Түсінік хат
Қолданбалы курс бағдарламасы бойынша ҰБТ тапсырмаларынан есептер құрастырылған. Бұл
есептерді сабақты бекіту кезінде алған білімдеріне сүйене отырып, оқушы өз бетінше орындайды,
есептер түрі мен типіне байланысты жүйелі түрде, оңай есептен қиын есепке қарай топтастырылған.
Бұл тапсырмалардың сатылы түрде берілуі оқушының жеке бір тақырыпты жақсы түсінуіне қолайлы
жағдай туғызады. Әр тарау тапсырмаларының соңында өзіндік жұмыс. Мұнда оқушылар тақырып
бойынша ізденіс жасап, одан әрі тақырыпты зерттейді және кеңейтеді немесе жаңадан тест
сұрақтарын тауып тапсырмалар санын көбейте түседі.Бұл қолданбалы курс та әр түрлі әдістемелік
құралдардан және күрделі есептер ретінде Республикалық, Мәскеулік, Бүкілодақтық, Халықаралық,
облыстық олимпиадалардың есептері шығарылады. Сол оқу құралдарының , олимпиадалардың
теориялық және практикалық сайыстарының тапсырмалары қамтылады. Көбіне есептерді, әсіресе
жоғары қиындықты есептерді шығаруға сабақ уақыттары жетпей жатады. Сондықтан физикаматематика бағдарында оқыту үрдісіндегі осы қолданбалы курстың орны ерекше.
Қолданбалы курс бағдарламасы бойынша тақырыптық тест сұрақтар да енгізілген. Тест
тапсырмалары саны 45 минуттық уақытқа байланысты 25-ті құрайды. Бұл тест сұрақтарын білімді
сынақ сабақ ретінде алуға болады, ол үшін тест тапсырмаларына бөлек сабақ жоспары жазылып,
қорытынды шығарылады. Нәтижеде апта сайын тақырып бойынша сынақ сабағы жүргізіліп отырады.
Әдістемелік құрал жоғары оқу орындарына түсушілерге , жоғары сынып оқушыларымен орта
мектеп мұғалімдеріне арналған.
Курстың мақсаты: Оқушылардың логикалық, танымдық, шығармашылық қабілеттерін дамыта
отырып, физикалық есептерді шығару дағдыларын қалыптастыру және іскерліктерін жетілдіру.
Оқушыларды техникалық мамандықтар бойынша жоғары оқу орындарына түсуге дайындау.
Курс міндеттері:
1. Мектеп бағдарламасынан өзгеше, сабақтарда алған білімдерге жаңа бағыт беру.
2. Оқушылардың әрі кең көлемді, әрі терең физикалық білім алуларына жағдай жасау.
3. Оқушылардың физикалық білімдерін тереңдету.
4. Оқушыларды өзбеттерімен терең ойлануға үйрету.
5. Оқушылардың қосымша физикалық әдебиеттермен жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыру.
6. Оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыту.
7. Шәкірттерді еңбекқорлыққа, жауапкершілікке, жігерлілікке баулу.
Пәнаралық байланыс: алгебра, геометрия, сызу, химия, астрономия, тарих, биология, экология.
Мамандыққа бағдарлау: инженер, механик, жүк тасымалдауды ұйымдастырушы, темір жол
технологы, физик, радиотехник, электрик және т. б. техникалық мамандықтар.
Қолданбалы курстың ұйымдастыру формалары: оқушылардың білімдерін тиянақтау
сабақтары, есептер шығару, шығармашылық ізденіс жұмыстары.
Сондай-ақ курс барысында, дамыта, саралап, деңгейлеп, проблемалық, эвристикалық оқыту,
шығармашылық ізденіс, өзіндік жұмыс, ынталандыру, оқу сапасының мониторингі әдістері және
т.б. пайдаланылады.
Қолданбалы курсты қорытындылау формасы: есептер шығару, бөлімді қорытындылау, сынақ
жұмысы (олимпиада).
Курс барысында оқушылар келесі біліктіліктерді икемденеді:
 Есептің (құбылыстың) мазмұнын талдау, белгілі және белгісіз шамалар арасындағы
байланыстарды анықтау.
 Есепті шығарудың ең тиімді тәсілін таңдай білу.
 Физикалық есепті шешудің жалпы тәсілін құру мақсатында есеп мәнін оның моделі
арқылы жетік меңгеру.
 Өз білімі мен біліктілігін жаңа жағдайларда қолдана білу.





Өзінің танымдық үрдісін басқару.
Есепті нақтылап, оны кішігірім есептерден тұратын жүйеге айналдыра білу.
Физикалық есептерді шешу кезінде сәйкес есептерді, алгоритмдерді,
схемеларды,кестелерді, анықтамалықтарды және т. б. қолдана білу.
Адамның психологиялық ерекшеліктерін анықтай білу.
Ұжымдық, ынтымақтастық қарым – қатынаста жұмыс істеу.
Оқушыларға қойылатын талаптар:
1. Өзінің оқу уақытын тиімді пайдалану.
2. Өзінің негізгі оқу мақсатын және міндеттерін белгілеу.
3. Оқып отырған материалдың басты мағынасын айқындау.
4. Материалдағы мағыналық тірек бөлімдерін таба білу.
5. Өзін-өзі бақылауды жүзеге асырып жүру.
6. Оқылған тақырыптар бойынша есептерді жеңілінен бастап, біртіндеп күрделендіре
шығарып жүру.
7. Есеп шартының (берілгенінің) дұрыс жазылуын, формулалар мен сызбалардың дұрыс
қолданылуын, есептеулердің дұрыс жүргізілуін тексере білу.
8. Есептің шығарылу жолын қысқаша әңгімелеп бере білу.
9. Есептерді мұғалімнің шығаруға бергенінен де көп шығаруға тырысу.
10. Есеп шығару барысында қателесуден қорықпай, өз қатесін өзі түзете білу.
11. Күрделі есептерден қорықпау.
12. Бастаған істі аяғына дейін жеткізуден (есепті толық дұрыс шығарудан) оңды әсер алып,
қуанышқа бөлене білу.
Курс барысында оқушылардың білім деңгейлерін тексеріп, анықтау, оқу сапасының мониторингін
жүргізу өте қажет. Осы мақсаттағы қорытындылау сабақтары әр бөлімнің соңында жүзеге
асырылады.
Қолданбалы курстың мазмұны
10-сынып
(Жылына 34 сағат, аптасына 1 сағаттан)
Кіріспе. Физикалық есептер шығаруда математиканың рөлі (1 сағат)
I. Кинематика (7+1сағат)
1. Механикалық қозғалыс (1 сағат)
2. Тест жұмысы(1 сағат)
2. Кинематика формулалары. Үдеу. Жылдамдық. Жол (1 сағат)
1. Тест жұмысы(1 сағат)
3. Еркін түсу (1 сағат)
4. Қозғалыс теңдеуі (1 сағат)
5. Қозғалыс графигі (1 сағат)
6. Шеңбер бойымен дененің қозғалысы (1 сағат)
7. Көкжиекке бұрыш жасай лақтырылған дене қозғалысы (1 сағат)
Тарауды қорытындылау (1 сағат)
II. Динамика (5+1 сағат)
1. Табиғатта күштер (1 сағат)
2. Ньютон заңдары (1 сағат)
3. Тартылыс құбылыстары (1 сағат)
4. Қысым (1 сағат)
5. Статика негіздері. Қозғалыс динамикасы (1 сағат)
Тарауды қорытындылау (1 сағат)
III. Сақталу заңдары (5+1 сағат)
1. Механикалық жұмыс . Энергия (1 сағат)
2. Энергияның сақталуы және бір түрден екінші түрге айналуы (1 сағат)
3. Қуат. Пайдалы әсер коэффициенті (ПӘК) (1 сағат)
4. Импульс. Импульстің сақталу заңы (1 сағат)
5. Соқтығысулар. Реактивті қозғалыс (1 сағат)
Тарауды қорытындылау (1 сағат)
ЖЫЛУ ҚҰБЫЛЫСТАРЫ бөлімі
IV. Молекулалық фізика (6+1 сағат)
1. Молекулалық - кинетикалық теория негіздері (1 сағат)
2. Молекулалық - кинетикалық теорияның негізгі теңдеу (1 сағат)і
3. Температура. Идеал газ энергиясы (1 сағат)
4. Менделеев – Клапейрон теңдеуі (1 сағат)
5. Изопроцестер (1 сағат)
6. Сұйықтар мен қатты денелер қасиеттері (1 сағат)
Тарауды қорытындылау (1 сағат)
V. Термодинамика (4+2 сағат)
1. Ішкі энергия. Термодинамикада жұмыс (1 сағат)
2. Жылу мөлшерін есептеу (1 сағат)
3. Термодинамика заңдары (1 сағат)
4. Жылу машинасының ПӘК-і (1 сағат)
10 - СЫНЫП
Тақырыптық жоспар
(Жылына 34 сағат, аптасына 1 сағ)
Тақ
ыр
ып
№
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
1
2
3
4
5
САБАҚТЫҢ ТАҚЫРЫБЫ
Сынып
жұмысы
(Есептер
шығару)
Сабақ
саны
Рет
№
САБАҚ ТҮРІ
Өзіндік
Білімді
жұмыстар
сынақ
(Тест)
жұмыстар
Кіріспе. Физикалық есептер шығаруда
1
математиканың рөлі
МЕХАНИКА бөлімі
І. КИНЕМАТИКА
(7+1 сағат)
Механикалық қозғалыс
1
Кинематика формулалары Үдеу. Жылдамдық. Жол
1
Еркін түсу
1
Қозғалыс теңдеуі
1
Қозғалыс графигі
1
Шеңбер бойымен дененің қозғалысы
1
Көкжиекке бұрыш жасай лақтырылған дене
1
қозғалысы
Тарауды қорытындылау
ІІ. ДИНАМИКА (5+1 сағат)
1
Табиғатта күштер
1
2
Ньютон заңдары
1
3
Тартылыс құбылыстары
1
6
7
1
Мерзімі
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
4
Қысым
5
Статика негіздері . Қозғалыс динамикасы
Тарауды қорытындылау
ІІІ. САҚТАЛУ ЗАҢДАРЫ
1
Механикалық жұмыс. Энергия
2
Энергияның сақталуы және бір түрден екінші түрге
айналуы
3
Қуат . Пайдалы әсер коэффициенті (ПӘК)
1
1
1
(5+1 сағат)
1
1
1
4
Импульс.
1
5
Соқтығысулар. Реактивті қозғалыс
1
Тарауды қорытындылау
ЖЫЛУ ҚҰБЫЛЫСТАР бөлімі
ІV. МОЛЕКУЛАЛЫҚ ФИЗИКА (6+1 сағат)
Молекулалық - кинетикалық теория негіздері
1
Молекулалық - кинетикалық теорияның негізгі
1
теңдеуі
3
Температура. Идеал газ энергиясы
1
4
Менделеев – Клапейрон теңдеуі
1
5
Изопроцестер
1
6
Заттың күйлері және оның қасиеттері
1
Тарауды қорытындылау
V. ТЕРМОДИНАМИКА (4+1 сағат)
1
Ішкі энергия. Термодинамикада жұмыс
1
2
Жылу мөлшерін есептеу
1
3
Термодинамика заңдары
1
4
Жылу машинасының ПӘК-і
1
Тарауды қорытындылау
Қорытындылау сабағы (1 сағат)
1
1
2
1
1
11-сынып
(Жылына 34 сағат, аптасына 1 сағаттан)
ЭЛЕКТРОДИНАМИКА бөлімі
I.Электростатика (3+1 сағат)
1. Электрлік құбылыстар (1 сағат)
2. Электр өрісі энергиясы және күш сызықтары (1 сағат)
3. Электр сыйымдылық. Конденсаторлар (1 сағат)
Тарауды қорытындылау (1 сағат)
II. Тұрақты ток заңдары (5+1 сағат)
1. Ток күші. Кедергі (1 сағат)
2. Өткізгіштерді аралас жалғау (1 сағат)
3. Толық тізбек үшін Ом заңы(1 сағат)
4. Электр тізбегіне өткізгіштерді жалғау. Тізбек схемасы арқылы шығарылатын есептер (1
сағат)
5. Тұрақты токтың жұмысы мен қуаты (1 сағат)
Тарауды қорытындылау (1 сағат)
III. Магнит өрісі (3+1 сағат)
1. Магнит өрісі(1 сағат)
2. Электромагниттік индукция құбылысы (1 сағат)
3. Әр түрлі ортадағы электр тогы (1 сағат)
Тарауды қорытындылау (1 сағат)
ТЕРБЕЛІСТЕР ЖӘНЕ ТОЛҚЫНДАР бөлімі
IV. Механикалық тербелістер мен толқындар (4+1 сағат)
1. Тербелмелі қозғалыс(1 сағат)
2. Математикалық және серіппелі маятниктер (1 сағат)
3. Гармоникалық тербелістер (1 сағат)
4. Толқындық қозғалыс (1 сағат)
Тарауды қорытындылау (1 сағат)
V. Электромагниттік тербелістер мен толқындар (4+1 сағат)
1. Электрлік тербелмелі контур (1 сағат)
2. Электромагниттік тербелістер (1 сағат)
3. Айнымалы ток тізбегі (1 сағат)
4. Электромагниттік толқындар (1 сағат)
Тарауды қорытындылау (1 сағат)
VI. ОПТИКА бөлімі (4+1 сағат)
1. Жарық толқындары (1 сағат)
2. Линзалар (1 сағат)
3. Тоқындық оптика. Сәуле шығару және спектрлер (1 сағат)
4. Салыстырмалылық теориясының элементтері (1 сағат)
Бөлімді қорытындылау (1 сағат)
VII. КВАНТТЫҚ ФИЗИКА бөлімі (3+2 сағат)
1. Жарық кванттары (1 сағат)
2. Атом және атом ядросы физикасы (1 сағат)
3. Ядролық реакциялар (1 сағат)
Бөлімді қорытындылау (1 сағат)
Жа3лпы қорытындылау сабағы (1 сағат)
Рет
№
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Та
қы
ры
п
№
САБАҚТЫҢ ТАҚЫРЫБЫ
Сабақ саны
11 - СЫНЫП
Тақырыптық жоспар
(Жылына 36 сағат, аптасына 1 сағ)
Сынып
жұмысы
(Есептер
шығару)
ЭЛЕКТРОДИНАМИКА НЕГІЗДЕРІ бөлімі
І. ЭЛЕТРОСТАТИКА
(3+1 сағат)
1
Электрлік құбылыстар
1
2
Электр өрісі энергиясы және күш сызықтары
1
І. 2
3
Электр сыйымдылық. Конденсаторлар.
1
І. 3
Тарауды қорытындылау
ІІ. ТҰРАҚТЫ ТОК ЗАҢДАРЫ (5+1 сағат)
1
Ток күші. Кедергі
1
ІІ. 1
2
Өткізгіштерді аралас жалғау
1
ІІ. 2
3
Толық тізбек үшін Ом заңы
1
ІІ. 3
Өткізгіштерді аралас жалғау Тізбек схемасы
арқылы шығарылатын есептер
5
Тұрақты токтың жұмысы мен қуаты
Тарауды қорытындылау
4
САБАҚ ТҮРІ
Өзіндік
Білімді
жұмыстар
сынақ
(Тест)
жұмыс
-тар
І. 2
І. 3
1
ІІ. 1
ІІ. 2
ІІ. 3
1
ІІ. 4
ІІ. 4
1
ІІ. 5
ІІ. 5
1
Мерзім
і
11
12
1
2
ІІІ. ЭЛЕКТР ЖӘНЕ МАГНЕТИЗМ (3+1 сағат)
Магнит өрісі
1
ІІІ. 1
Электромагниттік индукция құбылысы
1
ІІІ. 2
ІІІ. 1
ІІІ. 2
13
3
Әр түрлі ортадағы электр тогы
ІІІ. 3
14
1
ІІІ. 3
Тарауды қорытындылау
1
ТЕРБЕЛІСТЕР ЖӘНЕ ТОЛҚЫНДАР бөлімі
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
ІV. МЕХАНИКАЛЫҚ ТЕРБЕЛІСТЕР МЕН ТОЛҚЫНДАР (4+1 сағат)
1
Тербелмелі қозғалыс
1
IV. 1
ІХV1
2
Математикалық және серіппелі маятниктер
1
ІV. 2
ІV. 2
3
Гармоникалық тербелістер
1
ІV. 3
ІV. 3
4
Толқындық қозғалыс
1
ІV. 4
ІV. 4
Тарауды қорытындылау
1
V. ЭЛЕКТРОМАГНИТТІК ТЕРБЕЛІСТЕР МЕН ТОЛҚЫНДАР (4+1 сағат)
1
Электрлік тербелмелі контур
1
V. 1
V. 1
2
Электромагниттік тербелістер
1
V. 2
V. 2
3
Айнымалы ток тізбегі
1
V. 3
V. 3
4
Электромагниттік толқындар
1
V. 4
V. 4
Тарауды қорытындылау
1
VІ. ОПТИКА бөлімі
(4+1 сағат)
1
Жарық қасиеттері
1
VІ. 1
VІ. 1
2
Линзалар
1
VІ. 2
VІ. 2
3
Тоқындық оптика. Сәуле шығару және
1
VІ. 3
VІ. 3
спектрлер
4
Салыстырмалылық теориясының элементтері
1
VІ. 4
VІ. 4
Тарауды қорытындылау
1
VІІ. КВАНТТЫҚ ФИЗИКА бөлімі (3+1 сағат)
1
Жарық кванттары
1
VІІ. 1
2
Атомдық және атом ядросы физикасы
1
VІІ. 2
3
Ядролық реакциялар
1
VІІ. 3
Тарауды қорытындылау
Қорытындылау сабағы (1 сағат)
VІІ. 1
VІІ. 2
VІІ. 3
1
ПАЙДАЛАНУҒА ҰСЫНЫЛАТЫН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Физика. Теория. Есептер мен тест сұрақтары және оны шешу жолдары. Қ.Аққошқарова,
Н.Қойшыбаев. Алматы «Атамұра» 2006 ж.
2. Физикадан аймақтық олимпиада. Батыс Қазақстан білім беру жүйесінің ғылыми-әдістемелік
орталығы. Орал, 1999 ж.
3. Физика пәні бойынша оқушылардың Республикалық ғылыми жарыстарына арналған тестілік
сұрақтар. В.И. Кем, Е.Э. Шафнер. Астана, “Дарын”,2002 ж.
4. Облыстық техникалық олимпиадаға арналған тестілік сұрақтар жинағы (9, 10, 11 кластар).
БҚОББ. БҚОПКБА және ҚДИ баспаханасы. Орал, 2004 ж.
5. Элементарная физика с примерами решения задач. И.П.Гурский. Москва «Наука», 1984 г.
6. Задачи по физике и методы их решения. В.А.Балаш. Москва, “Просвещение”, 1974 г.
7. Сборник задач по физике. Волкенштейн.
8. «Физика есептер жинағы». А.П.Рымкеевич. Алматы «Рауан» 1992 г.
9. Всероссийские олимпиады по физике. Под ред. С.М. Козела. Москва, “ЦентрКом”,1997г
10. Всесоюзные олимпиады по физике. Слободецкий И.Ш., Орлов В.А. Москва, “Просвещение”,
1982 г.
11. Международные физические олимпиады школьников. Кабардин О.Ф., Орлов В.А. Москва,
“Наука”, 1985 г.
12. Задачи Московских физических олимпиад. Под ред. Кротова С.С. Москва, “Наука”,1988г.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Физика курсы. К.А.Путилов. Тошкент «Укитувчи»,1968 ж.
2. Физика пәні бойынша оқушылардың Республикалық ғылыми жарыстарына арналған тестілік
сұрақтар. В.И. Кем, Е.Э. Шафнер. Астана, “Дарын”,2002 ж.
3. Облыстық техникалық олимпиадаға арналған тестілік сұрақтар жинағы (9, 10, 11 кластар).
БҚОББ. БҚОПКБА және ҚДИ баспаханасы. Орал, 2004 ж.
4. Элементарная физика с примерами решения задач. И.П.Гурский. Москва «Наука», 1984 г.
5. Задачи по физике и методы их решения. В.А.Балаш. Москва, “Просвещение”, 1974 г.
6.
«Физика есептер жинағы». А.П.Рымкеевич. Алматы «Рауан» 1992 г.
7. «Машхур кишилар хаёти. Альберт Эйнштейн». Р. Бекжонов.
8. Тест орталығының 100 нұсқа сұрақ кітапшасы. 2005 ж
9. Әдістемелік құралдар
10 – СЫНЫП
1 – сабақ
« » « » «20
»
Сабақ тақырыбы: Кіріспе. Физикалық есептер шығаруда математиканың рөлі
Мақсат:
Білімділік міндеті:
— Табиғат құбылыстарынан терең сыр тартатын «физика» оқу материялын түсініп, тереңірек
ұғыну.
— Оқушыларға пәнаралық байланыстары туралы түсінік беру.
— Оқушылардың өздігінен ойлау қабілетін қалыптастыру.
Дамытушылық міндеті:
— Өз бетімен жұмыс істеу, ойлау қабілетін дамыту.
— Ой-өрісі мен ғылыми дүниетанымын және шығармашылық қабілетін дамыту.
Тәрбиелік міндеті:
— Еңбекке баулу, кәсіптік бағдар беру.
— Алғырлыққа, зеректілікке, шапшаңдыққа баулу.
— Іззеттілікке, инабаттылыққа, имандылыққа тәрбиелеу.
Болжамдап отырған нәтиже: тақырыпты толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Бекіту және білім, білік, дағдыларды дамыту
Сабақ әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, есептер шығару
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер:
- Тақырыпқа байланысты есептер жинағы.
- Тақырыпқа байланысты тесттер жинағы.
Қосымша матреиалдар:
- Физика оқулықтары (7-11-сыныптар)
- Есептер жинағы (әр түрлі әдебиеттер)
- Әдістемелік құралдар (Шың кітап және ҰБТ-ке дайындалуға арналған тесттер, т.б.)
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Жаңа сабақ:
Тақырып жоспары:
1. Қолданбалы курстың жоспары және оқытылуы
2. Физика тарихы
3. Физиканың басқа пәндермен байланысы
 Химиямен
 Географиямен
 Биологиямен
 Математикамен
 …
4. Физикалық есептер шығаруда математиканың рөлі
 Математикалық амалдар орындау
 Санның стандарт түрі
 Теңдеулер және теңдеулер жүйесі
 Пайыз есептеу
 Декарт координаталар жүйесі
 Тригонометрия элементтері
 Туынды
 Интеграл
 …
5. Физикалық есептер шығаруда геометрияның рөлі
 Шеңбер, үшбұрыш, төтрбұрыш қасиеттері
 Аудан есептеуде
 Көлем есептеуде
 …
Оқушыларды физика пәніне арналған «Физикалық есептер шығару» қолданбалы курсының
жоспарымен таныстырылады. Жоспарда келтірілген тақырыптар ҰБТ-ке дайындау мақсатында
болғандықтан тапсырмалар жүйелі түрде тақырыптарға бөлініп берілген. Оқушылар сабақта тек бір
тарау немесе тақырып бойынша жұмыс жасайды. Алдымен сабақта есептер шығарылады, өзіндік
жұмыс ретінде үйге тапсырма тест түрінде беріледі. Сабақтың өткізу жоспары төмендегідей:
Сабақтың жоспары:
I. Ұйымдастыру кезені.
II. Үйтапсырмасын тексеру.
Қателіктермен жұмыс. Есептерді талдау
III.Жаңа сабақ
- Тақырып жоспары және формулалармен таныстыру
- Есептер шығару тәсілдері.
ІV. Бекіту.
Өз беттерінше есептер шығару
V. Үйге тапсырма
1) Тест
2) Ізденіс: Тақырыпқа байланысты материал жинау
VІ. Бағалау
Физика табиғатты адамға бағындыру мақсатымен оны үйренетін табиғат пәндері қатарына
кіреді.
Ерте замандарда «физика» сөзі (грекше рһysis – табиғат дегені) табиғаттану деген мағынаны
білдіретін еді. Соңдықпен табиғаттану қатар пәндерге: физика, химия, астрономия, геология,
биология, ботаника т.с.с-ға ажырап кеткен. Табиғаттану пәнін бірінші болып жүйелі түрде
баяндаған ғұлама ертедегі грек философы Аристотель болатын. Оның «физика»сы (8 кітапты
құрайды) ұзақ уақыт бойы жалпы физикалық көзқкрксты белгілеп тұрды.
Ертедегі натурфилософияның ең жақсы ғұламалары (Евклит, Демокрит, Лукреций) табиғатты
материалистик түсінуге негіз жаратқан және сол уақытта шынайы материал аз болғандығына
қарамастан материя атомдардан құралған деген пікірге келді. Орта ғасырларға келіп
Аристотельдің (дамуды артқа тартатын, яғни догматик түрде тұжырымдалған) тәлімі шіркеу
жағынан діний кітаптардың деңгейін көтеру үшін бейімделді.
ХV – ХVІІ ғасырда сауда мен өндірістің дамуы нәтижесінде механика және асторномияға
қызығушылық күшейді және техниканың негізі болған физика, химия пәндерінің даму үрдісін
туғызды. Ф.Бэкон, Н.Коперник, И.Кеплер, Г.Галилей, И.Ньютон, Р.Декарт және олардың
іздестерінің еңбектері пәннің діний догматизнен құтылуға алып келді және әр қандай шынайы
білім бірер ғалымның абырайы үшін емес, бәлкім тәжірибеге (бақылау және эксперимент
жинағына) негізделген деген ғылыми принципті орнатты
Табиғат жайында барлық пәндер арасында физика белгілі дәрежеде жеке орын иелейді, себебі
ол материя қозғалысының барлық негізгі, ең жалпы, ең қарапайым формаларын үйренеді. [1]
Жаратылыстану пәндерінің ішінде физика мен химия өзара тығыз байланысты. Физика пәні
денелерді қарастырса, ал химия пәні сол денелерді құрайтын заттарды зерттеуді басты нысана етіп
алады.
Химияның физикадан және биологиядан өзгешелігін байқау үшін бір кесек шақпақ қант алып,
соны жан-жақты көргенде, физикалық тұрғыдан оны, әрине, дене ретінде қарастыруға болады: ақ
түсті, қатты, әжептәуір салмағы бар екендігін байқауға болады. Биологиялық тұрғыдан қанттың тәтті
дәмін, тағамдық мақсатта қолданылатынын, қорек ретінде адам организміне тигізетін пайдасын еске
түсіруге болады. Ал химиялық тұрғыдан сипаттау үшін шақпақ қантты қыздырып көрейік. Оның
кішкене кесегін металл қасыққа салып оттың жалынына баяу қыздыра бастайық. Қанттың кесегі
алдымен балқып, мөлдір сұйық күйге көшеді, содан соң біртіндеп қоңырқай түске бояла бастайды,
ақыры қатты көмірдің қара түсті ұнтақтарына айналады. Қызуды күшейте берсек: көмір ұнтақтары
жанып, газға айналып, ұшып кетеді. Міне, тәжрибеден көрген қанттың осы өзгерістерінің сырын
химия пәні ашып береді.
Химия — заттарды, олардың қасиеттерін, соның ішінде олардың өзара айналуларын зерттейді.
Заттар дегеніміз — денелерді құраушылар. Олар бір-бірінен өздеріне тән физикалық және химиялық
қасиеттерімен ерекшеленеді.
Табиғаттағы денелер мен заттар әр түрлі өзгерістерге ұшырайды. Ондай өзгерістерді ғылымда
құбылыстар дейді. Құбылыстардың екі түрі бар: физикалық және химялық.
Физикалық құбылыс кезінде дененің пішіні, заттың агрегаттық күйі өзгеріске ұшырайды, ал
оларды құраушы заттар өзгермейді. Химиялық құбылыс кезінде бір заттар екінші бір заттарға
айналады, яғни химиялық реакйия жүреді.
Электронның заряды — бірлік өлшем болып табылады, онда ядроның заряды осы химиялық
элементтің Д.И.Менделеев кестесіндегі реттік номеріне дәлме-дәл тең.
XIX ғасырдың соңында радиоактивтік ашылды. Бірқатар химиялық элементтердің өздігінен әр
түрлі сәуле шығаратыны байқалды.
Мария Складовская Кюримен оның ері Пьер Кюри жаңа элементтерді іздеуде негізгі күш салған.
Олар торий, полоний, радий т.б элементтерді ашқан.
Өте қуатты сәуле шығаратын элемент — радий (яғни сәулелі). Радийдің салыстырмалы атомдық
массасы 226-ға тең және Менделеевхимиялық кестесіндегі 88-номерлі торкөзге орналасқан. Кюри
ашқанға дейін бұл торкөз бос болған. өзінің химиялық қасиеттері бойынша радийсілтілік — Жер
элементтеріне жатады.
Соңынан реттік номері 83 тен жоғары химиялық элементтердің бәрі радиоактивті болатындығы
анықталды.
Біздің эрамызға дейінгі III ғасырда грек ғалымы механикалық құбылыстарды талдау және
сипаттау үшін алғаш рет математиканы пайдаланды.
«И.Ньютонның қайтыс болғанына 200 жыл» деген еңбегінде А.Эйнштейн былай деп жазады:
«Егер материалық нүктеге әсір ететін күш белгілі болса, онда... оның жылдамдығын және кез келген
уақыт кезеңіндегі орнын табу физикалық емес, таза математикалық мәселе болып саналады».
Мысалы , кинематикада қозғалыстарды сипаттайтын үш әдіс бар: координаттық векторлық және
траекториялық (табиғи), ішінде ең қарапайым әдіс—траекториялық әдіс. Бұл әдісте түзусызықты
қозғалыс жағдайында координаттық және векторлық әдістердің ешқандай артықшылығы жоқ, қайта
математикалық жазуы күрделене түседі.
Физикалық есептер шығаруда тағыда бір ерекшелік—векторлық алгебра алгералық аппаратты
пайдалануда. Теңдеулерді векторлық түрде жазудың теориялық жұмыстарда мынадай екі
артықшалығы бар: бірінші—ол санақ жүйесіне тәуелді болмайды және бір санақ жүйесінен
екіншісіне өткенде өзгермей сақталып қалады‚екінші—ол қысқа жазылады.
Жаратылыстану пәнінде математикадан қанша көп пайдаланылса, онда соншалық көп шындық
болады
Неміс философы Кант
Еш қайсы ғалым формулалар көмегімен пікір жүргізбейді, ол ғалымның мұрнынан сүйреп
жүретін жалғыз пән математика [7]
А.Эйнштейн
ІІІ. Сабақты бекіту:
1. Физика пәні жайлы түсініктерін, оқушыдан өз пікірін, қызығушылығын тыңдау
2. Бүрынғы білімдеріне сүйене отырып, проблемалық міндеттерді шешу жолдары арқылы
білім алу жэне шығармашылықпен қолдану тэсілдерін меңгеру.
Сабақты қорытындылау: Сабақта оқығандарын қорытындылап, оны бүрынғы білімдеріне
жүйелі қосу.
ІV. Үйге берілетін тапсырма: тақырыпқа қажетті материалдар табу, іздену
V. Бағалау
2 – сабақ
« » « » «20
»
Сабақ тақырыбы: І. КИНЕМАТИКА
І.1. Механикалық қозғалыс
Мақсат:
Білімділік міндеті:Оқушыларға материяның ажралмас бөлігі механикалық қозғалыста жол,
орын ауыстыру, жылдамдық және орташа жылдамдықтар жайлы түсінік беру.
Дамытушылық
міндеті: Өз бетімен жұмыс істеу, ойлау қабілетін дамыту.
Тәрбиелік міндеті: Имаандылық, отансүйгіштік рухында тәрбиелеу.
Болжамдап отырған нәтиже: тақырыпты толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Бекіту және білім, білік, дағдыларды дамыту.
Сабақ әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, есептер шығару
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер:
- Формулалар
- Тақырыпқа байланысты есептер жинағы.
- Тақырыпқа байланысты тесттер жинағы.
Қосымша матреиалдар:
- Физика оқулықтары (7-,9-,10-сыныптар)
- Есептер жинағы (әр түрлі әдебиеттер)
- Әдістемелік құралдар (Шың кітап және ҰБТ-ке дайындалуға арналған тесттер, т.б.)
Сабақтың жоспары:
I. Ұйымдастыру кезені.
II. Үйтапсырмасын тексеру.
Қателіктермен жұмыс. Есептерді талдау
III.Жаңа сабақ
- Тақырып жоспары және формулалармен таныстыру
- Есептер шығару тәсілдері.
ІV. Бекіту.
Өз беттерінше есептер шығару
V. Үйге тапсырма
1) Тест
2) Ізденіс: Тақырыпқа байланысты материал жинау
VІ. Бағалау
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау………………………………………………..
ІІІ. Жаңа сабақ:
Тақырып жоспары:
1. Векторлық және скалярлық шамалар.
2. Жол және орын ауыстыру.
3. Түзусызықты бірқалыпты қозғалыс, жылдамдық.
4. Орташа жылдамдық
5. Салыстырмалы қозғалыс.
1. Векторлық шамалар: Күш, жылдамдық, үдеу, орын ауыстыру, импульс, қысым, т.б.
Скалярлық шамалар: Масса, уақыт, жол, аудан, көлем, тығыздық т.б.
2. Жол – траектория ұзындығы. S, l әріптерімен белгіленеді.
Орын ауыстыру – материялық нүкте қозғалысының бастапқы және соңғы орнын
қосатын вектор сызық.
3. Түзусызықты бірқалыпты қозғалыс деп тең уақыт моментінде тең арақашықтыққа орын
ауыстыруды айтамыз. const,
Жылдамдық – берілген уақыт ішіндегі орын ауыстыруы.
4. Бірқалыпты емес қозғалыстың жыдамдығы жолдың берілген бөлігіндегі немесе берілген уақыт
аралығындағы қозғалыстың орташа жылдамдығы айтылады.
5. Механикалық қозғалыс салыстырмалы болғандықтан әр түрлі координаталық санақ
 

