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:VII BOB.1-$
Qiyinlik darajasi – 2
Xarakatlar trasktoriyasi deb nimaga aytiladi ?
Xarakatlanayotgan gavda qismi anjomining yo‘nalishi-trasktoriya deyiladi
Jismoniy mashqlar xarakat trasktoriyasi deyiladi
Faqat gimnastika mashqlar xarakat trasktoriyasi deyiladi
Gavda qismi anjomining yo‘nalishi-trasktoriya deyiladi
№88. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:VII BOB.1-$
Qiyinlik darajasi – 2
Bolalarning jismoniy tayyorgarlik darajasi qanday aniqlanadi ?
Maxsus testlar orqali aniqlanadi
Bolalarni yoshlariga qarab aniqlanadi
Bolalarni jismoniy rivojlanishiga qarab aniqlanadi
Jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarida aniqlanadi
№89. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:XI BOB.1-$
Qiyinlik
darajasi
–
2
Jismoniy mashqlarni bajarishda dastlabki holatlar qanday holatlarda bo‘ladi?
Tik turgan, o‘tirgan, yotgan,oyoq qo‘llarning zarur holatidan iborat
Nafas olish, nafas chiqarish, ko‘krak qafasi HarakatcHanligi
Yurak qon tomir faoliyati gavdani to‘la burganda
Umurtqa egiluvcHanligini mustahkamlash engashish mashqlarni bajarish jarayoni
№90. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:XI BOB.1-$
Qiyinlik darajasi – 1
Bolalarni nechi yoshida Harakatini rivojlantirishda jismoniy mashqlar uyushgan
formasi va massajdan foydalanish lozim?
1 yoshida
2 yoshida
3 yoshida
4 yoshida
№91. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:VI BOB.1-$
Qiyinlik darajasi – 1
Sherenga saflanish turi qanday amalga oshiriladi?
Bolalar yonma-yon turisHadi
Bolalar ketma-ket turisHadi
Bolalar doira bo‘lib turisHadi
Bolalar qo‘l juft-juft bo‘lib turisHadi
№92. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:VI BOB.1-$
Qiyinlik darajasi – 1
Kolonna saflanish turi qanday amalga oshiriladi?
Bolalar ketma-ket turisHadi
Bolalar yonma-yon turisHadi Bolalar
doira bo‘lib turisHadi Bolalar qo‘l
juft-juft bo‘lib turisHadi
№93. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:VI BOB.1-$
Qiyinlik darajasi – 1
Kichik guruhlarda asosan qanday saflanish turi qo‘llaniladi?
Bolalar doira va yarim doira bo‘lib turisHadi
Bolalar qo‘l juft-juft bo‘lib turisHadi
Bolalar ketma-ket turisHadi
Bolalar yonma-yon turisHadi
№94. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:VI BOB.2-$
Qiyinlik darajasi – 1
Qaysi guruhda bolalar saflanish chog‘ida “Bir, ikki” sanog‘ini o‘zlashtiradilar?
Maktabga tayyorlov guruhida
Katta guruhda
O‘rta guruhda
Kichik guruhda
№95. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:VII BOB.1-$
Qiyinlik darajasi – 1
Asosiy Harakatlarga qanday Harakatlar kiradi?
Yurish, yugurish, sakrash, uloqtirish, tirmashish
Sakrash, emaklash, mo‘ljalga olish
Ko‘z bilan mo‘ljalga olish, egiluvcHanlik
EgiluvcHanlik
№96. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:VII BOB.1-$
Qiyinlik darajasi – 1
I-II kichik guruhlarda nechta asosiy Harakat mashqlari olinadi?
2 ta
3 ta
3-4 a
5 ta
№97. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:VII BOB.7-$
Qiyinlik darajasi – 1
Uloqtirish qanday tipdagi Harakat?
Asiklik
Siklik
Dinamik
Statik
№98. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:I BOB.5-$
Qiyinlik darajasi – 2
Bolalarga mo‘ljallangan asosiy gimnastika tarkibiga qanday mashqlar kiradi?
Asosiy Harakatlar umumrivojlantiruvchi va saflanish mashqlari
Yugurish,sakrash, uloqtirish
Sakrash mo‘ljalga olish, yurishni takomollashtirish
Yugurish, egilish, muvozanatni saqlash
№99. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:VIII BOB.1-$
Qiyinlik darajasi – 2
Umumrivojlantiruvchi mashqlarni bola Hayotidagi roli qanday?
