7-сыныптарға арналған практикалық жұмыстар
Практикалық жұмыс №1
Тақырыбы: «Физикалық шамалар және өлшеулер»
Оқу мақсаттары:7.1.2.1 – физикалық шамаларды олардың SI- жүйесіндегі
өлшем бірліктерімен сәйкестендіру;7.1.2.2 – скаляр және векторлық физикалық
шамалар ажыратды.
Оқу критерийі:физикалық шамаларды олардың SI- жүйесіндегі өлшем
бірліктерімен сәйкестендіреді; скаляр және векторлық физикалық шамаларды
ажыратады және мысалдар келтіреді.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1. ХБЖ-ға аударыңыз:
1 т =_____кг
0,3 т = _____кг
200 г = _____кг
2 км = _____м
0,6 км = _____м
30 см = _____м
2 сағ = _____ с
0,5 сағ = _____ с
6 мин = _____ с
450 мм =_____ м 0,02 ц = _____кг 450000 г = _____ кг
№2.Стандарт түрінде жазыңыз:
А) 0,05 мм =
С) 2,25 мм2 =
В) 0,5 км =
Д) 25. 10–2 дм2 =
№3. Төменде көрсетілген векторлық физикалық шамаларға қайсысы жатады? Неге?
Жүрген жол, масса, уақыт, орын ауыстыру, көлем, ұзындық, күш, қысым,
температура, жылдамдық,аудан.
№4. Кестені толтыр.
Физикалық шама Өлшем бірлік
Скалярлық шама Векторлық шама
Жүрген жол
1 м3
1м
Уақыт
1 0С
Тапсырмалар №
1
2
3
4
Дескриптор
Білім алушы
Берілген бірліктерді ХБЖ-де жазады
Шамаларды стандартты түрге келтіреді
Векторлық шамаларды анықтайды
Физикалық шамалар мен олардың өлшем бірліктері арасындағы
сәйкестікті анықтайды
Практикалық жұмыс №2
Тақырыбы: «Аспап шкаласындағы бөліктің құнын анықтау»
Оқу мақсаттары: 7.1.3.1 – дененің ұзындығын, көлемін, температурасын және
уақытты өлшеу, өлшеу нәтижелерін аспаптардың қателіктерін есепке ала отырып
жазу;
Оқу критерийі:аспап шкаласындағы бөліктің құнын анықтайды.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1.Суреттегі екі термометр бірдей температураны көрсетіп тұр ма? Неге? Әр бір
термометрдің шкала құнын анықтаңыз. Өлшеу дәлдігімен жазыңыз.
№2. Мензуркалардың құнын анықтаңыз. Мензуркадағы сұйықтын көлемін өлшеу
дәлдігімен жазыңыз.
№3.Үйде қандай өлшеуіш құралдар бар атаңыз.
№4. Суретте көрсетілген сызғыштын құнын анықтаңыз.
Тапсырмалар №
1
2
3
4
Дескриптор
Білім алушы
Термометрлердің бөлік құнын анықтайды
Мензурканың бөлік құнын, сұйықтың көлемін, өлшеу дәлдігін
анықтайды
Өлшеуіш құралдарды жазады
Сызғыштың бөлік құнын анықтайды
Практикалық жұмыс № 3
Тақырыбы: «Механикалық қозғалыс»
Оқу мақсаттары:7.2.1.1 – келесі терминдердің физикалық мағынасын
түсіндіру – материялық нүкте, санақ жүйесі, қозғалыстың салыстырмалылығы,
траектория, жол, орын ауыстыру
Оқу
критерийі:
материялық
нүкте,
санақ
жүйесі,
қозғалыстың
салыстырмалылығы, траектория, жол, орын ауыстырутерминдердің физикалық
мағынасын түсіндіреді.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1.Қозғалып келе жатқан велосипедші қандай санақ жүйемен салыстырғанда
тыныштық күйде қай кезде қозғалыста екенін санауға болады?
№2. Велосипедтің ободының Б нүктесі Жермен салысырғанда қандай траектория
сызады сурет арқылы көрсетіңіз,ободпен салысырғанда қандай траектория сызады.
№3. Велосипедтің ободының А нүктесі қандай траектория сызады жермен
cалыстырғанда сурет арқылы көрсетіңіз.
№4.Доп 4 м биіктіктен төмен түсіп жерден ыршып қайтадан 1,5 м жоғары көтерілді.
Доптың жүрген жолы мен орын ауыстыруын анықтаңыз.
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
Берілген санақ денесіне қатысты тыныштықтағы денелерді
1
анықтайды
Велосипедтің ободының Б нүктесіндегі траекториясын
2
сипаттайды
Велосипедтің ободының А нүктесіндегі траекториясын
3
сипаттайды
4
Доптың жолы мен орын ауыстыруын анықтайды
Практикалық жұмыс № 4
Тақырыбы: «Координатаның уақытқа тәуелділік графигін зерттеу»
Оқу мақсаттары: 7.2.1.5 – s -тің
t-ға тәуелділік графигін тұрғызуда
координаталар осьтерінде және кестелерде өлшем бірліктерін дұрыс белгілейді;
Оқу критерийі: s -тің t-ға тәуелділік графигін тұрғызуда координаталар
осьтерінде және кестелерде өлшем бірліктерін дұрыс жазады.
Оқу дағдылары:білу, түсіну, қолдану.
№1. Төменде1 графикте дененің қозғалыс графигі көрсетілген. Әр графикте дененің
бастапқы координатасын анықтаңыз.
№2. Төменде 2 графикте дененің қозғалысы көрсетілен. Осы график бойынша
дененің қозғалыс графигінің теңдеуін жазыңыз.
№3. Төменде 3-ші графикте дененің қозғалысы көрсетілен. Осы графиктердің
қайсысында орын ауыстыру нөлге тең?
№4. Төменде 3-ші графикте е дененің қозғалысы көрсетілен. Осы графиктердің
қайсысында жылдамдық нөлге тең?
Тапсырмалар №
1
2
3
4
Дескриптор
Білім алушы
Бастапқы координатаны анықтайды
Қозғалыс графигінің теңдеуін жазады
Орын ауыстыруды анықтайды
Жылдамдықты анықтайды
Практикалық жұмыс №5
Тақырыбы: «Тығыздық.Сапалық және сандық есептер шығару»
Оқу мақсаттары:7.2.2.12. Әртүрлі пішіндегі қатты дененің немесе сұйықтың
көлемін өлшеу.7.2.2.15 – тығыздықтың формуласын есептер шығаруда қолдану;
Оқу критерийі:әртүрлі пішіндегі қатты дененің немесе сұйықтың көлемін
анықтайды, заттың тығыздық терминін меңгереді;формаулаларды пайдаланып,
түрлендіреді;есептер шығарады.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1. Суретте екі түрлі геометриялық дене берілген. Олардың көлемін анықтау ұшін
қандай құралдар қолданар едіңіз? Өлшеу әдісін сипаттаңыз
№2. Егер шойынның тығыздығы 7*103 кг/м3 болса, онда көлемі 20 см3 шойын
кесегінің массасын анықтаңыз.
№3. Көлемдері бірдей алюминий және мыс екі білеуше бар. Егер мыстың массасы
алюминийдің массасынан 1,24 кг артық болса, бұл білеушелердің массасы қандай
болады? ρА=2,7 г/см3, ρМ=8,9 г/см3.
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
Денелер көлемін анықтауға қажетті құралдарды анықтайды
1
Көлемді анықтау әдісін сипаттайды
Шамаларды ХБЖ-не келтіреді
2,3
Тығыздықты есептеу формуласын қолданады
Білеушелердің массасын анықтайды
Практикалық жұмыс №6
Тақырыбы: «Электрондық және иіндік таразыларды қолданып, әртүрлі денелердің
массасын анықтау»
Оқу мақсаттары: 7.2.2.11 – электронды, серіппелі, иінді таразылардың
көмегімен дененің массасын өлшеу
Оқу критерийі: Электрондық және иіндік таразыларды қолданады, әртүрлі
денелердің массасын анықтайды.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1. Берілген жүктің массасын суретте көрсетілген таразылардың көмегімен
анықтаңыз. Алынған мәндерді салыстырып, қорытынды жасаңыз. Қай таразының
көмегімен алынған мән дәлірек болды? Неліктен?
Тапсырмалар №
1
Дескриптор
Білім алушы
Жүктің массасын анықтайды
Массаларды салыстырады
Практикалық жұмыс №7
Тақырыбы: «Денелердің өзара әрекеттесуі»
Оқу мақсаттары: 7.2.2.2 күнделікті өмірден күштердің әрекет етуіне мысалдар
келтіру
Оқу критерийі: күнделікті өмірден күштердің әрекет етуіне мысалдар келтіреді
Оқу дағдылары: Білу, түсіну
№1. Доп жерде жатыр. Қандай жағдайда доп қозғалысқа келе алады?
№ 2.Қандай әрекеттер жасау керек желкенді қайыты орнынан қозғалту үшін. Мысал
келтіріп жауабыңды дәлелде.
№3.Күнделікті өмірден күштердің әрекет етуіне мысалдар келтіріңіз
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
1
Допты қозғалысқа келтіретін жолын табады
2
Қозғалысқа келтіретін жолын табады
3
3, 4 мысал келтіреді
Практикалық жұмыс №8
Тақырыбы: «Динамометр көмегімен күшті өлшеу»
Оқу мақсаттары: 7.2.2.2 – күнделікті өмірден күштердің әрекет етуін анықтау
Оқу критерийі: динамометрдің көрсетуін дұрыс анықтайды; бөлік құның дұрыс
анықтайды; киллограмды, грамды Ньютонға айналдырады.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1.Динамометрдің көрсетуін жаз
________ __________ __________
№2. Кестені толтыр
Дене
Шар
Цилиндр
Өшіргіш
Динамометр көрсетуі (Н)
Білеуше
№3. Берілген массаны Ньютонмен жазыңыз
Масса, кг
Күш, Н
0,1
0,75
0,4
Тапсырмалар №
1
2
3
Дескриптор
Білім алушы
Динамометрдің бөлік құнын анықтайды
Динамометрдің көрсетуін анықтайды
Киллограмды, грамды Ньютонға айналдырады
Практикалық жұмыс №9
Тақырыбы: «Ауырлық күшін зерттеу»
Оқу мақсаттары: 7.2.2.10 масса, салмақ және ауырлық күші ұғымдырын
ажырату
Оқу критерийі: ауырлық күшін дұрыс есептей алады; физикалық шамалардың
белгіленуін,өлшем бірлігін дұрыс жазады;дененің массасын дұрыс есептейді; есептеу
үшін дұрыс формуланы анықтайды;.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1. Суреттен күштердің бағытын дұрыс белгілеңіз
№2. Суреттен салмақ пен ауырлық күшінің бағытын дұрыс белгілеңіз
№3. Кілтті сөздерді таңдап кестеге сәйкестендіріп жазыңыз.
Кілтті сөздер: Күш, инерттіліктін өлшемі, кг, Н,P,m,Векторлық шама, тек аспаға
және тірекке әсер етеді, скалярлық шама, барлық денелерде бар.
Масса
Салмақ
1
1
2
2
3
3
4
4
Тапсырмалар №
1
2
3
Дескриптор
Білім алушы
Күш бағытын анықтайды
Салмақ пен ауырлық күшінің бағытын дұрыс белгілейді
Кілтті сөздерді таңдап кестеге сәйкестендіріп жазады
Практикалық жұмыс №10
Тақырыбы: «Түрлі денелердің созылуын зерттеу»
Оқу мақсаттары:7.2.2.5 Гук заңының формуласы бойынша серпімділік күшін
есептеу
Оқу критерийі:әр түрлі массаның әсерінен денелердің созылуын есептейді;Гук
заңының дұрыстығын дәлелдейді.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1Кестені толтыр
Физикалық шама
Белгіленіуі
Өлшем бірлігі
Үйкеліс күші
X
Н/м
№2Неліктен серіппенің ұзындығы өзгеріп жатыр? Түсіндіріңіз.
№3Серіппеге массасы 50 г билеушені ілген кезде ол 5 мм ұзарды. Оның қатаңдығын
анықтап, массасы 100 г үшін кестені толтырыңыз
Жүк массасы
х
k
𝑭серп
50 г
100 Н
5 мм
100 г
Тапсырмалар №
1
2
3
Дескриптор
Білім алушы
Физикалық шамаларды құрыс жазады
Серіппенің ұзаруын түсіндіреді
Кестені толтырады
Практикалық жұмыс №11
Тақырыбы: « Сапалық және сандық есептер шығырау»
Оқу мақсаттары: 7.2.2.10-ауырлық күшін зерттеу; 7.2.2.5-Гук заңының
формуласы бойынша серпімділік күшін есептеу; 7.2.2.6-тыныштық, сырғанау және
домалау үйкелістерін сипаттау.
Оқу критерийі: ауырлық, үйкеліс және серпімділік күштерін анықтайды, күш
терминін меңгереді; формулаларды пайдаланып, түрлендіреді; есептер шығарады.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1. Денелердің ауырлық күшін өлшеу.
Fa=mg
№ m, кг
Fa ,Н
1
2
3
№2. Денелердің үйкеліс күшін анықтау.
Құрал-жабдықтар: динамометр, ағаш білеуше, қағаз.
Динамометр көмегімен білеушенің ағаш бетімен, қағаз бетімен және кедірбұдыр
бетпен үйкелесу күштерін анықтау.
№ Fүйк,Н (ағаштың ағашпен) Fүйк,Н
(ағаштың Fүйк,Н (ағаштың кедірқағаз бетімен)
бұдыр бетпен)
1
№3. Денелердің серпімділік күшін анықтау.
Fc=kx
№
х,м
Fc,Н
k,Н/м
1
4
200
2
6
50
3
200
350
№4 Сурет пен үйкеліс күштерінің түрлерін сәйкестіріңіз
Домалау үйкеліс күш
Тыныштық үйкеліс күш
Сырғанау үйкеліс күш
Тапсырмалар №
1
2
3
4
Дескриптор
Білім алушы
Ауырлық күшін өлшейді
Үйкеліс күшін сипаттайды
Серпімділік күшін анықтайды
үйкеліс күштерінің түрлерін сәйкестіндіреді
Практикалық жұмыс №12
Тақырыбы: « Қатты денелер, сұйықтар және газдардағы қысым. Сапалық және
сандық есептер шығару»
Оқу мақсаттары: 7.3.1.3 есептер шығаруда қатты дененің қысымының
формуласын қолдану;7.3.1.5 сұйықтардағы гидростатикалық қысымның формуласын
шығару және оны есептер шығаруда қолдану
Оқу критерийі:Аудан, биіктік, күш, қысым терминдерін меңгереді;
формаулаларды пайдаланып, түрлендіреді; есептер шығарады.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1. 400 см2 ауданға түсірілген күш 100 Н – мен әсер ететін болса, қысым қандай
болар еді?
№2.Стакандағы су бағанасының биіктігі 9 см. Су стақан түбіне қандай қысым
түсіреді?
№3.Асфальт төсеуде қолданылатын машина каток тірегінің ауданы 1500 см2 ,
түсіретін қысымы 300 кПа екенін біліп, әрекет ететін күшті анықта.
№4.Гидравликалық таптаушының кіші поршеннің ауданы 10 см2 . Оған әсер ететін
күш 200 Н. Үлкен поршеннің ауданы 200 см2 . Үлкен поршенге қандай күш әсер
етеді?
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
Есептің берілгені мен сұрағын жазады
Қажет болғанда ХБЖға аударады
1,2,3,4
Есептеуге қажетті формуласын қолданады
Есептеулерді дұрыс орындайды
Практикалық жұмыс № 13
Тақырыбы: «Кез келген пішінді қатынас ыдыстардағы бірдей және әртүрлі
сұйықтардың беттерінің орналасуын зерттеу»
Оқу мақсаты: 7.3.1.6. Қатынас ыдыстардың қолданылуына мысалдар келтіру;
7.3.1.7 гидравликалық машиналардың жұмыс істеу принципін сипаттау; 7.3.1.8 –
гидравликалық машиналарды қолдану кезіндегі күштен ұтысты есептеу; 7.3.1.10 –
манометр мен сорғылардың жұмыс істеу принципін сипаттау
Оқу критерийі:кез келген пішінді қатынас ыдыстардағы бірдей және әртүрлі
сұйықтардың беттерінің орналасуын зерттейді.
Оқу дағдылары: білу, түсіну.
№1. А) Гидравликалық машиналар не үшін қолданылады?
Б) Гидравликалық машиналар құрылғысында қандай заң пайдаланылады?
В)
Гидравликалық тежегіштің сызбасы бойынша қалай жұмыс істейтінін түсіндіріңіздер.
№2. Гидравликалық машинаның кіші поршенінің диаметрі 4 см-ге тең, ал үлкенінікі
50 см. Бұл машина күштен қандай ұтыс береді?
Ауданы 25 см2 гидравликалық машинаның кіші поршеніне 300 Н күш әрекет етеді.
Үлкен поршеньнің ауданы 100 см2 болса, оған қандай күш әрекет етеді?
№3. Қатынас ыдыстардың қолданылуына мысалдар келтіріңіз.
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
А) Гидравликалық машиналардың қолданысын жазады
Б) Гидравликалық машиналар құрылғысына қолданылатын
1
заңды жазады
В) гидравликалық машиналардың жұмыс істеу принципін
сипаттайды
Есептің берілгені мен сұрағын жазады
Қажет болғанда ХБЖға аударады
2
Есептеуге қажетті формуласын қолданады
Есептеулерді дұрыс орындайды
3
3, 4 мысал келтіреді
Практикалық жұмыс № 14
Тақырыбы: «Атмосфералық қысымның бар екендігін анықтау»
Оқу мақсаты: 7.3.1.9 атмосфералық қысымның табиғатын түсіндіру және оны
өлшеудің әдістерін ұсыну.
Оқу критерийі: атмосфералық қысымның табиғатын түсіндіру және оны
өлшеудің әдістерін ұсынады.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1. Атмосфералық қысымның бар екендігін анықтайды
Құрал-жабдықтар: стақан, су, қағаз
Жұмысты орындау реті:
-стақанға су құю;
-стақанның бетін қағазбен жабып, төңкеріп, қолды жіберу;
-атмосфералық қысымның бар жоғын бақылау;
-қорытынды жасау.
№2. Атмосфералық қысымның өлшеудің әдістерін ұсынады.
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
1
атмосфералық қысымның бар екендігін анықтайды
2
атмосфералық қысымның өлшеудің әдістерін ұсынады
Практикалық жұмыс № 15
Тақырыбы: «Жұмыс және қуат. Сапалық мәтіндік есептер шығару»
Оқу мақсаты: 7.2.3.8Механикалық жұмыс пен қуаттың формулаларын есеп
шығаруда қолдану
Оқу критерийі:механикалық жұмыс пен қуат мәндерін анықтайды.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1. Көлемі 3м3 гранит тақтаны 12 м биіктікке көтергенде қандай жұмыс істелінеді?
Граниттің тығыздығы 2,6 г/м3
№2. Минутына 100 л суды 10 м биіктікке көтеретін сорғының қуаты неге тең?
№3. Қуаты 5 л Вт қозғалтқыш 30 мин ішінде қандай жұмыс істейді.
№4. Бала массасы 20 кг тасты 30 секундта 1метрге көтереді. Сонда оның қуаты
қандай?