  
жүйесінде дененің жылдамдығы Галилей түрлендірілуімен анықталады r  r1  r2 және   1   2 ,
 

мұндағы r ,  сәйкесінше қозғалмайтын санақ жүйесіндегі радиус-вектор мен жылдамдық, r1 қозғалмайтын санақ жүйесінің басынан қозғалыстағы санақ жүйесінің бас нүктесіне жүргізілген

радиус-вектор ал r2 - қозғалыстағы санақ жүйесінің бас нүктесінен дененің орнынына жүргізілген


радиус вектор, 1 - инерциалды санақ жүйесініңжылдамдығы ал,  2 қозғалыстағы санақ жүйесіндегі
дене жылдамдығы..
№
Физикалық шама
формуласы
«ЅІ» дегі
бірлігі
1
Жылдамдық
м/с
S

t
S1  S 2    
2
Орташа жылдамдық
м/с

t1  t 2    
  
3
Салыстырмалы қозғалыс
м
r r r
 1 2
(Галилей түрлендірулері)
м/с
  1   2
Есептер шығару үлгілері.
Автопарктен автобус маршрут бойынша жолға шығып, қаланы бірнеше рет айналып, паркке
қайтып оралды. Есептегіш көрсетуі 90 км-ге артты. Автобус жолы мен орын ауыстыруы қандай.

Шешімі: жолы S90 км, орын ауыстыруы S  0.
Жолаушы батысқа қарай 3 км ал, солтүстіккен қарай 4 км жүрген. Жолаушының жолы мен орын
ауыстыруын есептеңдер.

Шешімі: жолы S3+47 км, орын ауыстыруы – S  32  42  25  5км

S

жауабы: S  5км
Пойыздың жылдамдығы 50 км/сағ, ол бірінші станциядан екінші станцияға дейін 3 сағатта
жетеді. Станциялар арасындағы қашықтық қандай?
Берілгені:
шешуі:
50 км/сағ
S    t  50  3  150км
t3 сағ
.
S-?
жауабы: S  150км
Микроавтобус Бауыржан Момышұлы ауылынан Тараз қаласына дейін 60 км қашықтықты 45
минутта жүріп өтті. Оның жылдамдығы ...
Берілгені:
SI
шешуі:
S 60000
 
 2.2 м / c
S60 км 60000м
t
2700
t45 мин 2700с .
-?
жауабы:   2,2 м / с
Дене тұрақты 20 м/с жылдамдықпен 2 км жолды қанша уақытта жүріп өтеді?
Берілгені:
шешуі:
20 м/с
S   t
S 2000
t 
 100c
S2 км  2000 м

20
t- ?
жауабы: t  100c
Жеңіл автокөлік жолдың 50 км бөлігін 1 сағатта, 90 км бөлігін 2 сағатта ал, 30 км бөлігін 0,5
сағатта жүріп өткен. Автокөліктің ораша жылдамдығын есептеңдер.
Берілгені:
шешуі:
S150 км
S  S 2  S3 50  90  30
t11 сағ
орт  1

 48.5 м / с
t

t

t
1

2

0
.
5
1
2
3
S290 км
t22 сағ
S330 км
t30,5сағ
.
орт - ?
жауабы: орт 48,5 м/с
Пойыз бірінші 20 км жолды 54 км/сағ жылдамдықпен ал, екінші 10 км жолды 72 км/сағ
жылдамдықпен жүріп өтті. Пойыздың ораша жылдамдығын табыңдар.
Берілгені:
SI
S120 км
2104 м
154 км/сағ 15 м/с
S210 км
 104 м
272 км/сағ 20 м/с
орт - ?
шешуі:
орт 
.
S1  S 2
t1 t 2
 орт 
S  t
 t
S1  S 2
2 10 4  10 4

 16 м / с
t 1 t 2
2 10 4 10 4

15
20
S

жауабы:
ІV. Сабақты бекіту:
Өз бетінше шығаруға арналған есептер:І.1-жаттығу
Сабақты қорытындылау:
V. Үйге берілетін тапсырма: ...........................................................
1. Тестпен жұмыс
І.1- тест (шығарылу жолдарымен)
2. тақырыпқа қажетті материалдар табу, іздену
VI. Бағалау
3 – сабақ
« » « » «20
»
Сабақ тақырыбы: І.2. Кинематика формулалары Үдеу. Жылдамдық. Жол
Мақсат:
1) оқушыларға теңайнымалы қозғалыс және оның формулалары жайлы түсіндіру
2. Шығармашылық қабілетін дамыту.
3.Еңбекке баулу, имандылыққа, іззеттілікке тәрбиелеу.
Болжамдап отырған нәтиже: тақырыпты толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Бекіту және білім, білік, дағдыларды дамыту
Сабақ әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, есептер шығару
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер:
- Формулалар
- Тақырыпқа байланысты есептер жинағы.
- Тақырыпқа байланысты тесттер жинағы.
Қосымша матреиалдар:
- Физика оқулықтары (9-,10-сыныптар)
- Есептер жинағы (әр түрлі әдебиеттер)
- Әдістемелік құралдар (Шың кітап және ҰБТ-ке дайындалуға арналған тесттер, т.б.)
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. ............................................................................
орт 16 м/с
ІІІ. Жаңа сабақ:
Тақырып жоспары:
1. Теңайнымалы қозғалыс
2. Дененің үдеуі
3. Теңайнымалы қозғалыс кезінде жылдамдық
4. Теңайнымалы қозғалыс кезінде жол
Формулалары:
№
Физикалық шама
формуласы
1
Үдеу
2
Айнымалы қозғалыс кезінде жылдамдық
«ЅІ» дегі
бірлігі
м/с2
    0

t
t
   0  аt
а
м/с
 2   02  2aS
3
Айнымалы қозғалыс кезінде жол
S  0t 
S
Келтіру формулалары:

    0

а

t
t
t
2
at
егер 00 болса,
S  0t 
2
 2   02
 2  02
,


S
а
2a
2S
 0
a
S
;
м
at 2
2
 2   02
2a
  аt
at 2
2
 2aS  02 ,
 t
2S
;
a
a
2S
t2
  2aS  02
Есептер шығару үлгілері.
Егер дене жылдамдығын 10 с ішінде 18 км/сағ-тан 36 км/сағ-қа арттырса, оның үдеуі
Берілгені:
шешуі:
t10 c
  0 10  5
05 м/с
а

 0.5 м / с 2
t
10
10 м/с .
a-?
жауабы: а0,5м/с2
25 м/с жылдамдықпен, келе жатқан үдеуі 5 м/с2 жүк көлігі тежегішті басып, тоқтағанға дейін
қанша уақыт өтеді?
Берілгені:
шешуі:
  0
025 м/с
а
 0
t
2
.
а5 м/с
  0 0  25
t

 5c
t-?
a
5
жауабы: t  5c
20 м/с жылдамдықпен қозғалып келе жатқан дене 4 м/с2 үдеумен тежеле бастады. 5 с-тан кейінгі
жылдамдығы:
Берілгені:
шешуі:
020 м/с
  0
а

2
а-4 м/с
t
t5 с
.   0  аt  20  4  5  0
-?
жауабы:   0
Бастапқы жылдамжығы 36 км/сағ болатын дене а-2 м/с2 үдеумен қозғалады. Дененің
ішінде жүрген жолы:
Берілгені:
шешуі:
010 м/с
at 2
2  52
2
S


t


10

5

 25 м
а-2 м/с
0
2
2
t5с
.
S- ?
жауабы: S25м
t5с
0,2 м/с2 үдеумен қозғалатын автомобилдің қозғалыс басталғаннан кейін 10 с ішінде жүрген жолы:
Берілгені:
шешуі:
2
а0,2 м/с
at 2 0.2  102
S

 10 м
t10 с
2
2
00
.
S- ?
жауабы: S10м
Ұшақ тоқтағанға дейін 1 км жол жүрген. Қону жылдамдығы 80 м/с, оның кезіндегі үдеуі
Берілгені:
шешуі:2
3
  02
S10 м
S
2а
0
2
080 м/с .
  02 0  802
а

  3.2  3.2 м / с 2
а- ?
3
2S
2  10
жауабы: а3,2 м/с2
ІV. Сабақты бекіту:
Өз бетінше шығаруға арналған есептер:І.2-жаттығу
Сабақты қорытындылау:
V. Үйге берілетін тапсырма: ...................................................................
1. Тестпен жұмыс
І.2- тест (шығарылу жолдарымен)
2. тақырыпқа қажетті материалдар табу, іздену
VI. Бағалау
4 – сабақ
« » « » «20
»
Сабақ тақырыбы: І.3. Еркін түсу
Мақсат:
1. Оқушыларға вертикаль бойымен еркін қозғалыс және оның формулалары жайлы түсіндіру,
есептерін шығару.
2. Өз бетімен жұмыс істеу қабілетін дамыту.
3.Имандылыққа, парсаттылыққа тәрбиелеу.
Болжамдап отырған нәтиже: тақырыпты толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Бекіту және білім, білік, дағдыларды дамыту
Сабақ әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, есептер шығару
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер:
- Формулалар
- Тақырыпқа байланысты есептер жинағы.
- Тақырыпқа байланысты тесттер жинағы.
Қосымша матреиалдар:
- Физика оқулықтары (9-,10-сыныптар)
Есептер жинағы (әр түрлі әдебиеттер)
Әдістемелік құралдар (Шың кітап және ҰБТ-ке дайындалуға арналған тесттер, т.б.)
-
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. ...............................................................................
ІІІ. Жаңа сабақ:
1.
2.
3.
4.
Тақырып жоспары:
Дененің еркін түсуі
Еркін түскен дене жылдамдығы
Еркін түскен дене жүрген жолы
Еркін түсу. Уақыт
№
Формулалары:
Физикалық шама
1
формуласы
υ=υ0±gt
Вертикаль қозғалған дененің жылдамдығы
(+) – төмен;
2
Вертикаль қозғалған дененің биіктігі
Келтіру формулалары:
  0
υ=υ0±gt  t 
;
g
h  y  0t 
h
 2  02
2g
gt 2
2

егер
егер 00 болса,
  2 gh  02 ,
00 болса,
h
(-) – жоғары
h  0t 
h
gt 2
2
«ЅІ» дегі
бірлігі
м/с
gt 2
2
м
 2  02
2g
  gt
 t
2h
.
g
0   2  2 gh
Есептер шығару үлгілері.
Биік құздан 12 м/с жылдамдықпен лақтырылған тас 5 с-та оның түбіне жетеді. Құздың тереңдігі
(g10 м/с2)
Берілгені:
шешуі:
012 м/с
gt 2
10  5 2
t5с
h  0t 
 12  5 
 185 м
0
2
2
g10 м/с2
.
h- ?
жауабы: h185 м
Бастапқы жылдамдықсыз еркін түскен дененің 3 с-тан кейінгі жылдамдығы (g10м/с2)
Берілгені:
шешуі:
00
t5с
υ=υ0+gtgt10550 м/с
2
g10 м/с
.
- ?
жауабы: υ= 50 м/с
Биіктігі 6 м ағаштан алма құлады. Құлау уақыты (g10 м/с2)
Берілгені:
Һ6м
00
g10 м/с2
t- ?
шешуі:
gt 2
h  0t 
2
.
t
2h
26

 1.1c
g
10
жауабы: t1,1 с
Жоғары лақтырылған дененің максимал биіктігін 4 есе арттырғанда бастапқы жылдамдығының
өзгерісі
Берілгені:
шешуі:
0
 2  02
h

 0  2 gh  0 ~ h
Һ4 ↑
2g
0 - ?
02↑
жауабы: 02↑
ІV. Сабақты бекіту:
Өз бетінше шығаруға арналған есептер: І.3-жаттығу
Сабақты қорытындылау:
VI. Үйге берілетін тапсырма:
1. Тестпен жұмыс
І.3- тест (шығарылу жолдарымен)
2. тақырыпқа қажетті материалдар табу, іздену
VIІ. Бағалау
5– сабақ
« » « » «20
»
Сабақ тақырыбы: І.4. Қозғалыс теңдеуі
Мақсат:
1. Оқушыларға қозғалысты координаталар жүйесіне салып түсіндіру, қозғалыс теңдеуіне
есептерін шығару.
2. Өз бетімен жұмыс істеу қабілетін дамыту.
3.Имандылыққа, парсаттылыққа тәрбиелеу.
Болжамдап отырған нәтиже: тақырыпты толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Бекіту және білім, білік, дағдыларды дамыту
Сабақ әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, есептер шығару
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер: Формулалар, тақырыпқа байланысты есептер жинағы.,
тақырыпқа байланысты тесттер жинағы.
Қосымша матреиалдар: Физика оқулықтары (7-,9-,10-сыныптар), есептер жинағы (әр түрлі
әдебиеттер), әдістемелік құралдар (Шың кітап және ҰБТ-ке дайындалуға арналған тесттер, т.б.)
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. ......................................................................
ІІІ. Жаңа сабақ:
Тақырып жоспары:
1. Қозғалыс теңдеуін құру
2. Координата немесе жол теңдеуі
3. Жылдамдық теңдеуі
№
Формулалары:
Физикалық шама
формуласы
«ЅІ» дегі
бірлігі
м/с
1
Жылдамдық
2
Координата
3
Айнымалы қозғалыс
4
Айнымалы қозғалыста жылдамдық теңдеуі
S
t
х=υ·t
х=х0± υ·t
аt 2
х=х0± υ0·t±
2
/
х  υ0±аt
5
Айнымалы қозғалыста үдеу теңдеуі
х/// а

м
Келтіру формулалары:
  0
    0
;  х  0 х  аt
 t
а

a
t
t
aхt 2
aхt 2
егер

0
болса,
S  х  0 хt 
х
0
2
2
Есептер шығару үлгілері.
Дене x 0  2м бастапқы орнынан 5 м/с жылдамдықпен X осіне бағытымен жүріп барады. Оның
координатасының уақытқа тәуелділігі
Берілгені:
шешуі:
аt 2
Х02 м
х  х 0 0t 
 х0  t  2  5t
  5 м/с
2
х(t)- ?
жауабы: х  2  5t
Автомобильдің жылдамдығы 4 с уақытта 15-нан 7 м/с-ке дейін кемиді. Жылдамдықтың уақытқа
тәуелділік формуласы және 6 с кейінгі жылдамдығы
Берілгені:
шешуі:
 х  0 х  аt
t1  4 с
015 м/с
  0 7  15
а

