O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR VAZIRLIGI MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI SAMARQAND FILIALI "Kompyuter injiniring" fakulteti "Kompyuter tizimlari" kafedrasi "Kompyuter arxitekturasi” fanidan Mavzu: Tizim platasining tuzilishi va mikroarxitekturasi Bajardi: KI 21_01 -guruh talabasi Raxmatov M. Qabul qildi: Axrorov M. SAMARQAND – 2023 Mavzu: Tizim platasining tuzilishi va mikroarxitekturasi Reja: 1. Tizim platasining tuzilishi 2. Tizim platasi mikro arxitekturasi 3. Tizim platalarining mikroarxitekturalariga misollar Tizim platasining tuzilishi Tizim platasi, shuningdek, anakart yoki asosiy plata sifatida ham tanilgan, kompyuter tizimidagi markaziy bosilgan elektron plata (PCB). Bu protsessor, xotira, kengaytirish kartalari va boshqa tashqi qurilmalar o'rtasidagi elektr aloqalarini ta'minlaydi. Tizim platasida shuningdek, tizimning turli komponentlari orasidagi aloqani boshqaruvchi mikrosxemalar to'plami bo'lgan chipset ham mavjud. Tizim platasining asosiy tuzilishiga quyidagilar kiradi: CPU rozetkasi: Bu protsessor o'rnatilgan joy. Xotira uyalari: Bu xotira modullari o'rnatiladigan joy. Kengaytirish uyalari: Bular grafik kartalar, ovoz kartalari va tarmoq kartalari kabi kengaytirish kartalarini o'rnatishga imkon beradi. I/O portlari: Bular kompyuter korpusining orqa tomonidagi monitor, klaviatura, sichqoncha va printer kabi tashqi qurilmalarni ulash imkonini beruvchi portlardir. Chipset: Bu tizimning turli komponentlari orasidagi aloqani boshqaradigan chiplar to'plami. Tizim platasining mikroarxitekturasi Tizim platasining mikroarxitekturasi deganda tizim platasining elektr zanjirlari va komponentlarini loyihalash va amalga oshirish tushuniladi. U tizimning ishlashi, ishonchliligi va quvvat sarfi uchun javobgardir. Tizim platasi mikroarxitekturasi Tizim platasi mikroarxitekturasining asosiy komponentlariga quyidagilar kiradi: Shimoliy ko'prik: Shimoliy ko'prik protsessor, xotira va grafik karta o'rtasidagi aloqani boshqaradigan chipdir. Shuningdek, u protsessor va xotira o'rtasidagi ma'lumotlar oqimini boshqaradigan xotira tekshiruvi uchun javobgardir. Southbridge: janubiy ko'prik protsessor va qattiq disk, optik disk va USB portlari kabi boshqa tashqi qurilmalar o'rtasidagi aloqani boshqaradigan chipdir. Periferik avtobus: periferik avtobus protsessor, shimoliy ko'prik, janubiy ko'prik va kengaytirish kartalarini bog'laydigan elektr izlari to'plamidir. Quvvat yetkazib berish tizimi: Quvvat yetkazib berish tizimi protsessor, xotira va tizim platasining boshqa komponentlarini quvvat bilan ta'minlaydi. Tizim platasining Tizim platasining mikroarxitekturasi eng yangi texnologiyalar bilan hamnafas bo‘lish uchun doimo rivojlanib boradi. Misol uchun, zamonaviy tizim platalari DDR5 kabi yuqori tezlikdagi xotira interfeyslarini va bir nechta grafik kartalarni qo'llabquvvatlaydi. Tizim platalarining mikroarxitekturalariga misollar Tizim platalarining mikroarxitekturalariga ba'zi misollar: Intel X58: Intel X58 mikroarxitekturasi 2009 yilda chiqarilgan va Intel Core i7 protsessorlari uchun yuqori darajadagi anakartlarda ishlatilgan. U DDR3 xotira va uchtagacha grafik kartani qo'llab-quvvatlaydi. AMD AM4: AMD AM4 mikroarxitekturasi 2016 yilda chiqarilgan va AMD Ryzen protsessorlari uchun anakartlarda ishlatiladi. U DDR4 xotira va ikkita grafik kartani qo'llabquvvatlaydi Intel Z690: Intel Z690 mikroarxitekturasi 2021 yilda chiqarilgan va Intel Core 12-avlod protsessorlari uchun anakartlarda ishlatiladi. U DDR5 xotirasi va to'rttagacha grafik kartani qo'llab-quvvatlaydi. Xulosa Tizim platasi kompyuter tizimining muhim komponentidir. Bu protsessor, xotira, kengaytirish kartalari va boshqa tashqi qurilmalar o'rtasidagi elektr aloqalarini ta'minlaydi. Tizim platasining mikroarxitekturasi tizimning ishlashi, ishonchliligi va quvvat sarfi uchun javobgardir.