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
берілгенің жазады
ХБЖ-не келтіреді
1-4
формуланы анықтайды, қолданады, талдайды, түрлендіреді
белгісіз шаманы табады
математикалық есептеу жүргізеді
Практикалық жұмыс №16
Тақырыбы: «Жұмыстың мәнін график бойынша анықтау»
Оқу мақсаттары: 7.2.3.1 – механикалық жұмыс ұғымының физикалық
мағынасын түсіндіру; 7.2.3.8 – механикалық жұмыс пен қуаттың формулаларын
есептер шығаруда қолдану
Оқу критерийі: механикалық жұмыс ұғымының физикалық мағынасын
түсіндіреді;механикалық жұмыстың формуласын есептер шығаруда қолданады.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
1. Жұмыстың мәнін график бойынша анықтаңыз. Жұмыстын физикалық мағынасын
түсіндіріңіз
Тапсырмалар №
1
Дескриптор
Білім алушы
Жұмыстың мәнін графиктен дұрыс алады.
Есептің берілгені мен сұрағын жазады
Қажет болғанда ХБЖ-ға аударады
Есепке қажетті формуланы қолданады
Есептеулерді дұрыс орындайды
Практикалық жұмыс №17
Тақырыбы: «Ауырлық күші мен үйкеліс күшінің жұмысын салыстыру»
Оқу мақсаттары: 7.2.2.10-ауырлық күшін зерттеу; 7.2.2.6-ауырлық күші мен
үйкеліс күшінің жұмысын салыстыру; 7.2.3.8 – механикалық жұмыс пен қуаттың
формулаларын есептер шығаруда қолдану
Оқу критерийі: ауырлық күші мен үйкелңс күшінің жұмысын салыстырады.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1.Денеге ісер ететін ауырлық күші мына жағдайларда жұмыс істей ме:
А)үстелде жатқан гір тас;
В)қолдан түсіп бара жатқан тас;
С)байланған жіптен тартқанда, горизонталь бағытта үстелдің бетімен сырғанап келе
жатқан кішкентай тақтай?
№2.Массасы 40 кг бала 800 см биіктікке көтеріледі. Осы жердегі баланың жасаған
жұмысын анықта?
№3.Массасы 15 кг денені көтеру кезінде 60 Дж жұмыс жасады. Дене қандай биіктікке
көтеріледі?
№4. Жалпы массасы 1т болатын жүгі бар шананы ат мұзбен сүйретіп келеді.
Жүрілген жол 10 м. Шана табаны мен мұз арасындағы үйкеліс коэффиценті 0.05. ал
арбаны қандай күшпен тартып келеді және ат қандай жұмыс жасады?
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
1
Ауырлық күшінің әсерін анықтайды
Есептің берілгені мен сұрағын жазады
Қажет болғанда ХБЖ-ға аударады
2-4
Есепке қажетті формуланы қолданады
Есептеулерді дұрыс орындайды
Практикалық жұмыс №18
Тақырыбы: «Транспорт түрлерінің қуатын бағалау»
Оқу мақсаттары: 7.2.3.7-қуат ұғымының физикалық мағынасын түсіндіру;
транспорт түрлерінің қуатын бағалау; 7.2.3.8 – механикалық жұмыс пен қуаттың
формулаларын есептер шығаруда қолдану
Оқу критерийі: қуатты анықтайды.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1.Бір сағатта 18000кДж жұмыс өндірген двиг телдің қуатын анықтайды.
№2.Есептеңдер:
№
Қуат; (Вт)
Жұмыс, А (Дж)
Уақыты, (с)
Транспорт түрі
1
200
4
Автокөлік
2
36000
2
Жүк машинасы
№3.Жүк көтергіш машина жүкті үйдің екінші қабатына 20 с-та көтереді. Қабаттың
биіктігі 2 м болса, массасы 400 кг жүк көтергіш машинаның өндіретін қуаты қандай
болар еді?
№4. Тереңдігі 150 м шахтадан көлемі 200 м3суды тартып шығару үшін құаты 50 кВт
насос қанша уақыт жұмыс істеуі керек?
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
Есептің берілгені мен сұрағын жазады
Қажет болғанда ХБЖ-ға аударады
1-4
Есепке қажетті формуланы қолданады
Есептеулерді дұрыс орындайды
Практикалық жұмыс №19
Тақырыбы: «Энергия.Сапалық және мәтіндік есептер шығару»
Оқу мақсаттары: 7.2.3.2.Механикалық энергияның екі түрін ажырату;
7.2.3.3.Ek және Eпэнергия формуласын есеп шығаруда қолданады.
Оқу критерийі: Ek және Eпэнергияларды ажыратады. Ek және Eп энергия
формуласын есептер шығаруда қолданады.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1.Массасы 3 м/с жылдамдықпен қозғалатын 5 кг дененің Ek неге тең?
№2.Массасы 2 кг еркін түсіп келе жатқан жылдамдығы жодың бір бөлігінде 2-ден 8
м/с-қа артты. Осы жолдағы кинетикалық энергиясының өзгерісін табыңыз.
№3. Жер бетінен 4 м биіктікке көтерілген массасы 5 кг дененің потенциалдық
энергиясын анықтаңыз.
№4.Қандай биіктікте массасы 1 т жүктің потенциалдық энергиясы 15 кДж-ға тен?
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
Есептің берілгені мен сұрағын жазады
Қажет болғанда ХБЖ-ға аударады
1-4
Есепке қажетті формуланы қолданады
Есептеулерді дұрыс орындайды
Практикалық жұмыс №20
Тақырыбы: «Үстел теннисіне арналған шариктің тебілу биіктігін анықтау»
Оқу мақсаттары: 7.2.3.6-механикалық энергияның сақталу заңын есептер
шығаруда қолдану
Оқу критерийі:механикалық энергияның сақталу заңын есептер шығаруда
қолданады
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
Құрал-жабдықтар: Теннис шары, сызғыш.
Жұмыс барысы:
Жұмысты орындау үшін механикалық энергияның сақталу заңын қайталау керек.
Осы заңның негізінде кинетикалық энергия потенциялық энергияға ауысады. Осыдан
шардын тебілу жылдамдығын анықтау:
𝜐орт = √2𝑔𝐻орт
Н беттегі шариктің құлау биіктігі
Шардын тебілу жылдамдығының формуласынан биіктікті анықтай аламыз:
𝜐орт 2
һорт =
2𝑔
1.Шарикті Н биіктіктен лақтырып құлау биіктігін өлшендер;
2.Формуланың көмегімен шардын тебілу жылдамдығын анықтаңдар;
3.Формуланың көмегімен шариктің тебілу биіктігін анықтаңдар;
4.Тәжірибені бірнеше рет қайталаңдар;
5. Кестені толтырыңдар;
6. Қорытынды.
№
Н
Норт
υ
υорт
һорт
Тапсырмалар №
1
Дескриптор
Білім алушы
Шариктің құлау биіктігін өлшейді
Шариктің құлау биіктігін есептейді
Шариктің тебілу биіктігін есептейді
Тәжірибені бірнеше рет қайталайды
Қорытынды жазады
Практикалық жұмыс №21
Тақырыбы: «Жай механизмдер. Сапалық және сандық есептер шығару»
Оқу мақсаттары: 7.2.4.1. «Механиканың алтын ережесін тұжырымдау және
қарапайым механизмдердің қолданылуына мысалдар келтіру».
Оқу критерийі: механиканың алтын ережесін түсіндіреді.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1Өмірде қолданылатын қарапайым механизмдерге мысал келтіріңіз.
№2 Суреттерді сипаттаңыз. Қай жағдайда аз күш жұмсалады, неліктен?
Тапсырмалар №
1
2
Дескриптор
Білім алушы
Жай механизмдердің қолданылуына мысал келтіреді
Суреттерді салыстырып, күш аз жұмсалатын
анықтайды
жағдайды
Практикалық жұмыс № 22
Тақырыбы: «Түсірілген күштің айналу осіне дейінгі қашықтыққа тәуелділігін
зерттеу»
Оқу мақсаттыры: 7.2.4.4. тепе-теңдікте тұрған денелер үшін күш моменттер
ережесін тұжырымдау және есептер шығаруда қолдану.
Оқу критерийі: күш моменттер ережесін шығаруда қолданады.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1. Егер рычагтың ұштарына 2 Н және 18 Н күш әсер етеді. Рычагтың ұқындығы 2
м. Егер рычаг тепе-теңдік қалыпта болса, оның тіреу нүктесі қай жерде болғаны.
№2. Егер рычагтың ұзындығы 40 см, оның тіреу нүктесі 30 см, m2=5кг болса, m1
күштің массасы неге тең?
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
Есептің берілгені мен сұрағын жазады
Қажет болғанда ХБЖ-ға аударады
1-2
Есепке қажетті формуланы қолданады
Есептеулерді дұрыс орындайды
8-сыныптарға арналған практикалық жұмыстар
Практикалық жұмыс № 1
Тақырыбы: «Денені қыздыру үшін қажетті немесе оны суытқанда бөлінетін жылу
мөлшерін есептеу».
Оқу мақсаттары:8.3.2.5. жылу алмасу процесі кезінде алған немесе берген
жылу мөлшерін анықтау.
Оқу критерийі: жылу алмасу процесі кезінде алған немесе берген жылу
мөлшерін анықтайды.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1. Массасы 1,5 т кірпішьен жасалған пешті 100С–тан 200С–қа жылыту үшін қанша
жылу мөлшері қажет? (c=800Дж/кг0C)
№2.50C-та суды 1000C-қа дейін қыздырғанда, оның ішкі энергиясы 178,8кДж-ге
артты. Судың массасын анықтаңдар. (4200 0C)
№3. Плитадағы жарты литрлік ыдыстағы судың үлкен шәйнектегі суға қарағанда тез
қайнау себебі неде?
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
Есептің берілгені мен сұрағын жазады
Қажет болғанда ХБЖ-ға аударады
1-3
Есепке қажетті формуланы қолданады
Есептеулерді дұрыс орындайды
Практикалық жұмыс №2
Тақырыбы: «Заттың меншікті жылу сыйымдылығын анықтау».
Оқу мақсаттары: 8.3.2.6. заттың меншікті жылу сыйымдылығының
мағынасын түсіндіру.
Оқу критерийі: заттың меншікті жылу сыйымдылығының мағынасын
түсіндіреді.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану, талдау
№1.
Екі бірдей ыдысты алып, оның біріне массасы 400 г су, ал
екіншісіне массасы 400 г өсімдік майын құямыз да, оларды
қыздырамыз. Термометрлердің көрсетуінен майды тезірек
қызатыны байқалды. Себебін түсіндіріңіз
№2. Массасы 1000 г қорғасындағы1000C-қа дейін қыздыру үшін 13 кДж жылу
мөлшері жұмсалады. Қорғасынның меншікті жылусыйымдылығын анықтаңыз.
№3.
Массасы 150 г температурасы 200С суға массасы 200 г
температурасы 950С цилиндр салыңды. Бұл кезде судың
температурасы 300С-ге дейін көтерілді. Цилиндр жасалынған
заттың меншікті жылу сыйымдылығын анықтаңыз.
Тапсырмалар №
1
2-3
Дескриптор
Білім алушы
Заттың меншікті жылу сыйымдылығының
түсіндіреді.
Есептің берілгені мен сұрағын жазады
Қажет болғанда ХБЖ-ға аударады
Есепке қажетті формуланы қолданады
Есептеулерді дұрыс орындайды
мағынасын
Практикалық жұмыс №3
Тақырыбы: «Заттың агрегаттық күйлері өзгерген кездегі жылу мөлшерін есептеу»
Оқу мақсаттары: 8.3.2.5. жылу алмасу процесі кезінде алған немесе берген
жылу мөлшерін анықтау.
Оқу критерийі: жылу алмасу процесі кезінде алған немесе берген жылу
мөлшерін анықтайды.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1. Өлшемі 1×2×5 см қорғасын пластинкасы балқу температурасынан 27 ºС-қа
суыған кезде қанша энергия бөлінеді? (ρ =11,3·10 3 кг/м3, λ = 2,5 ∙ 104Дж/кг, с қор=140
Дж/(кг∙ °С), 𝑡0 = 327 °С)
№2. Iшіне мұз бөліктері және термометр салынған химиялық стақан жылы бөлмеде
20 минутқа қалдырылды. 5 минутқа дейін cтақанның ішінде су көрінбеді. 20
минуттан кейін стақанда кейбір мұз бөліктері қалды. Термометр көрсетуінің өзгеруін
көрсететің графикті тұрғызыңыз.
№3а) Затқа жылу энергиясы бірқалыпты беріліп жатыр. Зат температурасының уақыт
бойынша өзгеруі суретте көрсетілгендей.
А нүктеге сәйкес келетін температурада зат қатты күйде
болады. Суреттегі бөліктерде заттың күйі және оның
температурасы қалай өзгеретінін тұжырымдаңыз.
АВ бөлікте
ВС бөлікте
СD бөлікте
Тапсырмалар №
1
2
3
Дескриптор
Білім алушы
Есептің берілгені мен сұрағын жазады
Қажет болғанда ХБЖ-ға аударады
Есепке қажетті формуланы қолданады
Есептеулерді дұрыс орындайды
жылу алмасу процесі кезінде алған немесе берген жылу
мөлшерінің графигін тұрғызады
заттың күйі және оның температурасы қалай өзгеретінін
тұжырымдайды
Практикалық жұмыс №4
Тақырыбы: «Жылу мөлшерінің дене массасына тәуелділігін зерттеу».
Оқу мақсаттары:8.3.2.9 – жылулық тепе-теңдік теңдеуін есептер шығаруда
қолдану,жылулық баланс теңдеуін қолдана отырып, жылу мөлшерінің дене
массасына қалай тәуелді болатынын анықтау.
Оқу критерийі: Жылу мөлшерінің дене массасына тәуелділігін зерттейді.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1.
Екі бірдей ыдысты алып, оған массалары әр түрлі су құямыз да,
оларды қыздырамыз. Массасы 1 кг су массасы 2 кг суға қарағанда
аз жылу мөлшерін қажет етеді. Себебін түсіндіріңіз.
№2.
Екі бірдей ыдысты алып, оның біріне массасы 500 г су, ал
екіншісіне массасы 500 г өсімдік майын құямыз да, оларды
қыздырамыз. Бастапқы температуралары 00С. Суретте
термометрлердің көрсетуінен майды тезірек қызатыны
байқалды. Өсімдік майы мен суды қыздыруға кеткен жылу
мөлшерін анықтаңыз.
Тапсырмалар №
1
2
Дескриптор
Білім алушы
Жылу мөлшерінің дене массасына тәуелділігін анықтайды
Есептің берілгені мен сұрағын жазады
Қажет болғанда ХБЖ-ға аударады
Есепке қажетті формуланы қолданады
Есептеулерді дұрыс орындайды
Практикалық жұмыс №5
Тақырыбы: «Жылу мөлшерінің қыздыру температурасына тәуелділігін зерттеу».
Оқу мақсаты: 8.3.2.9 – жылулық тепе-теңдік теңдеуін есептер шығаруда
қолдану.
Оқу критерийі: жылу мөлшерінің қыздыру температурасына тәуелділігін
зерттейді.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1.
Суретте екі бірдей ыдысқа массалары бірдей су құйып, оларды
бірдей уақытта Δt температурада қыздырған. Суды қыздыруға
кеткен жылу мөлшерін анықтап, температураға тәуелділігің
түсіндіріңіз.
Тапсырмалар №
1
Дескриптор
Білім алушы
Жылу мөлшерін температураға тәуелділігің түсіндіреді
Есептің берілгені мен сұрағын жазады
Қажет болғанда ХБЖ-ға аударады
Есепке қажетті формуланы қолданады
Есептеулерді дұрыс орындайды
Практикалық жұмыс № 6
Тақырыбы: «Әртүрлі отынның жану тиімділігін бағалау».
Оқу мақсаттары:8.3.2.7. отынның жануы кезінде бөлінген жылу мөлшерін
анықтау. Отынның жануы кезінде бөлінген жылу мөлшерінің формуласын есептер
шығаруда қолдану.
Оқу критерийі: отынның жануы кезінде бөлінген жылу мөлшерін анықтайды.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1. Массасы 15 кг тас көмір толық жанғанда, қанша энергия бөлінеді?
№2. Жылуы 2,3∙1010Дж энергия алу үшін қанша бензин жағу керек?
№3. Қысқа 3м3қайың отын мен 2 т тас көмір дайындалған. Осы пайдаланылған
отындар толық пайдаланылған болса, онда пештен қанша жылу мөлшері бөлінген?
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
Есептің берілгені мен сұрағын жазады
Қажет болғанда ХБЖ-ға аударады
1-3
Есепке қажетті формуланы қолданады
Есептеулерді дұрыс орындайды
Практикалық жұмыс №7
Тақырыбы: «Сапалық және сандық есептер шығару».
Оқу мақсаттары:8.3.2.5 – жылу алмасу процесі кезінде алған немесе берген
жылу мөлшерін анықтау.
Оқу критерийі:жылу алмасу процесі кезінде алған немесе берген жылу
мөлшерін анықтайды.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1. 150C-та суды 1000C-қа қыздырғанда, оның ішкі энергиясы 178,8кДж-ге артты.
Судың массасын анықтаңыз.
№2. 440∙107Дж энергияны алу үшін Қарашығанақта өндірілетін табиғи газдың қандай
мөлшерін жағу керек?
№3. 2 кг темірді балқытуға 540 кДж энергия қажет. Темірдің балқу жылуы неге тең?
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
Есептің берілгені мен сұрағын жазады
Қажет болғанда ХБЖ-ға аударады
1-3
Есепке қажетті формуланы қолданады
Есептеулерді дұрыс орындайды
Практикалық жұмыс №8
Тақырыбы: «Заттың фазалық ауысу графигін зерттеу».
Оқу мақсаттары: 8.3.1.4. молекула кинетикалық теория негізінде қатты күйден
сұйыққа және кері айналуды сипаттау.
Оқу критерийі: молекула кинетикалық теория негізінде қатты күйден сұйыққа
және кері айналуды сипаттайды.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1. Суретте дененің өзгеру температурасы көрсетілген.
а)АВ, ВС, СD бөліктерінде дененің температурасы
қалай өзгереді?
б) осы бөліктерде дененің ішкі энергиясы қандай?
с)графиктегі ВС кесіндісі дененің қандай күйіне
сәйкес келеді?
д) графиктегі DE, FG кесіндісі дененің қандай
күйіне сәйкес келеді?
е) графиктін қай бөлігі қатаю күйіне сәйкес
келеді?
Тапсырмалар №
1
Дескриптор
Білім алушы
а) АВ, ВС, СD бөліктеріндегі дененің температурасын
анықтайды
б) АВ, ВС, СD бөліктерде дененің ішкі энергиясын анықтайды
с) ВС бөлігіндегі дененің күйін анықтайды
д) DE, FG бөлігіндегі дененің күйін анықтайды
е) қатаю күйне сәйкес келетін график бөлігін анықтайды
Практикалық жұмыс №9
Тақырыбы: «Мұздың балқу температурасын зерттеу».