 2 м / с 2
7 м/с
t
4
t26 с
.
  15  2t
  15  2  6  3м/ с
(t)- ?
- ?
жауабы: (t)15-2t; 3м/с
Доп жерден жоғары 5 м/с жылдамдықпен лақтырылған. Оның жерден көтерілу биіктігінің
уақытқа байланысты теңдеуі
Берілгені:
шешуі:
015 м/с
жоғары көтерілуде
(-g)
2
2
g-10 м/с .
gt
h  0t 
 15t  5t 2
2
һ(t)- ?
жауабы: һ(t)15t2-5t
Екі дененің қозғалыс теңдеулері х110t+0,4t2 және х2 -6t+2t2. олардың кездесетін орны мен
уақыты
Берілгені:
шешуі:
2
х110t+0,4t
1) х1 х2
10tк+0,4tк2 -6tк +2 tк2
х2 -6t+2t2 .
tк10 с ;
х-?
х140м
tк- ?
2) графиктік тәсіл
t(с)
2
4
6
8
10 12
2
х110t+0,4t (м) 21,6 46,4 74,4 105,4 140 177,6
8
36
80
х2 -6t+2t2(м) -4
жауабы: tк10 с ; х140м
140 2165
ІV. Сабақты бекіту:
Өз бетінше шығаруға арналған есептер:І.4-жаттығу
Сабақты қорытындылау:
V. Үйге берілетін тапсырма:
1. Тестпен жұмыс
І.4- тест (шығарылу жолдарымен)
2. тақырыпқа қажетті материалдар табу, іздену
VI. Бағалау
6– сабақ
« » « » «20
»
Сабақ тақырыбы: І.5. Қозғалыс графигі
Мақсат:
1. Оқушыларға қозғалысты координаталар жүйесіне салып түсіндіру, қозғалыс графигін қолдап
есептер шығару.
2. Өз бетімен жұмыс істеу қабілетін дамыту.
3.Имандылыққа, парсаттылыққа тәрбиелеу.
Болжамдап отырған нәтиже: тақырыпты толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Білім, білік, дағдыларды жетілдіру.
Сабақ әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, есептер шығару
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер:
- Формулалар
- Тақырыпқа байланысты есептер жинағы.
- Тақырыпқа байланысты тесттер жинағы.
Қосымша матреиалдар:
Физика оқулықтары (7-,9-,10-сыныптар)
Есептер жинағы (әр түрлі әдебиеттер)
Әдістемелік құралдар (Шың кітап және ҰБТ-ке дайындалуға арналған тесттер, т.б.)
-
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. ..............................................................................
ІІІ. Жаңа сабақ:
Тақырып жоспары:
1. Қозғалыс (жол) графигі
2. Жылдамдық графигі
3. Үдеу графигі
Формулалары:
№
Физикалық шама
формуласы
1
Жылдамдық
2
Координата
3
Айнымалы қозғалыс
4
Айнымалы қозғалыста жылдамдық теңдеуі
S
t
х=υ·t
х=х0± υ·t
аt 2
х=х0± υ0·t±
2
/
х  υ0±аt
5
Айнымалы қозғалыста үдеу теңдеуі
х/// а

Келтіру формулалары:
  0
    0
;

 х  0 х  аt
а

t
a
t
t
aхt 2
aхt 2
егер

0
болса,
S  х  0 хt 
х
0
2
2
Қозғалыс графиктер
х,м

υ,м/с
=const
Х2> Х1
х=х0+υt
Х2
х0
х=υt
0
Х1
t,с
0
t,с
1-сурет
υ,м/с
υ,м/с
υ=υ0+аt
Жолды ауданы арқылы
табу
υ
υ0
υ=аt
S
υ00
t,с
0
2-сурет
t,с
«ЅІ» дегі
бірлігі
м/с
м
S,м
а =const
a,м/с2
S  0t 
a2> a1
at 2
2
a2
a1
0
t,с
0
t,с
3-сурет
Есептер шығару үлгілері.
Суретте қозғалыстың уақытқа тәуелділік графигі көрсетілген. Төрт дененің қозғалыс теңдеулерін
және 2 с уақыт ішіндегі жолын табыңдар
S,м
1
10
2
5
00
-5
1
2
3
4
-10
5
t,с
3
4
Берілгені:
шешуі:
х 5
  2.5 м / c
t
2
1-гр. х05 м
1. t2 с-та х05м => х15+2,5t; х10 м
2-гр. х010
2. t2 с-та х010м 0; х210; х10 м
3-гр. х05 м
3. t2 с-та х05м; -2,5 м/с => х35-2,5t; х0
4-гр. х00 . 4. t2 с-та х00 => -5 м/с; х4-5t х-10м
х(t) - ?
жолы t2 с-та
S-?
S1 5+2,5210м;
S2 0;
S3 5-2,520; S4 -52-10м10м
жауабы: х15+2,5t; х2- дене тыныш тұр; х35-2,5t ; х4-5t .
жолы : S110м;
S2 0;
S30; S410м
х  х 0 t =>  
t2 с
Суретте дене жылдамдыығының уақытқа тәуелділік графигі көрсетілген. Үш дене
жылдамдығының уақытқа тәуелділік теңдеуін және 5 с уақыт ішіндегі жылдамдығын және үдеуін
табыңдар
,м/с
1
10
2
5
00
-5
1
2
3
4
5
t,с
3
-10
4
Берілгені:
t5 с
1-гр. 00
10 м/с
2-гр. 05 м/с
5 м/с
3-гр. 05 м/с
-10 м/с
(t) - ?
а-?
шешуі:   0 аt
а
  0
t
10  0
 2 м / с 2 => 110+2t
5
2-гр.
55
а2 
 0 => 2соnst. бірқ қозғ
5
3-гр.
 10  5
а3 
 3 м / с 2 => 35-3t
5
1-гр.
а1 
жауабы: а12м/с2, 110+2t;
а20, 2соnst қозғалыс бірқалыпты;
а3-3м/с2, 35-3t;
ІV. Сабақты бекіту:
Өз бетінше шығаруға арналған есептер:І.5-жаттығу
Сабақты қорытындылау:
V. Үйге берілетін тапсырма:
1. Тестпен жұмыс
І.5- тест (шығарылу жолдарымен)
2. тақырыпқа қажетті материалдар табу, іздену
VI. Бағалау
7– сабақ
« » « » «20
»
Сабақ тақырыбы: І.6. Шеңбер бойымен дененің қозғалысы
Мақсат:
1. оқушыларға қисықсызықты қозғалыстың түрі – шеңбер бойымен қозғалыс параметрлері,
формулалары жайлы түсінік беру, есептерін шығару.
2. Өз бетімен жұмыс істеу қабілетін дамыту.
3. Ұқыптылыққа, белсенділікке, ізденпаздыққа тәрбиелеу.
Болжамдап отырған нәтиже: тақырыпты толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Бекіту және білім, білік, дағдыларды дамыту
Сабақ әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, есептер шығару
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер:
- Формулалар
- Тақырыпқа байланысты есептер жинағы.
- Тақырыпқа байланысты тесттер жинағы.
Қосымша матреиалдар:
- Физика оқулықтары (9-,10-сыныптар)
- Есептер жинағы (әр түрлі әдебиеттер)
- Әдістемелік құралдар (Шың кітап және ҰБТ-ке дайындалуға арналған тесттер, т.б.)
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. .........................................................
ІІІ. Жаңа сабақ:
Тақырып жоспары:
1. Айналу периоды
2. Айналу жиілігі
3. Бұрыштық жылдамдық
4. Сызықтық жылдамдық
5. Бұрыштық және сызықтық жылдамдықтар арасындағы байланыс
6. Айналу периоды мен айналу жиілігі арасында кандай байланыс бар?
7. Центрге тартқыш үдеу
Формулалары:
№
Физикалық шама
формуласы
«ЅІ» дегі
бірлігі
1
Шеңбер бойымен қозғалыс периоды
с
t
1
Т
T
(7-сурет)
N

2
Шеңбер бойымен қозғалыс жиілігі
с-1
1
N
 

Гц
T
T
3
Циклдік жиілік
рад/с

2
 ; 
(бұрыштық жылдамдық)
t
Т
4
Сызықтық жылдамдық
м/с
S

t
2
5
Шеңбер бойымен қозғалыстағы центрге
м/с2

2R
;
aц 
тартқыш үдеу

R
T
Келтіру формулалары:

2
 
;
  2

Т
t
S
 Sш  2R ; Sш.б  R болса,

t
2R
;   2R

T
 2RT 2R


R
   R
 2T
2
4 2 R
2
 aц 
;
aц  4 2 2 R .
aц 
2
R
T
Есептер шығару үлгілері.
Материалдық нүкте 4 с ішінде 16 айналым жасайды. Айналу периоды мен жиілігі қандай?
Берілгені:
шешуі:
t
4
t 4 с
Т 
 0,25с
N 16
N16 .
Т-?
п 16
    4 Гц
ν-?
жауабы: Т0,25 с; ν4 Гц.
t
4
4π с-1 бұрыштық жылдамдықпен айналған маховиктің 200 айналымды жасайтын уақыты
Берілгені:
шешуі:
ω  4π с-1
2N
2  200
  2 
 4
N  200
;
t
t
t-?
t = 100 с
жауабы: t = 100 с
Радиусы 10 м шеңбер ұзындығының ¼ бөлігін велосипедші белгілі бір уақытта жүріп өтті. Осы
уақытта жүретін жолы мен орын ауыстыруы:
Берілгені:
шешуі:
В
R  10 м
l

l  lш/4 .
S
S- ?
А

S ?
Суреттен көрініп тұр – жолы:
шеңбер бөлігінің ұзындығы – lшφR

3.14 10
l  R 
 5  15.7 м
2
2

Орын ауыстыру: S  R2  R2  200  10 2 14 м
жауабы: l ≈ 16м; S≈0,8 м
Радиусы 2 м бір қалыпты айналған дөңгелектің бетіндегі материялық нүкте 6 м/с жылдамдықпен
қозғалады. Материялық нүктенің үдеуі
Берілгені:
шешуі:
R2м
 2 62
a


 18 м / с 2
6 м/с .
ц
R
2
а-?
жауабы: ац18м/с2
Шеңбердің радиусын 4 есе азайтып, сызықтық жылдамдығын 2 есе арттырса, онда оның центрге
тартқыш үдеу
Берілгені:
шешуі:
(2 ) 2 4 2  4 16 2
2
a




R  4↓
> ц
R
R
R
a1 
  2↑ .
R
4
а-?
жауабы: а16↑
ІV. Сабақты бекіту: Өз бетінше шығаруға арналған есептер: І.6 – жаттығу
Сабақты қорытындылау:
V. Үйге берілетін тапсырма:
1. Тестпен жұмыс
І.6 тест (шығарылу жолдарымен)
2. тақырыпқа қажетті материалдар табу, іздену
VI. Бағалау
8– сабақ
« » « » «20
»
Сабақ тақырыбы: І.7. Көкжиекке бұрыш жасай лақтырылған дене қозғалысы
Мақсат:
1. оқушыларға қисықсызықты қозғалыстың түрі – көкжиекке бұрыш жасай лақтырылған дене
қозғалысында оның жылдамдықтары және координаталары, уақыты, туралы меңгерту, формулаларын
қолап есептерін шығару.
2. Шығармашылық қабілетін дамыту.
3. ізденпаздыққа тәрбиелеу
Болжамдап отырған нәтиже: тақырыпты толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Бекіту және білім, білік, дағдыларды дамыту
Сабақ әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, есептер шығару
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер:
- Формулалар
- Тақырыпқа байланысты есептер жинағы.
- Тақырыпқа байланысты тесттер жинағы.
Қосымша матреиалдар:
- Физика оқулықтары (9-,10-сыныптар)
- Есептер жинағы (әр түрлі әдебиеттер)
- Әдістемелік құралдар (Шың кітап және ҰБТ-ке дайындалуға арналған тесттер, т.б.)
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. ............................................................
ІІІ. Жаңа сабақ:
Тақырып жоспары:
1. Дене көкжиекке бұрыш жасай лақтырылғандағы қозғалысы
2. Көкжиекке бұрыш жасай лақтырылған дене жылдамдығының координаталар жүйесінде
сипатталуы (жылдамдықтар құраушылары)
3. Х осьі бойынша ұшу қашықтығы
4. У осьі бойынша көтерілу биіктігі
5. Ұшу уақыты
6. Көтерілу уақыты
7. Дененің горизонталь лақтырылғандағы қозғалысы
№
Формулалары:
Физикалық шама
формуласы
1
Жылдамдық
(х,у координаталарындағы құраушылары)
2
Ұшу қашықтығы
3
Көтерілу биіктігі
υх= υcosα
υу= υsinα
х=υ0х·t
у  0 у t 
Келтіру формулалары:
у  0 у t 
t ушу
2
gt 2
2
tк 
 tк
 t ушу 
 0 sin 
– ұшу уақыты
– максимал көтерілу биіктігі
g
х=υ0х·tұшу  xmax 
2 0 sin 
g
 2 sin 2
0
g
– максимал ұшу қашықтығы
 02 sin 2 
gt к2

–максимал көтерілу биіктігі
hmax 
у  0 уtк 
2g
2
Көкжиекке бұрыш жасай лақтырылған дене қозғалысы
у

0
0у
0
h
х
gt 2
2
«ЅІ» дегі
бірлігі
м/с
м
м
Горизонталь лақтырылған дене қозғалысы
у
0

0
х
h
0у
l
Есептер шығару үлгілері.
Доп бастапқы 10 м/с жылдамдықпен көкжиекке 300 бұрыш жасай лақтырылған. Доптың көтерілу
биіктігін, сондай –ақ ұшу уақыты мен ұшу алыстығын анықтаңдар
Берілгені:
шешуі:
 02 sin 2 
0 10 м/с
.
gt 2
у  0 у t 
hmax 
α  300 .
2
2g
h-?
2 sin 
t ушу  0
tұ - ?
g
х-?
х=υ0х·tұ

xmax 
 2 sin 2
0
g
2
1
10  
 02 sin 2 
 2   1,25 м
hmax 

2g
2  10
1
2  10 
2 sin 
2  1с
tу  0

g
10
2
xmax 
3
2 1
2 2 sin  cos  2  10  2  2


 8.6м
g
g
10
жауабы: hмах1,25 м; tұшу1с; хмах8,6м.
 2 sin 2
0
ІV. Сабақты бекіту:
Өз бетінше шығаруға арналған есептер: І.7– жаттығу
Сабақты қорытындылау:
V. Үйге берілетін тапсырма:
1. Тестпен жұмыс
І.7 тест (шығарылу жолдарымен)
2. тақырыпқа қажетті материалдар табу, іздену
VI. Бағалау
9– сабақ
« » « » «20
»
Сабақ тақырыбы: Кинематика тарауын қорытындылау
Мақсат:
Білімділік: Оқушылардың кинематика тарауынан алған білімдерін саралай отырып, бір жүйеге
келтіру, қорытындылау
Дамытушылық: Оқушылардың ойлау, салыстыра білу қабілетін, пәнге деген қызығушылығын
дамыту. Табиғат пен өмірдегі құбылыстарды түсіне білетін, әдептілік ережелерді бойына сіңірген,
шығармашылық қабілеті дамыған жеке тұлға тәрбиелеу
Болжамдап отырған нәтиже: тарауды толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Білімді сынақ сабағы
Сабақ әдісі: Түсіндіру, баяндау, есептер шығару.
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер: Қажетті қағаздар
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
 Оқушыларды түгелдеу
 Тарау жоспарын және формулаларын тақтаға іліп қою
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Тарау жоспары:
Механикалық қозғалыс
Кинематика формулалары
Еркін түсу
Қозғалыс теңдеуі
Қозғалыс графигі
Шеңбер бойымен қозғалыс
Көкжиекке бұрыш жасай лақтырылған дене қозғалысы
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. Әр оқушы тарау бойынша өздері дайындап келген тақырыптарды
қорғап, есептерін шығарады
ІІІ. Қорытындылау: «Білімнің басы бейнет, түбі зейнет» оқушылардың білімін бағалау
ІV. Үйге берілетін тапсырма:
Нәтиже:..........................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
№
Физикалық шама
Кинематика формулалары:
формуласы
«ЅІ» дегі
бірлігі
1
Жылдамдық
2
Орташа жылдамдық
3
Салыстырмалы қозғалыс
(Галилей түрлендірулері)
4
Үдеу
5
Айнымалы қозғалыс кезінде жылдамдық
6
Айнымалы қозғалыс кезінде жол
S  0t 
Вертикаль қозғалған дененің жылдамдығы
8
Вертикаль қозғалған дененің биіктігі
9
Жылдамдық
10
Координата
11
Айнымалы қозғалыс
12
Айнымалы қозғалыста жылдамдық теңдеуі
13
Айнымалы қозғалыста үдеу теңдеуі
14
Шеңбер бойымен қозғалыс периоды
(7-сурет)
15
Шеңбер бойымен қозғалыс жиілігі
16
Циклдік жиілік
(бұрыштық жылдамдық)
17
Сызықтық жылдамдық
18
Шеңбер бойымен қозғалыстағы центрге тартқыш
үдеу
19
Жылдамдық
(х,у координаталарындағы құраушылары)
20
21
10 – сабақ
Сабақ тақырыбы: ІІ. ДИНАМИКА
м/с2
м/с
м
at 2
2
2a
υ=υ0±gt
(+) – төмен;
жоғары
gt 2
h  0t 
2
2
  02
h
2g
S

t
х=υ·t
х=х0± υ·t
м/с
(-) –
м
м/с
м
аt 2
х=х0± υ0·t± 2
х/ υ0±аt
х/// а
t
N
N

T
Т
T
 

t
S

t
«
м
м/с
 2   02

Ұшу қашықтығы
Көтерілу биіктігі
м/с
  
r  r1  r2
 

  1   2
    0
а

t
t
   0  аt
 2   02  2aS
S
7
м/с
S
t
S1  S 2    

t1  t 2    

aц 
2
R
υх= υcosα
υу= υsinα
х=υ0х·t
gt 2
у  0 у t 
2
» « » «20
»
1. Табиғатта күштер
1
с

1
T
с-1
Гц
рад/с
м/с
м/с2
м/с
м
м
Мақсат:
1. Оқушыларға қозғалыс себептері – күш және оның түрлері туралы түсінік беру, формулаларын
қолап есептер шығару
2. Шығармашылық қабілетін дамыту.
3.Ұлтжандылыққа, имандылыққа, іззеттілікке тәрбиелеу.
Болжамдап отырған нәтиже: тақырыпты толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Бекіту және білім, білік, дағдыларды дамыту
Сабақ әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, есептер шығару
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер:
- Формулалар
- Тақырыпқа байланысты есептер жинағы.
- Тақырыпқа байланысты тесттер жинағы.
Қосымша матреиалдар:
- Физика оқулықтары (7-,9-,10-сыныптар)
- Есептер жинағы (әр түрлі әдебиеттер)
- Әдістемелік құралдар (Шың кітап және ҰБТ-ке дайындалуға арналған тесттер, т.б.)
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. ...................................................................................
ІІІ. Жаңа сабақ:
1.
2.
3.
4.
5.
Тақырып жоспары:
Ауырлық күші
Масса, заттың тығыздығы
Үйкеліс күші
Серпімділік күші
Теңәсерлі күш
Формулалары:
№
Физикалық шама
1
Ауырлық күші
2
Заттың тығыздығы
3
Үйкеліс күші
4
Серпімділік күші
формуласы
Fmg
m
V
FμΝ
FkΔx

«ЅІ» дегі
бірлігі
Н
кг/м3
Н
Н
Келтіру формулалары:
FμΝ  Fμmg
m
 mV

V
m1  2
масса мен жылдамдық бір біріне кері пропорционал

m2 1
Есептер шығару үлгілері.
Массасы 20 кг денеге Жер бетінде қандай ауырлық күші әрекет етеді? (g10 м/с2)
Берілгені:
шешуі:
m 20 кг
Fmg2010200 Н.
g  10 м/с2 .
F-?
жауабы: F200 Н.
Өлшемдері 201050 см болатын болат құймасының ауырлық күші қандай? (g10 м/с2,
б7800кг/м3)
Берілгені:
шешуі:
m
V 201050 см
F  mg;  
 mV
V
б7800кг/м3
V  а b с 201050 см104см310-2м3
g  10 м/с.
.
F  mg  бV g 780010-2 10 780 Н
F-?
жауабы: F780 Н.
Радиусы 4 см , биіктігі 0,25 м болатын цилиндр пішінді мұздың массасын (м 900 кг/м3)
Берілгені:
шешуі:
m
R 2 см2 10-2м
 mV

V
һ 0,25м.
Vц  S  h  R2  h
м900 кг/м3
m-?
.


2
Vц  3.14  4  10 2  0.25  12.56  10 4 м3
mм  мVц 91020,1256102 1,13 кг
жауабы: mқ≈ 1 кг
Радиусы 2 см болатын қорғасын шардың массасын және ауырлық күшін табыңдар (g10 м/с2,
қ 11400 кг/м3)
Берілгені:
шешуі:
m
R 2 см2 10-2м
F  mg;  
 mV
V
4
қ11 400 кг/м3
Vш  R 3
3
3
4  3.14  2  10 2 
g  10 м/с.
Vш 
 33.49  10 6 м3
3
m-?
mқ  қVш 1,141043,34910-5 0,38 кг
F-?
F  mg  қVш g 1,141043,34910-5 10 3,8 Н
жауабы: mқ  380 г; F  3,8 Н
Оқушы 200 г ағаш білеушені тақтай бетімен жылжытты. Үйкеліс күшінің модулі қандай? μ0,25
(g10 м/с2)
Берілгені:
шешуі:
m 200 г2 10-1кг
F  μNμmg
μ0,25
F  0,252 10-110  0,5Н
g  10 м/с.
F-?
жауабы: F  0,5 Н
Массасы 2 кг ағаш білеушенің қатаңдығы 100 Н/м серіппенің көмегімен ағаш тақтайдың бетімен
бірқалыпты сүйреп келеді. Үйкеліс коэффициенті μ0,3. серіппенің ұзаруын табыңдар (g10
м/с2)
Берілгені:
шешуі:
m 2 кг
Fү  μNμmg; Fс  kΔх
k= 102 Н/м
Fү  Fс
μ0,3
μmg  kΔх
mg 0.3  2 10
g  10 м/с .
х 

 6 10 2 м
k
10 2
Δх- ?
жауабы: Δх  6 см.
Екі серіппелердің қатаңдықтары сәйкесінше k1=2104Н/м, k2=1104Н/м. паралель және тізбектей
қосылған осындай екі жағдай үшін серіппелер жүйесінің қатаңдықтары қандай болады?
Берілгені:
k1=2104Н/м
k2=1104Н/м
kп – ?
kт – ?
шешуі:
серіппелерді параллель жалғауда
kп=k1+k2
kп =2104+1104=3104Н/м
k1
k2
kп
серіппелерді тізбектей жалғауда
1
1
1
kт= 6,6103Н/м
 
kT k1 k 2
k1
kт
k2
жауабы: kп =3104Н/м; kт =6,6103Н/м
ІV. Сабақты бекіту:
Өз бетінше шығаруға арналған есептер:
ІІ.1 – жаттығу
Сабақты қорытындылау:
V. Үйге берілетін тапсырма: ……………………………………………..
1. Тестпен жұмыс
ІІ.1- тест (шығарылу жолдарымен)
2. тақырыпқа қажетті материалдар табу, іздену
VI. Бағалау
11 – сабақ
« » « » «20
»
Сабақ тақырыбы: ІІ. 2. Ньютон заңдары
Мақсат:
1. Динамиканың негізі – Ньютон заңдары туралы түсінік беру, формулаларын қолап есептер
шығару
2. Оқушылардың ой-өрісін дамыту.
3. Жылдам ойлауға, жауапкершілікті сезінуге тәрбиелеу.
Болжамдап отырған нәтиже: тақырыпты толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Бекіту және білім, білік, дағдыларды дамыту
Сабақ әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, есептер шығару
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер:
- Формулалар
- Тақырыпқа байланысты есептер жинағы.
- Тақырыпқа байланысты тесттер жинағы.
Қосымша матреиалдар:
- Физика оқулықтары (7-,9-,10-сыныптар)
- Есептер жинағы (әр түрлі әдебиеттер)
- Әдістемелік құралдар (Шың кітап және ҰБТ-ке дайындалуға арналған тесттер, т.б.)
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. ............................................................
ІІІ. Жаңа сабақ:
Тақырып жоспары:
1. Ньютонның бірінші заңы
2. Ньютонның екінші заңы
3. Ньютонның үшінші заңы
4. Ньютон заңдарының қолданылуы
Формулалары:
№
Физикалық шама
формуласы
1
Ньютонның екінші заңы
Fmа
2
Ньютонның үшінші заңы
F1 – F2
«ЅІ» дегі
бірлігі
Н
Н
Келтіру формулалары:
FμΝ  Fμmg
m
 mV