Organizmning rivojlantiruvchi sog‘lomlashtiruvchi roli
Sog‘lomlashtiruvchi tarbiyalovchi roli
Ta’limiy tarbiyaviy roli
SezuvcHanlik, egiluvcHanlik, cHaqqonlik roli
№100. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:VIII BOB.1-$
Qiyinlik darajasi – 1
Ertalabki gimnastika mashg‘ulotlari maktabgacha ta’lim muassalarida qaysi
guruhdan boshlab joriy etiladi?
Kichik guruhdan
O‘rta guruhdan
Katta guruhdan
№101. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:VIII BOB.1-$
Qiyinlik darajasi – 3
Ertalabki gimnastika mashqlari Sog‘lomlashtirish tarbiyaviy vazifalarni amalgam
oshiradimi?
Ha
Yo‘q
№102. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:VIII BOB.1-$
Qiyinlik darajasi – 3
Ertalabki gimnastika mashqlar yurish, yengil yugurish mashqlari Harakatlari bilan
boshlanadimi?
Ha
Yo‘q
№103. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:VIII BOB.2-$
Qiyinlik darajasi – 3
Ertalabki badantarbiya mashqlari 2 ta kompleksda tuziladimi?
Ha
Yo‘q
№104. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:VIII BOB.2-$
Qiyinlik darajasi – 3
MTTlarda oylar kesimida 1-2 Haftasida buyumlarsiz umumrivojlantiruvchi
mashqlar qo‘llaniladimi?
Ha
Yo‘q
№105. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:IX BOB.1-$
Qiyinlik darajasi – 3
Harakatli o‘yinlar - turli emotsional Harakatlardan iborat murakkab faoliyatmi
Ha
Yo‘q
106. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:I BOB.10-$
Qiyinlik darajasi – 3
Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarda jismoniy tarbiyaning
sog‘lomlashtiruvchi vazifalarini belgilang.
1) tana qismlarining to‘g‘ri nisbatda rivojlanishiga yordam berish 2) Harakat va
malakalarini sHakllantirish 3) jismoniy sifatlarni rivojlantirish 4) kun tartibiga rioya
qilish 5) jismoniy tarbiya mashqlarini bajarishga o‘rgatish 6) markaziy nerv
tizimining faoliyatini takomillashtirish 7) gigiyenik malakalarini sHakllantirish 8)
barcHa musHaklar guruhini rivojlantirish
1, 6, 8
2, 3 4,
5, 7 2,
5, 8
107. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:I BOB.10-$
Qiyinlik darajasi – 3
Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarda jismoniy tarbiyaning ta’limiy
vazifalarini belgilang.
1) tana qismlarining to‘g‘ri nisbatda rivojlanishiga yordam berish 2) Harakat
ko‘nikma va malakalarini sHakllantirish 3) jismoniy sifatlarni rivojlantirish 4) kun
tartibiga rioya qilish 5) jismoniy tarbiya mashqlarini bajarishga o‘rgatish 6)
markaziy nerv tizimining faoliyatini takomillashtirish 7) gigiyenik malakalarini
sHakllantirish 8) barcHa musHaklar guruhini rivojlantirish
2, 3 4,
5, 7 1,
6, 8 2,
5, 8
2,4,6,8
108. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:I BOB.10-$
Qiyinlik darajasi – 3
Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarda jismoniy tarbiyaning tarbiyaviy
vazifalarini belgilang.
1) tana qismlarining to‘g‘ri nisbatda rivojlanishiga yordam berish 2) Harakat
ko‘nikma va malakalarini sHakllantirish 3) jismoniy sifatlarni rivojlantirish 4) kun
tartibiga rioya qilish 5) jismoniy tarbiya mashqlarini bajarishga o‘rgatish 6)
markaziy nerv tizimining faoliyatini takomillashtirish 7) gigiyenik malakalarini
sHakllantirish 8) barcHa musHaklar guruhini rivojlantirish
4, 5, 7
1, 6, 8
2, 3 2,
5, 8
109. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:I BOB.10-$
Qiyinlik darajasi – 3
Jismoniy tarbiya nazariyasi va metodikasi fanining vositalarini belgilang.
1) gigiyenik omillar 2) Havo vannalari 3) jismoniy mashqlar 4) xilma xil faoliyat
turlari 5) massaj 6) tabiatning tabiiy kuchlari 7) mehnat.