Оқу мақсаттары:8.3.2.11 – заттың балқу және қатаю үдерісі кезіндегі
температураның уақытқа тәуелділік графигін талдау
Оқу критерийі: заттың балқу және қатаю үдерісі кезіндегі температураның
уақытқа тәуелділік графигін талдайды.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану, жоғары деңгей.
№1.Мұз 00C температурада ериді. Бұл кезде энергия:
А) жұтылады
В) бөлінеді
С) жұтылмайды да, бөлінбейді де
Д) әуелі жұтылады, содан кейін бөлінеді
Е) әуелі бөлінеді, содан кеін жұтылады
№2.
дененің температурасы мен уақыты қаншаға созылады:
а) қатты дененің қыздырылуы;
б) дененің балқуы;
с)сұйықтың қатаюы?
Тапсырмалар №
1
2
Дескриптор
Білім алушы
энергияның өзгерісін анықтайды
а)қатты дененің қыздырылу температурасы мен уақытын
анықтайды
б) дененің балқуы температурасы мен уақытын анықтайды
с) сұйықтың қатаю температурасы мен уақытын анықтайды
Практикалық жұмыс №10
Тақырыбы: «Булану жылдамдығының әртүрлі факторларға тәуелделігін зерттеу».
Оқу мақсаттары:8.3.1.5. молекула кинетикалық теория негізінде заттың сұйық
күйден газ күйіне және кері айналуын сипаттау.
Оқу критерийі: булану, кебу, сублимация, десублимация терминдерін
меңгереді.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1. Булану кезінде сұйықтың ішкі энергиясы өзгере ме? Неге?
№2. Егер сұйыққа жел үрлесе, булану процесі қалай жүреді?
№3. Неліктен ыстық шай үрлегенде тез суиды?
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
1
булану кезінде сұйықтың ішкі энергиясының өзгерісін жазады
2
булану процессінің тәуелділігін жазады
3
ыстық шайдың сууын түсіндіреді
Практикалық жұмыс №11
Тақырыбы: «Сапалық және сандық есептер шығару»
Оқу мақсаттары:8.3.2.15. меншікті булану жылуын анықтау.
Оқу критерийі: меншікті булану жылуын анықтайды, формуласын есептер
шығаруда қолданады.
Оқу дағдылары: білу, түсіну.
№1. Қайнау температурасындағы а) массасы 500 г спиртті; б) массасы 10 г суды
буландыру үшін қанша жылу жұмсалады?
№2. Температурасы 570C, массасы 200 г сынапты буға айналдыру үшін қанша жылу
мөлшері жұмсалады?
№3. Бастапқы температурасы 100C, көлемі 0,5 л су чайникте қайнап буланған. Қандай
жылу мөлшері жұмсалған.
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
Есептің берілгені мен сұрағын жазады
Қажет болғанда ХБЖ-ға аударады
1-3
Есепке қажетті формуланы қолданады
Есептеулерді дұрыс орындайды
Практикалық жұмыс № 12
Тақырыбы: «Ішкі энергияның механикалық энергияға айналуын зерттеу».
Оқу мақсаттары: 8.3.2.17. термодинамиканың бірінші заңының мағынасын
түсіндіру.
Оқу критерийі: термодинамиканың бірінші заңының формуласын есептер
шығаруда қолданады.
Оқу дағдылары: білу, түсіну.
№1. Изотермиялық сығылу кезінде газ қоршаған денеге 800 Дж жылу мөлшерін
берсе, ол қандай жұмыс атқарады?
№2. Газға 500 Дж жылу мөлшерін бергенде, оның ішкі энергиясы 200 Дж-ге кеміген.
Газ қандай жұмыс атқарады?
№3. Изохоралық сығылу кезінде қыздырғыштан газға 250 Дж жылу мөлшері
берілген. Газ қандай жұмыс атқарды? Газдың ішкі энергиясының өзгерісі қандай?
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
Есептің берілгені мен сұрағын жазады
Қажет болғанда ХБЖ-ға аударады
1-3
Есепке қажетті формуланы қолданады
Есептеулерді дұрыс орындайды
Практикалық жұмыс №13
Тақырыбы: «Жылулық тепетеңдік орныққандағы энергияның сақталу заңын
зерттеу».
Оқу мақсаттары: 8.3.2.17. термодинамиканың бірінші заңының мағынасын
түсіндіру.
Оқу критерийі: термодинамиканың бірінші заңының формуласын есептер
шығаруда қолданады.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1. Газ адиабаталық сығылғанда 200 Дж жұмыс атқарды. Газдың ішкі энергиясы
қалай және қаншаға өзгеретінін есептеңіз.
№2. Газға 3 кДж жылу мөлшері берілді. Бұл кезде газ 2кДж-ға тең жұмыс жасады.
Газдың ішкі энергиясының өзгеретінін есептеңіз.
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
Есептің берілгені мен сұрағын жазады
Қажет болғанда ХБЖ-ға аударады
1-2
Есепке қажетті формуланы қолданады
Есептеулерді дұрыс орындайды
Практикалық жұмыс №14
Тақырыбы: « Сапалық және сандық есептер шығару».
Оқу мақсаттары: 8.3.2.19. жылу қозғалтқышының пайдалы әрекет
коэффицентін анықтау.
Оқу критерийі: жылу қозғалтқышының пайдалы әрекет коэффицентінің
формуласын есептер шығаруда қолданады.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1. Қыздырғыш 2270C, салқындатқыш 270C жылу машинасының ПӘК-і неге тең
екенін есептеңіз.
№2. Идеал жылу ашинасы қыздырғыштан алған әрбір 1000 Дж энергия есебінен 250
Дж пайдалы жұмыс жасайтын болса, бұл жылу машинасының ПӘК-і неге тең екенін
анықтаңыз.
№3. Жылу машинасы қыздырғыштан 100 кДж энергия алады, ал салқындатқышқа 70
кДж энергия береді. Осы машинаның ПӘК-і қандай болатынын есептеңіз.
Тапсырмалар №
1-3
Дескриптор
Білім алушы
Есептің берілгені мен сұрағын жазады
Қажет болғанда ХБЖ-ға аударады
Есепке қажетті формуланы қолданады
Есептеулерді дұрыс орындайды
Практикалық жұмыс №15
Тақырыбы: «Бір-бірінен қандайда бір арақашықтықта орналасқан және жіңішке
жіпке ілінген екі бірдей ауа шарының әрекеттесуін зерттеу».
Оқу мақсаттары: 8.4.1.1. электр зарядын сипаттау.8.4.1.3.электрленудің оң
және теріс әсеріне мысалдар келтіру.
Оқу критерийі: электр зарядың сипаттайды, электрленудің оң және теріс
әсеріне мысалдар келтіру арқылы есептер шығарады.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1.электрленуді байқауға арналған ең ыңғайлы аспап қалай деп аталатынын атаңыз.
№2. жіпке ілінген кішкене шарлар зарядталған. Шар зарядтарының таңбасы қандай
болатынын анықтаңыз.
№3. Қандай заттар электрөткізгіштерге, диэлектриктерге жататынын жазыңыз.
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
1
электрленуді байқауға арналған аспапты атайды
2
шар зарядтарының таңбасын анықтайды
3
электрөткізгіштерге, диэлектриктерге жататын заттарды жазады
Практикалық жұмыс №16
Тақырыбы: «Электроскоп жасау».
Оқу мақсаттары: 8.4.1.6 - электр өрісі ұғымының физикалық мағынасын
түсіндіру және оның күштік сипаттамасын анықтау.
Оқу критерийі: электр өрісі ұғымының физикалық мағынасын түсіндіру және
оның күштік сипаттамасын анықтайды.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
Құрал-жабдықтар: Пластик қақпақты мөлдір шыны ыдыс, сымтемір үзігі немесе
шеге фольга және папирус қағаз, біз немесе тебен ине, тістеуік (плоскогубцы).
Бағалау: өз молеліңді немесе сыныптасының моделін бағалайтын критерийлер
құрастыырыңдар.
Дайындау технологиясы:
1. Біз немесе тебен инемен қақапақ ортасына сымтемір үзігі немесе шеге нық
тұратындай тесік жасаңдар.
2. Тістеуікпен шегенің немесе сымтемір үзігінің астыңғы жағын имек ілгіш жасап
иіңдер.
3.Ілмекке фольга немесе папирус қағазының тілігін іліңдер. Қағаз тілігі ілінген ілмек
қабырғаға немесе ыдыстың түбіне тимейтіндей болуы керек.
4. Ыдысты қақапақпен жабыңдар.
5. Егер сым темірдің жоғарғы жағын шиыршықтап немесе фольга мен оралған
пластик шар кигізсе, құралдың көлемі ұлғаяды.
Құралды сынақтан өткізу
Шеге калпағын электренген денені жақындатыңдар, электроскоп жапырақшалары
тебілуі керек. Заряд көп берілген сайын, көлбеу бұрышы көбейе береді.
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
Электроскопты қолдан дұрыс жасады
1
Сынақтан өткізеді
Практикалық жұмыс №17
Тақырыбы: «Сапалық және сандық есептер шығару».
Оқу мақсаттары: 8.4.1.4 электр зарядының сақталу заңын түсіндіру; 8.4.1.5 Кулон заңын есептер шығаруда қолдану;
Оқу критерийі: Кулон заңын есептер шығаруда қолданды.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1. Зарядтары -5нКл және 1 нКл бірдей екі металл шарларды бір-біріне түйістіріп,
қайтадан бастапқы 0,2 м қашықтықтағы орындарына апарды. Түйістіргенге дейінгі
және кейінгі әрекеттесу күшін анықтаңдар, зарядтардың әрекеттесу күші қалай
өзгереді?
№2. Вакуумда орналасқан -20нКл және 15 нКл екі заряд 1 мкН күшпен әрекеттесе,
олар бір-бірінен қандай арақашықтықта орналасқан.
№3. Зарядтары 6нКл және 1 нКл бірдей екі металл шарларды бір-біріне түйістіріп,
қайтадан бастапқы 0,1 м қашықтықтағы орындарына апарды. Түйістіргенге дейінгі
және кейінгі әрекеттесу күшін анықтаңдар, зарядтардың әрекеттесу күші қалай
өзгереді?
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
Есептің берілгені мен сұрағын жазады
Қажет болғанда ХБЖ-ға аударады
1-3
Есепке қажетті формуланы қолданады
Есептеулерді дұрыс орындайды
Пракатикалық жұмыс №18
Тақырып: «Тізбектегі ток күшін өлшеу».
Оқу мақсаттары: 8.4.2.2 – электр схемасын графикалық бейнелеуде электр
тізбегі элементтерінің шартты белгілерін қолдану; 8.4.2.3 - кернеудің физикалық
мағынасын, оның өлшем бірлігін түсіндіру
Оқу критерийі: Тізбектегі ток күшін өлшейді
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1.Толықтыр:
15 мин =…с
5кВ=…В
65 МДж=…Дж
8нКл=…Кл
18мкА=…А
4мКл=…К
№2.30с ішінде өткізгіштің көлденең қимасынан 2Кл заряд өтсе, тізбектегі ток күшін
анықтаңыз.
№3. 30 минут ішінде өткізгіштің көлденең қимасынан 2нКл заряд өткендегі ток күшін
анықтаңыз.
№4. Егер өткізгіштің көлденең қимасынан 10 минут ішінде 10000 электрон өтсе, онда
өткізгіштегі ток күші ... тең екенін есептеңіз (электронның заряды 1,6·10-19Кл-ға тең).
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
Есептің берілгені мен сұрағын жазады
Қажет болғанда ХБЖ-ға аударады
1-4
Есепке қажетті формуланы қолданады
Есептеулерді дұрыс орындайды
Практикалық жұмыс №19
Тақырыбы: «Тізбек бөлігіндегі кернеуді өлшеу».
Оқу мақсаттары: 8.4.2.2 – электр схемасын графикалық бейнелеуде электр
тізбегі элементтерінің шартты белгілерін қолдану; 8.4.2.3 - кернеудің физикалық
мағынасын, оның өлшем бірлігін түсіндіру
Оқу критерийі: Тізбек бөлігіндегі кернеуді анықтайды.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1. Электрбұрғы орамының кедергісі 30 Ом. Егер электрбұрғы 19А ток күшіне
есептелген болса, онда оған қандай кернеу берілетінін есептеңіз.
№2.Электр өрісінің 3мКл зарядты жылжытқандағы жұмысы 0,9Дж-ға тең болса,
тізбектегі кернеуді анықтаңыз.
№3.Кедергісі 14 Ом және ұштарындағы кернеу 7 В болатын өткізгіштің көлденең
қимасы арқылы 50 секунт ішініде өтетін зарядтың шамасын табыңыз.
№4. Кедергісі 20 Ом және ұштарындағы кернеу 5 В болатын өткізгіштің көлденең
кимасы арқылы 15 Кл заряд өту үшін қанша уақыт қажет екенін анықтаңыз.
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
Есептің берілгені мен сұрағын жазады
Қажет болғанда ХБЖ-ға аударады
1-4
Есепке қажетті формуланы қолданады
Есептеулерді дұрыс орындайды
Практикалық жұмыс № 20
Тақырыбы: «Өткізгіш кедергісінің материал тегіне тәуелділігі».
Оқу мақсаттары: 8.4.2.7– кедергінің физикалық мағынасын, оның өлшем
бірлігін түсіндіру;8.4.2.8 – есеп шығарғанда өткiзгiштiң меншiктi кедергiсiнің
формуласын қолдану.
Оқу критерийі: есеп шығарғанда өткiзгiштiң меншiктi кедергiсiнің формуласын
қолданады.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1.Ауданы 4мм2 өткізгіштің кедергісі 40 Ом. Кедергісі 100 Ом-ға тең болу үшін
ұзындығы сондай және бірдей материалдан жасалған өткізгіштің қимасының ауданы
қандай болу керек екенін есептеңіз.
№2.Ұзындығы 1м және көлденең қимасының ауданы 0,5мм2 өткізгіштің
кедергісіндей кедергі болу үшін, көлденең қимасының ауданы 10мм 2 сымнан неше
метр алу керек екенін анықтаңыз. Өткізгіштің екеуі де бірдей материалдан жасалған.
№3.Көлденең қимасының ауданы 6,8мм2 мыс сымның кедергісіндей кедергісі болу
үшін ұзындығы осымен бірдей алюминий сымның көлденең қимасының ауданы
қандай болуі тиіс? ρм=0,017 Ом·мм2/м; ρА=0,028Ом·мм2/м.
№4.Көлденең қимасының ауданы 0,1мм2, ұзындығы 150см күміс сымның кедергісі
қандай болады? Егер осы сым арқылы 1,5 А ток өтсе, онда өткізгіш сымның ұштарындағы кернеу қандай екенін анықтаңыз.( ρк=0,016Ом·мм2/м).
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
Есептің берілгені мен сұрағын жазады
1-4
Қажет болғанда ХБЖ-ға аударады
Есепке қажетті формуланы қолданады
Есептеулерді дұрыс орындайды
Практикалық жұмыс №21
Тақырыбы: «Қыздыру шамының қуаты мен жұмысын өлшеу».
Оқу мақсаттары: 8.4.2.12 – жұмыс және қуат формулаларын есептер шығаруда
қолдану.
Оқу критерийі: жұмыс және қуат формулаларын есептер шығаруда қолданды.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1.3,5А ток күшімен, 12В кернеуге есептелген электр шамының 20с ішінде жұмсайтын энергия шығынын анықтаңыз.
№2. Электр қозғалтқышының қуаты 3кВт. Егер трактор 1000В кернеуде жұмыс
істесе, онда оның электр қозғалтқышының тұтынатын ток күшін анықтаңыз.
№3. Егер велосипедтің шамындағы кернеу 4В және ол 1с ішінде 0,8 Дж энергия жұмсайтын болса, онда шамдағы ток күші қандай екенін анықтаңыз?
№4. Электр құралы 45мин ішінде 5А токпен 162кДж жұмыс жасайды. Құралдың
кедергісі мен қуаты қандай екенін анықтааңыз?
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
Есептің берілгені мен сұрағын жазады
Қажет болғанда ХБЖ-ға аударады
1-4
Есепке қажетті формуланы қолданады
Есептеулерді дұрыс орындайды
Практикалық жұмыс№ 22
Тақырыбы: «Тізбектей қосылған шамдардың ток қуатын зерттеу».
Оқу мақсаттары: 8.4.2.11 – өткізгіштерді тізбектей және параллель жалғағанда
ток қуатына есептеулер жүргізу.
Оқу критерийі: – өткізгіштерді тізбектей жалғағанда ток қуатына есептеулер
жүргізеді.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1. 220 В электр желісіне қосылған қуаты 500 Вт электр алауошақтың
(электркаминнің) спираліндегі
а) ток күшін
б) қандай уақыт аралығында электр алауошақ 600 кДж энергия бөледі?
в) ток жұмыс есептеңіз.
№2. 1 минут ішінде 900 Дж энергия жұмсалатын электр шамының кернеуін
анықтаңдар. Шамға қосылған амперметр көрсеткіш 0,5 А көрсетсе, онда токтың
жұмысы мен қуатын анықтаңыз.
№3. Кернеуі 220 В электр желісіне қуаттары P1=110 Вт және P2=30 Вт екі шам
тізбектей жалғанған. Қай шам спираліндегі ток күші көп және неше есе? Әр шамның
1 мин ішінде атқаратын жұмысын анықтаңыз. Оның қайсысы жарығырақ жанады?
Шамдардың кедергісін есептеңіз.
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
1-3
Есептің берілгені мен сұрағын жазады
Қажет болғанда ХБЖ-ға аударады
Есепке қажетті формуланы қолданады
Есептеулерді дұрыс орындайды
Практикалық жұмыс№ 23
Тақырыбы: «Параллель қосылған шамдардың ток қуатын зерттеу».
Оқу мақсаттары: 8.4.2.11 – өткізгіштерді тізбектей және параллель жалғағанда
ток қуатына есептеулер жүргізу
Оқу критерийі: – өткізгіштерді параллель жалғағанда ток қуатына есептеулер
жүргізеді.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1. 220 В электр желісіне қосылған қуаты 450 Вт электр алауошақтың
(электркаминнің) спираліндегі ток күшін есептеңіз. Қандай уақыт аралығында электр
алауошақ 610 кДж энергия бөледі? Ток қандай жұмыс атқаратынын анықтаңыз?
№2. 1 минут ішінде 850 Дж энергия жұмсалатын электр шамының кернеуін
анықтаңдар. Шамға қосылған амперметр көрсеткіш 0,3 А көрсетсе, онда токтың
жұмысы мен қуатын анықтаңыз.
№3.Әрқайсысы 220 В электр желісіне есептелген екі шам параллель жалғанған. Қуат
көрсеткіштері: 110 Вт және 30 Вт. Шамдардың кедергісін есептеңдер. Әр шамның
спиралында токтың күші көбірек? Шамдардағы токтың 1 минутта атқарған жұмысы
қандай? Қай шам жарағырақ жанады?
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
Есептің берілгені мен сұрағын жазады
Қажет болғанда ХБЖ-ға аударады
1-3
Есепке қажетті формуланы қолданады
Есептеулерді дұрыс орындайды
Практикалық жұмыс№24
Тақырыбы: «Сапалық және сандық есептер шығару».
Оқу мақсаттары: 8.4.2.12 – жұмыс және қуат формулаларын есептер шығаруда
қолдану.