V
m1  2
масса мен жылдамдық бір біріне кері пропорционал

m2 1
Есептер шығару үлгілері.
Массасы 10 кг дене 2 м/с2 үдеумен қозғалыста. Денеге әсер етуші күштердін тең әсерлі күші:
Берілгені:
шешуі:
m 10 кг
Fmа10220 Н.
а  2 м/с2 .
F-?
жауабы: F20 Н.
Дене 40 Н күш әсерінен 0,5 м/с2 үдеу алады. Дененің массасы:
Берілгені:
шешуі:
F
40
F 40 Н.
F  mа; m  
 80кг
a 0.5
а0,5 м/с2
m ̶?
жауабы:
m80 кг.
Ілмегіндегі тарту күші 15 кН болатын трактор тіркемеге 0,5 м/с2 үдеу береді. Тарту күшін 60 кНға жеткізетін трактор сол тіркемеге қандай үдеу береді?
Берілгені:
шешуі:
F1 15 кН1,5 104Н
F  ma
а1 0,5м/с2.
mT 
F1 60 кН6 104Н.
а2 - ?
а2 
 m 
F
F
; a
a
m
F1 1.5  10 4

 3  10 4 кг
a1
0.5
F2
F a
6  10 4  0.5
 2 1 
 2м / с2
4
тТ
F1
1.5  10
жауабы: а2 2 м/с2
250 кг болатын жеңіл автокөлік 4 м/с2 үдеумен қаозғалып келеді. Жолдың кедергі коэффициенті
0,2-ке тең. Автокөліктің тарту күші қандай болуы керек? (g10м/с2.)
Берілгені:
шешуі:
Fт
Fүйк
m 250 кг

а4 м/с2
0
х
а
μ=0,2
g  10 м/с2.
F  mа; Fү  μmg.
Fт- ?
F Fт ̶ Fү =mа
Fт = F +Fү = mа+ μmg m(а+μg)
Fт = 250(4+0,210)1500Н
жауабы: Fт = 1500Н
12 м/с жылдамдықпен келе жатқан автобус авариялық тежелуден кейін қанша уақыт өткенде
тоқтайды? Авариялық тежелу кезіндегі кедергі коэффициенті 0,4-ке тең? (g10м/с2.)
Берілгені:
шешуі:
υ0 12 м/с
F  mа; Fү  μmg
υ0
F  Fү
μ=0,4
mа  μmg
g  10 м/с.
 0
m
 mg
t- ?
t
  0
12
t

 3c
жауабы: t  3с.
g
0.4  10
Оқушы 200 г ағаш білеушені тақтай бетімен жылжытты. Үйкеліс күшінің модулі қандай? μ0,25
(g10 м/с2)
Берілгені:
шешуі:
m 200 г2 10-1кг
F  μNμmg
μ0,25
F  0,252 10-110  0,5Н
2
g  10 м/с .
F-?
жауабы: F  0,5 Н
ІV. Сабақты бекіту:
Өз бетінше шығаруға арналған есептер:ІІ.2– жаттығу
Сабақты қорытындылау:
V. Үйге берілетін тапсырма: ..........................................................................................
1. Тестпен жұмыс
ІІ.2- тест (шығарылу жолдарымен)
2. тақырыпқа қажетті материалдар табу, іздену
VI. Бағалау
12 – сабақ
« » « » «20
»
Сабақ тақырыбы: ІІ.3. Тартылыс құбылыстары
Мақсат:
1. Оқушыыларға гравитациялық ауқымдағы дененің қозғалысы туралы түсінік беру,
формулаларын қолап есептер шығару
2. Оқушылардың ой-өрісін дамыту.
3. Жылдам ойлауға, жауапкершілікті сезінуге тәрбиелеу.
Болжамдап отырған нәтиже: тақырыпты толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Бекіту және білім, білік, дағдыларды дамыту
Сабақ әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, есептер шығару
Сабақта пайдаланылатын көрнекілікттер:
- Формулалар
- Тақырыпқа байланысты есептер жинағы.
- Тақырыпқа байланысты тесттер жинағы.
Қосымша матреиалдар:
- Физика оқулықтары (7-,9-,10-сыныптар)
- Есептер жинағы (әр түрлі әдебиеттер)
- Әдістемелік құралдар (Шың кітап және ҰБТ-ке дайындалуға арналған тесттер, т.б.)
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. ...................................................................
ІІІ. Жаңа сабақ:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Тақырып жоспары:
Бүкіләлемдік тартылыс заңы
Ауырлық күші, Ньтонның екінші заңы және тартылыс күшінің үйлесімі
Еркін түсу үдеуін гравитациялық тұрғыдан түсіндіру
Жасанды серіктердің қозғалысы
Кеплер заңдары
Салмақ.
Формулалары:
№
Физикалық шама
1
формуласы
Ньютонның екінші заңы
2
Жер бетінде еркін түсу үдеуі
3
Биіктікке тәуелді еркін түсу үдеуі
4
Бірінші ғарыштық жылдамдық
5
Екінші ғарыштық жылдамдық
m1m2
R2
М
g  G 2ж
Rж
F G
gh 
және
F  m1 
g
h

1  
R


2  21  G
Жоғары қозғалған дене салмағы
Төмен қозғалған дене салмағы
Келтіру формулалары:
Fmg
Н
м/с2
2
м/с2
м/с
1  gR
Mж
Rж  h
Р=m(g+а)
Р=m(g-а)
6
7
Fmа ,
«ЅІ» дегі
бірлігі
Gm2
R2
формулалар бір –біріне ұқсас
м/с
Н
Н
Есептер шығару үлгілері.
Массалары 8 т ғарыш кемесі массасы 20 т орбиталық ғарыш бекетіне 100 м арақашықтыққа
жақындайды. Олардың өзара тартылыс күші (G=6,67·10-11Н·м2/кг2)
Берілгені:
шешуі:
mm
m1  8·103 кг
F G 122
R
m1  2·104 кг
2
6,67  10 11  8  10 3  2  10 4
R  10 м
F
 107  10 8 Н
4
G=6,67·10-11Н·м2/кг2.
10
Ғ- ?
жауабы: Ғ=1 мкН
Жердің радиусы 6400 км, еркін түсу үдеуі 9,8 м/с2, ал оның массасы
Берілгені:
шешуі:
М
6
R  6,4·10 м
g  G 2ж
Rж
g  9,8 м/с2
-11
2
2
G=6,67·10 Н·м /кг .
2
gRж
9.8  (6.4  10 6 ) 2
Мж- ?
Мж 

 60,18  10 23 кг
G
6.67  10 11
жауабы:
Мж = 6·1024кг
Ауырлық күші оның Жер бетіндегі мәнінің 36% -ын құрайды. Оның Жер бетінен биіктігі (Жердің
радиусы 6300 км)
Берілгені:
шешуі:
Ғһ 0,36Ғж
Fmg формуладан Fg; gһ 0,36gж
6
R  6,3·10 м .
g


gh 
һ-?
 h   g ж  1  R
2
 g

h

h


1  
R



gж
h  
 1  6,3  10 6  4.2  10 6 м
 0,36 g ж

жауабы: һ= 4200 км
Жердің жасанды серігінің 500 м биіктіктегі айналу периоды(Rж = 6400 км; g=10 м/с2)
Берілгені:
шешуі:
һ 500 м
Fmg; Fmа
6
Rж  6,4·10 м
МжgМжа бұдан gа
g=10 м/с2
.
2
4 2
2
а
  R  2 R;
Т-?
R
T
2
4
g 2 R
T
4 2 R
4  10  6.4  10 6
жауабы: Т≈1,4 сағ

 5059c
g
10
Жоғары қарай 1 м/с2 үдеумен қозғалып бара жатқан массасы 70 кг адам тұр. Адамның салмағы
Берілгені:
шешуі:
m 70 кг
Рm(g + а)7011770 Н.
а  1 м/с2 .
Р-?
жауабы: Р770 Н.
Т
ІV. Сабақты бекіту:
Өз бетінше шығаруға арналған есептер: ІІ.3– жаттығу
Сабақты қорытындылау:
V. Үйге берілетін тапсырма:
1. Тестпен жұмыс
ІІ.3- тест (шығарылу жолдарымен)
2. Тақырыпқа қажетті материалдар табу, іздену
VI. Бағалау
13– сабақ
« » « » «20
»
Сабақ тақырыбы: ІІ. 4. Қысым
Мақсат:
1. Оқушыыларға денелердің тірекке түсіретін қысымы, Паскаль заңы, сұйықтар, газдар
тарапынан берілетін қысым, атмосфералық қысым туралы меңгерту және олардың формулаларын
қолап есептер шығару
2. Оқушылардың ой-өрісін дамыту.
3. Имандылыққа, отансүйгіштік рухында тәрбиелеу.
Болжамдап отырған нәтиже: тақырыпты толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Бекіту және білім, білік, дағдыларды дамыту
Сабақ әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, есептер шығару
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер: Формулалар, тақырыпқа байланысты есептер жинағы.,
тақырыпқа байланысты тесттер жинағы.
Қосымша матреиалдар: Физика оқулықтары (7-,10-сыныптар), есептер жинағы (әр түрлі
әдебиеттер), әдістемелік құралдар (Шың кітап және ҰБТ-ке дайындалуға арналған тесттер)
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. ................................................................
ІІІ. Жаңа сабақ:
Тақырып жоспары:
1. Қысым
2. Паскаль заңы
3. Гидравликалық машина
4. Ауырлық күші әсерінен сұйықтарда болатын қысым
5. Қатынас ыдыстар
6. Ауырлық күші әсерінен газдарда болатын қысым
7. Архимед заңы
8. Жүзу шарттары
9. Сұйықтар мен газдар қозғалысы
Формулалары:
№
Физикалық шама
формуласы
1
Қысым
2
Гидравликалық машина
3
Ауырлық күші әсерінен
сұйықтарда болатын қысым
Қатынас ыдыстар
4
5
6
Архимед заңы
Пішіні күрделі дененің тығыздығы
7
Бернулли теңдеуі
F
S
F1 F2

S1 S 2
Р = ρgһ
Р
1 h2

 2 h1
FA   cVд g
д 
р1  gh1 
Р
с
Р  Р1
1
1
 12  p 2  gh 2   22
2
2
«ЅІ»
дегі
бірлігі
Па
Па
Н
кг/м3
Па
Келтіру формулалары:
Қалыпты атмосфералық қысым
Р = 101325 Па ≈ 105 Па; Р = 760 мм.сын.бағ
Әр 12 м биіктікке көтерілгенде қысым 133,3 Па-ға немесе 1 мм.сын.бағ-на төмендейді
Дене сұйықтан қалқып шығады егер
Ғау < ҒАр болса
Дене сұйықта жүзіп жүреді егер
Ғау = ҒАр болса
Дене сұйыққа батып кетеді егер
Ғау > ҒАр болса
p 2
Үш энергия теңдеуі
h

 const
g 2 g
Есептер шығару үлгілері.
Массасы 5 кг, табанының ауданы 100 м2 кубтың еден бетіне түсіретін қысымы (g=10 м/с2)
F
Берілгені:
шешуі:
Р
m  5 кг
S
mg 5  10
S = 100 м2
Р

 0.5Па
S
100
g  1 м/с2 .
Р-?
жауабы: Р0,5 Па.
Кіші поршеннің ауданы 10 см2 үлкен поршеннің ауданы 0,1 м2. массасы 1000 кг автомо-бильді
гидравликалық көтергіш көмегімен көтеру үшін кіші поршенге түсірілетін күш
Берілгені:
шешуі: F
F
1
-4 2
 2
S1  10·10 м
S1 S2
S2 = 10-1 м2
S mg 10 3  10 3  10
m 1000 кг .
F1  1

 100 Н
Ғ1 - ?
S2
10 1
жауабы: Ғ2100 Н.
Гидравликалық престің ауданы 2 м2 кіші поршені 200 Н күштің әсерінен 16 см-ге төмендеді.
Үлкен поршеннің ауданы 8 м2. Осы жүктің көтерілген биіктігі
Берілгені:
шешуі:
F
2
Р
S1  2 м
А = Ғ·һ
=> А = РSһ
S А =А
Ғ1 = 200 Н
Р1 = Р2
болса
1
2
-2
Һ1 16·10 м
РS1һ1 = РS2һ2
S2  8 м2
.
Sh
Һ2 - ?
жауабы: ( һ2 4 см)
h2  1 1  4 10  2 м
S2
Ауданы 100 см2 цилиндр пішінді 4 л су құйылған ыдыстың түбіне түсіретін судың қысымын
анықта. Судың тығыздығы 1000 кг/м3.
Берілгені:
шешуі:
-4 2
S  100·10 м
Р = ρgһ
V = 4 л=4·10-3 м3
V 10 3  10  4  10 3
3
Р  g 
 4  10 3 Па
ρ 1000 кг/м
.
2
S
10
Р-?
жауабы: Р=4 кПа
Ғарышкердің скафандрымен бірге көлемі 120 дм3. оған ауа тарапынан әсер ететін кері итеруші
күш (ρауа=1,29 кг /м3; g=10 м/с2)
Берілгені:
шешуі:
-3 3
V = 120·10 м
ҒА = ρсgVд
3
ρ 1,29 кг/м
ҒА = 1,29·1,2·10-1·10≈1,548 Н
g=10 м/с2
.
ҒА - ?
жауабы: F≈1,5 Н.
Тығыздығы 2700 кг/м3 дене ≈6,3м/с2 үдеумен сұйықтыққа батырылған. Сұйықтың тығыздығы
(g=9,8 м/с2)
Берілгені:
шешуі:
-3
3
ρд = 2,7·10 кг/м
вертикаль ОY осі бойынша F = Fа – FА
а = 6,3 м/с2
mа = mg – ρсVдg
2
g=9,8 м/с
.
ρдVа = ρдVg – ρсVдg
ρс - ?
 g  a 
с  д
g
2.7  103 9.8  6.3
с 
 0.96  103 кг / м3
9.8
ІV. Сабақты бекіту:
Өз бетінше шығаруға арналған есептер: ІІ.4 – жаттығу
Сабақты қорытындылау:
V. Үйге берілетін тапсырма: ....................................................
1. Тестпен жұмыс
ІІ.4- тест (шығарылу жолдарымен)
2. Тақырыпқа қажетті материалдар табу, іздену
VI. Бағалау
жауабы: ρс=1000кг /м3
14– сабақ
« » « » «20
»
Сабақ тақырыбы: ІІ. 5. Статика негіздері. Қозғалыс динамикасы
Мақсат:
1. Оқушыыларға тепе-теңдік шарты, бірнеше күш әсерінен әр түрлі жағдайда қозғалуы туралы
түсінік беру, формулаларын қолап есептер шығару
2. Оқушылардың ой-өрісін дамыту.
3. Жылдам ойлауға, жауапкершілікті сезінуге тәрбиелеу.
Болжамдап отырған нәтиже: тақырыпты толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Бекіту және білім, білік, дағдыларды дамыту
Сабақ әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, есептер шығару
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер: Формулалар, тақырыпқа байланысты есептер жинағы,
тақырыпқа байланысты тесттер жинағы.
Қосымша матреиалдар:Физика оқулықтары (7-,10-сыныптар); есептер жинағы (әр түрлі
әдебиеттер); әдістемелік құралдар (Шың кітап және ҰБТ-ке дайындалуға арналған тесттер)
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. ............................................................
ІІІ. Жаңа сабақ:
Тақырып жоспары:
1. Механизмнің тепе-теңдік шарты
2. Дененің көлбеулік бойымен қозғалысы
3. Жылжымалы блок көмегімен жүктің қозғалысы
Формулалары:
№
Физикалық шама
1
2
3
Күш моменті
Механизмнің тепе-теңдік шарты
Үдеу беретін қорытқы күш
формуласы
«ЅІ» дегі
бірлігі
М = Ғl
Ғ1l1 = Ғ2l2
Ғ = Ға+ Ғүйк+ N
Н/м
м/с2
Келтіру формулалары:
Көлбеулік бұрышы α болған дененің қозғалысы кезінде
Ауырлық күші
Fa  mg sin 
Тіректің реакция күші
N  mg cos
Үйкеліс күші
Fуйк  N  mg cos
Соңғы нүктесіндегі жылдамдығы
  2 gl sin    cos 
Үдеуі
а = g(sinα – μcosα)
Есептер шығару үлгілері.
Рычаг иіндері l1=60 см, l2=240 см. Осы рычагтың көмегімен массасы m=240 кг тасты көтеру үшін
үлкен иіндікке түсірілген күш(g=10 Н/кг)
Берілгені:
l1 = 0,6 м.
l2 = 240·10-2 м.
m1 = 0,6 м
g  10 м/с2
Ғ2 ̶ ?
шешуі:
Ғ1l1 = Ғ2l2
m1gl1 = Ғ2l2
F2 
m1 gl1 240  10  0.6

 0.6  10 3 H
2
l2
240  10
жауабы:
Ғ2=0,6кН
Үстіндегі адамды қоса есептегенде массасы 100 кг қолшана биіктігі 8 м, ұзындығы 100 м
төбешіктен сырғанап түсті. Егер төбешіктің етегінде шананың жылдамдығы нөлге тең болса,
қозғалыстың орташа кедергі күші (g=10 м/с2)
Берілгені:
шешуі:
ОY
m 100 кг
Ғ  Ға – Ғүйк
Һ=8м
mа  mgsinα – Ғүйк
l = 100 м
Ғүйк  mgsinα – mа

υ = 10 м/с
а
α
h
 2  02
F  mg  m
υ0 = 0
һ
l
2l
2
l
Ғүйк
g  10 м/с .
Ға
ОХ
Ғүйк - ?
α
2
8
10

0
F  10 210 2  10 2
 30Н
жауабы: Ғүйк= 30 Н [5]
10
210 2
Денені жазықтыққа α= 300 бұрыш жасай тартып келе жатып, оның үдеуін табыңдар. Үйкеліс
коэффициенті μ=0,3 (g=10 м/с2; sin300=0,5; cos300≈0,87)
Берілгені:
шешуі:
0
α  30
Ғ = Ға+ Ғүйк+ N
ОY
μ=0,2
ОХ осі бойынша
g  10 м/с2.
Ғ = Ға – Ғүйк+ 0

sin300=0,5
ОY осі бойынша
а
α
һ
cos300≈0,87 .
0 = – Ға + 0 + N
Ғүйк
l
а-?
N = Ға
Ға
ОХ
N = mg cosα
табамыз
α
а бағыты ОХ осі бойынша болғандықтан
mа = mgsinα – μmgcosα
а = gsinα – μgcosα = 10·0,5 – 0,3·10·0,87 ≈ 2,39 м/с2
жауабы: а = 2,39 м/с2[5]
Жылжымайтын блоктан асыра тасталған салмағы жоқ жіптің екі ұшына массалары 3 кг және 7 кг
жүктер ілінген. Үйкеліс күші жоқ деп есептеп денелердің үдеуін табу керек: (g=10 м/с2)
Берілгені:
шешуі:
m  3 кг
Ғ = Ға+ Ғк
m = 4 кг
үдеу бағыты бойынша
g  10 м/с2 .
оң
m1а = Ғк – m1g
а
Ғк
а-?
сол
m2 а = m2 g – Ғк
а
m2 g – m1 g = m2 а + m 1 g
g m2  m1 
a
 4 м / с2
m2  m1
m1 g
жауабы: а = 4 м/с2[6]
m2 g
ІV. Сабақты бекіту:
Өз бетінше шығаруға арналған есептер:ІІ.5 – жаттығу
Сабақты қорытындылау:
V. Үйге берілетін тапсырма: ..................................................................
1. Тестпен жұмыс
ІІ.5- тест (шығарылу жолдарымен)
2. Динамика тарауының тақырыптарының оқушыларға бөліп беру
VI. Бағалау
15– сабақ
« » « » «20
»
Сабақ тақырыбы: Динамика тарауын қорытындылау
Мақсат:
Білімділік: Оқушылардың динамика тарауынан алған білімдерін саралай отырып, бір жүйеге
келтіру, қорытындылау
Дамытушылық: Оқушылардың ойлау, салыстыра білу қабілетін, пәнге деген қызығушылығын
дамыту. Табиғат пен өмірдегі құбылыстарды түсіне білетін, әдептілік ережелерді бойына сіңірген,
шығармашылық қабілеті дамыған жеке тұлға тәрбиелеу
Болжамдап отырған нәтиже: тарауды толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Білімді сынақ сабағы
Сабақ әдісі: Түсіндіру, баяндау, есептер шығару.
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер: Қажетті қағаздар
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
 Оқушыларды түгелдеу
 Тарау жоспарын және формулаларын тақтаға іліп қою
Тарау жоспары:
8. Табиғатта күштер
9. Ньютон заңдары
10.Тартылыс құбылыстары
11.Қысым
12.Статика негіздері. Қозғалыс динамикасы
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. Әр оқушы тарау бойынша өздері дайындап келген тақырыптарды
қорғап, есептерін шығарады
ІІІ. Қорытындылау: «Білімнің басы бейнет, түбі зейнет» оқушылардың білімін бағалау
ІV. Үйге берілетін тапсырма:
Нәтиже:..........................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
№
Физикалық шама
1
Ауырлық күші
Динамика формулалары:
формуласы
Fmg
2
Заттың тығыздығы
3
Үйкеліс күші
m
V
FμΝ
4
Серпімділік күші
FkΔx
5
Ньютонның екінші заңы
Fmа
6
Ньютонның үшінші заңы
7
Ньютонның екінші заңы
8
Жер бетінде еркін түсу үдеуі
9
Биіктікке тәуелді еркін түсу үдеуі
Н
кг/м3

Н
Н
Н
Н
F1 – F2
m1m2
R2
М
g  G 2ж
Rж
F G
gh 
«ЅІ» дегі
бірлігі
Н
м/с2
g
h

1  
R

2
м/с2
10
Бірінші ғарыштық жылдамдық
11
Екінші ғарыштық жылдамдық
12
Жоғары қозғалған дене салмағы
Р=m(g+а)
Н
13
Төмен қозғалған дене салмағы
Р=m(g-а)
Н
14
Қысым
F
S
F1 F2

S1 S 2
15
Гидравликалық машина
16
Ауырлық күші әсерінен сұйықтарда болатын
қысым
Қатынас ыдыстар
17
18
Архимед заңы
19
Пішіні күрделі дененің тығыздығы
20
Бернулли теңдеуі
м/с
1  gR
2  21  G
Mж
Rж  h
Р
Р = ρgһ
1 h2

 2 h1
FA   cVд g
д 
р1  gh1 
Р
с
Р  Р1
1
1
 12  p 2  gh 2   22
2
2
м/с
Па
Па
Н
кг/м3
Па
21
Күш моменті
М = Ғl
Н/м
22
23
Механизмнің тепе-теңдік шарты
Үдеу беретін қорытқы күш
Ғ1l1 = Ғ2l2
Ғ = Ға+ Ғүйк+ N
м/с2
16 – сабақ
« » « » «20
»
Сабақ тақырыбы: ІІІ. САҚТАЛУ ЗАҢДАРЫ
ІІІ. 1. Механикалық жұмыс. Энергия
Мақсат:
1. Оқушыларға механикалық жұмыс, энергия түрлері туралы меңгерту және олардың
формулаларын қолдап есептер шығару
2. Шығармашылық қабілетін дамыту.
3.Еңбекке баулу, имандылыққа, іззеттілікке тәрбиелеу.
Болжамдап отырған нәтиже: тақырыпты толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Бекіту және білім, білік, дағдыларды дамыту
Сабақ әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, есептер шығару
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер:
- Формулалар
- Тақырыпқа байланысты есептер жинағы.
- Тақырыпқа байланысты тесттер жинағы.
Қосымша матреиалдар:
- Физика оқулықтары (7-,9-,10-сыныптар)
- Есептер жинағы (әр түрлі әдебиеттер)
- Әдістемелік құралдар (Шың кітап және ҰБТ-ке дайындалуға арналған тесттер, т.б.)
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. ..........................................................
ІІІ. Жаңа сабақ:
Тақырып жоспары:
1. Механикалық жұмыс
2. Кинетикалық энергия
3. Потенциалдық энергия
4. Серіппенің потенциалдық энергиясы
Формулалары:
№
Физикалық шама
1
Механикалық жұмыс
2
Кинетикалық энергия
3
Потенциалдық энергия
4
Серіппенің потенциалдық энергия
формуласы

А FS
m 2
Е
2
Еmgh
kx 2
Е
2
Есептер шығару үлгілері.
40 Н күштің әсерінен дене 2 м-ге орын ауыстырды. Күштің жұмысы
Берілгені:
шешуі:

Ғ 40 Н
А FS 40280 Дж.