1, 3, 4, 6
1, 2, 3, 4
1, 3, 6, 7
4, 5, 6, 7
110. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:I BOB.10-$
Qiyinlik darajasi – 3
Gigiyenik omillarni belgilang.
1) uyqu 2) silash 3) surtish 4) kun tartibi 5) quyosh vannalari 6) rasm chizish
7) uqalash 8) dam olish 9) Havo vannalari 10) mehnat
1,4,8
2,3,6
3,4,10
4,5,6
111. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:I BOB.10-$
Qiyinlik darajasi – 3
Tabiatning tabiiy kuchlari keltirilgan qatorning belgilang.
1) uyqu 2) silash 3) surtish 4) kun tartibi 5) quyosh vannalari 6) rasm chizish
7) uqalash 8) dam olish 9) Havo vannalari 10) mehnat
5, 9 1,
4, 8 6,
10 2,
3, 7
112. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:I BOB.10-$
Qiyinlik darajasi – 3
Massajda qo‘llaniladigan usullarni belgilang.
1) uyqu 2) silash 3) surtish 4) kun tartibi 5) quyosh vannalari 6) rasm chizish
7) uqalash 8) dam olish 9) Havo vannalari 10) mehnat
2, 3, 7
5, 9 1,
4, 8 6,
10
113. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:I BOB.10-$
Qiyinlik darajasi – 3
Xilma xil faoliyat turlarini belgilang.
1) uyqu 2) silash 3) surtish 4) kun tartibi 5) quyosh vannalari 6) rasm chizish
7) uqalash 8) dam olish 9) Havo vannalari 10) mehnat
6, 10
5, 9 1,
4, 8 2,
3, 7
114. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:VI-bo‘lim 6.2-$
Qiyinlik darajasi – 3
Atsiklik Harakatlarni belgilang.
1) yurish 2) sakrash 3) uloqtirish 4) tirmashish 5) muvozanat saqlash 6) yugurish.
2, 3, 5
1, 5, 6
1, 3, 5
2, 4, 6
115. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:VI-bo‘lim 6.2-$
Qiyinlik darajasi – 3
Siklik Harakatlarni belgilang.
1) yurish 2) sakrash 3) uloqtirish 4) tirmashish 5) muvozanat saqlash 6) yugurish.
1, 6
2, 4, 6
2, 3, 5
1, 5
116. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:VI-bo‘lim 6.3-$
Qiyinlik darajasi – 3
Sakrash necHa bosqichdan iborat?
4
3
5
6
117. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:VI-bo‘lim 6.3-$
Qiyinlik darajasi – 3
Sakrash bosqichlarini ketma-ketligi to‘g‘ri keltirilgan qatorni belgilang.
1) yerga tushish 2) parvoz etish 3) tayyorlov bosqichi 4) depsinish 5) dastlabki
holatda turish
5, 4, 2, 1
3, 4, 2, 1
3, 2, 4, 5
3, 1, 4, 5
118. Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va metodikasi
Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:VI-bo‘lim 6.3-$ Qiyinlik
darajasi – 3
To‘g‘ri fikrni belgilang.
Kichik va o‘rta guruhlarda bolalarni boshlariga kichik qum solingan xaltacHalarni
qoyish va bitta to‘g‘ri chiziqda turg‘izish orqali bolalar o‘z gavdalarini to‘g‘ri tutib
turishga o‘rganadilar.
Tayyorlov guruhlarda bolalarni boshlariga kichik qum solingan xaltacHalarni
qoyish va bitta to‘g‘ri chiziqda turg‘izish orqali bolalar o‘z gavdalarini to‘g‘ri tutib
turishga o‘rganadilar.
Ilk yosh guruhlarda bolalarni boshlariga kichik qum solingan xaltacHalarni qoyish
va bitta to‘g‘ri chiziqda turg‘izish orqali bolalar o‘z gavdalarini to‘g‘ri tutib
turishga o‘rganadilar.
Katta va o‘rta guruhlarda bolalarni boshlariga kichik qum solingan xaltacHalarni
qoyish va bitta to‘g‘ri chiziqda turg‘izish orqali bolalar o‘z gavdalarini to‘g‘ri tutib
turishga o‘rganadilar.
119. Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va metodikasi
Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:VI-bo‘lim 6.3-$ Qiyinlik
darajasi – 3
Tirmashish turlarini belgilang.
1) Emaklab o‘tish 2) Shohsupaga kо‘tarilish 3) Oradan suqilib o‘tish 4) Oyoqlarni
to‘g‘ri va chalishtirgan holda yengil sakrash 5) Tepalikka chiqish 6) Qo‘llarni
turlicha harakatlantirib bajariladigan sakrashlar.
2, 5, 6
1, 3, 5
1, 4, 5
1.2.3
120. . Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va metodikasi
Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:VII-bo‘lim 7.4-$ Qiyinlik
darajasi – 3
O‘zbek xalq oyinlariga qaysi oyinlarni kiritish mujmkin?
1) “Bekinmachoq” 2) “Quyonim” 3) “Besh tosh” 4) “Arqon sakrash” 5) “Oq
terakmi ko‘k terak” 6) “Tortishmachoq” 7) “Quloq chо‘zma” 8) “SultoncHalar
jangi”
5, 7, 8
1, 4 ,7
2, 3, 6
1,3,7
121. Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va metodikasi
Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:VII-bo‘lim 7.5-$ Qiyinlik
darajasi – 3
Sport oyinlariga qaysi oyinlarni kiritish mumkin?
1) voleybol 2) basketbol 3) xokkey 4) velisepedda uchish 5) futbol 6) badminton.
1, 4, 6
3, 5, 6
2, 3, 5
1,4,3
122. https://fayllar.org/oshirish-instituti-v4.html?page=5 Qiyinlik darajasi – 3
Kichik guruhlarda qanday Harakatli oyinlar o‘tkaziladi?
1) “Shifokor va bemor”2) “Choriy cHambar” 3) “Chumchuqlar va avtomobil”4)
“Estafeta” 5) “Chillak” 6) “Marrani egalla” 7) “Qo‘g‘irchoqlar mehmonda”8)
“CHavandozlar” 9) “Ovchi va quyonlar” 10) “Kim keldi”
1, 3, 7
2, 6, 9
4, 5 8,
10
123. Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va metodikasi
Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:VII-bo‘lim 7.3-$ Qiyinlik
darajasi – 3
Tayyorlov guruhlarda qanday Harakatli oyinlar o‘tkaziladi?
1) “TayoqcHadan Hatlab o‘t” 2) “Choriy cHambar” 3) “Qushlar uchmoqda” 4)
“Estafeta” 5) “Chillak” 6) “Marrani egalla” 7) “Qoch bolam, quch keldi’’ 8)
“CHavandozlar” 9) “Ovchi va quyonlar” 10) “Kim keldi”
4, 5 1,
3, 7 2,
6, 9 8,
10
124. Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va metodikasi
Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:VII-bo‘lim 7.3-$ Qiyinlik
darajasi – 3
O‘rta guruhlarda qanday Harakatli oyinlar o‘tkaziladi?
1) “TayoqcHadan Hatlab o‘t” 2) “Choriy cHambar” 3) “Qushlar uchmoqda” 4)
“Estafeta” 5) “Chillak” 6) “Marrani egalla” 7) “Qoch bolam, quch keldi’’ 8)
“CHavandozlar” 9) “Ovchi va quyonlar” 10) “Kim keldi”
1, 3, 7
2, 6, 9
4, 5 8,
10
125. Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va metodikasi
Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:VII-bo‘lim 7.4-$ Qiyinlik
darajasi – 3
O‘zbek xalq oyinlarining tabiat manzaralari bilan bog‘liq oyinlarni belgilang?
“Ko‘cHat o‘rnat” “Yomg‘ir” “Ayoz bobo”
“Qush pir uchib ketdi” “ Bo‘rilar va ovchilar”
“Sanash oyinlari” “ Rasmlarni tez chiz”
“ O‘tin yorish” “ Tortilish”
126. Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va metodikasi
Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:VII-bo‘lim 7.4-$ Qiyinlik
darajasi – 3
O‘zbek xalq oyinlarining Hayvonot olami bilan bog‘liq oyinlarni belgilang?
“Qush pir uchib ketdi” “ Bo‘rilar va ovchilar”
“Ko‘cHat o‘rnat” “Yomg‘ir” “Ayoz bobo”
“Sanash oyinlari” “ Rasmlarni tez chiz”
“ O‘tin yorish” “ Tortilish” .
127. Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va metodikasi
Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:VII-bo‘lim 7.4-$ Qiyinlik
darajasi – 3
O‘zbek xalq oyinlarining aqliy mehnat bilan bog‘liq oyinlarni belgilang?
“Sanash oyinlari” “ Rasmlarni tez chiz”
“Ko‘chat o‘rnat” “Yomg‘ir” “Ayoz bobo”
“Qush pir uchib ketdi” “ Bo‘rilar va ovchilar”
“ O‘tin yorish” “ Tortilish” .
128. Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va metodikasi
Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:VII-bo‘lim 7.4-$ Qiyinlik
darajasi – 3
O‘zbek xalq oyinlarining jismoniy mehnat bilan bog‘liq oyinlarni belgilang?
“ O‘tin yorish” “ Tortilish” .
Ko‘chat o‘rnat” “Yomg‘ir” “Ayoz bobo”
“Qush pir uchib ketdi”
“ Bo‘rilar va ovchilar”
129. Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va metodikasi
Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:VII-bo‘lim 7.4-$ Qiyinlik
darajasi – 3
O‘zbek xalq oyinlarining murakkab va oddiy Harakatli oyinlarini belgilang?
“Kurash” “ Ot oyinlari ” “ Ko‘pkari” “ Dorboz”
“Ko‘chat o‘rnat” “Yomg‘ir” “Ayoz bobo”
“Qush pir uchib ketdi” “ Bo‘rilar va ovchilar”
“ O‘tin yorish” “ Tortilish”
130. Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va metodikasi
Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:VII-bo‘lim 7.4-$ Qiyinlik
darajasi – 3
O‘zbek xalq oyinlarining jismoniy sifatlarni tarbiyalashga xizmat qiluvchi
Harakatli oyinlarini belgilang?
“Kurash” “ Ot oyinlari ” “ Ko‘pkari” “ Dorboz”
“Ko‘chat o‘rnat” “Yomg‘ir” “Ayoz bobo”
“Qush pir uchib ketdi” “ Bo‘rilar va ovchilar”
“ Qopqon” “ Chillak” “ Beshtosh”
131. Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va metodikasi
Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:VII-bo‘lim 7.4-$ Qiyinlik
darajasi – 3
Asosiy Harakat turlarida kerak bo‘ladigan jihozlar .
1.keglilar.2.to‘ldirma to‘plar,3.umumrivojlantiruvchi mashqlar.4.tennis
anjomlari,5.badminton jixozlari.
1,2
3,4
4,5
1,6
132. Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va metodikasi
Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:VII-bo‘lim 7.3-$ Qiyinlik
darajasi – 3
Katta guruhlarda qanday Harakatli oyinlar o‘tkaziladi?
1) “TayoqcHadan Hatlab o‘t” 2) “Choriy cHambar” 3) “Qushlar uchmoqda” 4)
“Estafeta” 5) “Chillak” 6) “Marrani egalla” 7) “Qoch bolam, quch keldi’’ 8)
“CHavandozlar” 9) “Ovchi va quyonlar” 10) “Kim keldi”
2, 6, 9
1, 3, 7
4, 5 8,
10
№133. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:IX BOB.1-$
Qiyinlik darajasi – 2
Maktabgacha ta’lim muassasasiga Harakatli o‘yinlar qanday xususiyatlarni hisobga
olgan holda tanlanadi
Reja hisobiga olinadi,yosh guruhi, jismoniy va aqliy rivojlanish, bola sog‘lig‘i yil
fasl, kun tartibi, bolalar qiziqishi
Reja hisobiga olinadi,yosh guruhi va aqliy rivojlanish, bola sog‘lig‘i yil fasl
Jismoniy va aqliy rivojlanish, bola sog‘lig‘i va aqliy rivojlanish, kun tartibi, bolalar
qiziqishi
Yil fasl, kun tartibi, bolalar qiziqishi va aqliy rivojlanish, kun tartibi, bolalar
qiziqishi
№134. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:IX BOB.1-$
Qiyinlik darajasi – 3
Harakatli o‘yinlar mazmuniga ko‘ra 2 ta turga bo‘linadimi?
Ha
Yo‘q
№135. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:IX BOB.1-$
Qiyinlik darajasi – 3
Qoidali Harakatli o‘yinlar deb ma’lum qoidaga asoslangan, hissiy bezatilgan
o‘yinlarga aytiladi aytiladimi?