Оқу критерийі:жұмыс және қуат формулаларын есептер шығаруда қолданады.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1.Көтергіш кран 6т жүкті 2мин ішінде 12м биіктікке көтереді. Егер жүкті көтерген
кезде кранның электр қозғалтқышының ток күші 51А, кернеуі 380В болса, онда кранның ПӘК-і қандай болатынын есептеңіз?
№2. Кедергісі 48 Ом, кернеуі 127 В қайнатқыш 10мин ішінде жұмыс істеген кезде
неше литр суды 100˚С-қа дейін ысытатынын емептеңіз? Судың бастапқы
температурасы 20˚С.
с=4200 Дж/кгºС.
№3. Кернеуі 220В желіге жалғанған электр қыздырғыш үстіне ыдыс қойылған. Осы
ыдыстағы 0,57л су 12мин ішінде қайнау дәрежесіне жетеді. Судың бастапқы
температурасы 10˚С. Егер электр қыздырғыштан 2,5А ток күші өтсе, онда оның ПӘКін анықтаңыз.
№4. Қыздырғышта тұрған 4,5л суды 23˚С температурадан қайнағанға дейін қыздыру
үшін 0,5кВт·сағ электр энергиясы жұмсалады. Қыздырғыштың ПӘК-і неге тең екенін
есептеңіз?
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
Есептің берілгені мен сұрағын жазады
Қажет болғанда ХБЖ-ға аударады
1-4
Есепке қажетті формуланы қолданады
Есептеулерді дұрыс орындайды
Практикалық жұмыс № 25
Тақырыбы: «Су компасын (құбылнамасын) жасау».
Оқу мақсаттары: 8.4.2.11 – өткізгіштерді тізбектей және параллель жалғағанда
ток қуатына есептеулер жүргізу.
Оқу критерийі:өткізгіштерді параллель жалғағанда ток қуатына есептеулер
жүргізеді.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
Құрал-жабдықтар: ине, магнит, шарап бөтелкесінің тығыны, суы бар көлемі
кішкентай ыдыс, пышақ.
Бағалау: өздерің немесе сыныптастарың жасаған модельдерді бағалау критерийлерін
құрастырыңдар.
Дайындау технологиясы:
1. Болат инені магнит осьтерінің маңына қойыңдар немесе магнит полюстерінің
бірімен иненің ортасынан шетіне дейін бірнеше рет жүргізіп өтіңіз.
2. иненің басқа инелермен әрекеттесуіне қарап, оның магниттелуін тексеріңіз.
3. шарап тығынынан қалыңдығы 1 см диск кесіп алып, суы бар ыдысқа салыңыз.
4. Магниттелген инені қалқып жүрген тығынның үстіне орналастырыңыз.
Аспаты сынау: Тұсбағар моделінің көрсеткіштерін шынайы тұсбағар тілшесінің
көрсеткіштерімен салыстырып, аспапты сынақтан өткізіңдер.
Сұраққа жауап беріңіздер:
1)Су тұсбағдарының моделін жақсарту үшін дайындау технологиясы мен оның
дизайнында нені өзгертер едіңіз?
Тапсырмалар №
1
Дескриптор
Білім алушы
Су компасын қолдан дұрыс жасады
Сынақтан өткізеді
Практикалық жұмыс № 26
Тақырыбы: «Магнит өрісінің түрлі материалдар арқылы өтуін зерттеу».
Оқу мақсаттары: 8.4.3.2 – магнит өрісінің сипаттамаларын түсіндіру.
Оқу критерийі: магнит өрісінің сипаттамаларын түсіндіреді.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
Құрал-жабдықтар: магнит, темір қағазқыстырғыштар, картон парақтарығ
қалыңдығы әртүрлі пластмасса және ағаш кесектері, суы бар стақан.
Жұмысқа нұсқаулық:
-Магнитті қағаз қыстырғыштарға жақындатыңдар. Бақыланған құбылысты
сипаттаңыз.
-Қағаз қыстырғыштарды жұқа картон парақтарының үстіне қойыңдар, магнитті осы
парақтың үстінен алып өтіңдер. Бақылаған құбылысты сипаттаңыз.
-Қыстырғыштарды қалың картон парақтарының үстіне қойып, тәжірибені
қайталаңыз.
-Пластмасса және ағаш кесектерімен де дәл осындай тәжірибелер жасаңыз.
-Қағаз қыстырғыштарды суы бар стақанға салып, магнитті стақанның
қағазқыстырғыштар орналасқан деңгейіне жақындатыңыз.
-Қағаз қыстырғыштар стақан қабырғасына жақындағаннан кейін, магниттік қабырға
бойымен ақырындап жоғары көтеріңыз.
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
1
Магнит өрісінің түрлі материалдар арқылы өтуін зерттейді
Практикалық жұмыс № 27
Тақырыбы: «Түрлі тиындардың магниттік қасиеттерін зерттеу».
Оқу мақсаттары: 8.4.3.2 – магнит өрісінің сипаттамаларын түсіндіру;
Оқу критерийі: –магнит өрісінің сипаттамаларын түсіндіреді.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
Құал-жабдықтар: магнит, құндылығы әртүрлі монеталар.
Жұмысқа нұсқау:
-Магнитті қолданып магнитті монеталарды магнитті емес монеталардан бөліп
алыңдар.
-Интернет желісіндегі ақпараттарды пайдаланып, олардың қандай қоспадан
жасалғанын және олардың қайсысы құнды заттар қатарына енетінін анықтаңыз.
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
1
Түрлі тиындардың магниттік қасиеттерін зерттейді
Практикалық жұмыс № 28
Тақырыбы: «Үйкеліс арқылы магниттеу, магниттің қасиетіне температураның
әсері».
Оқу мақсаттары: 8.4.3.5 – магнит өрісінің тогы бар өткізгішке әсерін сипаттау;
8.4.3.6 – электрқозғалтқыштың және электр өлшеуіш құралдардың жұмыс істеу
принципін түсіндіру
Оқу критерийі: – магнит өрісінің тогы бар өткізгішке әсерін сипаттайды.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
Құрал-жабдықтар: муфталы және қыстырғышты штатив, таға тәрізді магнит, спирт
шамы, сіріңке.
-Таға тәрізді магнитті штатив қыстырғыштарына бекітіңіз.
-Магнит полюстері арасындағы кеңістікке темір шегені енгізіңіз.
-Шегені спирт шамы жалынымен қыздырыңыз.
-Бақылаған құбылысты сипаттаңыз.
-Шеге құлағанға дейін жалынды алыстатыңыз.
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
1
магниттің қасиетіне температураға тәуелділігін зерттеу
Практикалық жұмыс № 29
Тақырыбы: «Магниттердің өзара әрекеттесуі».
Оқу мақсаттары: 8.4.3.5 – магнит өрісінің тогы бар өткізгішке әсерін
сипаттау; 8.4.3.6 – электрқозғалтқыштың және электр өлшеуіш құралдардың жұмыс
істеу принципін түсіндіру
Оқу критерийі: – Магниттердің өзара әрекеттесу қасиеттерін зерттейді.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
Құрал-жабдықтар: 2 магнит (түзу және доға тәріздес), әр түрлі заттардан жасалған
денелер жиынтығы (латунь, мыс, болат, темір, ағаш, пластмасса), қағаз беті, шыны
таяқша.
Жұмыс барысы:
№1. Магниттің оңтүстік және солтүстік полюстерінің денеге әсерін
бақылағандарыңды сипаттандар. Бақылау негізінде қортынды жасаңыз.
Денелер жасалған Солтүстік полюс (тартылады, Оңтүстік полюс
зат
тебіледі, әсерлеспейді)
(тартылады,
тебіледі,
әсерлеспейді)
Латунь
Мыс
Болат
Темір
Ағаш
пластмасса
Қағаз
Шыны
№2.
Магниттердің
полюстерінің
әрекеттерін
бақылағандарынды
сипаттандар.Бақылау бойынша қорытынды жазыңыз.
Магниттің полюсі Солтүстік полюс 2 магнит
Оңтүстік полюс 2 магнит
(тартылады,
тебіледі, (тартылады,
тебіледі,
әсерлеспейді)
әсерлеспейді)
Солтүстік полюс
1 магнит
Оңтүстік полюс
1 магнит
№3. Болат магнит бар. Егер оны А және В арасымен бөлсек, онда А және В ұштары
қандай магниттік қасиетке ие болатының жазыңыз?
№4. Магниттің қандай бөлігінде магниттік қасиет
байқалмайтының жазыныз?
Тапсырмалар №
1
2
3
4
Дескриптор
Білім алушы
Магниттің оңтүстік және солтүстік полюстерінің денеге әсерін
бақылайды
Магниттердің полюстерінің әрекеттерін сипаттайды
А және В ұштары магниттік қасиеткерді анықтайды
Магнит бөлігіндегі магниттік қасиетті бақылайды
Практикалық жұмыс №30
Тақырыбы: «Қарапайым перископты жасау».
Оқу мақсаттары: 8.5.1.2 – эксперимент арқылы түсу және шағылу
бұрыштарының тәуелділігін анықтау; 8.5.1.3 – айналық және шашыранды шағылудың
мысалдарын келтіру және түсіндіру; 8.5.1.4 – жазық айнада дененің кескінін алу және
оны сипаттау
Оқу критерийі:қарапайым перископты қолдан жасау және сәулелер барысын
зерттейді.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
Қажетті материалдар: кез келген қағаз қорап, өлшемдері бірдей екі жазық айна,
скотч, кеңсе пышағы, қайшы, сызғыш, қарындаш.
Жұмысты орындау тәртібі: қораптың екі шетінен 3 см-ден өлшеп кесіңдер де, тік
бұрыш жасай бүктеңдер; бүктелген жерлерді бекітіңдер және сол жерге айналарды
жапсырыңдар, айнаның беті қорапқа қарап тұруы қажет. Перископ дайын болды, оны
тігінен қойыңдар. Перископтың жоғарғы шетін нәрсеге қаратып, төменгі шетінен
кескінді бақылаңдар.
1) Құрылғыны сынаңыз.
2) Дәптерде сәуленің жүрісін тұрғызыңыз
Тапсырмалар №
1
Дескриптор
Білім алушы
Перископты қолдан дұрыс жасады
Сәуленің жүрісін дұрыс тұрғызды
Практикалық жұмыс №32
Тақырыбы: «Жазық айнадағы кескінді зерттеу».
Оқу мақсаттары: 8.5.1.2 – эксперимент арқылы түсу және шағылу
бұрыштарының тәуелділігін анықтау;8.5.1.3 – айналық және шашыранды шағылудың
мысалдарын келтіру және түсіндіру;8.5.1.4 – жазық айнада дененің кескінін алу және
оны сипаттау
Оқу критерийі: Жазық айнадағы кескінді зерттеу және бейнелеу заңдарына
есептерді шешеді.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
1 - нұсқа
№1. Жарық сәулесі айнаға 35° бұрыш жасай түседі. Шағылу бұрышы неге тең?
Түскен сәуле мен шағылған сәуленің арасындағы бұрыш неге тең? Суретін сызып
көрсетіңіз.
№2. Адам вертикаль қойылған жазық айнадан 1м қашықтықта түр. Адам мен оның
айнадағы кескінің ара қашықтығын анықтаңыз.
№3. Нәрсе жазық айнадан 20 см қашықтықта тұр. Егер нәрсені тағы 10 см-ге
алыстатсақ, нәрсенің кескіні нәрседен қандай аралықта тұрар еді?
№4. Алфавиттің қандай әріптері жазық айнадан шағылғанда өзгермейді? Екі мысал
келтіріңіз.
№5. Жазық айна алдында тұрған оқушы айнаға 2 м/с жылдамдықпен жақындады.
Оқушының айнадағы бейнесіне қатысты жылдамдығын анықтаңыз.
2– нұсқа
№1.Жазық айнаға түскен жарық сәулесінің түсу бұрышы 30° тең. Шағылу бұрышы
неге тең? Түскен сәулемен шағылған сәуленің арасындағы бұрыш неге тең? Суретін
сызып көрсетіңіз.
№2.Қыз бала жазық айнадан 1,5м қашықтықта түр. Ол өзінің айнадағы кескіні өзінен
қандай қашықтықта көретінің есептеңіз.
№3.Алфавиттің қандай әріптері жазық айнадан шағылғанда өзгереді? Екі мысал
келтіріңіз.
№4.Дене жазық айнадан 15 см қашықтықта тұр. Егер денені 5 см-ге жақындатса,
дененің кескіні денеден қандай аралықта тұратының анықтаңыз?
№5.Айдар жазық айнаға қарай 3м/с жылдамдықпен жүріп келеді. Ол өзінің айнадағы
кескініне қандай жылдамдықпен жақындайтының есептеңіз?
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
Есептің берілгені мен сұрағын жазады
Қажет болғанда ХБЖ-ға аударады
1-5
Есепке қажетті формуланы қолданады
Есептеулерді дұрыс орындайды
Практикалық жұмыс №33
Тақырыбы: «Ойыс айнаға түскен және шағылған стандартты сәулелерін жүрісі».
Оқу мақсаттары: 8.5.1.5 – дененің кескінін алу үшін сфералық айнада сәуленің
жолын салу және алынған кескінді сипаттау
Оқу критерийі: Ойыс айнаға түскен және шағылған сәулелерін жүрісің
сипаттайды
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1. Нәрсе ойыс айнадан F<d<2F болған қашықтықта орналасқан, айнада пайда
болатын кескінді сипаттаӊыз.
№2. Нәрсе ойыс айнадан d=2F болған қашықтықта орналасқан, айнада пайда болатын
кескінді сипаттаӊыз.
№3. Нәрсе ойыс айнадан d<F болған қашықтықта орналасқан, айнада пайда болатын
кескінді сипаттаӊыз.
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
Ойыс айналарда кескіндерді алуды біледі
1-3
Кескінді сипаттайды
Практикалық жұмыс №34
Тақырыбы: «Жинағыш және шашыратқыш линзадағы негізгі сәулелерін жүрісі».
Оқу мақсаттары: 8.5.1.11 – жұқа линза формуласын есептер шығару үшін
қолдану;8.5.1.12 – линзаның сызықтық ұлғаю формуласын сандық және графиктік
есептер шығару үшін қолдану;
Оқу критерийі : Жинағыш және шашыратқыш линзадағы сәулелерін жүрісің
сипаттау және есептер шешеді.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№ 1.d>F шартына сәйкес кескін алу, сызықтық ұлғаюын есептеңіз.
№2.Берілген суретті сипаттаңыз, кескіннің сызықтық ұлғаюын анықтаңыз
№3.Жұқа жинағыш линзаның фокус қашықтығы 20 см, нәрседен линзаға дейінгі
қашықтық 40 см болғанда, кескін линзадан қандай қашықтықта орналасатының
анықтаңыз?
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
шартына сәйкес кескін алады
сызықтық ұлғаюын есептейді
1-3
суретті сипаттайды.
Есепті дұрыс шығарады
Практикалық жұмыс №35
Тақырыбы: «Көз бен фотоаппараттың оптикалық жүйелерін салыстыру»
Оқу мақсаттары:8.5.1.15 – көздің алыстан көргіштігі мен жақыннан
көргіштігін түзетуді сипаттау
Оқу критерийі: Көз бен фотоаппараттың оптикалық жүйелерін салыстыру және
сәулелер барысын зерттейді
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1.Оптикалық аспаптар дегеніміз не?
№2.Көз және фотоаппараттың негізгі бөліктерінін сәйкестігін орнатыңыз
1
Түсті қабыршақ
А Фотопленка
2
Көз торы
В Линза
3
Мөлдір шынысы
С Диафрагма
№3.Көз және фотоаппараттың ортақ қандай бөліктері бар?
№4.Көз және фотоаппарат оптикалық жүйелерінде сәуленің жүрісін құрыңыз және
алынған бейненің түрін сипаттаңыз.
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
1
Оптикалық аспаптар не екенін біледі
2
Көзбең фотоаппараттын бөліктерін сәйкестендіре алады
3
Көзбең фотоаппараттын ішкі бөліктерін ажырата алады
4
Көз және фотоаппарат оптикалық жүйелерінде сәуленің жүрісін
дұрыс құрады
Көз және фотоаппарат оптикалық жүйелерінде алынған бейненің
түрін сипаттайды
9-сыныптарға арналған практикалық жұмыстар
Практикалық жұмыс №1
Тақырыбы: «Кинематика негізері»
Оқу мақсаттары: 9.2.1.5 –түзу сызықты теңайнымалы қозғалыс кезіндегі
жылдамдық және үдеу формулалары есептер шығаруда қолдану; 9.2.1.8- теңүдемелі
қозғалыс кезіндегі орын ауыстырудың және жылдамдықтың уақытқа тәуелділік
графиктерін тұрғызу және оларды түсіндіру; 9.2.1.9 – еркін түсуді сипаттау үшін
теңайнымалы қозғалыстың кинематикалық тңдеулерін қолдану.
Оқу критерийі: Бірқалыпты үдемелі түзу сызықты қозғаллыс жылдамдығының
формуласын қолданады; x(t) тәуелдәләк графигін сызу; кездесу уақытын анықтайды;
квадрат теңеуді шеше отырып, t уақытты табады; дененің ең жоғары көтерілу
биіктігін анықтау; дененің жерге түсер жылдамдығын анықтайды.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1.Троллейбус аялдамадан 0,6 м/с2 үдеу ала қозғалыпп, 30 м жол жүүрді. Осы
жолдың соңында троллейбустың жылдамдығын есептеңіз.
№2.Велосипедші еңіске қарай 0,3м/с2 үдеумен қозғалып келеді. Егер велосипедшінің
бастапқы жылдамдығы 4 м/с-қа тең болса, 20с өткендегі жылдамдығын есептеңіз.
№3.Екі велоспедшінің қозғалысы х1=5t; x=150-10t теңдеулерімен берілген. Жолдың
уақытқа тәуелділігінің x(t) графиктерін бір сызбаға салыңыз. Олардың кездесетін
жерін және уақытын табыңыз.
№4.Дене жер бетінен 2м биіктікте тұрған тұрғыдан 30м/с бастапқы жылдамдықпен
тік жоғары лақтырылады. Ауа кедергісін ескермей дененің ұшу уақытын; максимал
көтерілу биіктігін; жерге түүсер кездегі соңғы жылдамдығын есептеңіз.
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
1-4
Есептің берілгені мен сұрағын жазады
Қажет болғанда ХБЖ-ға аударады
Есепке қажетті формуланы қолданады
Есептеулерді дұрыс орындайды
Практикалық жұмыс №2
Тақырыбы: «Қозғалыстың салыстырмалылығы»
Оқу мақсаттары: 9.2.1.1 – материалық нүкте, санақ жүйесі, механикалық
қозғалыстың
салыстырмалылығы
ұғымдарының
мағынасын
түсіндіру,
жылдамдықтарды қосу және орын ауыстыру теоремаларын қолдану; 9.2.1.2 –
векторларды қосу, азайту, векторды скалярға көбейту; 9.2.1.14 – сызықтық және
бұрыштық жылдамдыты байланыстыратын өрнек есептер шығаруда қолдану.