S2м .
А-?
жауабы: А80 Дж
«ЅІ» дегі
бірлігі
Дж
Дж
Дж
Дж
Жоғарыдан сырғанап түскен шананың кинетикалық энергиясы 240 Дж. Егер горизонталь
бөлігіндегі тежелу жолы 12 м болса, тежелу кезіндегі үйкеліс күші
Берілгені:
шешуі:
Ек 240 Дж
А  Ек ҒS
A 240
S12 м
.
F 
 20 H
S
12
F-?
жауабы: F20 Н.
Массасы 10 кг дене құлап, 4 с-та жерге түсті. Оның жолының ортасындағы нүктедегі
кинетикалық энергиясы(g10 м/с2)
Берілгені:
шешуі:
m  10 кг
m 2
Е

t 4 с
2
һ һ0/2
gt 2
h0
gt 2
10  42
g  10 м/с.
2
h



 40 м
Ек - ?
2
2
4
4
2
h
→
  2 gh  800 м / с
2g
m 2 10  800
Ек 

 4000 Дж
2
2
жауабы: Ек4 кДж
10 м биіктен құлай бастаған массасы 0,5 кг жүктің 1 с өткеннен кейінгі потенциалдық
энергиясы(g10 м/с2)
Берілгені:
шешуі:
υ=0
һо 10 м
Еп mgh
gt 2 10  12
m  0,5кг.
h   0t 

 5м
2
2
t 1 с
g = 10 м/с2 .
Еп  0,510·5 25 Дж
Еп - ?
жауабы: Еп25 Дж
Потенциалдық энергиясы 4 кДж , 8 см-ге сығылған серіппенің қатаңдығы
Берілгені:
шешуі:
3
kx 2
Еп 4 кДж4 10 Дж
Е

х  8 см = 8·10-2 м
.
2
k–?
2 E 2  4  10 3
k 2 
 0.125  10 7 Н / м
4
x
64  10
жауабы: k1250 кН/м
ІV. Сабақты бекіту:
Өз бетінше шығаруға арналған есептер: ІІІ. 1 – жаттығу
Сабақты қорытындылау:
V. Үйге берілетін тапсырма: ...................................................................
1. Тестпен жұмыс
ІІІ.1- тест (шығарылу жолдарымен)
2. тақырыпқа байланысты материалдар табу, іздену
VI. Бағалау
17 – сабақ
« » « » «20
»
Сабақ тақырыбы: ІІІ. 2. Энергияның сақталуы және бір түрден екінші түрге айналуы
Мақсат:
1. Оқушыларға энергия түрлері мен өзгерісі туралы меңгерту және оларға есептер шығару
2. Өз бетінше жұмыс істеу, шығармашылық қабілетін дамыту.
3.Имандылыққа, іззеттілікке тәрбиелеу.
Болжамдап отырған нәтиже: тақырыпты толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Бекіту және білім, білік, дағдыларды дамыту
Сабақ әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, есептер шығару
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер:
- Формулалар
- Тақырыпқа байланысты есептер жинағы.
- Тақырыпқа байланысты тесттер жинағы.
Қосымша матреиалдар:
- Физика оқулықтары (7-,9-,10-сыныптар)
- Есептер жинағы (әр түрлі әдебиеттер)
- Әдістемелік құралдар (Шың кітап және ҰБТ-ке дайындалуға арналған тесттер, т.б.)
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. ..............................................................
ІІІ. Жаңа сабақ:
Тақырып жоспары:
1. Ауырлық күшінің жұмысы
2. Энергияның бір түрден екінші түрге айналуы
3. Энергияның сақталу заңы
Келтіру формулалары:
Энергия өзгерісі – жұмыс
m
m

2
2
A  E  mgh2  mgh1
2
2
A  E 
A  E 
2
2
2
1
2
1
kx
kx

2
2
- Қозғалыстағы дененің атқарған жұмысы
- Биіктікке байланысты дененің атқарған жұмысы
- Серпімді дененің атқарған жұмысы
Есептер шығару үлгілері.
2 м биіктіктен еркін түсіп келе жатқан, массасы 400 г дененің жерге соғылар мезеттегі
кинетикалық энергиясы (g10 м/с2)
Берілгені:
шешуі:
Һ2м
Энергия сақталу заңын пайдаланып,
m  0,4 кг
Ек Еп  mgh
2
g  10 м/с
.
Ек 0,4·1028 Дж
Ек - ?
жауабы: Ек8 Дж
Жылдамдығы жолдың бір бөлігінде 2 м/с-тан 8 м/с-қа артқан, массасы 4 кг еркін түсіп келе
жатқан дененің, осы жолдағы ауырлық күшінің жұмысы
Берілгені:
шешуі:
m 22 m12
υ1 2 м/с
А  Е к 2  Е к1 

2
2
υ2 8 м/с
m 2
2
m4 кг
.
А   2  1   120 Дж
2
А-?
жауабы: А120 Дж
Серіппеге массасы 2 кг жүк ілгенде ол 4 см-ге ұзарады. Серіппені 2 см-ден 12 см-ге созу үшін
атқарылатын жұмыс
Берілгені:
шешуі:
kx2 kx2
m  2 кг.
А  Еп 2  Еп1  2  1
2
2
х0 0,04 м
F
mg
2  10
х1 0,02 м
F=kх
k


 0.5  103 Н / м
2
x
x
4

10
х2 0,12 м
.
k
А -?
А  x22  x12   3.5 Дж
2
жауабы: А3,5 Дж.
Көлемі V=10-3 м3 тасты судың астынан һ=10 м терңдіктен көтереді. Тасты көтеруге жұмсалған
жұмыс(су1 г/см3; тас5 г/см3; g10 м/с2)
Берілгені:
шешуі:
-3 3
V  10 м
А = (Ғау– ҒАр)һ
Һ 10 м
ρсу 1 г/см3=103 кг/м3
А = (mg – ρсуV g)һ = Vgһ(ρтас – ρсу)
3
3
3
ρтас 5 г/см =5·10 кг/м
А = 10-3·10·10(5·103-103) = 400 Дж
g  10 м/с2.
А-?
жауабы: А=400 Дж
ІV. Сабақты бекіту:
Өз бетінше шығаруға арналған есептер: ІІІ. 2 – жаттығу
Сабақты қорытындылау:
V. Үйге берілетін тапсырма: .................................................................................
1. Тестпен жұмыс
ІІІ.2- тест (шығарылу жолдарымен)
2. тақырыпқа байланысты материалдар табу, іздену
VI. Бағалау
18 – сабақ
« » « » «20
»
Сабақ тақырыбы: ІІІ.3 Қуат. Пайдалы әсер коэффциенті
Мақсат:
Білімділік міндеті:Оқушыларға жұмыстың орындалу шапшаңдығы – қуат пен пайдалы әсер
коэффициентін түсіндіру және олардың формулаларын қолдап есептер шығару
Дамытушылық міндеті:Оқушылардың өз бетімен жұмыс істеу, ойлау, шығармашылық және есептер
шығару қабілетін дамыту.
Тәрбиелік міндеті:Еңбекке баулу, кәсіптік бағдар беру, имандылыққа тәрбиелеу.
Болжамдап отырған нәтиже: тақырыпты толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Бекіту және білім, білік, дағдыларды дамыту
Сабақ әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, есептер шығару
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер: Формулалар
- Тақырыпқа байланысты есептер жинағы.
- Тақырыпқа байланысты тесттер жинағы.
Қосымша матреиалдар:
- Суреттер, кестелер (тығыздық, жылусыйымдылық, отын жану, балқу, булану, т.б)
- Физика оқулықтары (7-,9-,10-сыныптар)
- Есептер жинағы (әр түрлі әдебиеттер)
- Әдістемелік құралдар (Шың кітап және ҰБТ-ке дайындалуға арналған тесттер, т.б.)
Сабақ барысы:
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын сұрау: ................................................................................
III. Жаңа сабақты түсіндіру
Тақырып жоспары:
1. Қуат (жұмыс орындалу шапшаңдығы)
2. Қуат (күш пен жылдамдық арқылы)
3. Пайдалы әсер коэффициенті (жұмыс)
4. Пайдалы әсер коэффициенті (қуат)
5. Механизмнің түрлері
Формулалары:
№
Физикалық шама
формуласы
«ЅІ» дегі
бірлігі
1
2
3
4
Қуат
Қуат
ПӘК (жұмыс)
ПӘК(қуат)
A
t
N=Ғ·υ
А
  п  100%
Ат
N
  п  100%
Nт
N
Есептер шығару үлгілері.
 Қуаты 3 кВт-қа тең қозғалтқыш 5 с ішіндегі атқарған жұмысы
Берілгені:
шешуі:
3
A
N  3·10 Вт
А  Nt  3  103  5  15  103 Дж
N
t= 5с
.
t
Вт
Вт
-
А-?
жауабы:
А15 кДж.
 Салмағы 600 Н адам вертикаль баспалдақпен 3 м-ге 2 с-та көтерілді. Адамның көтерілу
кезіндегі қуаты
Берілгені:
шешуі:
A
Р  600 Н
A Fh 600  3
N
N 

 900 Вт
һ3м
t
t
t
2
t= 2с
.
N-?
жауабы: N900 Вт.
 Массасы 2 т автомобиль горизонталь жолмен 72 км/сағ жылдамдықпен қозғалып келеді.
қозғалыста кедергі күші оның салмағыны 0,05-ін құрайды. Қозғалтқыштың өндіретін
қуаты (g=10 м/с2)
Берілгені:
шешуі:
3
m  2·10 кг
N=Ғ·υ
N = Ғү·υ = μmgυ=5·10-2·2·103·10·20=20·103 Вт.
υ = 20 м/с
μ = 0,05
g = 10 м/с2
.
N-?
жауабы: N = 20 кВт.
2.
Пайдалы әсер коэффициенті (жұмыс)
 Пайдалы жұмысы 4000 Дж, атқарған толық жұмысы 6 кДж қондырғының ПӘК-і
Берілгені:
шешуі:
4000

 100%  67%
Ап
Ап  4000 Дж

 100%
6000
Ат  6000 Дж .
Ат
η-?
жауабы: η ≈ 67 %
 Ұзындығы 0,6 м көлбеу жазықтықпен 20 см биіктікке 400 г жүкті бірқалыпты көтеру үшін
2,5 Н күш әсер етілсе көлбеу жазықтықтың ПӘК-і (g=10 м/с2)
Берілгені:
шешуі:
mgh
0.4  10  0.2
А

 100 
 100  53%
l  0,6 м
  п  100%
Fl
2.5  0.6
А
т
һ = 0,2 м
m = 0,4 кг
F = 2,5 Н
g = 10 м/с2
.
η-?
жауабы: η ≈ 53 %
 Электровоздың 32 км/сағ жылдамдықпен қозғалған моторының тарту күші 16 кН, ал ПӘКі 0,8 болса, алатын қуаты
Берілгені:
шешуі:
υ ≈ 8,9 м/с
F
Nп
F 16  10 38.9
3



100
%


NT 

 178  10 3 Вт
Ғ = 16·10 Н
NT
NT

0.8
η = 0,8
.
Nт - ?
жауабы: Nт=178 кВт
ІV. Сабақты бекіту:
Өз бетінше шығаруға арналған есептер: ІІІ.3 – жаттығу
Сабақты қорытындылау: Таңдаған мамандықтары бойынша оқушылардың өз пікірін тыңдау және
тақырыппен байланыстыру
V. Үйге берілетін тапсырма: .........................................................
1. Тестпен жұмыс
ІІІ.3- тест (шығарылу жолдарымен)
2. Тақырыпқа қажетті материалдар табу, іздену
VI. Бағалау
19 – сабақ
« » « » «20
»
Сабақ тақырыбы: ІІІ. 4. Импульс
Мақсат:
1. оқушыларға масса мен жылдамдық арасындағы байланыс – импульс жайлы түсінік беру және
олардың формулаларын қолдап есептер шығару
2. Шығармашылық қабілетін дамыту.
3. Еңбекке баулу, имандылыққа, іззеттілікке тәрбиелеу.
Болжамдап отырған нәтиже: тақырыпты толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Бекіту және білім, білік, дағдыларды дамыту
Сабақ әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, есептер шығару
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер:
- Формулалар
- Тақырыпқа байланысты есептер жинағы.
- Тақырыпқа байланысты тесттер жинағы.
Қосымша матреиалдар:
- Физика оқулықтары (9-,10-сыныптар)
- Есептер жинағы (әр түрлі әдебиеттер)
- Әдістемелік құралдар (Шың кітап және ҰБТ-ке дайындалуға арналған тесттер, т.б.)
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. .............................................................
ІІІ. Жаңа сабақ:
Тақырып жоспары:
1. Дене импульсі
2. Күш имульсі
Формулалары:
№
Физикалық шама
1
Дене импульсі
2
Күш импульсі
формуласы


Р  m
 
Р  Ft
Келтіру формулалары:
 Дене импульсі өзгерісі күш импульсін береді





 
Р  m ;
P  m  m 0  m   0 
Теңдіктің екі жағын t-ға бөлсек


  0  ,

P
P
бұдан;
 m
  ma
t
t
t
 
Р  Ft
Есептер шығару үлгілері.
Импульсі 40 кгм/с дененің жылдамдығы 4 м/с болса, дененің массасы
Берілгені:
шешуі:
«ЅІ» дегі
бірлігі
кг·м/с
Н·с
Р  40 кгм/с
υ  4 м/с
m-?
.
Р  mυ
P 40
m 
 10кг

4
жауабы: m=10 кг
Массасы 400 г тыныштықтағы доп 2 кН күштің әсерінен 15 м/с жылдамдық ала қозғалады.
Соққының созылу уақыты
Берілгені:
шешуі:
m  0,4 кг
Р  mυ, Р  Ғt бұдан mυ  Ғt
3
m 0.4  15
Ғ  2·10 Н
t

 3  10 3 c
3
υ  15 м/с
F
2  10
t-?
жауабы: t  3 мс.
х 20-10t қозғалыс теңдеуімен қозғалатын массасы 3 кг дене импульсін есептеңіз
Берілгені:
шешуі:
х 20-10t
Р  mυ
m  3 кг
.
υ = х / = (20-10t)/ = -10 м/с.
Р-?
Р  3·(-10) = -30 кг·м/с
жауабы: Р= -30 кг·м/с
Денелер импульстарының координата осьтеріне проекциялары мынадай; ОХ: Р1х=2кг·м/с;
Р2х=2,5кг·м/с; Р3х=- 0,5кг·м/с. ОY: Р1у= - 1,5кг·м/с; Р2у=3кг·м/с; Р3у=1,5кг·м/с. Жүйенің импульсі:
Берілгені:
шешуі:
ОХ осі бойынша
ОХ осінде
Р1х=2 кг·м/с
Рх=Р1х+ Р2х+Р3х=2+2,5-0,5=4 кг·м/с
Р2х=2,5 кг·м/с
Р3х=-0,5 кг·м/с
ОУ осінде
ОУ осі бойынша
Ру=Р1у+ Р2у+Р3у=-1,5+3+1,5=3 кг·м/с
Р1у=-1,5 кг·м/с
Ру
Р2у= 3 кг·м/с
Р
Р3у=1,5 кг·м/с .
Р-?
Рх
Р  Рх2  Ру2  42  32  5кг  м / с
жауабы: Р=5 кг·м/с
ІV. Сабақты бекіту:
Өз бетінше шығаруға арналған есептер: ІІІ. 4 – жаттығу
Сабақты қорытындылау:
V. Үйге берілетін тапсырма: .............................................................
1. Тестпен жұмыс
ІІІ.4- тест (шығарылу жолдарымен)
2. тақырыпқа байланысты материалдар табу, іздену
VI. Бағалау
20 – сабақ
« » « » «20
»
Сабақ тақырыбы: ІІІ. 5. Соқтығысулар. Реактивті қозғалыс
Мақсат:
1. Оқушыларға соқтығысулар кезінде импульстің сақталу заңы, реактивті қозғалыс жайлы
түсінік беру және олардың формулаларын қолдап есептер шығару
2. Есептер шығару қабілетін дамыту.
3.Оқушыларда патриоттық сезімді қалыптастыру.
Болжамдап отырған нәтиже: тақырыпты толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Бекіту және білім, білік, дағдыларды дамыту
Сабақ әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап.
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер:
- Формулалар
- Тақырыпқа байланысты есептер жинағы.
- Тақырыпқа байланысты тесттер жинағы.
Қосымша матреиалдар:
- Физика оқулықтары (9-,10-сыныптар)
- Есептер жинағы (әр түрлі әдебиеттер)
- Әдістемелік құралдар (Шың кітап және ҰБТ-ке дайындалуға арналған тесттер, т.б.)
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. ..............................................................
ІІІ. Жаңа сабақ:
Тақырып жоспары:
1. Импульстің сақталу заңы
2. Реактивті қозғалыс принципі
Формулалары:
№
Физикалық шама
Импульстің сақталу заңы
формуласы




Р1  Р 2  Р1/  Р 2/
«ЅІ» дегі
бірлігі
кг·м/с
Келтіру формулалары:
 Импульстің сақталу заңы ( соқтығысудан кейін екі дене қарама қарсы бағытта қозғалысын
жалғастырса)




m 1  m 2  m1 1/  m1 2/
 Импульстің сақталу заңы ( соқтығысудан кейін екі дене бір бағытта қозғалысын
жалғастырса)



m1  m 2  m1  m1  /
 Реативті қозғалыс
mυг = (М – m) υз
мұндағы М – зымыран мен отынды қоса есептегендегі массасы
m – бөлініп шығатын газдың массасы
Есептер шығару үлгілері.
Бірінші дененің массасы 2 кг, жылдам-дығы 6 м/с, ал екінші дене тыныштықта тұр. Соқтығыстан
кейін, екі дене бірге 2 м/с жылдамдықпен қозғалып кетті. Екінші дененің массасы
Берілгені:
шешуі:
m1 = 2 кг
Р1 + Р2 = Р/
υ1 = 6 м/с
m1υ1 + m2υ2 = (m1+m2)υ/
υ2 = 0
m11  m1 / 2  6  2  2
/
2
m


 4кг
υ = 2 м/с
.
2
/
2

0



2
m2 – ?
Жауабы: m2 = 4кг
Массасы 2 кг шар массасы белгісіз шармен соқтығысады. Олардың алған сәйкес үдеулері 0,2 м/с2
және 0,4 м/с2. Екінші шардың массасы
Берілгені:
шешуі:
m1 = 2 кг
m1υ1 = m2υ2
m
mat
а1 = 0,2 м/с2
m 2  1 1  1 1  1кг
2
а2 = 0,4 м/с
.
2
a2t
m2 – ?
Жауабы: m2=1 кг
Зарядымен қоса есептегенде массасы 250 г болатын кішкене зымыранша вертикаль жоғары қарай
150 м биіктікке көтерілді. Заряд лезде жанады деп есептеп, зымыраннан бөлініп шығатын газ
жылдамдығын анықтаңдар. Зарядтың массасы 50 г.
Берілгені:
шешуі:
 з  2 gh
М = 250 г = 0,25 кг
Рг = Рз
h = 150 м
mυг = (М – m) υз
 з  2  9,8 150  54,2 м / с
m = 50 г = 0,05 кг

М  m з
г 
υ0 =0
.
0,25  0,05 54,2  217 м / с
m
г 
υг – ?
0,05
 2  2
h
0
2g
Жауабы: υг= 217 м/с
Массасы 10 т ғарыш кемесі 9 км/с жылдамдықпен қозғалып келеді. Кеменің тежелуі кезінде
тежеуіш қозғалтқыштар одан қозғалыс бағыты бойынша оның қабығына қатыстьы 3 км/с
жылдамдықпен 1450 кг жану өнімдерін шығарады. Тежелуден кйінгі зымыранның жылдамдығы
қандай?
Берілгені:
Шешуі:
М = 10 т = 10000 кг
Рз - Рг = Р/
υз = 9 км/с = 9000 м/с
(М-m)υз –mгυг = (М – m) υ/
υг = 3 км/с = 3000 м/с
М  m з  mг г
mг = 1450 кг
/ 
М m
____________________
/
10000  1450  9000  1450  3000  8500 м / с
υ – ?
/ 
10000  1450
Жауабы: υ/  8,5 км/с.
Кішкене зымыранның массасы 200 г. Ондағы жанғыш заттың массасы 50 г. Газ зымыран
соплосынан 100 м/с жылдамдықпен лезде шығады деп есептеп, зымыранның қозғалыс
жылдадығын анықтаңдар.
Берілгені:
Шешуі:
М = 200 г = 0,2 кг
Рз=Рг
mг = 50 г = 0,05 кг
(М-m)υз = mгυг
0,05 100
υг = 100 м/с
з 
 33 м / с
mг г
0,2  0,05
з 
М m
____________________
υз– ?
Жауабы: υз 33 м/с.
ІV. Сабақты бекіту:
Өз бетінше шығаруға арналған есептер: ІІІ. 4 – жаттығу
Сабақты қорытындылау:
V. Үйге берілетін тапсырма: ...............................................................
1. Тестпен жұмыс
ІІІ.4- тест (шығарылу жолдарымен)
2. Сақталу заңдары тарауының тақырыптарының оқушыларға бөліп беру
VI. Бағалау
21– сабақ
« » « » «20
»
Сабақ тақырыбы: Сақталу заңдары тарауын қорытындылау
Мақсат:
Білімділік: Оқушылардың сақталу заңдары тарауынан алған білімдерін саралай отырып, бір
жүйеге келтіру, қорытындылау
Дамытушылық: Оқушылардың ойлау, салыстыра білу қабілетін, пәнге деген қызығушылығын
дамыту. Табиғат пен өмірдегі құбылыстарды түсіне білетін, әдептілік ережелерді бойына сіңірген,
шығармашылық қабілеті дамыған жеке тұлға тәрбиелеу
Болжамдап отырған нәтиже: тарауды толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Білімді сынақ сабағы
Сабақ әдісі: Түсіндіру, баяндау, есептер шығару.
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер: Қажетті қағаздар
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
 Оқушыларды түгелдеу
 Тарау жоспарын және формулаларын тақтаға іліп қою
1.
2.
3.
4.
5.
Тарау жоспары:
Механикалық жұмыс. Энергия
Энергияның сақталу және бір түрден екінші түрге айналуы
Қуат. Пайдалы әсер коэффициенті
Импульс
Соқтығысулар. Реактивті қозғалыс
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. Әр оқушы тарау бойынша өздері дайындап келген тақырыптарды
қорғап, есептерін шығарады
ІІІ. Қорытындылау: «Білімнің басы бейнет, түбі зейнет» оқушылардың білімін бағалау
ІV. Үйге берілетін тапсырма:
Нәтиже:..........................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
Сақталу заңдарының формулалары:
№
Физикалық шама
формуласы
1
Механикалық жұмыс

А FS
2
Кинетикалық энергия
3
Потенциалдық энергия
4
Серіппенің потенциалдық энергия
5
Қуат
6
Қуат
7
ПӘК (жұмыс)
8
ПӘК(қуат)
«ЅІ» дегі
бірлігі
Дж
m 2
2
Еmgh
Дж
kx 2
2
A
N
t
N=Ғ·υ
Дж
Е
Е
Дж
Вт
Вт
Ап
 100%
Ат
N
  п  100%
Nт


Р  m
кг·м/с

-
9
Дене импульсі
10
Күш импульсі
 
Р  Ft
Н·с
11
Импульстің сақталу заңы




Р1  Р 2  Р1/  Р 2/
кг·м/с
22– сабақ
« » « » «20
»
Сабақ тақырыбы: ІV. МОЛЕКУЛАЛЫҚ ФИЗИКА
ІV. 1. Молекулалық - кинетикалық теория негіздері
Мақсат:
1. Оқушыларға молекулалық физика жайлы молеклалардың қозғалысы, олардың өлшемдері,
массасы, саны концентрациясы туралы меңгерту және олардың формулаларын қолдап есептер шығару
2. Оқушылардың өздігінен ойлану және есеп шығара алу икемділіктерін қалыптастыру.
3. Сынып оқшыларын еңбекке баулу, имандылыққа, іззеттілікке тәрбиелеу.
Болжамдап отырған нәтиже: тақырыпты толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Бекіту және білім, білік, дағдыларды дамыту
Сабақ әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, есептер шығару
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер:
- Формулалар, Менделеев кестесі
- Тақырыпқа байланысты есептер жинағы.
- Тақырыпқа байланысты тесттер жинағы.
Қосымша матреиалдар:
- Физика оқулықтары (10-сынып)
- Есептер жинағы (әр түрлі әдебиеттер)
- Әдістемелік құралдар (Шың кітап және ҰБТ-ке дайындалуға арналған тесттер, т.б.)
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. .................................................................................
ІІІ. Жаңа сабақ:
Тақырып жоспары:
1. Молекулалар қозғалысы
2. Салыстырмалы молекулалық масса
3. Зат мөлшері
4. Молекулалар шоғыры
№
Формулалары:
Физикалық шама
1
Салыстырмалы молекулалық масса
2
Мольдік масса
формуласы
«ЅІ» дегі
бірлігі
m0
1
moc
12
М  m0 N A
кг/моль
Мr 
кг/моль
3
Молекула массасы
4
Зат мөлшері
5
Молекулалар шоғыры
m  m0 N
 