Ha
Yo‘q
№136. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:IX BOB.1-$
Qiyinlik darajasi – 3
Qoidasiz Harakatli o‘yinlar deb biron-bir qoidaga ega bo‘lgan, faqat yugurish,
sakrash Harakatlaridan iborat bo‘lgan o‘yinlarga aytiladi aytiladimi?
Ha
Yo‘q
№137. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:IX BOB.1-$
Qiyinlik darajasi – 3
O‘yinlar Harakatiga ko‘ra 3 ga bo‘linadimi?
Ha
Yo‘q
№138. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:IX BOB.2-$
Qiyinlik darajasi – 3
’’quvlashmachoq”,’’bekinmachoq”, SerHarakatli o‘yinlarga turiga kiradimi?
Ha
Yo‘q
№139. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:IX BOB.2-$
Qiyinlik darajasi – 3
“Quyonim - quyonim”,’’Bo‘ri zovur ichida”,’’Tulki tovuq honada” kabi o‘yinlar
O‘rtacHa Harakatli o‘yinlarturiga kiradimi?
Ha
Yo‘q
№140. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:IX BOB.2-$
Qiyinlik darajasi – 3
“Telefon”, “ Kim cHaqiradi top”, “Kimning o‘mi o‘zgardai top”,”Qo‘ng‘iroqcHa
qayerda cHalindi top” kabi o‘yinlar Kam Harakatli o‘yinlar turiga kiradimi
Ha
Yo‘q
№141. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:IX BOB.3-$
Qiyinlik darajasi – 3
I-II kichik guruhlarda o‘yinlar 10-15 minutgacHa davom etadimi?
Ha
Yo‘q
№142. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:IX BOB.6-$
Qiyinlik darajasi – 1
Bolalarni basketbol o‘yini elementlariga o‘rgatish qanday o‘lcHamdagi maydonda
o‘tkaziladi
5x10,7x13 m
7x13,10x20 m
10x20,15x30 m
8x16,16x32 m
№143. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:IX BOB.6-$
Qiyinlik darajasi – 1
Bolalarni
Badminton o‘yini elementlariga o‘rgatish qanday o‘lcHamdagi
maydonda o‘tkaziladi
3,5x8 5x10 m
7x13,10x20 m
10x20,15x30 m
8x16,16x32 m
№144. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:IX BOB.6-$
Qiyinlik darajasi – 1
Stol tennisi.O‘yin o‘lcHami necHa sm gacHa bo‘lgan stolda o‘tkaziladi
230x100 dan 250x130 sm
180x100 dan 200x130 sm
200x100 dan 260x130 sm
130x100 dan 150x130 sm
№145. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:IX BOB.6-$
Qiyinlik darajasi – 2
Sport mashqlarining turlarini ko‘rsating
Qishki sport mashqlari, yozgi sport mashqlari
Umumrivojlantiruvchi mashqlar,saf mashqlari
Sport o‘yinlari
Harakatli o‘yinlar,sport elementi bo‘lgan o‘yinlar
№146. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:XI BOB.1-$
Qiyinlik darajasi – 2
Jismoniy tarbiya darsining klassifikasiyasini aHamiyati
Kirish, yangi materiallarni o‘zlashtirish, aralash, mustahkamlash va takomillash,
yakuniy darslar
Musobaqa dars, kirish, yakunlash
Takrorlash, aralash va nazorat darslari
Kirish, o‘zlashtirish va yakunlash
№147. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:XI BOB.1-$
Qiyinlik darajasi – 3
Jismoniy tarbiya darsida yuklama deb bu shug‘ullanuvchi organizmga jismoniy
mashqni belgilangan xajmiga aytiladimi?
Ha
Yo‘q
№148. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:XI BOB.1-$
Qiyinlik darajasi – 3
Dars motor zinchligi o‘quvchini darsda sarflangan sof vaqtimi?
Ha
Yo‘q
№149. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:XI BOB.1-$
Qiyinlik darajasi – 3
Jismoniy tarbiya darsi 3 qisimdan iboratmi?
Ha
Yo‘q
№150. Manba:Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi Toshkent 2017.M.X. Tadjiyeva, S.I. Xusanxodjayeva:XI BOB.1-$
Qiyinlik darajasi – 3
Jismoniy tarbiya dars qismlari Tayyorlov, asosiy va yakunlov qismlardan iboratmi?
Ha
Yo‘q