Оқу критерийі: Бірқалыпты үдемелі түзу сызықты қозғаллыс жылдамдығының
формуласын қолдану; жылдамдық векторлары көрсетілген суретті бейнелейді;
жылдамдықттарды қосу формуласын пайдаланып, салыстырмалы жылдамдықты
анықтайды; үшбұрыш қабырғаларының арақатынасын орнату үшін қажетті
салуларды жүргізеді; теңайнымалы қозғалыс формулаларын пайдаланып, сурет
бойынша белгісіз шаманы анықтайды.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1.Жүзушінің суға қатсты жылдамдығы 72 м/мин. Ағыс жылдамдығы 80см/с. Егер
жүзуші өзен ағысының бағыты бойнша жүзіп келе жатса, оның жағаға қатысты
жылдамдығын анықтаңыз.
№2.Желсіз ауа райында ұшақ қозғалтқышы оған 900 км/сағ, қарама-қарсы жел
соққанда 810 км/сағ жылдамдық беретін болса, жел жылдамдығын анықтаңыз.
№3.Екі параллель темір жол желілерімен 48 км/сағ жылдамдықпен ұзындығы 630м
жүк пойыззы және 102 км/сағ жылдамдықпен ұзындығы 120 м жолаушылар пойызы
бірқалыпты келеді. Егер пойыздар
а) бір бағытты;
б) бір-бірін қарама-қарсы қозғалып келе жатса, жолаушылар пойызы жүк пойызының
жүргізушісі жанынан қанша уақыт ішінде өтетінің анықтаңыз?
№4.600 бұрыш жасап қиылысатын жолдармен бірдей 72 км/сағ жылдамдықпен екі
авткөлік қозғалып келеді. Жолдардың қиылысуында жолыққаннан кейін қанша уақыт
өткен соң олардың арақашықтығы 3 км-ге тең болатынын анықтаңыз?
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
1-4
Есептің берілгені мен сұрағын жазады
Қажет болғанда ХБЖ-ға аударады
Есепке қажетті формуланы қолданады
Есептеулерді дұрыс орындайды
Практикалық жұмыс №3
Тақырыбы: «Денелердің қозғалысын сипттау тәсілдері»
Оқу мақсаттары: 9.2.1.6- түзу сызықты теңайнымалы қозғалыс кезіндегі
координата мен орын ауыстыру теңдеулерін есептер шығаруда қолдану; 9.2.1.13дененің шеңбер бойымен бірқалыпты қозғалысын сызықтық және бұрыштық
шамалар арқылы сипаттау; 9.2.1.14- сызықтық және бұрыштық жылдамдықты
байланыстыратын өрнекті есептер шығаруда қолдану; 9.2.1.3 векторлардың
координаталар осіне проекциясын анықтау, векторды құраушыларға жіктеу;
Оқу критерийі: Шеңбер радиусы бойынша жүрілген жолды анықтайды;
нүктенің х,у остеріндегі координатасын анықтайды; орын ауыстыруды есептеу үшін
Пифагор теоремасын қолданады; таңдалған масштабта көрсетілген екі бағыттағы
орын ауыстыруды бейнелейді; денелердің бастапқы және соңғы орындарын
жалғайды; алынған кесіндінің ұзындығын анықтайды.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1.
Велосипедші А нүктесінен ұзындығы 800м, ені 600м саябақ
периметрі бойынша қозғлады. Ол С күктесіне жеткен кезде А
нүктесіне қатысты жүрілген жолды, орын ауыстыруды және
дене кординаталарын анықтаңыз.
№2.
Радиусы 15м шолу дөңгелегінің А және В кабиналарының
координаталарын, жүрілген жолын және орын ауыстыруын
анықтаңыз.
Дененің және соңғы координаталарын көрсетіңіз.
Дененің орын ауыстыруын координаталық әдіспен анықтаңыз.
№3.
№4.Кеме солтүстік бағытта 2 км, сосын онтүстік шығыс бағытта 1 км жүріп өтті.
Өздерің таңдаған масштабта қозғалыс траекториясын бейнелеңіз. Кеменің орын
ауыстыруы мен жүрілген жолын анықтаңдар. Солтүстік бағыттан ауытқу бұрышын
анықтаңыз.
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
1-4
Есептің берілгені мен сұрағын жазады
Қажет болғанда ХБЖ-ға аударады
Есепке қажетті формуланы қолданады
Есептеулерді дұрыс орындайды
Практикалық жұмыс№ 3
Тақырыбы: «Денелердің қозғалысын сипттау тәсілдері»
Оқу мақсаттары: 9.2.1.15 центрге тартқыш үдеу формуласын есептер
шығаруда қолдану центрге тартқыш үдеу формуласын есептер шығаруда қолданады
Оқу критерийі: центрге тартқыш үдеуін анықтайды.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1.Радиусы 800м бұрылыс жолмен келе жатқан жылдамдығы 20 м/с поездің центірге
тарту үдеуі қандай?
№2. Шеңбер бойымен дене бірқалыпты қозғалады.
А) Шеңбердін радиусын 2 есе арттырса центірге тартқыш үдеу қалай өзгереді?
В) Дененің жылдамдығы 3 есе артса центірге тартқыш үдеу қалай өзгереді
№3.Турбина дөңгелегінің диаметрі 8 м және ол 120 айн/мин жиілікпен айналады.
Турбина қалақшаларының ұштарының центірге тартқыш үдеу қандай?
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
1
Центірге тартқыш үдеудің формуласын жазады
Центірге тартқыш үдеуді есептейді.
2
Шеңбердін радиусы мен центірге тартқыш үдеу арасындағы
байланысты анықтайды
Дененің жылдамдығы мен центірге тартқыш үдеу арасындағы
байланысты анықтайды
3
Центірге тартқыш үдеудің жиіліпен байланысты формуласын
жазады
Радиусты табады
Центірге тартқыш үдеуді есептейді.
Практикалық жұмыс №4
Тақырыбы: «Динамика негізері»
Оқу мақсаттары: 9.2.2.2- Ньютонның бірінші заңын тұжырымдау және оны
есептер шығаруда қолдану; 9.2.2.3- ауырлық күші, серпімділік күші және үйкеліс
күші табиғатын түсіндіру; 9.2.2.4- Ньютонның екінші заңын тұжырымдау және оны
есептер шығаруда қолдану.
Оқу критерийі: Ньютонның 2 заның қолдану; күштердің векторлық
қосындысымен Ньютон заңымен байланысын табады; денеге неше күш әрекет
ететінін анықтайды; Ох және Оу проекцияларын жазады; экватордағы күштің әсерінен
дененің қозғалыс түрін анықтайды; дененің салмағы мен жер бетіне түсіретін
реакция күшін анықтайды; Жердің тығыздығы мен еркін түсу үдеуін байланысын
анықтайды.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1.20 Н күш әрекет еткенде дене 0,4 м/с2 үдеумен қозғалады. Ал 50 Н күш әрекет
екен кезде ол дене қандай үдеу алатының анықтаңыз?
№2.60 Н күш денеге 0,8 м/с2 үдеу береді. Қандай күш осы денеге 2 м/с2 үдеу бере
алатынын анықтаңыз?
№3.Массасы m автокөліктің орнынан қозғала бастаған кездегі үдеуі а-ға тең. Егер
қозғалысқа әрекет ететін кедергі коэффициенті μ болса, онда тарту күші болар еді?
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
1-3
Есептің берілгені мен сұрағын жазады
Қажет болғанда ХБЖ-ға аударады
Есепке қажетті формуланы қолданады
Есептеулерді дұрыс орындайды
Практикалық жұмыс №5
Тақырыбы: «Күшті өшеудің практикалық тәсілдері»
Оқу мақсаттары: 9.2.2.3 ауырлық күші, серпімділік күші, және үйкеліс күші
табиғатын түсіндіру.
Оқу критерийі: денеге неше күш әрекет ететінін анықтайды;
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
Құрал-жабдықтар: динаммометр, салмақ жүктелген ағаш кесегі, массалары әр
турлі денелер, серіппе, сызғыш, салмаақтары әртүрлі кір тастары бар таразы.
№1. Динамометрдің көмегімен ауырлық күшін анықтаңыз.
-Динамометрмен Ғ1 ауыррлық күшін өлшеңдер.
-Зерттелетін денені таразыда өлшеп, дененің m массасын кг-мен өрнекеңдер.
-Таразыны қолдану ережесі.
-Өлшенетін денені сол жақ табақшасына, кір тастарын оң жақ табақшасына кою.
-Өлшенетін дене мен кір тастарын таразыға құлатып алмай абайлап қою.
-Таразыға салмағы оның шекі жүктемесінен артық денелерді өлшеуге болмайды.
-Ылғал, лас неемесе ыстық денелерді өлшеуге болмайды
-Таразымен жұмыс істеп болған соң, кір тасттарын арнайы қапқа салып қою.
-Динамометрмен жұмыс жасаған кезде көрсетілген құрал серіппесінің ұзындығы
белгіленген шкаладан аспауы бақылауда ұстап, артық күш түмпеуін қадағалау.
-Ғ2 =mg формуласын қолданып, ауырлық күшін есептп шығарыңдар.
-Есептеу мен өлшеу нәтижесінде алынған Ға1 және Ға2 мәндерін салыстырыңдар.
-Орындалған жұмыс бойынша қорытынды жасаңдар. Алынған нәтижені
түсіндіріңдер.
№
Ға1,Н
m, кг
Ға2,Н
№2. Серпімділік күшін анықтаңыз.
Жұмыстың орындаллу реті:
-Таразы көмегімен жүктің m массасын анықтаңдар.
-кm массасы белгілі жүкті серіппеге іліп, оның х ұзаруын анықтаңдар.
𝑚𝑔
-mg=kx тепе-теңдік күйін ескеріп, серіппенің қатаңдық коэффициентін (𝑘 = )
𝑥
есептеңдер.
-Алынғаан мәліметтерді қолданып, серіппеге массалары әртүүрлі жүктерді ілу
барысында пайда болатын Ғсерп1=kx сеерпімділік күшін анықтаңдар.
-Ға=Ғсерп2 тепе-теңдік күйін ескеріп, динамометрмен (жүк салмағы) серпімділік күшін
анықтаңдар.
-Кестені толтырыңдар.
m, кг
х,м
k,Н/м
№
х,м
Ғсерп1, Н
Ғсерп2, Н
-Алынған мәліметтерді қолданып, графикте ұзару х және массаның m тәуелділік
графигін сызыңдар.
-Орындалған жұмыс бойынша қорытынды жасаңдар. Алынған нәтижені
түсіндіріңдер.
№3. Динамометр көмегімен үйкеліс күшін анықтаңыз.
Жұмыстың орындалу реті:
-Динамометрмен ағаш кесегінің Р салмағын өлшеңдер, нәтижені кестеге енгізіңдер.
-Қосымша жүктермен өлшеу жұмыстарын жүргізіңдер.
-Динамометр көмегімен ағаш кесегінің ағаш сызғыш бойымен жүкпен және жүксіз
теңүемелі қозғалысы кезіндегі Ғүйк1 үйкеліс күшін өлшеңдер.
- Алынған нәтижені кестеге енгізіңдер.
-Кестеге әрбір өлшеу үшін N тіректің реакция күшінің мәәнін жазыңдар.
№
Р,Н
N,H
Ғүйк1,H
Ғүйк2,H
-Ғүйк2=μN формуласы бойынша үйкеліс күшін есептеңдер, ағаштың ағашққа үйкелу
коэффицентін μ=0,25 тең деп алыңдар.
-Ғүйк1 және Ғүйк2 күштерінің мәндерн салыстырыңдар
-Орындалған жұмыс бойые\нша қорытынды жасаңдар. Алыған нәтижені талдаңдар.
Бақылау сұрақтары:
1) Әр тапсырма үшін дене мен динамометр серіппесіне әсер ететн күштерді көрсететі
сурет салыңдар. Ауырлық күші, серпімлілік күші мен үйкеліс күшін өлщеу
техникасын түсіндіріңіз.
2) Өлшеу құралдарының бөлік құнын анықтау ережесін жазыңдар. Жұмыста
қоланылған өлшеу құралының бөөлік құнын көрсетіңіз.
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
1
Динамометрдің көмегімен ауырлық күшін анықтайды
2
Серпімділік күшін анықтайды
3
Динамометр көмегімен үйкеліс күшін анықтайды
Практикалық жұмыс №5
Тақырыбы: «Күшті өлшеудің практикалық тәсілдері»
Оқу мақсаттары: 9.2.2.3 ауырлық күші, серпімділік күші, және үйкеліс күші
табиғатын түсіндіру.
Оқу критерийі: Өлшеулер және есептеулер арқылы күшті анықтауды үйренеді
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1. Бірқалыпты үдемелі қозғалыс кезіндегі теңәрекетті күшті есептеу.
Құрал-жабдықтар:секундомер, науаша, шарик, қысқышы бар штатив, металл
цилиндр, жүктерімен бірге таразы.
Жұмыстың орындалу реті:
Суретте көрсетілгендей қоңдырғыны жинаныз.
2. Науашаның жоғарғы ұшынан шарикті жіберіңдер
және оның цилиндрге
соғылғанға дейінгі
t уақытын байқаңыз.
3. Шариктің жүрген s қашықтығын өлшеңдер, оның төмен түскен үдеуін формула
бойынша есептеңіз:
a
2S
t2
4. Таразының көмегімен шариктің массасын анықтаңыз.
5.Ньютонның 2 заңы
a
F
бойынша денеге түскен барлық күштердің теңәрекетті
m
күшін есептеңіз.
№2. Динамомердің көмегімен үйкеліс күшін анықтаңыз.
Құрал-жабдықтар: трибометрдің ағаш сызғышы, ағаш білеуше, жүктер жиынтығы,
динамометр.
Жұмыстың орындалу реті:
-Ағаш сызғышпен ағаш білеушенің бірқалыпты қозғалысы кезіндегі Fүйк1 үйкеліс
күшін динамометрмен өлшеңдер ( бұл жағдайда Fсерп= Fүйк) .
-Тіректің N реакция күшіне тең болатын білеушенің салмағын динамометрмен
өлшеңдер.
-Fүйк2=µN формуласы бойынша үйкеліс күшін анықтаңдар ( ағаштың ағашқа үйкеліс
0,5)
коэффициенті 0,25
-Fүйк1 және Fүйк2 салыстырыңдар
-Қорытынды жазыңыз.
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
1
Динамометрдің көмегімен ауырлық күшін анықтайды
2
Серпімділік күшін анықтайды
3
Динамометр көмегімен үйкеліс күшін анықтайды
Практикалық жұмыс № 6
Тақырыбы: «Жердің ауырлық өрісіндегі қозғалысының параметрлерін есептеу».
Оқу мақсаттары: 9.2.2.8 тартылыс өрісіндегі дененің қозғалысын сипаттайтын
шамаларды анықтау
Оқу критерийі: Жердің ауырлық өрісіндегі қозғалысының параметрлерін
есептейді;
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1. Алманың массасы 40 г. Оны Жер қандай күшпен тартады? Егер алма үзіліп
түскен бұтақ 2,4м биіктікте орналасқан болса, онда алма қанша уақытта жерге
түсетінің анықтаңыз?
№2. Марстың массасы 6*1023 кг, радиусы 3300 км. Дененің Марс бетіндегі еркін
түсу үдеуін анықтаңыз?
№3. Денеге әсер ететін ауырлық күші Жер бетінен қандай қашықтықта екі есе
кемитінің есептеңіз?
№4. Полюсте және экваторда бір денеге әрекет ететін ауырлық күшінің мәндері
бірдей бола алатынын есептеңіз.
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
1-4
Есептің берілгені мен сұрағын жазады
Қажет болғанда ХБЖ-ға аударады
Есепке қажетті формуланы қолданады
Есептеулерді дұрыс орындайды
Практикалық жұмыс № 6
Тақырыбы: «Жердің ауырлық өрісіндегі қозғалысының параметрлерін есептеу».
Оқу мақсаттары: 9.2.2.8 тартылыс өрісіндегі дененің қозғалысын сипаттайтын
шамаларды анықтау
Оқу критерийі: Жердің тартылыс өрісінің әсерінен қозғалған дененің
параметрлерін есептеуді үйренеді (тік қозғалыс, горизонталь лақтырылған дененің
қозғалысы ).
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
1-нұсқа
1. Тамшы 5 с түседі. Тамшының құлаған биіктігін анықтаңыз.
А жағдайындағы( суретке қара) массасы 40 кг баланың
салмағын анықтаңыз, егер R1 = 20 м, υ = 10 м/с.
2.
3. 20 м биіктіктегі терезеден бала горизонталь бағытта доп лақтырды. Егер доп үйдің
іргесінен 6м қашықтыққа түссе, доп қанша уақыт ұшқан және қандай жылдамдықпен
лақтырылғанын есептеңіз?
2-нұсқа
1. Дене қандай да бір биіктіктен 6с құлайды. Дененің құлаған биіктін анықтаңыз.
В жағдайындағы( суретке қара) массасы 40 кг баланың
салмағын анықтаңыз, егер
R2 =10 м, υ = 5м/с.
2.
3.80 м биіктіктегі балконнан адам горизонталь бағытта доп лақтырды. Егер доп үйдің
іргесінен 16 м қашықтыққа түссе, доп жерге дейін қанша уақыт ұшқан және қандай
жылдамдықпен лақтырылғаның есептеңіз?
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
1-3
Есептің берілгені мен сұрағын жазады
Қажет болғанда ХБЖ-ға аударады
Есепке қажетті формуланы қолданады
Есептеулерді дұрыс орындайды
Практикалық жұмыс №7
Тақырыбы: «Дененің еркін түсу үдеуін өлшеу».
Оқу мақсаттары: 9.2.1.9 еркін түсуді сипаттау үшін теңайнымалы
қозғалыстың кинематикалық теңдеулерін қолдану
Оқу критерийі: Дененің еркін түсу үдеуін өлшейді.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
Құрал-жабдықтар: Шары және тіреуіш қапсырмасы бар сызғыш-маятник,
қалта секундомері, сантиметрлік бөліктері бар өлшеуіш лента,жіп, сіріңке
Жұмыс барысы:
Шардың
Сызғыштың
Сызғыштың
Шардың түсу Еркін
түсу
жүрген жолы тербеліс саны тербеліс
уақытыt,с
үдеуі, g
h ,м
N
уақыты t ,с
м/с2
1.Сызғыштың төменгі ұшындағы жұқа пластилин қабатын тексеріңдер,егер онда
қандай да бір белгі бар болса, оның бетін тегістеңіз.
2.Сызғыштың тербелісін шармен тоқтатыңыздар да, жіпті жағып жіберіңіздер.Шар
сызғышқа соғылған кезде оның пластилин қабатында қалдырған белгісіне көңіл
аударыңыз.
3.Еркін түскен кездегі шардың жүріп өткен жолын,яғни ось пен сызғыштағы
белгінің ара қашықтығын өлшеңіз.
4. Сызғыштың 20-30 тербелісіне кеткен уақытты анықтаңыз және шардың түсу
уақытын есептеңіз.
5.Еркін түсу үдеуін есептеп шығарыңыз.Өлшеулер мен есептеулердің нәтижелерін
кестеге жазыңыз.
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
1
Дененің еркін түсу үдеуін өлшейді
теңайнымалы
қозғалыстың
кинематикалық
қолданады
теңдеулерін
Практикалық жұмыс №7
Тақырыбы: «Дененің еркін түсу үдеуін өлшеу».