N
;
NA
n
 
кг
m
M
N
V
моль
м-3
Келтіру формулалары:
NM
молекулалар массасы
m  M 
NA
N m
молекулалар саны
N  N A  A
M
m N Am
молярлық масса
M 


N
Есептер шығару үлгілері.
Массасы 0,5 кг азоттың зат мөлшерін анықта (МN2 =28·10-3 кг/моль)
Берілгені:
шешуі:
m
0.5
m 0,5 кг


 17.8 моль
-3
M 0.028
М=28·10 кг/моль .
ν-?
жауабы: ( ν=17,8 моль)
Азоттың мольдік массасы 0,028 кг/моль болса. Азот молекуласының массасы (NА=6,02·1023 моль1
)
Берілгені:
шешуі:
М  0,028 кг/моль
NM 1  28  103
23
-1 .
m


 4,651  10 26 кг
NА=6,02·10 моль
NA
6,02  1023
m-?
жауабы: m=4,65·10-26 кг
44 г СО2 құрамындағы молекулалар саны (М(СО2)=44·10-3 кг/моль; NА=6,02·1023 моль-1)
Берілгені:
шешуі:
-3
m  44·10 кг.
N Am 6,02  1023  44  103
-3
N


N


 6  1023
A
3
М 44·10 кг/моль
M
44  10
NА=6,02·1023 моль-1 .
N- ?
жауабы: N=6·1023
Стақанның көлемі 1 л сутегіде 4·1025 молекула болса, стақандағы сутегі концентрациясы
Берілгені:
шешуі:
N 4  1025
V 1 л1 10-3 м3
n

 4  1028 м  3
3
25
V
1  10
N  4·10
.
n –?
жауабы: п = 4·1028 м-3
ІV. Сабақты бекіту:
Өз бетінше шығаруға арналған есептер: ІV. 1 – жаттығу
Сабақты қорытындылау:
V. Үйге берілетін тапсырма: .................................................................
1. Тестпен жұмыс
ІV.1- тест (шығарылу жолдарымен)
2. тақырыпқа байланысты материалдар табу, іздену
VI. Бағалау
23– сабақ
« » « » «20
»
Сабақ тақырыбы: IV. 2. Молекулалық - кинетикалық теорияның негізгі теңдеуі
Мақсат:
1. Оқушыларға молекулалық –кинетикалық теорияда бірінші сандық қатынас яғни қысымның
молекулалар массасына, шоғырына, жылдамдығына тәуелділігі формулалары туралы қысқаша мәлімет
беру және оларға есептер шығару
2. Өз бетінше жұмыс істеу, шығармашылық қабілетін дамыту.
3.Имандылыққа, іззеттілікке тәрбиелеу.
Болжамдап отырған нәтиже: тақырыпты толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Бекіту және білім, білік, дағдыларды дамыту
Сабақ әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, есептер шығару
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер:
- Формулалар
- Тақырыпқа байланысты есептер жинағы.
- Тақырыпқа байланысты тесттер жинағы.
Қосымша матреиалдар:
- Физика оқулықтары (7-,10-сыныптар)
- Есептер жинағы (әр түрлі әдебиеттер)
- Әдістемелік құралдар (Шың кітап және ҰБТ-ке дайындалуға арналған тесттер, т.б.)
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. ....................................................................
ІІІ. Жаңа сабақ:
Тақырып жоспары:
1. Газ молекулаларының орташа жылдамдығы
2. МКТ-ның негізгі теңдеуі
3. Молекулалардың орташа квадраттық жылдамдығы
№
Формулалары:
Физикалық шама
1
Молекулалардың орташа жылдамдығы
2
МКТ-ның негізгі теңдеуі
формуласы
1
3
 х2   2
р
1
m0 n 2
3
«ЅІ» дегі
бірлігі
м/с
Па
3
Орташа квадраттық жылдамдық
 
3Р
м/с

Келтіру формулалары:
1
1
р  m0n 2  N 2
Қысымныың тығыздықпен байланысы
3
3
3Р
орташа квадраттық жылдамдық
 

Есептер шығару үлгілері.
Ыдыста газ берілген. Егер оның көлемі 1 л, массасы 5 г, ал молекулаларының орташа квадраттық
жылдамдығы 500 м/с, онда молекулалардың ыдыс қабырғасына түсіретін қысымы.
Берілгені:
шешуі:
-3 3
V  1·10 м
2
1
1 N 2 5  10 3  5  102
2
m  5·10-3 кг
р  m0n  m  
 41.6  104 Па
3
3
3
V
3

10
υ  500 м/с .
Р-?
жауабы: (Р=4,2·105 Па)
Егер молдекулалар қозғалысының орташа жылдамдығы өзгеріссіз. Газдың көлемін 3 есе азайтса
оның қысымы
Берілгені:
шешуі:
1
1 N

соnst

р  m0n 2  m  2
V 3 ↓
.
3
3 V
1
Р-?
р~
V
жауабы: қысымы 3 есе артады


Газ толтырылған шамның тығыздығы 10 кг/м3. Шамның қысымы 12 кПа. Газ молекуласының
орташа жылдамдығы
Берілгені:
шешуі:
3
1
1 N
ρ 10 кг/м .
р  m0n 2  m  2
3
3
3 V
Р 12·10 Па .
 -?
3Р
3  12  103
 

 60 м / с

10
жауабы:   60 м/с
ІV. Сабақты бекіту:
Өз бетінше шығаруға арналған есептер: ІV. 2 – жаттығу
Сабақты қорытындылау:
V. Үйге берілетін тапсырма: ..............................................................
1. Тестпен жұмыс
ІV.2- тест (шығарылу жолдарымен)
2. тақырыпқа байланысты материалдар табу, іздену
VI. Бағалау
24– сабақ
« » « » «20
»
Сабақ тақырыбы: IV. 3. Температура. Идеал газ энергиясы
Мақсат:
1. Оқушыларға идеал газ молекулаларының кинетикалық энергиясының өлшемі – температура,
оның ілгерілемелі қозғалысының орташа кинетикалық энергиясы мен температура арасындағы
байланыс туралы қысқаша мәлімет беру және оларға есептер шығару
2. Өз бетінше жұмыс істеу, шығармашылық қабілетін дамыту.
3.Патриоттық сезімде тәрбиелеу.
Болжамдап отырған нәтиже: тақырыпты толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Бекіту және білім, білік, дағдыларды дамыту
Сабақ әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, есептер шығару
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер:
- Формулалар
- Тақырыпқа байланысты есептер жинағы.
- Тақырыпқа байланысты тесттер жинағы.
Қосымша матреиалдар:
- Физика оқулықтары (8-,10-сыныптар)
- Есептер жинағы (әр түрлі әдебиеттер)
- Әдістемелік құралдар (Шың кітап және ҰБТ-ке дайындалуға арналған тесттер, т.б.)
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. .....................................................................
ІІІ. Жаңа сабақ:
Тақырып жоспары:
1. Абсолют температура
2. Больцман тұрақтысы
3. Газ молекулаларының орташа кинетикалық энергиясы
4. Молекулалардың орташа квадраттық жылдамдығы
5. Температура арқылы қысымның берілуі
6. Қысым мен кинетикалық энергия арасындағы байланыс
Формулалары:
№
Физикалық шама
формуласы
«ЅІ» дегі
бірлігі
1
2
Т = t + 273
Абсолют шама мен Цельсий шкаласының
байланысы
Энергетикалық бірліктермен алынған
температура
3
Газ молекулаларының орташа кинетикалық
энергиясы
4
Молекуланың орташа квадраттық жылдамдығы
5
6
Қысым
Энергия мен қысым байланысы
PV
 kT
N
3
Е  kT
2

К
Дж
Дж
3k  T
m0
м/с
P  nkT
2
Р  nE
3
Па

Келтіру формулалары:
100  0  k T2  T1  температурасы 1000С және 00С-дегі Ө-ның мәндерін пайдаланып
100  0
5.14  1021  3.76  1021
Дж
Больцман тұрақтысын аламыз
k

 1.38  10 23
T2  T1 
373  273
К
PV
N
 kT
n
формуласына
формуланы қолдап,
N
V
P  nkT ны аламыз
Есептер шығару үлгілері.
 4 К температура Цельсий шкаласында
Берілгені:
шешуі:
Т= 4К .
Т = t + 273
t-?
t = Т – 273 = 4 –273 = – 2690С
жауабы: t=-2690С
 Көлемі 0,2 л колбада 3·1022 гелий атомы бар. Газдың қысымы 105 Па болса, әрбір атомның
орташа кинетикалық энергиясы (k=1,38·10-23 Дж/К)
( E=10-21 Дж)
Берілгені:
шешуі:
-4 3
V=2·10 м
2
Р  nE
N  3·1022
3
3РV 3  10 5  2  10 4
Р 105 Па
E


 10  21 Дж
22
k=1,38·10-23 Дж/К .
2N
2  3  10
жауабы: Е10-21 Дж.
E -?
 Егер газдың аргон атомының орташа кинетикалық энергиясы 12·10-21 Дж, ол қандай
температурада (k=1,38·10-23 Дж/К)
Берілгені:
шешуі:
3
-21
E  12·10 Дж
Е  kT
2
k=1,38·10-23 Дж/К .
t-?
21
T
2Е
2  12  10

 580K
3k 3  1.38  10  23
жауабы:
t=3070 С.
ІV. Сабақты бекіту:
Өз бетінше шығаруға арналған есептер: ІV. 3 – жаттығу
Сабақты қорытындылау:
V. Үйге берілетін тапсырма:.................................................................
1. Тестпен жұмыс
ІV.3- тест (шығарылу жолдарымен)
2. тақырыпқа байланысты материалдар табу, іздену
VI. Бағалау
25 – сабақ
« » « » «20
»
Сабақ тақырыбы: ІV. 4. Менделеев – Клапейрон теңдеуі
Мақсат:
1. Оқушыларға идеал газдың күй теңдеуі – Менделеев-Клапейрон теңдеуі жайлы түсінік беру
және олардың формулаларын қолдап есептер шығару
2. Оқушылардың танымдық көзқарастарын жетілдіріп, есте сақтау қабілетін дамытып, оны есеп
шығару барысында қолдана білу қабілеттерін дамыту.
3.Ұлтжандылыққа, имандылыққа, іззеттілікке тәрбиелеу.
Болжамдап отырған нәтиже: тақырыпты толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Бекіту және білім, білік, дағдыларды дамыту
Сабақ әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, есептер шығару
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер:
- Формулалар
- Тақырыпқа байланысты есептер жинағы.
- Тақырыпқа байланысты тесттер жинағы.
Қосымша матреиалдар:
- Физика оқулығы (10-сынып)
- Есептер жинағы (әр түрлі әдебиеттер)
- Әдістемелік құралдар (Шың кітап және ҰБТ-ке дайындалуға арналған тесттер, т.б.)
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. ..........................................................
ІІІ. Жаңа сабақ:
Тақырып жоспары:
1. Менделеев теңдеуі
2. Клапейрон теңдеуі
3. Менделеев-Клапейрон теңдеуі
4. Универсал газ тұрақтысы
5. Газ молекуласының орташа квадраттық жылдамдығы
Формулалары:
№
Физикалық шама
формуласы
1
Менделеев теңдеуі
2
Клапейрон теңдеуі
3
Менделеев-Клапейрон теңдеуі
4
Универсал газ тұрақтысы
P1V1
m
P2V2
m

R;

R
T1
M
T2
M
P1V1
PV
 2 2  const
T2
T1
m
PV 
RT
M
PV
R  kN A  0 0
T0
5
Молекуланың орташа квадраттық жылдамдығы

3RT
M
«ЅІ» дегі
бірлігі
Дж
Дж
моль  К
м/с
Келтіру формулалары:
Универсал газ тұрақтысын есептеуде
Дж
моль  К
Бұл қалыпты жағдайда идеал газдың 1 молі үшін Р=101325 Па, Т=273 К кезінде
көлем қабылдайды
PV
101325  0.0224
Дж
2) R  0 0 
 8,31
T0
273
моль  К
Газ молекуласының орташа жылдамдығын
3
M
m 2
Е  kT ;
және m0 
формулаларын қолдап:
Е
2
NA
2
1) R  kN A  1,38  10 23  6,02  1023  8,31

3RT
M
V=22,4 л/моль
келтіріп шығарамыз
Есептер шығару үлгілері.
Көлемі 500 см3 , температурасы 27 0С ыдыста 0,9 г сутегі бар. Газ қысымы. (R=8,31 Дж/моль·К;
МН2=2·10-3 кг/моль; )
Берілгені:
шешуі:
-6 3
m
V 500·10 м
PV 
RT
M
Т = 300 К
m = 0,9·10-3кг
m
0,9  103  8.31  3  102
P
RT 
 22,4  105 Па
R=8,31 Дж/моль
3
4
MV
2  10  5  10
МН2=2·10-3 кг/моль.
Р-?
жауабы: р=2,24 ·106 Па
Көлемі 224 л ыдыста қалыпты жағдайда газ бар. Ыдыстағы осы молекулаларының саны
(р0=105Па; k=1,38·10-23 Дж/К; Т=273К )
Берілгені:
шешуі:
m
V 224·10-3 м3
PV 
RT
5
M
р0=10 Па
k=1,38·10-23 Дж/К
N
PV 
N A kT
Т=273К
.
NA
N-?
PV
10 5  224  10 3
N

 0.6  10 25
kT 1.38  10  23  273
жауабы: N=6·1024
ІV. Сабақты бекіту:
Өз бетінше шығаруға арналған есептер: ІV.4 – жаттығу
Сабақты қорытындылау:
V. Үйге берілетін тапсырма: ................................................................................
1. Тестпен жұмыс
ІV.4- тест (шығарылу жолдарымен)
2. тақырыпқа байланысты материалдар табу, іздену
VI. Бағалау
26 – сабақ
« » « » «20
»
Сабақ тақырыбы: ІV. 5. Изопроцесстер
Мақсат:
1. Оқушыларға идеал газдың берілген массасы үшін қандайда бір термопараметрдің тұрақты
болып қалатын кезіндегі процестерді қарастырып және олардың координаталар остерінде графиктерін
көрсете білуге үйрету
2. Есептер шығару дағды -қабілеттерін дамыту.
3.Мейірімділікке, имандылыққа тәрбиелеу.
Болжамдап отырған нәтиже: тақырыпты толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Бекіту және білім, білік, дағдыларды дамыту
Сабақ әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, есептер шығару
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер:
- Формулалар
- Тақырыпқа байланысты есептер жинағы.
- Тақырыпқа байланысты тесттер жинағы.
Қосымша матреиалдар:
- Физика оқулығы (10-сынып)
- Есептер жинағы (әр түрлі әдебиеттер)
- Әдістемелік құралдар (Шың кітап және ҰБТ-ке дайындалуға арналған тесттер, т.б.)
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. ............................................................................................
ІІІ. Жаңа сабақ:
Тақырып жоспары:
1. Изотермалық процесс
2. Изобаралық процесс
3. Изохоралық процесс
4. Дальтон заңы
Формулалары:
№
Физикалық шама
Формуласы
Графигі
1
Клапейрон теңдеуі
-
2
Изотермалық процесс
Т = const
Изобаралық процесс
Р = const
P1V1
PV
 2 2  const
T2
T1
1
P1 V1  P2V2 ; P ~
V
V1
V
V ~T
 2 ;
T1 T2
3
4
Изохоралық процесс
V = const
5
Дальтон заңы
(үлесітік қысым)
P1
P
P~T
 2 ;
T1 T2
Р = Р1 + Р2 + Р3 + ...+ Рп
гипербола
Түзу
сызық
Түзу
сызық
Па
Изопроцестердің графиктері.
▬Изотерма
Т=соnst
Р ~
1
V
2-сурет
1-сурет
3-сурет
1-сурет. Изотерма Р, V координата жүйесінде
2-сурет. Изотерма Р, V координата жүйесінде. Температураның түрлі жағдайы. Р ~ V
3.а)-сурет. Изотерма Р, Т координата жүйесінде
3.ә)-сурет. Изотерма V,Т координата жүйесінде
▬Изобара. Р=соnst
V~Т
4. а)-сурет
4.ә)-сурет
4.а) –сурет.Изобара. Р, V координата жүйесінде
4.ә) –сурет.Изобара. Қысымныңның түрлі жағдайы , V,Т координата жүйесінде
▬Изохора
V=соnst Р ~ Т
5. а)-сурет
5.ә)-сурет
Көлемнің түрлі жағдайы , Р,Т координата жүйесінде
5.а) –сурет.Изохора. Р, V координата жүйесінде
5.ә) –сурет.Изохора. Қысымныңның түрлі жағдайы Р,V координата жүйесінде
Есептер шығару үлгілері.
Қандайда бір процесте идеал газдың қысымы 3 есе кеміді, ал көлемі 2 есе артты. Газ массасы
тұрақты болса, оның температурасы
Берілгені:
шешуі:
PV
Р3↓
 const
V2↑
T
T ~ PV
m = const .
P
Т-?
T  1  2V
T  PV
1
1 1
T1
 1,5
Т2
2
3
T1
1,5
жауабы:
1
Т2 
1,5 есе кемиді
Баллонда температурасы 2700 С және қысымы 60 кПа газ бар. Температурасын 730 С-қа дейін
төмендетсе, газ қысымы
Берілгені:
шешуі:
P1
P
Т1  543 К
V = const;
 2
T1 T2
Р1  60·103 Па
Р Т
60  103  346
Т2  346 К
.
Р2  1 2 
 38  103 Па
Р2  ?
Т1
543
жауабы: Р2≈40 кПа
Суретте кескінделген ыдыстардың К шүмегі ашық тұр. Оң жақ ыдыстағы газдың қысымы
К.
0,016 Па
Суретте жалпы қысым берілген, көлемдері көрсетілген, бірақ температура жайлы еш қандай мәлімет
берілмеген. Демек: Т = const
Берілгені:
шешуі:
P1 V1  P2V2
Р1  0,016 Па
V2  2V1
.
Р V
0.016  V1
Р2  1 1 
 0.008 Па
Р2 - ?
V21
2V1
жауабы: Р2=0,008 Па
ІV. Сабақты бекіту:
Өз бетінше шығаруға арналған есептер: ІV. 5 – жаттығу
Сабақты қорытындылау:
V. Үйге берілетін тапсырма: .......................................................................
1. Тестпен жұмыс
ІV.5- тест (шығарылу жолдарымен)
2. тақырыпқа байланысты материалдар табу, іздену
VI. Бағалау
27 – сабақ
« » « » «20
»
Сабақ тақырыбы: ІV. 6. Заттың күйлері және оның қасиеттері
Мақсат:
1. Оқушыларға бу, сұйық, қатты денелер қасиеттері жайлы түсіндіру, олардың формулаларын
қолдап есептер шығару
2. Есептер шығару дағды -қабілеттерін дамыту.
3.Мейірімділікке, имандылыққа, тәрбиелеу.
Болжамдап отырған нәтиже: тақырыпты толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Бекіту және білім, білік, дағдыларды дамыту
Сабақ әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, есептер шығару
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер:
- Формулалар
- Тақырыпқа байланысты есептер жинағы.
- Тақырыпқа байланысты тесттер жинағы.
Қосымша матреиалдар:
- Физика оқулығы (7-,8-10-сынып)
- Есептер жинағы (әр түрлі әдебиеттер)
- Әдістемелік құралдар (Шың кітап және ҰБТ-ке дайындалуға арналған тесттер, т.б.)
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. ..............................................................
ІІІ. Жаңа сабақ:
Тақырып жоспары:
1. Будың қасиеттері. Ауа ылғалдылығы
2. Сұйықтың қасиеттері. Беттік керілу. Жұғу .
3. Қатты денелер қасиеттері. Юнг модулі
Формулалары:
№
Физикалық шама
формуласы
1
Ауа ылғалдылығы
2
Беттік керілу күші
3
Беттік керілу коэффициенті
4
Сұйықтың майысқан бетінің тудыратын қысым
(Лапластық қысым)
5
Механикалық кернеу
6
Гук заңы (Юнг модулы арқылы)
7
Салыстырмалы ұзару

Pп

 100%  а  100%
Рк
к
Fk  l
А
 
S
2
рл 
R
F
S
  Е
 
 
l
«ЅІ» дегі
бірлігі
Н
Дж/м2
Па
Па
Па
Дж/м2
l0
Келтіру формулалары:
Капиллиярлық түтіктің бағаны – һ
2
және р=ρgһ формулаларынан
рл 
R
Қатаңдық коэффициенті – k
 
F
S
және   Е
l
l0
формулаларынан
h
2
gR
k
SЕ
l0
Есептер шығару үлгілері.
Ауаның температурасы 200 С. Ауадағы су буының қысымы 1160 кПа, ал осы температурадағы
қаныққан бу қысымы 2330 кПаболғандағы ауаның салыстырмалы ылғалдылығы
Берілгені:
шешуі:
Pп
Рп  1160 ·103 Па

 100%
Рк
Рқ  1160 ·103 Па.
φ-?
1160  103

 100%  49,7%
2330  103
жауабы: φ≈50%
Бөлме температурасы 110 С, салыстырмалы ылғалдылық 70%. Көлемі 100 м3 бөлмедегі ылғал
мөлшері (ρк=10·10-3 кг/м3)
Берілгені:
шешуі:
Т  284 К

 а
V = 100 м3
к
.
ρк=10·10-3 кг/м3
 п     к  0,7  10  10-3  7  10 3 кг / м 3
m -?
m
m   п  V  7  10-3  10 2  7  10 1 кг
п 
V
жауабы: m=0,7 кг
Болаттың серпінділік модулі Е=21·109 Па. Арқанның салыстырмалы ұзындығы 0,001 болғанда
пайда болатын кернеу
Берілгені:
шешуі:
9
Е=21·10 Па
σ=Е‫׀‬ε‫׀‬
ε  0,001
.
σ=Е‫׀‬ε‫=׀‬21·109·10-3 = 21·106 Па
σ-?
жауабы: σ=21·106 Па
2
Ұзындығы 50 м және көлденең қимасының ауданы 200 мм мыс сымға 600 Н жүк салғанда
абсолют ұзаруы. (Е=130 ГПа)
Берілгені:
шешуі:
l
F
l0 = 50 м.
  Е
-6 2
S = 200·10 м .
S
l0
Ғ = 600 Н
Fl
6 10 2  5 10
l  0 
 11.5 10 4 м
Е = 130·109 Па
.
11
4
ES
1
.
3