Оқу мақсаттары: 9.2.1.9 еркін түсуді сипаттау үшін теңайнымалы
қозғалыстың кинематикалық теңдеулерін қолдану
Оқу критерийі: Дененің еркін түсу үдеуін өлшейді.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
1. Құздан құлаған тас оның етегіне 6 с ішінде жетті. Құздың тереңдігін анықтаңыз.
2.Тік жоғары лақтырылған дене жерге 3 с-та түседі. а) Дененің бастапқы
жылдамдығын; ә) дененің көтерңлу биіктігін есептеңіз.
3.Дене 80 м биіктіктен еркін түседі. Түсудің соңғы секундында оның орын
ауыстыруын анықтаңыз.
4.Егер еркін түскен дене соңғы 2 с ішінде 60 м жол жүрсе, оның еркін түсуіне қанша
уақыт кеткенің есептеңіз.
5.Бірінші дене H1 биіктіктен еркін түседі.Онымен бір мезгілді екінші дене одан
жоғарырақ H2 биіктіктен қозғала бастайды. Екі дене бір мез-гілде жерге түсуі үшін
екінші дененің бастапқы жылдамдығы қандай болуы тиістігін анықтаңыз?
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
1-5
Есептің берілгені мен сұрағын жазады
Қажет болғанда ХБЖ-ға аударады
Есепке қажетті формуланы қолданады
Есептеулерді дұрыс орындайды
Практикалық жұмыс №8
Тақырыбы: «Сақталу заңдары. Сапалық және сандық есептер шығару.»
Оқу мақсаттары: 9.2.3.2 импульстің сақталу заңын тұжырымдау және есептер
шығаруда қолдану
Оқу критерийі: Сақталу заңдарына сапалық және сандық есептер шығарады.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1.Оқтың массасы 10 г, оқтың оқпаннан ұшып шыққандағы жылдамдығы 300 м/с
болса, автоматтан атқанда иыққа түсетін орташа қысым күшін есептеңіз. Автомат
минутына 300 рет атады.
№2.Массасы 10 кг денеге 5 Н күш тұрақты әрекет етеді. Қозғалыс басталғаннан
кейін 2 с өткендегі дененің кинетикалық энергиясының өзгерісін анықтаңыз.
№3.Массасы 2т жүктің потенциалдық энергиясы қандай биіктікте 10кДж –ға тең
болатының есептеңіз.
№4.Кинетикалық энергиясы 16 Дж, ал импульсы 2 кг*м/с болатын дененің
массасын анықтаңыз.
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
1-4
Есептің берілгені мен сұрағын жазады
Қажет болғанда ХБЖ-ға аударады
Есепке қажетті формуланы қолданады
Есептеулерді дұрыс орындайды
Практикалық жұмыс №8
Тақырыбы: «Сақталу заңдары. Сапалық және сандық есептер шығару.»
Оқу мақсаттары: 9.2.3.2 импульстің сақталу заңын тұжырымдау және есептер
шығаруда қолдану
Оқу критерийі: Сақталу заңдарына сапалық және сандық есептер шығарады.
Оқу дағдылары: білу, түсіну.
1.Футболшы массасы 700 г допты теуіп,оған 15 м/с жылдамдық береді. Уақытты
0,020 с деп есептеп, соққы күшінің орташа мәнін анықтаңыз.
2.Тік жоғары 30 м/с жылдамдықпен атылған массасы 50 г садақ жебесінің 2 с
өткеннен кейінгі потенциалдық және кинетикалық энергияларын анықтаңыз.
3.Массалары m1 және m2 екі шар бір-біріне қарама-қарсы 𝜗1 және 𝜗2 жылдамдықпен
қозғалып келеді. Соқтығысуды абсолют серпімсіз деп есептеп, шарлардың
соқтығысқаннан кейінгі жылдамдығын табыңыз.
4.Массасы 250 г дене 15 м/с жылдамдықпен вертикаль жоғары лақтырылды.1)
Дененің лақтырылған мезеттегі кинетикалық энергиясын; 2) ең жоғарғы нүктедегі
потенциалдық нүстесін табыныз.
5.Массасы 2 кг материалдық нүктенің қозғалысы x=5-8t+4t2теңдеуімен өрнектеледі.
Оның 2 с және 4 с өткеннен кейінгі импульстерін анықтаңыз.
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
1-5
Есептің берілгені мен сұрағын жазады
Қажет болғанда ХБЖ-ға аударады
Есепке қажетті формуланы қолданады
Есептеулерді дұрыс орындайды
Практикалық жұмыс №9
Тақырыбы: «Дененің кинетикалық энергиясының өзгеруіне қатысты күштің
жұмысын салыстыру».
Оқу мақсаттары: 9.2.3.5 механикалық жұмысты аналитикалық тәсілдермен
анықтау
Оқу критерийі: механикалық жұмысты анықтайды.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
Құрал-жабдықтар: штатив, динамометр, шар,жіп, таразы,гірлер,сызғыш
Жұмыс барысы:
-Штативке динамометрді және шарға арналған қысқышты үстел бетінен бірдей H=
40 см биіктікке бекітіңіз. Динамометрге шар байланған жіпті байлаңыз.
- Шарды қысқыштың үстіне орналастырып,динамометрдің көрсетуі
-2 Н тең болғанша екінші штативті алыстата беріңіз.
-Шарды қысқыштан босатып жіберіп, оның үстел бетіндегі
түскен орнын
белгілеңдер.
-Тәжірибені 2-3 рет қайталап, шардың s ұшу алыстығының орташа мәнін
анықтаңыз.
-Шардың массасын таразы көмегімен анықтап, серпімділік күшінің әсерінен алған
шардың кинетикалық энергиясының өзгеруін шығарыңыз: Ek =mv2/2 = ms2g/ 4H
-Серпімділік күшінің мәні 2Н-ға тең болғандағы динамометр пружинасының х
ұзаруын өлшеңіз.
-Серпімділік күшінің А жұмысын А= Fх =1/2 Fх формуламен анықтаңыз
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
1
Тәжірибені жасап,шамаларды орнына қойып,мәндерін шығара
алады
Механикалық жұмысты анықтайды
Практикалық жұмыс №9
Тақырыбы: «Дененің кинетикалық энергиясының өзгеруіне қатысты күштің
жұмысын салыстыру».
Оқу мақсаттары: 9.2.3.5 механикалық жұмысты аналитикалық тәсілдермен
анықтау
Оқу критерийі: кинетикалық энергия туралы теорияны қолданып күш
жұмысын, кинетикалық энергияны есептеуді үйренеді.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
1- нұсқа
1.Жылдамдығы 36 км/сағ-тан 108 км/сағ-қа дейін өзгерген массасы 1,5 т автакөлік
қозғалтқышының тарту күшін анықтаңар.
2.Кинетикалық энергияның өзгерісі туралы теореманы қолданып,массасы 2 т қада
қағу қондырғысының шойын тоқпағының құлауы кезіндегі алғашқы 2 с-та ауырлық
күшінің атқаратын жұмысын анықтаңыз.
3.5 м/с жылдамдықпен қозғалып келе жатқан велосипедші қалың құм қабаты
төселген жолға түседі. Егер велосипедшітолық тежелуге дейін 2 м инерциямен
қозғалған болса, велосипедке әсер ететін орташа кедергі күшін анықтаңыз. Велосипед
пен велосипедшінің жалпы салмағы 100 кг.
4.Тежелу жолы 8 м болса, массасы 1,2 т автакө-лік қозғалтқышының қандай
жылдамдықта сөндірілгенін анықтаңыз. Дөңгелектермен асфальттің арасындағы
үйкеліс күші 3кН.
5.Үстелде жатқан массасы 490 г кесекке 400 м/с жылдамдықпен ұшып келе жатқан оқ
тиді. Оқ-тың массасы 10 г. Кесек үстел бетімен 3,2 м-ге жылжиды. Кесек пен үстел
беті арасындағы үйкеліс күшін анықтаңыз.
2-нұсқа
1. 10м/с жылдамдықпен қозғалған массасы 200г дененің кинетикалық энергиясын
анықтаңыз.
2. Массасы 8кг денені 120см биіктікке бірқалыпты көтереді. Көтеру кезінде істелген
жұмысты анықтаңыз.
3. 108км/сағ жылдамдықпен қозғалып келе жатқан массасы 1000т поезды тоқтату
үшін қандай жұмыс жасалатының есептеңіз?
4. Массасы 4т автомобиль 36км/сағ жылдамдықпен қозғалады. Автомобиль толық
тоқтағанға дейін қандай жол жүреді, егер доңғалағының жолмен үйкеліс күші 5880Н
болса?
5. Массасы 1000т поезд станциядан бірқалыпты үдемелі қозғалып шығты және 250м
қашықтықта жылдамдығын 36км/сағ-қа жеткізді. Үйкеліс коэффициенті 0,06. Осы
жолдағы локомотивтің атқарған жұмысын анықтаңыз.
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
1-5
Есептің берілгені мен сұрағын жазады
Қажет болғанда ХБЖ-ға аударады
Есепке қажетті формуланы қолданады
Есептеулерді дұрыс орындайды
Практикалық жұмыс №10
Тақырыбы: «Денелердің соқтығысуы кезіндегі импульстің сақталу заңын зерттеу».
Оқу мақсаттары:9.2.3.2 импульстің сақталу заңын тұжырымдау және есептер
шығаруда қолдану;
Оқу критерийі: Денелердің соқтығысуы кезіндегі импульстің сақталу заңын
зерттейді
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1. Футболшы
массасы 700 г допты теуіп, оған 15 м/с жылдамдық
береді.Соққының ұзақтығын 0,020 с деп есептеп, соққы күшінің орташа мәнін
анықтаңыз
№2. Жылдамдығы 5 м/с балғамен шегені ұру керек.Балғаның массасы 0,80 кг. Егер
соққының ұзақтығы 0,10 с болса,онда оның орташа күшін есептеңіз.
№3. Массасы 10 кг балаға 1,25 м биіктіктен төске еркін құлап соғылады. Соққы
күші 5кН. Соққының ұзақтығын анықтаңыз.
№4. Массасы 100кг дене еркін түсе отырып, 80м/с жылдамдық алады. Денеге
осындай жылдамдық беруші күштің импульсын анықтаңыз.
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
1-4
Есептің берілгені мен сұрағын жазады
Қажет болғанда ХБЖ-ға аударады
Есепке қажетті формуланы қолданады
Есептеулерді дұрыс орындайды
Практикалық жұмыс №10
Тақырыбы: «Денелердің соқтығысуы кезіндегі импульстің сақталу заңын зерттеу».
Оқу мақсаттары:9.2.3.2 импульстің сақталу заңын тұжырымдау және есептер
шығаруда қолдану;
Оқу критерийі: Денелердің соқтығысуы кезіндегі импульстің сақталу заңын
зерттейді
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
1.0,5 м/с жылдамдықпен қозғалып келе жатқан массасы 20 кг арбаша 0,2 м/с
жылдамдықпен қара-ма –қарсы келе жатқан массасы 30 кг арбашаға тіркеледі.
Арбашалардың тіркеуден кейінгі қозға-лыс жылдамдығын анықтаңыз. Қозғалыс
осінің бағытын бірінші арбашаның қозғалыс бағытымен сәйкестіріңіз.
2.0,3 м/с жылдамдықпен қозғалып келе жатқан массасы 20 т вагон 0,2 м/с
жылдамдықпен қозғалып келе жатқан массасы 30 т вагонды қуып
жетеді.Вагондардың тіркеуден кейінгі жылдамдығын анықтаңыз.
3.Горизонталь жазықтықта 0,2 м/с жылдамдықпен сырғанап бара жатқан массасы 50
кг вагоншаға 20 кг ұсақ тас саоынды. Вагонша жылдамдығының өзгерісін анықтаңыз.
4.Массасы 35 т темір жол вагоны осы жолда тұрған массасы 28 т вагонға жақындап,
автоматты түрде тіркеледі. Тіркеуден кейінгі вагондар 0,5 м/с жылдамдықпен түзу
сызықты қозғалады.Тіркеудің алдында қозғалып бара жатқан вагонның жылдамдығын анықтаңыз.
5.Горизонталь бағытта 600 м/с жылдамдықпен ұшып бара жатқан массасы 50 кг
снаряд масса-лары 30 кг және 20 кг екі бөлікке бөлінді. Үлкен бөлігі бастапқы
бағытта 900 м/с жыл-дамдықпен қозғалады. Кіші бөліктің жылдам-дығының шамасы
мен бағытын анықтаңыз.
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
1-5
Есептің берілгені мен сұрағын жазады
Қажет болғанда ХБЖ-ға аударады
Есепке қажетті формуланы қолданады
Есептеулерді дұрыс орындайды
Практикалық жұмыс №11
Тақырыбы: «Тербелістер мен толқыныдар»
Оқу мақсаттары: 9.2.5.3 формулаларды қолданып, период, жиілік, циклдік
жиілікті анықтау
Оқу критерийі: формула бойынша периодты, циклдік жиілікті, фазаны
есептейді.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1. Жіптегі доп 2 минут ішінде 60 тербеліс жасады. Доптың периоды мен жиілігін
анықтаңыз.
№2. Суретте тербелмелі дененің уақыты мен координатасының графигі көрсетілген.
График бойынша анықтаңыз:
1) тербелістердің амплитудасын;
2) тербеліс периоды;
3) тербеліс жиілігі;
4) координатаның теңдеуін жазыңыз.
№.3. Сызық нүктесінің тербеліс амплитудасы 2 мм, тербеліс жиілігі 1 кГц. 0.4 с
ішінде жол нүктесі қандай жолмен жүретінің? Бұл нүкте бір тербеліс кезеңінде
қандай қозғалыс жасайтының анықтаңыз?
№4.Ай бетінде гармоникалық тербелістерді жүзеге асыратын математикалық
маятниктің ұзындығын есептеңіз. Ай бетіндегі ауырлық күшінің үдеуі 1,6 м/с2
құрайды.
№5. Гармоникалық тербеліс теңдеумен сипатталады
Циклдік тербеліс жиілігі, сызықтық тербеліс жиілігі, тербелістің бастапқы фазасын
анықтаңыз.
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
1-5
Есептің берілгені мен сұрағын жазады
Қажет болғанда ХБЖ-ға аударады
Есепке қажетті формуланы қолданады
Есептеулерді дұрыс орындайды
Практикалық жұмыс №12
Тақырыбы: «Әр түрлі типтегі маятниктердің тербеліс периодын есептеу»
Оқу мақсаттары: 9.2.5.6 әртүрлі тербелмелі жүйедегі тербелістің пайда болу
себептерін түсіндіру; 9.2.5.7 маятниктер тербелісі периодының әртүрлі параметрлерге
тәуелділігін зерттеу
Оқу критерийі: Математикалық және серіппелі маятниктің тербеліс периодын
анықтайды.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1. Математикалық және серіппелі маятниктің тербеліс периодын анықтаңыз:
A) әр түрлі массасы бар денелер,
C) әр түрлі қаттылығы бар денелер,
C) әртүрлі амплитудалар;
№2. Математикалық және серіппелі маятниктің тербеліс периодын анықтаңыз:
А) массасы бірдей денелер,
C) қаттылығы бірдей денелер,
C) бірдей амплитудалар
Математикалық маятник
Амплитуда L
M
уақыт Тербеліс
Жиілік
Период
t
саны N
v
T
1 топ
2 топ
Серіппелі маятник
к
M
амплитуда уақыт t Тербеліс
Жиілік v Период
саны N
T
3 топ
4 топ
Зерттеу жұмысының қорытындысын шығару.Tербеліс кезеңдерін салыстыру.
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
1Есептің берілгені мен сұрағын жазады
Қажет болғанда ХБЖ-ға аударады
Есепке қажетті формуланы қолданады
Есептеулерді дұрыс орындайды
Кестені толтырады
Практикалық жұмыс №13
Тақырыбы: «Еркін және еріксіз тербелістерді зерттеу»
Оқу мақсаттары: 9.4.4.1 тербелмелі контурдағы еркін электромагниттік
тербелістерді сапалық түрде сипаттау.
Оқу критерийі: әртүрлі тербелістер жүйелеріндегі тербелістердің себептерін
түсіндіреді; маятниктің тербеліс периодының әртүрлі параметрлерге тәуелділігін
зерттейді.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
Жұмыс барысы
№1. Серіппені штативке бекітіңіз.
Серіппеге тағы бір жүкті ілініз.
Серіппені тағы 2 см созыңыз және босатыңыз.
30 тербеліс болатын t уақыт аралығын өлшеп, T тербелісінің периодын табыңыз.
t=
T = t / N =________________________________________
№2. Серіппені 5 см ұзартып, тәжірибені қайталаңыз.
30 тербеліс болатын t уақыт аралығын өлшеп, T тербелісінің периодын табыңыз.
t=
T = t / N =________________________________________
№3. Серіппе маятниктің тербеліс периоды амплитудаға қалай байланысты?
_______________________________________
№4. Серіппеде кезекпен екі, үш және төрт жүкті іліп отырып, экспериментті
қайталаңыз.________________________________________
Қорытынды:
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
1-4
Есептің берілгені мен сұрағын жазады
Қажет болғанда ХБЖ-ға аударады
Есепке қажетті формуланы қолданады
Есептеулерді дұрыс орындайды
Практикалық жұмыс №14
Тақырыбы: «Толқындардың сипаттамаларын зерттеу».
Оқу мақсаттары: 9.2.5.12 толқын жылдамдығы, жиілігі және толқын
ұзындығы формулаларын есеп шығаруда қолдану; 9.2.5.13 көлденең және бойлық
толқындарды салыстыру.
Оқу критерийі: есептерді шешуде жылдамдық, жиілік және толқын
ұзындығының формулаларын қолданады.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1. Сүңгуір қайық жағалаудан 200 м қашықтықта жер бетінде толқын тудырды
су. Толқындар жағаға 40 секундта жетті, ал келесі 30 секундта жағада 60 толқын
толқыны болды. Көрші толқындардың қыртысының ара қашықтығын анықтаңыз.
№2.
Анықтаңыз:
1) толқын ұзындығын;
2)сым бөлшектерінің тербелістерінің амплитудасы.
№3. 4 секунд ішінде маятник 8 тербелісті жасады. Тербелістердің периоды мен
жиілігін есептеңіз.
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
1-3
Есептің берілгені мен сұрағын жазады
Қажет болғанда ХБЖ-ға аударады
Есепке қажетті формуланы қолданады
Есептеулерді дұрыс орындайды
Практикалық жұмыс №15
Тақырыбы: «Ұялы телефонның жұмыс істеу принципі».
Оқу мақсаттары: 9.2.5.12 толқын жылдамдығы, жиілігі және толқын
ұзындығы формулаларын есеп шығаруда қолдану; 9.2.5.13 көлденең және бойлық
толқындарды салыстыру.
Оқу критерийі: Электромагниттік толқындардың диэлектрлік және металл
кедергілерге ену қабілетін зерттейді.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
Құрал-жабдықтар: екі ұялы телефон, қақпағы бар пластик немесе шыны қорап,
металл фольга.
Тапсырма тәртібі:
1. Ұялы телефонның мобильді станциядан электромагниттік толқындарды қабылдау
қабілетін тексеріңіз. Мұны істеу үшін бірінші телефонға екінші телефоннан қоңырау
шалыңыз.