10

2

10
Δl - ?
жауабы: Δl=1,15 мм
ІV. Сабақты бекіту:
Өз бетінше шығаруға арналған есептер: ІV. 6 – жаттығу
Сабақты қорытындылау:
V. Үйге берілетін тапсырма: .........................................................................
1. Тестпен жұмыс
ІV.6- тест (шығарылу жолдарымен)
2. Молекулалық физика тарауының тақырыптарының оқушыларға бөліп беру
VI. Бағалау
28– сабақ
« » « » «20
»
Сабақ тақырыбы: Молекулалық физика тарауын қорытындылау
Мақсат:
Білімділік: Оқушылардың молекулалық физика тарауынан алған білімдерін саралай отырып, бір
жүйеге келтіру, қорытындылау
Дамытушылық: Оқушылардың ойлау, салыстыра білу қабілетін, пәнге деген қызығушылығын
дамыту. Табиғат пен өмірдегі құбылыстарды түсіне білетін, әдептілік ережелерді бойына сіңірген,
шығармашылық қабілеті дамыған жеке тұлға тәрбиелеу
Болжамдап отырған нәтиже: тарауды толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Білімді сынақ сабағы
Сабақ әдісі: Түсіндіру, баяндау.
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер: Қажетті қағаздар
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
 Оқушыларды түгелдеу
 Тарау жоспарын және формулаларын тақтаға іліп қою
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Тарау жоспары:
Молекулалы –кинтеикалық теорияның негіздері
Молекулалы –кинтеикалық теорияның негізгі теңдеуі
Температура. Идеал газ энергиясы
Менделеев-Клапейрон теңдеуі
Изопроцестер
Заттың күйлері және оның қасиеттері
Молекулалық физика формулалары:
№
Физикалық шама
1
Салыстырмалы молекулалық масса
2
Мольдік масса
3
Молекула массасы
4
Зат мөлшері
5
Молекулалар шоғыры
6
Молекулалардың орташа
жылдамдығы
7
МКТ-ның негізгі теңдеуі
8
Молекуланың орташа квадраттық
жылдамдығы
9
Абсолют шама мен Цельсий
шкаласының байланысы
Энергетикалық бірліктермен алынған
температура
10
11
Газ молекулаларының орташа
кинетикалық энергиясы
12
Молекуланың орташа квадраттық
жылдамдығы
13
Қысым
14
Энергия мен қысым байланысы
15
Менделеев теңдеуі
16
Клапейрон теңдеуі
17
Менделеев-Клапейрон теңдеуі
18
Универсал газ тұрақтысы
19
Молекуланың орташа квадраттық
жылдамдығы
20
Клапейрон теңдеуі
21
Изотермалық процесс
Т = const
22
Изобаралық процесс
Р = const
23
Изохоралық процесс
V = const
24
25
Дальтон заңы
(үлесітік қысым)
Ауа ылғалдылығы
формуласы
Мr 
m0
1
moc
12
М  m0 N A
m  m0 N
 
кг/моль
кг
N ;
m
 
M
NA
моль
N
V
м-3
1
3
м/с
n
 х2   2
р
1
m0 n 2
3
Па
3Р
м/с
 

Т = t + 273
PV
 kT
N
3
Е  kT
2


3k  T
m0
P  nkT
Р
P1V1
m ;

R
T1
M

Дж
Дж
м/с
2
nE
3
P2V2
m

R
T2
M
Дж
Дж
моль  К
м/с
3RT
M
P1V1
PV
 2 2  const
T2
T1
1
P1 V1  P2V2 ; P ~
V
V1
V
V ~T
 2 ;
T1 T2
P1
P
 2 ;
T1 T2
К
Па
P1V1
PV
 2 2  const
T2
T1
m
PV 
RT
M
PV
R  kN A  0 0
T0
-
P~T
Р = Р1 + Р2 + Р3 + ...+ Рп

«ЅІ» дегі
бірлігі
кг/моль
Pп

 100%  а  100%
Рк
к
Па
-
26
Беттік керілу күші
27
Беттік керілу коэффициенті
28
29
Сұйықтың майысқан бетінің
тудыратын қысым (Лапластық
қысым)
Механикалық кернеу
30
Гук заңы (Юнг модулы арқылы)
31
Салыстырмалы ұзару
Fk  l
А
 
S
2
рл 
R
F
S
  Е
 
 
l
Н
Дж/м2
Па
Па
Па
Дж/м2
l0
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. Әр оқушы тарау бойынша өздері дайындап келген тақырыптарды
қорғап, есептерін шығарады
ІІІ. Қорытындылау: «Білімнің басы бейнет, түбі зейнет» оқушылардың білімін бағалау
ІV. Үйге берілетін тапсырма:
................................................................................................................................................................
Нәтиже:............................................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................................................................
29– сабақ
« » « » «20
»
Сабақ тақырыбы: V. ТЕРМОДИНАМИКА
V. 1. Ішкі энергия. Термодинамикада жұмыс
Мақсат:
1. Оқушыларға табиғаттағы энергиялық түрленулер балансына кіруші ішкі энергия және дененің
көлемі өзгеруі нәтижесіндегі жұмыс жасауы туралы мәліметтер беріп, есептер шығару
2. Шығармашылық қабілетін дамыту.
3.Ұлтжандылыққа, имандылыққа, іззеттілікке тәрбиелеу.
Болжамдап отырған нәтиже: тақырыпты толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Бекіту және білім, білік, дағдыларды дамыту
Сабақ әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, есептер шығару
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер:
- Формулалар, Менделеев кестесі
- Тақырыпқа байланысты есептер жинағы.
- Тақырыпқа байланысты тесттер жинағы.
Қосымша матреиалдар:
- Физика оқулықтары (7-,8-,10-сыныптар)
- Есептер жинағы (әр түрлі әдебиеттер)
- Әдістемелік құралдар (Шың кітап және ҰБТ-ке дайындалуға арналған тесттер, т.б.)
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. ...........................................................
ІІІ. Жаңа сабақ:
Тақырып жоспары:
1. Бір атомды газдың ішкі энергиясы
2. Термодинамикадағы жұмыс
3. Жұмыстың геометриялық түсініктемесі
№
Формулалары:
Физикалық шама
формуласы
1
Бір атомды газдың ішкі энергиясы
2
Термодинамикалық жұмыс
«ЅІ» дегі
бірлігі
3 m
R T
2M
A  PV
U 
Дж
Дж
Келтіру формулалары:
5 m
U 
R T
екі атомды газдың ішкі энергиясы
2M
6 m
U 
R T
үш (және көп) атомды газдың ішкі энергиясы
2M
Ньютонның үшінші заңына сәйкес сыртқы күштердің жұмысы мен газ жұмысы
A   А
Есептер шығару үлгілері.
4 моль бір атомды идеал газдың температурасын 200 К-ге кемітсек, оның ішкі энергиясы. (R=8,31
Дж/К·моль)
Берілгені:
шешуі:
3 m
3
ν  4 моль
U 
RT  RT
ΔТ = 200 К
2M
2
R=8,31 Дж/К·моль
.
3  4  8.31  2  10 2
∆U - ?
U 
 99.72  10 2 Дж
2
жауабы: ∆U≈10 кДж
Баллонда 300 К температурада 4 моль бір атомды газ бар. Қыздырған кезде газ молекулаларының
орташа квадраттық жылдамдығы 1,3 есе артады. Газға берілген жылу мөлшері
Берілгені:
шешуі:
3 m
Т  300 К
U 
R T
2M
ν  4 моль
.
3RT1
 = 3↑
Q1  U 
2
ΔQ - ?
3RT 2
Q 2  U 
2
Т ~ P ~ 2
Q  Q 2  Q1 
Q 
Т 2   2Т 1
3R
T2  T1 
2
3  4  8.31
1.32  300  300  10321 Дж
2
жауабы: ∆Q=10 кДж
Графикте изобаралық (1-2), изотермиялық (1-3), адиабаталық (1-4), изохоралық (1-5) процестер
көрсетілген. Ең көп жұмыс атқаратын процесс
р
1
2
3
5
4
V
Шешуі:
Бұл жерде жұмыстың геометриялық түсініктемесіне тоқталамыз. Суретте газ қысымының көлемге
тәуелділік графигі. Мұндағы процестің V осіне түсірілген проекциясымен шектелген сызықтар
арқылы берілген фигураның ауданы сан жағынан жұмысқа тең.
1-2 > 1-3 > 1-4 > 1-5
Ең үлкен аудан изобаралық (1-2) екені келіп шығады
жауабы: изобарлық
ІV. Сабақты бекіту:
Өз бетінше шығаруға арналған есептер: V. 1 – жаттығу
Сабақты қорытындылау:
V. Үйге берілетін тапсырма: .......................................................................................
1. Тестпен жұмыс
V.1- тест (шығарылу жолдарымен)
2. тақырыпқа байланысты материалдар табу, іздену
VI. Бағалау
30– сабақ
« » « » «20
»
Сабақ тақырыбы: V. 2. Жылу мөлшерін есептеу
Мақсат:
1. Оқушыларға жылу алмасу кезіндегі ішкі энергия өзгеруінің сандық мөлшері – жылу мөлшері
туралы қысқаша мәлімет беру және оларға есептер шығару
2. Өз бетінше жұмыс істеу, шығармашылық қабілетін дамыту.
3.Отансүйгіштік рухында тәрбиелеу.
Болжамдап отырған нәтиже: тақырыпты толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Бекіту және білім, білік, дағдыларды дамыту
Сабақ әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, есептер шығару
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер:
- Формулалар
- Тақырыпқа байланысты есептер жинағы.
- Тақырыпқа байланысты тесттер жинағы.
Қосымша матреиалдар:
- Физика оқулықтары (8-,10-сыныптар)
- Есептер жинағы (әр түрлі әдебиеттер)
- Әдістемелік құралдар (Шың кітап және ҰБТ-ке дайындалуға арналған тесттер, т.б.)
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. ...............................................................
ІІІ. Жаңа сабақ:
Тақырып жоспары:
1. Денені қыздырғанда және суытқанда жылу мөлшерін есептеу
2. Отын жану энергиясы
3. Балқу және кристалдану кезінде жылу мөлшері
4. Булану және конденсация кезінде жылу мөлшері
5. Калориметрлік тәжірибелер
Формулалары:
№
Физикалық шама
1
2
Денені қыздырғанда және суытқанда жылу мөлшерін
есептеу
Отын жанғанда бөлінетін жылу мөлшері
3
Балқу және кристалдануда жылу мөлшері
4
Бунау және конденсация кезіндегі жылу мөлшері
5
Температуралары әр түрлі денелерді араластырғанда
формуласы
«ЅІ» дегі
бірлігі
Q  cmt2  t1 
Дж
Q  qm
Q  m
Q  rm
Дж
Дж
Дж
Дж
c1m1   t1   c2m2 t2   
Келтіру формулалары:
Жылы дене мен суық денені араластырғанда Q1 = Q2 немесе c1m1   t1   c2m2 t2   
cmt c m t
  1 11 2 2 2
Ө - жылулық тепе-тепетеңдік орнайтын температура
c1m1  c2 m2
Есептер шығару үлгілері.
40 м биіктіктен құлай аққан судың барлық кинетикалық энергиясы Жерге түскенде судың ішкі
энергиясына айналса, су температурасының өзгерісі (с=4200 Дж/кг·К; g=10 м/с2)
Берілгені:
шешуі:
һ  40 м
Q = Е; сmΔТ=mgһ
с=4200 Дж/кг·К
mgh 10  40

T


 0.095K
2
g=10 м/с
.
cm
4200
ΔТ-?
жауабы: ∆Т=0,1 К
Көлемі 0,25 м3 керосин толық жанғанда бөлінетін жылу мөлшері қандай? Керосиннің меншікті
жану жылуы 46·106 Дж/кг, керосиннің тығыздығы 800 кг/м3.
Берілгені:
шешуі:
m
2
V  0,25 м
Q = qm

V
q = 46·106 Дж/кг
ρ  800 кг/м3
.
Q = qρV = 46·106·800·0,25 = 9200 Дж
Q-?
жауабы: Q=9,2·106 кДж
00 С температурадағы 6 кг мұзды 10 минутта балқыту үшін қажет қыздырғыштың қуаты(λ=344
кДж/кг)
Берілгені:
шешуі:
m = 6 кг
Q m
N 
t  600 с.
t
t
λ = 344 ·103 Дж/кг .
6  3.44  10 5
N-?
N
 3.44  10 3 Вт
2
6  10
жауабы: N=3340 Вт
Температурасы 150 С, массасы 120 г шыны стақанға температурасы 100 0С массасы 200 г су
құяды. Жылулық тепе-теңдік орнайтын температура (сш=800 Дж/кг0С; с=4200Дж/кг0С)
Берілгені:
шешуі:
0
tш = 15 С
tш < Ө < tсу
mш = 0,12 кг
Qш = сшmш(Ө - tш)
tсу  1000 С
Qсу = ссуmсу(tсу-Ө)
mсу = 0,2 кг
Qш = Qсу
сш = 800 Дж/кг0С
ссу = 4200Дж/кг0С
Ө-?
.
сшmш(Ө - tш) = ссуmсу(tсу-Ө)
с m t c m t
  c c c ш ш ш  91.28 0 C
с с m с  c ш mш
жауабы: Ө ≈ 91 0С
ІV. Сабақты бекіту:
Өз бетінше шығаруға арналған есептер: V. 2 – жаттығу
Сабақты қорытындылау:
V. Үйге берілетін тапсырма: .......................................................................................
1. Тестпен жұмыс
V.2- тест (шығарылу жолдарымен)
2. тақырыпқа байланысты материалдар табу, іздену
VI. Бағалау
31– сабақ
« » « » «20
»
Сабақ тақырыбы: V. 3. Термодинамика заңдары
Мақсат:
1. Оқушыларға жылу құбылыстарына таралған энергияның сақталу және айналу заңы –
термодинамиканың бірінші заңы туралы жүйелі түрде мәлімет беру және оларға есептер шығару
2. Оқушылардың ойлау, салыстыра білу қабілетін, пәнге деген қызығушылығын дамыту. Табиғат
пен өмірдегі сұлулықты түсіне білетін, әдептілік ережелерін бойына сіңірген, шығармашылық қабілеті
дамыған жеке тұлға тәрбиелеу
Болжамдап отырған нәтиже: тақырыпты толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Бекіту және білім, білік, дағдыларды дамыту
Сабақ әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, есептер шығару
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер:
- Формулалар
- Тақырыпқа байланысты есептер жинағы.
- Тақырыпқа байланысты тесттер жинағы.
Қосымша матреиалдар:
- Физика оқулықтары (8-,10-сыныптар)
- Есептер жинағы (әр түрлі әдебиеттер)
- Әдістемелік құралдар (Шың кітап және ҰБТ-ке дайындалуға арналған тесттер, т.б.)
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. ................................................................................
ІІІ. Жаңа сабақ:
Тақырып жоспары:
1. Адиабаталық процесс
2. Термодинамиканың бірінші заңы
3. Термодинамика заңдарын изопроцестерге қолдау
Формулалары:
№
Физикалық шама
формуласы
1
2
3
Q=0
Q = ΔU + А
А = – ΔU
«ЅІ» дегі
бірлігі
Дж
Дж
Q = ΔU + А
Дж
Q=А
Дж
Q = ΔU
Дж
4
5
6
Адиабатлық процесс
Термодинамиканың бірінші заңы
Термодинамиканың бірінші заңы
Адиабаталық процесте
Термодинамиканың бірінші заңы
Р = const
Термодинамиканың бірінші заңы
Т = const
Термодинамиканың бірінші заңы
V = const
Келтіру формулалары:
- Бір атомды газды изобаралық қыздырғанда жылу мөлшері
3m
m
5 m
Q  U  A 
RT 
RT 
RT
2M
M
2M
- Бір атомды газды изохоралық қыздырғанда жылу мөлшері
3m
Q  U 
RT
2M
Сыртқы күштер әсерінен жұмыс жасау
А = - А/
Есептер шығару үлгілері.
 Газға 300 Дж жылу мөлшері берілгенде, ол 100 Дж жұмыс атқарды. Газдың ішкі энергиясының
өзгерісі
Берілгені:
шешуі:
Q  300 Дж
Q = ΔU +А
А = 100 Дж
.
ΔU = Q - А = 300 - 100 = 200 Дж
ΔU - ?
жауабы: ∆U=200 Дж
 Газға 100 Дж жылу мөлшері берілген, ал сыртқы күштердің жұмысы 300 Дж. Газдың ішкі
энергиясының өзгерісі
Берілгені:
шешуі:
Q  100 Дж
Q = ΔU - А
/
А = 300 Дж
.
ΔU = Q + А = 100+300 = 400 Дж
ΔU - ?
жауабы: ∆U=400 Дж
 5 моль, температурасы -170 С гелийді адиабаталық сыққанда жұмыс 2,49 кДж болса, газдың
соңғы температурасы(R=8,31 Дж/К·моль)
Берілгені:
шешуі:
ν  5 моль
Q = 0;
ΔU = А = РV = νRΔТ
Т1 = 290 К
А = νR(Т2 – Т1)
А = 2,49·103 Дж
А  RT1
Т2 
R=8,31 Дж/К·моль.
R
Т2 - ?
2.49 10 3  5  8.31  0.29 10 3
Т2 
 0.349 10 3 K
5  8.31
жауабы: t2 =770С
 Бастапқы температурасы Т0 болатын 1 моль 1 атомды идеал газдың көлемін изобаралық жолмен
3 есе арттыру үшін қажетті жылу мөлшері
Берілгені:
шешуі:
Т1 = Т0
Бір атомды газды изобаралық қыздырғанда
5
5
ν  1 моль
Q1  RT1  RT 0
Р = const
2
2
V2 = 3V1
Т ~ V; Т2 = 3Т1
ΔQ - ?
5
15
Q 2  R3T1 
RT 0
2
2
ΔQ = Q2 – Q1 = 5RТ0
жауабы: (Q =5RТ0)
ІV. Сабақты бекіту:
Өз бетінше шығаруға арналған есептер: V. 3 – жаттығу
Сабақты қорытындылау:
V. Үйге берілетін тапсырма: .....................................................................
1. Тестпен жұмыс
V.3- тест (шығарылу жолдарымен)
2. тақырыпқа байланысты материалдар табу, іздену
VI. Бағалау
32– сабақ
« » « » «20
»
Сабақ тақырыбы: V. 4. Жылу машинасының ПӘК-і
Мақсат:
1. Оқушыларға отынның ішкі энергиясын механикалық энергияға айналдыратын құрылғылар –
жылу машиналар жайлы түсінік беру. Қозғалтқыштың пайдалы әсер коэффициенті (ПӘК)
форулаларын қолдап есептер шығару
2. Логикалық ойлау, шығармашылық қабілеттерін дамыту.
3.Жақсылыққа, адалдыққа , мейірімділікке тәрбиелеу.
Болжамдап отырған нәтиже: тақырыпты толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Бекіту және білім, білік, дағдыларды дамыту
Сабақ әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, есептер шығару
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер:
- Формулалар
- Тақырыпқа байланысты есептер жинағы.
- Тақырыпқа байланысты тесттер жинағы.
Қосымша матреиалдар:
- Физика оқулықтары (8-,10-сыныптар)
- Есептер жинағы (әр түрлі әдебиеттер)
- Әдістемелік құралдар (Шың кітап және ҰБТ-ке дайындалуға арналған тесттер, т.б.)
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. ...................................................................
ІІІ. Жаңа сабақ:
Тақырып жоспары:
1. Жылу машинасының жұмыс істеу принципі
2. Жылу машинасының ПӘК-і
3. Карно машинасының ПӘК-і
№
Формулалары:
Физикалық шама
1
2
Жылу машинасыныңы жұмыс жасауы
Жылу машинасының ПӘК-і
3
Карно машинасының ПӘК-і
Келтіру формулалары:
 Механикада ПӘК-ін есептеу
А
  п  100%
АТ
формуласы
А = Q1 – Q2
Q  Q2
 1
 100%
Q1
T T
  1 2  100%
T1
«ЅІ» дегі
бірлігі
Дж
-

 Механикалық жұмыс А  F  S
 Пайдалы жұмыс
А=Q=сm(t2-t1) – дене температурасын көтеру
Q=сm(tб-t1) – денені балқыту температурасына жеткізу
Q=λm – денені балқыту
Q=rm – денені буландыру
 Толық жұмыс
А=Q=qm – отын энергиясы
Есептер шығару үлгілері.
Идеал жылу двигателі қыздырғыштан 0,6 МДж жылу алып, тоңазытқышқа 0,2 МДж жылу береді.
Двигательдің ПӘК-і
Берілгені:
шешуі:
Q1  0,6·106 Дж
Q1  Q 2 0,6  10 6  0,2  10 6
6



 0,67
Q2  0,2·10 Дж .
Q1
0,6  10 6
η-?
жауабы: η=0,67
Егер идеал жылу машинасына берілген аса қызған будың температурасы 6000 С, ал машинадан
шығарылғанда 1000 С болса, онда машинаның ПӘК-і
Берілгені:
шешуі:
Т1  873 К
Т  Т2
873  373
 1
 100 
 100  57%
Т2  373 К .
Т1
873
η-?
жауабы: η =57%
Идеал жылу машинасында қыздырғыштан алынатын әр килоджоуль энергия есебінен 300 Дж
жұмыс атқарылады. Егер тоңазытқыш температурасы 280 К болса, машинаның ПӘК-і мен
қыздырғыштың температурасы
Берілгені:
шешуі:
3
Q1  10 Дж
Q  Q2
А
300
 1
 100 
 100 
 100  30%
А  300 Дж
Q1
Q1
1000
Т2  280 К
η-?
Т1 - ?
.

Т1  Т 2
Т1
T1 
Т2
280

 400K
1   1  0.3
жауабы: η=30%;
Т1=400К
Спиртовкада массасы 100 г суды 160 С-тан 710 С-қа дейін қыздырады. Осы кезде массасы 10 г
спирт жағылған. Қондырғының ПӘК-і (qспирт=2,7·107 Дж/кг; ссу=4200 Дж/кг·0С)
Берілгені:
шешуі:
mсу = 0,1 кг
А
cmt 2  t1 
t1 = 160 С
  п  100% 
 100%
А
qm
0
Т
tсу  71 С
mсп = 0,01 кг
4.2  10 3  10 1 71  16  10 2


 8.5  10 1 %
7
7
2
qспирт=2,7·10 Дж/кг
2.7  10  10
ссу = 4200Дж/кг0С .
η-?
жауабы: η=8,6%
ІV. Сабақты бекіту:
Өз бетінше шығаруға арналған есептер: V.4 – жаттығу
Сабақты қорытындылау:
V. Үйге берілетін тапсырма: ..................................................................................
1. Тестпен жұмыс
V.4- тест (шығарылу жолдарымен)
2. Термодинамика тарауының тақырыптарының оқушыларға бөліп беру
VI. Бағалау
33– сабақ
« » « » «20
»
Сабақ тақырыбы: Термодинамика тарауын қорытындылау
Мақсат:
Білімділік: Оқушылардың термодинамика тарауынан алған білімдерін саралай отырып, бір
жүйеге келтіру, қорытындылау
Дамытушылық: Оқушылардың ойлау, салыстыра білу қабілетін, пәнге деген қызығушылығын
дамыту. Табиғат пен өмірдегі құбылыстарды түсіне білетін, әдептілік ережелерді бойына сіңірген,
шығармашылық қабілеті дамыған жеке тұлға тәрбиелеу
Болжамдап отырған нәтиже: тарауды толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Білімді сынақ сабағы
Сабақ әдісі: Түсіндіру, баяндау, есептер шығару.
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер: Қажетті қағаздар
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
 Оқушыларды түгелдеу
 Тарау жоспарын және формулаларын тақтаға іліп қою
1.
2.
3.
4.
Тарау жоспары:
Ішкі энергия. Термодинамикада жұмыс
Жылу мөлшерін есептеу
Термодинамика заңдары
Жылу машинасының ПӘК-і
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. Әр оқушы тарау бойынша өздері дайындап келген тақырыптарды
қорғап, есептерін шығарады
ІІІ. Қорытындылау: «Білімнің басы бейнет, түбі зейнет» оқушылардың білімін бағалау
ІV. Үйге берілетін тапсырма: оқушы жыл бой өтілген тақырыптарға байланысты тақырып таңдап
қысқаша баяндама жасау
Нәтиже:..........................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
Термодинамика формулалары:
формуласы
«ЅІ» дегі
бірлігі
Дж
№
Физикалық шама
1
Бір атомды газдың ішкі энергиясы
2
Термодинамикалық жұмыс
3
Денені қыздырғанда және суытқанда
жылу мөлшерін есептеу
Q  cmt2  t1 
Дж
4
Отын жанғанда бөлінетін жылу мөлшері
Q  qm
Дж
5
Балқу және кристалдануда жылу мөлшері
Q  m
Дж
6
Бунау және конденсация кезіндегі жылу
мөлшері
Q  rm
Дж
7
Температуралары әр түрлі денелерді
араластырғанда
c1m1   t1   c2m2 t2   
Дж
8
Адиабатлық процесс
Q=0
-
3 m
R T
2M
A  PV
U 
Дж
9
Термодинамиканың бірінші заңы
Q = ΔU + А
Дж
10
Термодинамиканың бірінші заңы
Адиабаталық процесте
А = – ΔU
Дж
11
Термодинамиканың бірінші заңы
Изобаралық процесте
Q = ΔU + А
Дж
12
Термодинамиканың бірінші заңы
Изотермалық процесте
Q=А
Дж
13
Термодинамиканың бірінші заңы
Изохоралық процесте
Q = ΔU
Дж
14
Жылу машинасыныңы жұмыс жасауы
А = Q1 – Q2
15
Жылу машинасының ПӘК-і
16
Карно машинасының ПӘК-і
Q1  Q2
 100%
Q1
T T
  1 2  100%
T1