2. Бірінші телефонды қақпағы бар пластикалық қорапқа салып, екінші телефоннан
қайта қоңырау шалыңыз.
3. Бірінші телефонды екі қабатты металл фольгамен орап, екінші телефоннан қайта
қоңырау шалыңыз.
4. Қорытынды жасаңыз.
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
1
Электромагниттік толқындардың диэлектрлік және металл
кедергілерге ену қабілетін зерттейді
Практикалық жұмыс № 16
Тақырыбы: «Аналогті сигналдың берілуі».
Оқу мақсаттары: 9.2.5.19 табиғатта және техникада ультрадыбыс пен
инфрадыбыстықолдануға мысалдар келтіру
Оқу критерийі:аналогті белгі беру мен қабылдау
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
Құрал-жабдықтар: «білгіш» электрлі контрукторы
Констуртордың электр құралдары
Жұмыстың орындалу реті:
-Радиостансыларды автоматты түрде реттейтін FM радиоқабылдағышын сұлба
бойынша жинаңдар. Іске қосыңдар.
Радиоқабылдағыш сызбасы
Радиоқабылдағыш моделі
-тізбектің барлық бөліктерінің қандай қызмет атқаратынын анықтаңдар, кестені
толтырыңыз
Тізбек бөлігінің реттік саны №
Атауы
Қызметі
Тапсырмалар №
1
Дескриптор
Білім алушы
радиохабар қабылдайтын тізбекті жинайды
FM радиоқабылдағышын сұлба бойынша жинайды.
Тізбектің барлық бөліктерін анықтайды
Практикалық жұмыс № 17
Тақырыбы: «Морзе әліппесін зерттеу».
Оқу мақсаттары: 9.4.4.2 механикалық толқындар мен электромагниттік
толқындардың ұқсастығы мен айырмашылығын салыстыру; 9.4.4.3 электромагниттік
толқындар шкаласын сипаттау және әртүрлі диапазондағы толқындардың
қолданылуына мысалдар келтіру;
Оқу критерийі: Морзе әліппесін қолданып сигнал жібереді.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
Жұмыстың орындалу реті:
-Морзе әліппесінің кестесімен танысу.
-Сөздер құрау
-Партаны тықылдата отырып сыныптастарыңа белгі беріңдер.
-Сұраққа жауап беріңдер: Алыс қашықтыққа қалай сигнал берер едіңдер? Ол үшін
қандай құрал керек?
Морзе әліппесі
А∙─
К ─∙ ─
Ф ∙ ∙ ─∙
1∙ ─ ─ ─ ─ .∙ ∙ ∙ ∙ ∙∙
Б ─∙∙∙
Л─∙ ∙
Ч ∙∙∙
2∙ ∙ ─ ──
,∙ ─ ∙ ─∙ ─
В∙──
М─ ─
Ц─∙ ─∙
3∙ ∙ ∙ ─ ─
;─∙ ─ ∙ ─ ∙
Г──∙
Н─∙
Ч─ ─ ─∙
4∙ ∙ ∙ ∙ ─
:─ ── ∙ ∙ ∙
Д ─∙∙
О─ ─ ─
Ш─ ─ ─ ─
5∙ ∙ ∙ ∙ ∙
?∙ ∙ ──∙ ∙
Е∙
П∙ ─ ─∙
Щ─ ─∙ ─
6─∙ ∙ ∙ ∙
!──∙∙ ──
Ж∙∙∙─
Р ∙ ─∙
Ь,Ъ ─ ∙ ∙ ─
7─ ─ ∙ ∙ ∙
- ─∙∙∙ ─
З ─ ─∙∙
С ∙ ∙ ∙
Ы─∙ ─ ─
8 ─ ─ ─ ∙ ∙ « ∙ ─ ∙∙ ─
И∙∙
Т─
Э ∙ ∙ ─∙ ∙
9─ ─ ─ ─∙
(─ ∙ ─ ─ ∙ ─
Й∙───
У ∙ ∙─
Ю∙ ∙ ──
0 ─ ─ ─ ─ ─ / ─ ∙∙ ─ ∙
Я ∙ ─∙
Тапсырмалар №
1-4
Дескриптор
Білім алушы
Морзе әліппесінің кестесімен танысады
Морзе әліппесін қолданып сигнал жібереді
Практикалық жұмыс №18
Тақырыбы: «Атом құрылыс. Атомдық құбылыстары».
Оқу мақсаттары: 9.6.1.2 Планк формуласын есептер шығаруда қолдану;
9.6.1.4 фотоэффект үшін Эйнштейн формуласын есептер шығаруда қолдану.
Оқу критерийі: Планк формуласы мен фотоэффект үшін Эйнштейн
формуласын есептер шығаруда қолданады.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1. Ультракүлгін сәуле шығарудың толқын ұзындығы λ=2,1*10 -7м болатын
фотонның энергиясын табыңыз.Энергияның өлшем бірлігін эВ (электроновольт)-қа
айналдырыңыз. (һ=6,63*10-34 Дж*с; с=3*108м/с)
№2. Литийді толқын ұзындығы 150 нм жарықпен сәулелендірген. Литий үшін шығу
жұмысы 1,0 эВ. (һ=6,63*10-34 Дж*с; с=3*108м/с; mе=9,1*10-31кг)
Фотоэлектронның
кинетикалық
энергиясын
есептеңіз;
Фотоэлектронның жылдамдығын табыңыз;
Литий үшін фотоэффектінің қызыл шекарасын λmax
анықтаңыз.
№3. Электрондардың вольфрамнан шығу жұмысы 4,50 эВ. Фотоэлектрондардың ең
үлкен жылдамдығы 1000 км/с болу үшін вольфрам бетіне түсірілген жарықтың
жиілігі табыңдар. (1эВ=1,6·10-19Дж, mе=9,1·10-31кг, h=6,63·10-34Дж·с)
№4.Суреттерге сәйкес сәуле түрін таңдап, бос бағанға дұрыс жауабын жазыңыз.
a)
b)
c)
Дұрыс жауап
a)
b)
c)
Гамма сәулесі
Рентген сәулесі
Инфрақызыл толқындар
Радиотолқындар
Тапсырмалар №
1-3
4
Дескриптор
Білім алушы
Есептің берілгені мен сұрағын жазады
Қажет болғанда ХБЖ-ға аударады
Есепке қажетті формуланы қолданады
Есептеулерді дұрыс орындайды
Сәуле түрін ажыратады
Практикалық жұмыс №19
Тақырыбы: «Атом ядросы. Сапалық және сандық есептер шығару »
Оқу мақсаттары: 9.6.1.10 атом ядросының байланыс энергиясы формуласын
есептер шығаруда қолдану
Оқу критерийі: атом ядросының байланыс энергиясын анықтайды.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
4
№1. 2 He ядросының байланыс энергиясын анықтаңдар.
№2.Дейтерий ядросындағы, оттегі ядросындағы және полоний ядросындағы
нуклондардың меншікті байланыс энергиясын табыңдар.
№3.8О17 ядросының массалар ақауын және байланыс энергиясын табыңыз.
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
1-3
Есептің берілгені мен сұрағын жазады
Қажет болғанда ХБЖ-ға аударады
Есепке қажетті формуланы қолданады
Есептеулерді дұрыс орындайды
Практикалық жұмыс №20
Тақырыбы: «Жартылай ыдырау периодын есептеу».
Оқу мақсаттары: 9.6.2.2 радиоактивті ыдыраудың ықтималдық сипатын
түсіндіру;9.6.2.3 радиоактивті ыдырау заңын есеп шығаруда қолдану
Оқу критерийі: радиоактивті ыдырау заңын қолдануын оқып білу, радиоактивті
заттың жартылай ыдырау периодын есептейді
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1. Радиоактивті изотоптың активтілігі 12 тәулік ішінде 8 есе кеміді. Жартылай
ыдырау периоды неге тең?
№2. Радий изотопы үшін жартылай ыдырау периоды Т1/2 = 1600 жыл. Қанша уақыт
аралығында оның атомдар саны 4 есе азаяды?
№3. Радиоактивті кобальттың массасы 4г. Егер кобальттың жартылай ыдырау
периоды 72 тәулік болса, онда 216 тәулік ішінде оның неше грамы ыдырайды?
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
1-3
Есептің берілгені мен сұрағын жазады
Қажет болғанда ХБЖ-ға аударады
Есепке қажетті формуланы қолданады
Есептеулерді дұрыс орындайды
10-сыныптарға арналған практикалық жұмыстар
Практикалық жұмыс №1
Тақырыбы: «Кинематика»
Оқу мақсаттары: 10.1.1.2 - жүйелік және кездейсоқ қателіктерді ажырата білу;
10.1.1.6 - сандық және графиктік есептерді шығаруда кинематика теңдеулерін
қолдану
Оқу критерийі: жүйелік және кездейсоқ қателіктерді ажыратады. Кинематика
теңдеулерін қолданады.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1. Металл сымның көлденең қимасының диаметрі 0,5 мм.
а) сымның диаметрін өлшеу үшін қандай құрал қолданылатынын көрсетіңіз;
б) өзіңіз (а) бөлімінде көрсеткен құрал қалай қолданылу керек екенін көрсетіңіз;
в) өлшеу кезіндегі жүйелік қателіктерді болдырмау үшін
г) кездейсоқ қателіктерді азайту үшін
№2. Қозғалыстағы дененің арақашықтық – уақыт графигі суретте берілген. Мына
нүктелер арасындағы дененің қозғалысына сипаттама беріңіз және неліктен ондай
шешімге келгеніңізді түсіндіріңіз.
а) А мен В
б) В мен С
2а) Дененің үдеуі қандай мәнге (оң, теріс, нөл) ие
болатындығын анықтаңыз:
a) А мен В арасында
б) В мен С арасында
2б)Дененің 40 с ішіндегі орташа жылдамдығын
есептеңіз.
Тапсырмалар №
1
2
2а)
2б)
Дескриптор
Білім алушы
а) сымның диаметрін өлшейтін құралды көрсетеді
б) құралдың жұмысын түсіндіреді
в)жүйелік қателікті болдырмауын көрсетеді
г)кездейсоқ қателігін азайтуын көрсетеді
а) А мен В қозғалысына сипаттама береді
б) В мен С қозғалысына сипаттама береді
a) А мен В арасындағы үдеуді анықтайды
б) В мен С арасындағы үдеуді анықтайды
Орташа жылдамдықты есептейді
Практикалық жұмыс №2
Тақырыбы: «Теңүдемелі қозғалыс кинематикасының негізгі теңдеулері мен
ұғымдары; инвариантты және салыстырмалы физикалық шамалар;Галилейдің
салыстырмалылық принципі; қисық сызықты қозғалыс кинематикасы; көкжиекке
бұрыш жасай лақтырылған дененің қозғалысы»
Оқу мақсаттары: 10.1.1.9 - қисықсызықты қозғалыс кезіндегі траекторияның
қисықтық радиусын, дененің тангенциалды, центрге тартқыш және толық үдеуін
анықтау; 10.1.1.8 - жылдамдықтарды қосу мен орын ауыстыруды қосудың
классикалық заңын есеп шығаруда қолдану;10.1.1.10 - көкжиекке бұрыш жасай
лақтырылған дененің қозғалысы кезіндегі кинематикалық шамаларын анықтау
Оқу критерийі: теңүдемелі қозғалыс кинематикасының негізгі теңдеулерін есеп
шығаруда қолданады.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1.Радиусы 10см дөңгелек 3,14 рад/с тұрақты бұрыштық үдеумен қозғалады.
Қозалыс басталғаннан кейінгі бірінші секундтың аяғындағы
(а) бұрыштық жылдамдықты
(b) сызықтық жылдамдықты
(c) тангенсиал үдеуді
(d) центрге тартқыш үдеуді
(e) толық үдеуді есептеңіз
№2. Өзеннің арғы бетіне өтпекші болған катер өзен ағысына перпендикуляр бағытта
4 м/с жылдамдықпен жүзеді. Егер өзеннің ені 800 м/с, ал ағыс жылдамдығы 1 м/с
болса, катерді ағыс қанша метрге төмен қарай ығыстырады?
№3. Доп көкжиекке 300 бұрыш жасай 10 м/с жылдамдықпен лақтырылған.
Лақтырылған соң 0,8с уақыт ішіндегі доп жылдамдығының модулі (cos300=0.87;
sin300=0.5; g=10м/c2)
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
1
(а) бұрыштық жылдамдықты
(b) сызықтық жылдамдықты
(c) тангенсиал үдеуді
(d) центрге тартқыш үдеуді
(e) толық үдеуді есептеңіз
2
Ағыстың катерді ығыстыруын анықтайды
3
Доп жылдамдығының молулін анықтайды
Практикалық жұмыс №3
Тақырыбы: «Динамика»
Оқу мақсаттары: 10.1.2.4 - бүкіл әлемдік тартылыс заңын есептер шығаруда
қолдану; 10.1.2.7 - айналмалы және ілгерілемелі қозғалысты сипаттайтын физикалық
шамалардың арасындағы сәйкестікті жүргізу; 10.1.2.6 - айналмалы қозғалыс
динамикасының негізгі теңдеуін есеп шығаруда қолдану
Оқу критерийі: бүкіл әлемдік тартылыс заңын және айналмалы қозғалыс
динамикасының негізгі теңдеуін есеп шығаруда қолданады.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1.Марс бетінен қандай қашықтықта массасы 1 т Маринер-9 паланета аралық
станциясының өзара әсерлесу күшінің мәні 2 кН болады. Марстың массасы 6,4*10 23
кг, радиусы 3400 км.
№2. Бос орынға дұрыс жауапқа сәйкес әріптерді жазыңыз.
Ілгерілемелі қозғалыс үшін Ньютонның екінші заңы:
A) F=ma
B) M=Iε
∆𝐿
C) M=
∆𝑡
Айналмалы қозғалыс үшін Ньютонның екінші заңы:
D) p=mV
∆𝑝
E) F=
∆𝑡
F) L=Iω
№3. Инерция моменті 63,6 кг·м2 маховик 31,4 рад/с бұрыштық жылдамдықпен
айналады. Егер ол 40 с соң тоқтаса.
а) бұрыштық үдеуді анықтаңыз;
ә) Маховиктің күш моментін анықтаңыз.
№4 Екі дене арасындағы арақашықтық 2 есе кемігендегі тартылыс күшін анықтаңыз.
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
1
бүкіл әлемдік тартылыс заңынан арақашықтықты анықтайды
2
айналмалы және ілгерілемелі қозғалысты сипаттайтын
физикалық шамалардың арасындағы сәйкестікті ажыратады
3
а) бұрыштық үдеуді анықтаңыз;
ә) Маховиктің күш моментін анықтаңыз.
4
Тартылыс күшін анықтайды
Практикалық жұмыс №4
Тақырыбы: «Статика»
Оқу мақсаттары: 10.1.3.2 - әртүрлі тепе-теңдікті түсіндіру кезінде себепсалдар байланысын орнату; 10.1.3.3 - күштерді қосудың заңдылығын эксперименттік
тексеру және күш шамасын тәжірибелік жолмен анықтау
Оқу критерийі: әртүрлі тепе-теңдікті түсіндіру кезінде себеп-салдар
байланысын орнатады
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1. Суретте көрсетілгендей кранға жүк ілінген
а) кран тепе-теңдікте болу үшін 5000 Н жүкті күш
иінінен қандай қашықтықта орналастыру керек?
б) егер жүкке тағы 10000 Н қосса,онда айналу
осінен қашықтықта орналастыру керек.
Күш
моментін есептеңіз.
№2. Иінтректің үлкен иіні 20 см, кіші иіні 5 см иініне 10 Н күш ісер етті. Иінтіректі
тепе-теңдік ұстау үшін кіші иініне түсірілген күшін анықтаңыз
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
а) күш иінінен қашықтықтығын анықтайды
1
б) күш моментін есептейді.
кіші иініне түсірілген күшті анықтайды
2
Практикалық жұмыс №5
Тақырыбы: «Сақталу заңдары»
Оқу мақсаттары: 10.1.4.1 - сақталу заңдарын сандық және эксперименттік
есептерді шығаруда қолдану
Оқу критерийі: сақталу заңдарын сандық және эксперименттік есептерді
шығарады.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1. 2,5•104 кг•м/с импульсі бар және 90 км/с жылдамдықпен қозғалатын көліктің
массасың анықтаңыз.
№2. Жүк машинаның массасы 5т жылдамдығы 90км/сағ. Жүк машинасына салмағы
3т арбаны тізбектейді. бұл жағдайда ең жоғары жүк машинаның жылдамдығы неге
тең?
№3. Салмағы 10 тонна вагон сұрыптау 0,5 м биіктіктен кіреді, бұл жағдайда
вагонның жылдамдығы сағатына 14,4 км-ден 9 км / с-қа дейін төмендейді. Таудағы
автомобильдің жалпы механикалық энергиясын, оның импульстің өзгеруін есептеңіз.
Жұмысқа қанша энергия жұмсалады?
№4. Су-35 истребитель салмағы 19 тонна, сағатына 1260 км жылдамдықпен
қозғалады және 100 кг салмақты зымыранмен атылады, оның жылдамдығы ұшаққа
қатысты 720 км / сағ. Зымыран ұшақты 0,2 сек ішінде қалдырады .Табыңыз:
зымыранның жойылу күші, атыс кезінде ұшақтың жылдамдығы қаншаға төмендеген,
зымыранның жерге қатысты моменті, егер ұшақтың жерден биіктігі 8000 м болса,
оның жалпы энергиясы.
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
1-4
Есептің берілгені мен сұрағын жазады
Қажет болғанда ХБЖ-ға аударады
Есепке қажетті формуланы қолданады
Есептеулерді дұрыс орындайды
Практикалық жұмыс №6
Тақырыбы: «Сұйықтар мен газдардың механикасы»
Оқу мақсаттары: 10.1.5.1 - сұйықтар мен газдардың ламинарлық және
турбуленттік ағыстарын сипаттау; 10.1.5.2 - үзіліссіздік теңдеуі мен Бернулли
теңдеуін эксперименттік, сандық және сапалық есептерді шығаруда қолдану
Оқу критерийі: сұйықтар мен газдардың ламинарлық және турбуленттік
ағыстарын сипаттайды. Үзіліссіздік теңдеуі мен Бернулли теңдеуін есептерді
шығаруда қолданады.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1. Ламинарлық және турбуленттік ағыстардың екі айырмашылығын көрсетіңіз. Өз
түсіндірулеріңізде сызба қолдануға болады.
№2.Құбырдың кең бөлігінде мұнай 2 м/с жылдамдықпен ағады. Егер құбырдың кең
және тар бөліктеріндегі қысымдардың айырымы 50 мм сын.бағ. болса, онда оның тар
бөлігіндегі мұнай ағысының жылдамдығы қандай? Мұнайдың тығыздығы 800кг/м3
а) физикалық шаманы ХБЖ ға келтіру
б) құбыр бөліктері үшін Бернулли теңдеуін
в) есеп шарты бойынша мұнай ағысының жылдамдығын формуласын қорытып
есептеңіз:
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
сұйықтар мен газдардың ламинарлық және турбуленттік
1
ағыстарын сипаттайды
Түсіндіруінде сызба қолданады
Есептің берілгені мен сұрағын жазады
2
Қажет болғанда ХБЖ-ға аударады
Есепке қажетті формуланы қолданады
Есептеулерді дұрыс орындайды
Практикалық жұмыс №7
Тақырыбы «Сұйықтар мен газдардың механикасы»
Оқу мақсаттары: 10.1.5.1 - сұйықтар мен газдардың ламинарлық және
турбуленттік ағыстарын сипаттау; 10.1.5.2 - үзіліссіздік теңдеуі мен Бернулли
теңдеуін эксперименттік, сандық және сапалық есептерді шығаруда қолдану
Оқу критерийі: сұйықтар мен газдардың ламинарлық және турбуленттік
ағыстарын сипаттайды. Үзіліссіздік теңдеуі мен Бернулли теңдеуін есептерді
шығаруда қолданады.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1.
а)
гидростатикалық
қысымның
тереңдікке
тәуелділік формуласын жазыңыз.
б) Бернулли теңдеуін жазыңыз
№2. Өзеннің ағысы арнасы кең және тар жеріндегі ағыс түрлерін анықтаңыз;
Ламинарлық және турбуленттік ағыстардың екі айырмашылығын көрсетіңіз.
а) өзен арнасының ағыс түрлерін;
б) ламинарлық және турбуленттік ағыстардың айырмашылығын;
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
гидростатикалық қысымның тереңдікке тәуелділік формуласын
1
жазады
Бернулли теңдеуін жазады
Ламинарлық
және
турбуленттік
ағыстардың
екі
2
айырмашылығын көрсетедә
Практикалық жұмыс №8
Тақырыбы: «Газдардың молекулалық- кинетикалық теория негiздерi»
Оқу мақсаттары: 10.2.1.3- молекулалық кинетикалық теорияның негізгі
теңдеуін есептер шығару
Оқу критерийі: молекулалық кинетикалық теорияның негізгі теңдеуін есептер
шығаруда қолданады.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1.96 кг мыс құйылған заттың мөлшерін анықтаңыз.
№2.СО2 көміртегі диоксиді молекуласының массасы NH3 аммиак молекуласының
массасынан неше есе көп?
№3.27 ° C температурада азот молекулаларының квадрат жылдамдығын анықтаңыз?
№4.Баллондағы оттегі қандай қысым түсіреді, егер 27 ° C температурада оның
тығыздығы 6,44 кг / м3 болса?
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
1-4
Есептің берілгені мен сұрағын жазады
Қажет болғанда ХБЖ-ға аударады
Есепке қажетті формуланы қолданады
Есептеулерді дұрыс орындайды
Практикалық жұмыс №9
Тақырыбы: «Газ заңдары. Идеал газ күйінің теңдеуі»
Оқу мақсаттары: 10.2.2.1 - идеал газ күйінің негізгі теңдеуін есептер
шығаруда қолдану;
Оқу критерийі: идеал газ күйінің негізгі теңдеуін есептер шығаруда қолданады
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1.0 кг температурада 1 кг оттегі және 800 кПа қысым қандай көлемде
қабылданады?
№2.25,6 л сыйымдылығы бар цилиндрде 3,55 МПа қысымда 1,04 кг азот бар. Газдың
температурасын анықтаңыз.
№3.Цилиндрде 770 кПа қысыммен 28 кг оттегі бар. 825 кПа қысымда бірдей
көлемдегі гелийдің массасын анықтаңыз. Газдардың температурасы бірдей.
№4. 40 литрлік цилиндрде 0 ° C температурада 1,98 кг көмірқышқыл газы болады,
температура 48 К көтерілген кезде газ баллон жарылды. Жарылыс қандай қысыммен
болды?
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
1-4
Есептің берілгені мен сұрағын жазады
Қажет болғанда ХБЖ-ға аударады
Есепке қажетті формуланы қолданады
Есептеулерді дұрыс орындайды
Практикалық жұмыс №10
Тақырыбы: «Газ заңдары. Идеал газ күйінің теңдеуі, изопроцестер, изопроцесстер
графиктері, Дальтон заңы»
Оқу мақсаттары: 10.2.2.1 - идеал газ күйінің негізгі теңдеуін есептер
шығаруда қолдану; 10.2.2.2 - тұрақты температура кезінде қысымның газ көлеміне
тәуелділігін зерттеу(Бойль-Мариотт заңы); 10.2.2.3 - тұрақты қысым кезінде газ
көлемінің температураға тәуелділігін зерттеу (Гей-Люссак заңы); 10.2.2.4 - тұрақты
көлем кезінде қысымның газ температурасына тәуелділігін зерттеу (Шарль заңы)
Оқу критерийі: Идеал газ күйінің теңдеуі мен изопроцестер теңдеулерін есеп
шығаруда қолданады.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1.Егер изохоралық қыздыру кезінде оның қысымы 2 есе артса, газдың бастапқы
температурасын анықтаңыз.
№2.Газ изотермиялық түрде 0,15 м3 көлемінен 0,1 м3 көлеміне дейін сығылады. Бұл
жағдайда қысым 0,15 МПа артты. Газдың бастапқы қысымын анықтаңыз.
№3.Поршень астындағы цилиндрде 9 ° су буы изотермиялық түрде 11 ° С
температурада қысылады, егер осы температурада қаныққан будың тығыздығы 10 г /
м3 болса, бу қандай көлемде конденсацияланады?
№4.Газдың жану өнімдері түтіктерде 1000-нан 300 ° С-қа дейін салқындатылады, егер
жану өнімдерін салқындату процесі тұрақты қысыммен жүреді деп болжасақ,
олардың көлемі қанша есе азаятынын анықтаңыз.
№5.Көлемі 2 және 4 литр екі ыдыс, газбен толтырылған, түтік арқылы шүмекке
қосылады. Клапан жабылған кезде бірінші ыдыстағы газдың қысымы 400 кПа, ал
екіншісінде - 200 кПа құрайды. Клапан ашылғаннан кейін алғашқы ыдыстағы газдың
массасы қаншаға өзгереді, егер бастапқыда ол 18 г болса және процесс изотермиялық
болса?
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
1-6
Есептің берілгені мен сұрағын жазады
Қажет болғанда ХБЖ-ға аударады
Есепке қажетті формуланы қолданады
Есептеулерді дұрыс орындайды
Практикалық жұмыс №11
Тақырыбы: «Термодинамика негiздерi»
Оқу мақсаттары: 10.2.2.1 - идеал газ күйінің негізгі теңдеуін есептер
шығаруда қолдану; 10.2.3.1 - бір атомды және екі атомды идеал газдың ішкі
энергиясының формуласын есептер шығаруда қолдану
Оқу критерийі: идеал газ күйінің негізгі теңдеуін есептер шығаруда қолданады
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1. Бір атомды газдың ішкі энергиясы, жұмыс, жылу мөлшерінің физикалық
шамалардың мәндерін есептеп нәтижелерін кестеге жазыңыз
Газ
Параметры
А,Дж
Q,Дж
U,Дж
m, кг
ΔT,K
Азот
0,51
81
Сутегі
0,066
238
Ауа
0,31
27
Гелий
1,1
23
Оттегі
0,007
810
№2.Цилиндрде 1 МПа қысыммен 5 кг газ болды. Егер қысым 100 кПа болса,
цилиндрден қанша газ алынды? Температура тұрақты деп саналады.
№3.Егер ауа қысымы екі есе артса, онда ауасы бар колба қандай температураға дейін
қызады? Колбаның бастапқы температурасы 20 °C құрайды, ал жылу кеңеюіне
байланысты оның мөлшері 10% артты.
№4.
Идеал газдың тұрақты массасы суретте көрсетілгендей 1
күйден 3 күйге ауысады. 1 күйде газдың температурасы 600 К
болды, 3 күйдегі температурасын анықтаңыз.
№5.
Бір киломольдік идеалды газдың күйі 1-2-3 кестесіне сәйкес
өзгерді. р1 = 150 кПа, Т1 = 300 K, p2 = 370 кПа, T2 = 450 K болса,
газдың соңғы көлемін анықтаңыз.
Тапсырмалар №
1-5
Дескриптор
Білім алушы
Есептің берілгені мен сұрағын жазады
Қажет болғанда ХБЖ-ға аударады
Есепке қажетті формуланы қолданады
Есептеулерді дұрыс орындайды
Практикалық жұмыс №12
Тақырыбы: «Сұйық және қатты денелер»
Оқу мақсаттары: 10.2.4.1 - гигрометрдің және психрометрдің көмегімен
ауаның салыстырмалы ылғалдылығын анықтау; 10.2.4.2 - сұйықтың беттiк керiлу
коэффициентiн әртүрлі тәсілдермен анықтау; 10.2.4.3 - әртүрлі қатты денелер
мысалында кристалдық және аморфты денелердің құрылымын ажырату; 10.2.4.4 серпімді деформация кезіндегі Юнг модулін анықтау
Оқу критерийі: гигрометрдің және психрометрдің көмегімен ауаның
салыстырмалы ылғалдылығын, сұйықтың беттiк керiлу коэффициентiн әртүрлі
тәсілдермен және серпімді деформация кезіндегі Юнг модулін анықтайды
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1. Психрометрдің құрғақ термометрі 20ºС-ты көрсетіп тұр, бөлмедегі
салыстырмалы ылғалдылық 58 %.
а) Абсолюттік ылғалдылықты анықтаңыз.
б) Психрометрдің дымқыл термометрі нені көрсетеді?
с) Шық түсу үшін максималды температура қандай болуы керек?
№2. Пипетка көмегімен 2,6 г майдан 306 тамшы алынды. Пипетка ұшының диаметрі
2,2 мм. Майдың беттік керілу коэффициентін анықтаңыз
№3. Кристалл және аморф денелердің үш айырмашылығын көрсетіңіз.
№4. Бірдей металдардан жасалған екі сымдардың бастапқы ұзындықтардың,
диаметрлердің қатынасы: 𝑙1 = 2𝑙2 , 𝑑1 = 0,25𝑑2 . Юнг модульдерінің қатынасын
анықтаңыз.
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
а) Абсолюттік ылғалдылықты анықтайды
1
б) Психрометрдің дымқыл термометр көрсетуін анықтайды
в) Шық түсу үшін максималды температураны жазады
3
2,4
Кристалл және аморф денелердің айырмашылығын көрсетеді
Есептің берілгені мен сұрағын жазады
Қажет болғанда ХБЖ-ға аударады
Есепке қажетті формуланы қолданады
Есептеулерді дұрыс орындайды
Практикалық жұмыс №13
Тақырыбы: «Электростатика»
Оқу мақсаттары: 10.3.1.2 - суперпозиция принципін электр өрісінің қорытқы
кернеулігін анықтау үшін пайдалану; 10.3.1.4 - нүктелік зарядтың электр өрісінің
потенциалы мен жұмысын есептеу; 10.3.1.9 - конденсаторларды тізбектей және
параллель жалғау формулаларын есеп шығаруда; 10.3.1.5 - электростатикалық өрісте
күшті және энергетикалық сипаттамаларды байланыстыратын формуланы есептер
шығаруда қолдану
Оқу критерийі: электростатикалық өрісте күшті және энергетикалық
сипаттамаларды байланыстыратын формуланы есептер шығаруда қолданады.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1. 1*10-6 Кл заряд өрістің бір нүктесінен екінші нүктесіне көшірілген. Егер зарядты
көшіргенде істелген жұмыс 6*10-6 Дж-ға тең.
а) нүктелердің потенциалдар айырымын есептеңіз;
б) нүктелердің потенциалдар айырымын есептеңіз.
№2. Заряд бір нүктеден екінші нүктеге орын ауыстырған кезде потенциалдар
айырмасы 1кВ өрісте 40 мкДж жұмыс атқарды. Зарядты анықтаңыз.
№3. Сыйымдылығы С1=30 мкФ және С2=40 мкФ болатын екі конденсатор берілген.
а) тізбектей жалғағанда конденсаторлар батареясының сыйымдылығы
б) параллель жалғағанда конденсаторлар батареясының сыйымдылығы
№4.Нүктелiк зарядтар ортасында жатқан нүктедегi электр өрiсiнiң кернеулiгiн
табыңыз q1 = 8·10-9 Кл, q2 = -6·10-9Кл. Зарядтар арасындағы арақашықтық 10 см-ге
тең
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
а) нүктелердің потенциалдар айырымын есептейді
1
б) нүктелердің потенциалдар айырымын есептейді
Зарядты анықтайды
2
а) тізбектей жалғағанда конденсаторлар батареясының
3
сыйымдылығы анықтайды
б) параллель жалғағанда конденсаторлар батареясының
сыйымдылығы анықтайды
нүктедегi электр өрiсiнiң кернеулiгiн табады
4
Практикалық жұмыс №14
Тақырыбы: «Тұрақты ток»
Оқу мақсаттары: 10.3.2.6 - тармақталған электр тізбегіне Кирхгоф заңын
қолдану; 10.3.2.7 - электр тогының жұмысы, қуаты және ток көзінің пайдалы әсер
коэффициентінің формулаларын есептер шығаруда қолдану
Оқу критерийі: электр тогының жұмысы, қуаты және ток көзінің пайдалы әсер
коэффициентінің формулаларын есептер шығаруда қолданады
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1. Тұрақты 2 А ток өтетін өткізгіштің кедергісі 3 минут ішінде 10 Ом-нан 5 Ом-ға
дейін кемиді.
а) токтың қуатын;
б) өткізгіштің жұмысын есептеңіз.
№2. ЭҚК-і 16В, ішкі кедергісі r = 2,5 Ом тоқ көзіне кедергісі R= 5,5 Ом қыздырғыш
қосылған.
а) ток күшін;
б) қыздырғыштағы тоқ күшінің қуаты есептеңіз.
№3. Тоқ көзі кезек-кезек 9 Ом және 16 Ом кедергілерге тұйықталады.Екі жағдайда да
кедергілерде бірдей қуат бөлінеді. Тоқ көзінің ішкі кедергісін анықтаңыз.
№4.
Суретте көрсетілген сызбалардың
айырмашылықтарын атап жазыңыз
а) тізбектер қандай заңдылыққа
негізделген
б)тізбекке қатысты формулалармен
тұжырымдама жасаңыз
Тапсырмалар №
1
2
3
4
Дескриптор
Білім алушы
а) токтың қуатын анықтайды
б) өткізгіштің жұмысын есептейді
а) ток күшін анықтайды
б) қыздырғыштағы тоқ күшінің қуаты есептейді.
ішкі кедергісін анықтайды
а) тізбектер қандай заңдылыққа негізделгенин жазады
б)тізбекке қатысты формулалармен тұжырымдама жасайды
Практикалық жұмыс №15
Тақырыбы: «Әртүрлі ортадағы электр тогы»
Оқу мақсаттары: 10.3.3.1 - металдардағы электр тогын сипаттау және
кедергінің температураға тәуелділігін талдау; 10.3.3.3-жартылай өткізгіштердегі
электр тогын сипаттау және жартылай өткізгіш құралдарын қолдану принципін
түсіндіру;
Оқу критерийі: Әртүрлі ортадағы электр тогын сипаттайды.
Оқу дағдылары: білу, түсіну.
№1. Жартылайөткізгіштік құралдарды температураның күрт өзгеретін жағдайында
қолдану неге тиімсіз екенін жазыңыз?
№2.Ұзын болат сымның 20 оС температурадагы кедергінің 0,02 Ом-ға тең. Оның 120
С температурадағы кедергісі кандай? Болаттың температуралык коэффициенті 0,006
К1.
№3. Мыс өткізгіш арқылы тығыздығы j= 2 А/мм2 ток өтеді. Мыстың әр атомына бір
еркін электроннан келеді деп алып, l0=12 см орын ауыстырған электронның жүрген
жолының ұзындығын есептеңіз. Мыстың тығыздығы ρ=9∙103 кг/м3, мыстың мольдік
массасы M=0,064 кг/моль. Өткізгіштің температурасы t=270C.
Тапсырмалар №
1
2
3
Дескриптор
Білім алушы
Температураға тәуелдігін жазады
Кедергіні анықтайды
Электронның жүрген жолының ұзындығын анықтайды
Практикалық жұмыс №16
Тақырыбы: «Магнит өрісі»
Оқу мақсаттары: 10.3.4.1 - магнит индукция векторының физикалық
мағынасын заманауи техниканың жетістіктері мен есептер шығару арқылы түсіндіру;
10.3.4.3 - токомак, циклотрон, андронды коллайдер, магниттік тордың жұмыс істеу
принципін талдау және поляр шұғыласының табиғатын түсіндіру; 10.3.4.2 - электр
өлшеуіш құралдардың, электр қозғалтқыштың жұмыс істеу принципін түсіндіру
Оқу критерийі: электр өлшеуіш құралдардың, электр қозғалтқыштың жұмыс
істеу принципін түсіндіреді.
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1. Электр қозғалтқыштар мен электрөлшеуіш аспаптардың жұмыс істеу принципін
түсіндіріңіз.
№2.
Атауы
Жұмыс
істеу Ұқсастығы
Айырмашылығы
принципі
Токомак
циклотрон
андронды коллайдер
магниттік тордың
№3. Қозғалтқыш жұмысы мен генератор жұмысының негізгі айармашылығын және
жұмыс істеу принципін жазыңыз.
Тапсырмалар № Дескриптор
Білім алушы
1
Электр қозғалтқыштар мен электрөлшеуіш аспаптардың жұмыс
істеу принципін түсіндіріңдер.
2
Қозғалтқыштардың жұмыс жасау принципін, ұқсастығын,
айырмашылығын жазады
3
Қозғалтқыш жұмысы мен генератор жұмысының негізгі
айармашылығын және жұмыс істеу принципін жазады
Практикалық жұмыс №17
Тақырыбы: «Электромагниттiк индукция»
Оқу мақсаттары: 10.3.5.2 - электромагниттік индукция заңын есептер
шығаруда қолдану;10.3.5.1-электромагниттік құралдардың (электромагниттік реле,
генератор, трансформатор) жұмыс істеу принципін зерттеу
Оқу критерийі: электромагниттік индукция заңын есептер шығаруда қолданады
Оқу дағдылары: білу, түсіну, қолдану.
№1.N=100 орамнан тұратын катушкадағы магнит ағыны Тізбекті ажыратқанда
катушкадағы индукцияның ЭҚК –і ε=4 В болса, магнит ағыны қанша уақытқа
жоғалатының анықтаңыз.
№2.Индукциясы В = 0,2Тл бiртектi магнит өрiсiнде бойынан I = 5А ток ағып өтетiн,
ұзындығы l = 15см өткiзгiш орналасқан. Өткiзгiшке F = 0,13Н –дық күш әсер етедi.
Токтың бағыты мен магниттiк индукция векторы бағытының арасындағы α бұрышты
анықтаңыз.
№3.Электромагниттік
құралдардың
(электромагниттік
реле,
генератор,
трансформатор)
жұмыс
істеу
принципін
зерттеп,
ұқсастықтары
мен
айырмашылықтарын кестеге жазыңыз
Электромагниттік құрал
Ұқсастығы
Айырмашылықтары
Генератор
Трансформатор
Электромагниттік реле
Тапсырмалар №
1,2
3
Дескриптор
Білім алушы
Есептің берілгені мен сұрағын жазады
Қажет болғанда ХБЖ-ға аударады
Есепке қажетті формуланы қолданады
Есептеулерді дұрыс орындайды
Электромагниттік құралдардың ұқсастығы мен айырмашылығын
жазады