Дж
-
34– сабақ
« » « » «20
»
Сабақ тақырыбы: Қорытындылау сабағы
Мақсат:
Білімділік: Оқушылардың алған білімдерін қорытындылау: олардың жыл бойы көрсеткен
жұмыстарына мониторинг жасау, курс бойынша білім дәрежесіне қарай орын беру және лидерді
анықтау
Дамытушылық: Оқушылардың ойлау, салыстыра білу қабілетін, пәнге деген қызығушылығын
дамыту. Табиғат пен өмірдегі құбылыстарды түсіне білетін, әдептілік ережелерді бойына сіңірген,
шығармашылық қабілеті дамыған жеке тұлға тәрбиелеу
Болжамдап отырған нәтиже: тарауды толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Жүйелеу, қорытындылау.
Сабақ әдісі: Түсіндіру, баяндау
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер: Қажетті қағаздар
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
Оқушыларды түгелдеу
Мұғалімнің сөзі
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. Мұғалімнің және оқушылардың жасаған баяндамаларын тыңдау
ІІІ. Қорытындылау: «Білімнің басы бейнет, түбі зейнет» оқушылардың білімін бағалау. Марапаттау
Нәтиже:..........................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
11 – СЫНЫП
1– сабақ
« » « » «20
»
Сабақ тақырыбы: ЭЛЕКТРОСТАТИКА
Электрлік құбылыстар
Сабақтың мақсаты:
Оқушыларға электромагниттік өрістің сырын ашатын заңдылықтар мен қасиеттер туралы ғылым –
электродинамика жайлы сөз бастаймыз. Сондағы, тыныштықтағы электрлік зарядталған денелерді
қарастыруға арналған электростатика туралы түсіндіру, құбылыстарын сандық сипаттамада есептеу.
Болжамдап отырған нәтиже: тақырыпты толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Бекіту және білім, білік, дағдыларды дамыту
Сабақ әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, есептер шығару
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер: Формулалар.
- Тақырыпқа байланысты есептер жинағы.
- Тақырыпқа байланысты тесттер жинағы.
Қосымша матреиалдар:
- Физика оқулықтары (8-,10-сыныптар)
- Әдістемелік құралдар (Шың кітап және ҰБТ-ке дайындалуға арналған тесттер, т.б.)
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. ........................................................................................
ІІІ. Жаңа сабақ:
Тақырып жоспары:
1. Атом құрылысы
2. Электр заряды
3. Кулон заңы
4. Электр өріс кернеулігі
№
Формулалары:
Физикалық шама
1
2
Зарядтардың сақталу заңы
Кулон заңы
3
Кулон заңы
(диэлектрик ортада)
4
Электр өріс кенеулігі
5
Электр өріс кенеулігі
Келтіру формулалары:
1
H  м2
k
 9  109
40
Кл2
формуласы
«ЅІ» дегі
бірлігі
q = q1 + q2 + q3 + ... + qn =const
qq
F  k 122
r
q1q2
F k
r 2
F
E
q
U
E
d
Кл
Н
Н
Н/Кл
В/м
– Кулон коэффициенті;
1
Кл2
– Электрлік тұрақты;
 8.85  10 12
4k
Н  м2
F kq
– Нүктелік заядтың электр керенеулігі.
E   20
q
r
0 
Есептер шығару үлгілері.
Заряды q1=2 нКл су тамшысы заряды q2=-4 нКл су тамшысымен бірігуінен пайда болған
тамшының заряды
Берілгені:
шешуі:
q  q1  q2  2   4  2нКл
q1=2 нКл
q2=-4 нКл
.
qж - ?
жауабы: q= - 2 нКл.
Электр заряды +2е су тамшысынан, заряды -3е кішкентай тамшы бөлінді. Тамшының қалған
бөлігіндегі электр заряды
Берілгені:
шешуі:
q  q2
qж =2е
qж  1
2
q1=-3е
q2 - ?
.
q2  2qж  q1  2  2e   3e  5e
жауабы: q2=+5е
Әр қайсысының заряды 10 нКл, екі денелердің арақашықтығы 3 см-ге тең. Олардың арасындағы
Н  м2
әсерлесу күші (k=9·109
; ε=1)
Кл 2
Берілгені:
шешуі:
q1  10·10-9 Кл.
qq
q2  10·10-9 Кл.
F  k 1 22
r
R  3·10-2 м.
9
2
2
2
k = 9·10 Н·м /Кл
9  109  108 
9  109  1016
F


 1  10 3 м
ε=1
.
4
2 2
9  10
1  3  10 
Ғ- ?
жауабы: Ғ= 1 мН
Керенеулігі 10 кВ/м өрістегі электронның үдеуі: (электрон үшін m = 9,1·10-31 кг,
1,6·10-19Кл)
Берілгені:
шешуі:
3
Е 10 10 В/м
F ma
E 
m = 9,1·10-31 кг
q eN ;
е = 1,6·10-19Кл
.
EeN 10  103  1.6  1019  1
а –?
a


 1.7  1015 м/с 2
 31
жауабы: а=1,7 ·1015 м/с2
m
9.1  10
е=
ІV. Сабақты бекіту:
Өз бетінше шығаруға арналған есептер: VІ. 1 – жаттығу..........................................................
Сабақты қорытындылау:
V. Үйге берілетін тапсырма: ..................................................................................
1. Тестпен жұмыс
VІ.1- тест (шығарылу жолдарымен)
2. тақырыпқа байланысты материалдар табу, іздену
VI. Бағалау
2– сабақ
« » « » «20
»
Сабақ тақырыбы: VІ. 2. Электр өрісі энергиясы және күш сызықтары
Сабақтың мақсаты:
Оқушыларға зарядталған денелер жүйесінің электростатикалық немесе электрлік деп аталатын деп
аталатын потенциалдық энергиясы және оның өзгерісі нәтжесінде атқарған жұмысы жайлы түсінік
беру. Элктр өріс күш сызықтарының кеңістікте таралуын сызбалары арқылы көрсету, есептерін
шығару
Болжамдап отырған нәтиже: тақырыпты толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Бекіту және білім, білік, дағдыларды дамыту
Сабақ әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, есептер шығару
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер:
- Формулалар
- Тақырыпқа байланысты есептер жинағы.
- Тақырыпқа байланысты тесттер жинағы.
Қосымша матреиалдар:
- Физика оқулықтары (8-,10-сыныптар)
- Есептер жинағы (әр түрлі әдебиеттер)
- Әдістемелік құралдар (Шың кітап және ҰБТ-ке дайындалуға арналған тесттер, т.б.)
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. .............................................................................
ІІІ. Жаңа сабақ:
Тақырып жоспары:
1. Электр өрісі энергиясының жұмысы
2. Потенциалдар айырымы
3. Кернеулік пен потенциалдар арасындағы байланыс
4. Электр өріс күш сызықтары
№
Формулалары:
Физикалық шама
формуласы
«ЅІ» дегі
бірлігі
Дж
Дж
1
Электр өріс энергия жұмысы
2
Потенциалдар айырымы
F
 qEd
d
U  1  2  E d1  d 2 
3
Электр өрісі энергиясының жұмысы
A  qU
А  W 
В
Келтіру формулалары:
F
A   qEd  qU
– Э лектр өрісі энергиясының жұмысы
d
A  qEd және A  mgh формулаларының ұқсастығына назар аудар
Есептер шығару үлгілері.
Рентген түтігінің кернеуі 50 кВ рентген түтікшесінің анодына жеткен электронның кинетикалық
энергиясын анықтаңыз. (е=1,6·10-19Кл)
Берілгені:
шешуі:
Е  еU  1.6  10 19  5  10 4  8  10 15 Дж
U  50·103 В
е=1,6·10-19Кл .
Е-?
жауабы: Е= 8·10-15Дж
Электрон үдетуші өрісте потенциал 200 В нүктеден потенциалы 300 В нүктеге орын ауыстырды.
Бастапқы жылдамдық нолге тең болса, электронныңсоңғы алған жылдамдығын анықтаңыз
(е=1,6·10-19Кл; mе=9,1·10-31кг)
Берілгені:
шешуі:
φ1  200 В
m 2
Е
 е 2  1 
φ2  300 В
2
е = 1,6·10-19Кл
2e 2  1 

mе=9,1·10-31кг
.
m
υ-?
2  1.6  10 19  10

 35  1012  5.9  10 6 м / с
9.1  10 31
жауабы: υ≈5,9·106м/с
Қабырғасы а шаршының төбелерінің 4 нүктелік оң зарядтар вакуумде электр өрісін тудырады.
Шаршы ортасындағы потенциал
Шешуі:
а
+q
+q
А
r
а
r
а
r
r
r
+q
+q
а
Е

r
Суретте А нүктесіне 4φ потенциал әсер етеді
r қашықтықты есептеу
kq
1 q
  Еr  20 r 
r
40 r
r
  4  4 
2a 2
a

2
2
1
q
2q

40 r 0a
жауабы:   2 q
0 a
q1=0,2 Кл, q2=0,2 Кл, q3= -0,08 Кл зарядтарымен бір жазықтықта орналасқан және олардың
әрқайсысынан бірдей 0,2 м қашықтықта тұрған А нүктесіндегі электр өрісінің кернеулігі
Шешуі:
+q
r Е1
r
Е3
ЕR
Е2
r
–q
ЕА = ЕR1 + ЕR2 + Е3
kq
E  20
r
kq
H
E R1  E1 sin   21 sin 300  22.5  109
r
м
kq2
H
E R 2  E2 sin   2 sin 300  22.5  109
r
м
E3 
kq3
Н
 18  109
2
r
м
+q
ЕА = 22,5·109 + 22,5·109 + 18·109 = 63·109 Н/м
жауабы: Е=63·109 Н/м.
ІV. Сабақты бекіту:
Өз бетінше шығаруға арналған есептер: VІ. 2 – жаттығу..........................................................
Сабақты қорытындылау:
V. Үйге берілетін тапсырма: ..............................................................................................
1. Тестпен жұмыс
VІ.2- тест (шығарылу жолдарымен)
2. тақырыпқа байланысты материалдар табу, іздену
VI. Бағалау
3– сабақ
« » « » «20
»
Сабақ тақырыбы: 3. Электр сыйымдылық. Конденсаторлар
Сабақтың мақсаты:
1. Оқушыларға практика үшін маңызды болған өткізгіште көп шамада электр зарядын жинауға
мүмкіндік беретін құрылғы – конденсаторлар және олардың жұмыс істеу принципі туралы түсінік
беру, есептерін шығару.
2. Өз бетінше жұмыс істеу, шығармашылық қабілетін дамыту.
3.Патриоттық сезімде тәрбиелеу.
Болжамдап отырған нәтиже: тақырыпты толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Бекіту және білім, білік, дағдыларды дамыту
Сабақ әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, есептер шығару
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер:
- Формулалар
- Тақырыпқа байланысты есептер жинағы.
- Тақырыпқа байланысты тесттер жинағы.
Қосымша матреиалдар:
- Физика оқулықтары (8-,10-сыныптар)
- Есептер жинағы (әр түрлі әдебиеттер)
- Әдістемелік құралдар (Шың кітап және ҰБТ-ке дайындалуға арналған тесттер, т.б.)
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. ....................................................................................
ІІІ. Жаңа сабақ:
1.
2.
3.
4.
№
Тақырып жоспары:
Электр сыйымдылық
Жазық конденсатордың электрсыйымдылығы
Зарядталған конденсатор энергиясы
Конденсаторда электр өрісінің энергиясы
Формулалары:
Физикалық шама
формуласы
1
Электрсыйымдылық
2
Жазық конденсатор сыйымдылығы
3
Диэлектрлік өтімділік
4
Конденсатор энергиясы
5
Электр өріс энергия тығыздығы
С
С
«ЅІ» дегі
бірлігі
q
U
0 S
d
С

С0
Wp 
эл 
qU
2
0 E 2
2
Келтіру формулалары:
диэлектрлік ортада конденсатор сыйымдылығы артады.
С  С0
С0 – конденсатордың диэлектрлік болмаған кездегі сыйымдылығы
Конденсатор энергиясын әр түрлі келтіруге болады:
E
qU
 E 2
qU q q q 2
qU
U CU 2
W q d 
;
; W
; W 0 V
W


 CU 
2
2
2
2 C 2C
2
2
2
2
Ф
Ф
Дж
Дж
м3
Электр өрісі энергия тығыздығы:
W 0 E 2
эл  
V
2
Есептер шығару үлгілері.
 Конденсатор астарларындағы кернеу 100 В. Резистор арқылы конденсатор толық разрядталған
кезде, тізбектен 0,1 Кл электр заряды ағып өтті. Конденсатордың электр сыйымдылығы:
Берілгені:
шешуі:
U = 100 В
q 10 1
С   2  10  3 Ф
q = 0,1 Кл .
U 10
С -?
жауабы: С= 10-3 Ф.
 Бір пластинкасының ауданы 200 см2, пластинкалар арасында қалыңдығы 1 мм шыны бар
конденсатор сыйымдылығы (εшыны=7; ε0=8,85·10-12Ф/м)
Берілгені:
шешуі:
-4 2
S =200·10 м
 S
С 0
d  1·10-3 м
d
εшыны = 7
7
 8,85  10 12  2  102
-12
С
 123,9  10 11Ф
ε0=8,85·10 Ф/м .
3
10
С-?
жауабы: С= 1,24 нФ
 Центрлері бір-бірінен 25 см қашықтықта орналасқан екі бірдей зарядталған шарик 3,6 мкН
күшпен әсерлеседі. Шариктердің диаметрі 1 см болса, олардың бетіндегі потенциал (k=9·109
Н  м2 )
Кл 2
Берілгені:
R  25·10-2 м
Ғ  3,6·10-6 м
шешуі:
F k
d  1·10-2 м
k = 9·109 Н·м2/Кл2 .
φ-?
q1q2
r 2
;
С
q
 ;
С  40 rш
FR 2
3.6  10 6  25  10 2 

 5  10 9 Кл
9
k
9  10
2
q

q
q

C 40 rш

5  109
 0,089  105 В
12
2
4  3,14  8,85  10  0,5  10
жауабы:
φ= 9 кВ
ІV. Сабақты бекіту:
Өз бетінше шығаруға арналған есептер: VІ. 3 – жаттығу..........................................................
Сабақты қорытындылау:
V. Үйге берілетін тапсырма: ................................................................................................
1. Тестпен жұмыс
VІ.3- тест (шығарылу жолдарымен)
2. тақырыпқа байланысты материалдар табу, іздену
VI. Бағалау
4– сабақ
« » « » «20
»
Сабақ тақырыбы: Электростатика тарауын қорытындылау
Сабақтың мақсаты:
Оқушылардың электростатика тарауынан алған білімдерін саралай отырып, бір жүйеге келтіру,
қорытындылау
: Оқушылардың ойлау, салыстыра білу қабілетін, пәнге деген қызығушылығын дамыту. Табиғат
пен өмірдегі құбылыстарды түсіне білетін, әдептілік ережелерді бойына сіңірген, шығармашылық
қабілеті дамыған жеке тұлға тәрбиелеу
Болжамдап отырған нәтиже: тарауды толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Білімді сынақ сабағы
Сабақ әдісі: Түсіндіру, баяндау.
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер: Қажетті қағаздар
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
 Оқушыларды түгелдеу
 Тарау жоспарын және формулаларын тақтаға іліп қою
Тарау жоспары:
13.Электр құбылыстар
14.Электр өрісі энергиясы және күш сызықтары
15.Электрсыйымдылық. конденсаторлар
№
Физикалық шама
1
Зарядтардың сақталу заңы
2
Кулон заңы
3
Электростатика формулалары:
формуласы
Кулон заңы
(диэлектрик ортада)
4
Электр өріс кенеулігі
5
Электр өріс кенеулігі
6
Электр өріс энергия жұмысы
7
Потенциалдар айырымы
8
Электр өрісі энергиясының
жұмысы
Электрсыйымдылық
9
10
11
Жазық конденсатор
сыйымдылығы
Диэлектрлік өтімділік
12
Конденсатор энергиясы
13
Электр өріс энергия тығыздығы
q = q1 + q2 + q3 + ... + qn =const
F k
F k
«ЅІ» дегі
бірлігі
Кл
q1q2
Н
r2
q1q2
Н
r
2
F
q
U
E
d
F
А  W   qEd
d
U  1  2  E d1  d 2 
Н/Кл
A  qU
м/с
q
U
Ф
E
С
С
0 S
d
С

С0
м/с
Па
Ф
-
qU
2
Дж
0 E 2
Дж
м3
Wp 
эл 
В/м
2
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. Әр оқушы тарау бойынша өздері дайындап келген тақырыптарды
қорғап, есептерін шығарады
ІІІ. Қорытындылау: «Білімнің басы бейнет, түбі зейнет» оқушылардың білімін бағалау
ІV. Үйге берілетін тапсырма:
Нәтиже:.................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
5– сабақ
« » « » «20
»
Сабақ тақырыбы: ТҰРАҚТЫ ТОК ЗАҢДАРЫ
1. Ток күші. Кедергі
Сабақтың мақсаты:
1. Оқушыларға зарядталған бөлшектер қозғалысының орташа қарапайым түрінен – тұрақты
электр тогын туралы түсінік беру. Электр тогы, оның әсері, тізбек бөлігіне арналған Ом заңы
тақырыптарын еске түсіріп, есептер шығару
2. Оқушылардың ток заңдары туралы білімдерін кеңейту, шығармашылықтарын арттыру, ойлау
қабілетін дамыту.
3. Адамгершілікке, қоршаған ортаны сүюге, ұқыптыққа, ептілікке, төзімділікке, жылдамдыққа
тәрбиелеу.
Болжамдап отырған нәтиже: тақырыпты толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Бекіту және білім, білік, дағдыларды дамыту
Сабақ әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, есептер шығару
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер:
- Формулалар, кесте (меншікті кедергі, температуралық коэффициент)
- Тақырыпқа байланысты есептер жинағы.
- Тақырыпқа байланысты тесттер жинағы.
Қосымша матреиалдар:
- Физика оқулықтары (8-,10-сыныптар)
- Есептер жинағы (әр түрлі әдебиеттер)
- Әдістемелік құралдар (Шың кітап және ҰБТ-ке дайындалуға арналған тесттер, т.б.)
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. ............................................................................................
ІІІ. Жаңа сабақ:
Тақырып жоспары:
1. Ток күші
2. Тізбек бөлігіне арналған Ом заңы
3. Меншікті кедергі
4. Кедергінің температураға тәуелділігі
5. Вольтамперлік сипаттама
Формулалары:
№
Физикалық шама
формуласы
«ЅІ» дегі
бірлігі
1
Ток күші
2
Ом заңы
3
Кедергінің тегіне байланысы
4
Кедергінің температураға байланысы
q
t
U
I
R
А
l
S
R  R0 1  t 
Ом
I
R
А
Ом
Келтіру формулалары:
- Ток күші формуласынан мыналарды алуға болады: υ–заряд жылдамдығы, n–концентрация.
q q N q nV q0 nSl
I  0  0

 q0 nS
t
t
t
t
- Меншікті кедергі(кесте) – өткізгіштің көлденең қимасы ауданы S және ұзындығы l-ге байланысты.
RS

бірлігі Ом·м
l
- Кедергінің температуралық коэффициенті (кесте): R0 - 00 С температурадағы кедергісі
R  R0

R0 t
U
I
формуладан вольтамперлік сипаттама жасауға болады. Мұндағы: R2 > R1[5]
R
І
1
2
0
U
Есептер шығару үлгілері.
Өткізгіштің көлденең қимасынан 1 минутта 30 мКл электр мөлшері өткен болса, ондағы ток күші
Берілгені:
шешуі:
q
t  60 с
I
t
q = 30·10-3 К .
30  103
I-?
I 
 0.5  10 3 A
60
жауабы: І=0,5 мА
Кедергісі R=5 Ом өткізгіштен t=1,5 мин уақытта Q=45 Кл электр өтеді. Өткізгіштің ұштарындағы
кернеу
Берілгені:
шешуі:
R=5 Ом
U
q
I
I
t  90 с
R
t
q = 45 Кл .
qR 45  5
I 

 2.5B
U-?
t
90
жауабы: U=2,5 В
Ұзындығы 100 м көлденең қимасының ауданы 2 мм2 меншікті кедергісі 0,028 мкОм·м амоний
өткізгіштің кедергісі
Берілгені:
l = 100 м
S  2·10-6 м2
ρ = 0,028·10-6 Ом·м
R-?
шешуі:
l
R
S
0
.
028
 106  100
.
R
 1.4Ом
2  10 6
жауабы:
R=1,4 Ом
Көмір өткізгішті 00 С-тан 2200С-қа дейін қыздырғанда оның кедергісі 15 Ом-нан 13,5 Ом-ға дейін
кеміді. Көмір кедергісінің температуралық коэффицменті:
Берілгені:
шешуі:
0
Δt = 220 С
R  R0 1  t 
R  R0  R0t
R0  15 Ом
R = 13,5 Ом .
R  R0 13.5  15


 4.5  10 4 K -1
α-?
R0t
15  220
жауабы: α = -4,5·10-4 К-1
ІV. Сабақты бекіту:
Өз бетінше шығаруға арналған есептер: VІІ. 1 – жаттығу..........................................................
Сабақты қорытындылау:
V. Үйге берілетін тапсырма: ......................................................................................
1. Тестпен жұмыс
VІІ.1- тест (шығарылу жолдарымен)
2. тақырыпқа байланысты материалдар табу, іздену
VI. Бағалау
6– сабақ
« » « » «20
»
Сабақ тақырыбы: VІІ. 2. Өткізгіштерді аралас жалғау
Сабақтың мақсаты:
1. Оқушыларға өткізгіштерді қосудың барынша қарапайым және жиі кездесетін түрі тізбектей
және параллель қосуларды үйрету. Олардың ережелерін түсіндіру, формулаларды қатар қолдап,
есептерін шығару.
2. Оқушылардың шығармашылықтарын арттыру, логикалық ойлау қабілетін дамыту.
3.Отансүйгіштік рухында тәрбиелеу.
Болжамдап отырған нәтиже: тақырыпты толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Бекіту және білім, білік, дағдыларды дамыту
Сабақ әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, есептер шығару
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер:
- Формулалар
- Тақырыпқа байланысты есептер жинағы.
- Тақырыпқа байланысты тесттер жинағы.
Қосымша матреиалдар:
- Физика оқулықтары (8-,10-сыныптар)
- Есептер жинағы (әр түрлі әдебиеттер)
- Әдістемелік құралдар (Шың кітап және ҰБТ-ке дайындалуға арналған тесттер, т.б.)
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. ..............................................................................
ІІІ. Жаңа сабақ:
1.
2.
3.
4.
Тақырып жоспары:
Өткізгіштерді тібектей жалғау
Өткізгіштерді параллель жалғау
Конденсаторларды тібектей жалғау
Конденсаторларды параллель жалғау
Формулалары:
№
Физикалық шама
1
Өткізгіштерді тізбектеп жалғау
2
Өткізгіштерді параллель жалғау
3
4
Конденсаторларды тізбектеп жалғау
Конденсаторларды параллель жалғау
формуласы
«ЅІ» дегі
бірлігі
I = I1 = I2 = I3 =…= In
U=U1 +U2 +U3 +…+Un
R=R1 +R2 +R3 +…+Rn
I = I1 +I2 +I3 +…+In
U=U1=U2=U3=…=Un
1
1
1
1
1



 ... 
R R1 R2 R3
Rn
q = q1 = q2 = q3 =…= qn
U=U1 +U2 +U3 +…+Un
1
1
1
1
1



 ... 
С С1 С 2 С 3
Сn
1 1
1
U 1 : U 2 : U 3 : ... 
:
:
: ...
С1 С 2 С 3
U=U1=U2=U3=…=Un
q = q1 + q2 + q3 +…+ qn
С=С1 +С2 +С3 +…+Сn
q1 : q2 : q3 :…= С1 : С2 : С3 :…
A
B
Ом
A
B
Келтіру формулалары:
Өткізгіштерді жалғауда Ом заңы I 
U
формуласы жиі қолданылады
R
Ом
Кл
B
Ф
В
Кл
Ф
-
Есептер шығару үлгілері.
Кедергілері: 1 Ом, 2 Ом, 3 Ом және 4 Ом тізбектей қосылған төрт өткізгіштің жалпы кедергісі
Берілгені:
шешуі:
R1  1 Ом
R = R1 +R2 +R3 + R4
R2  2 Ом
R = 1 + 2 + 3 + 4 = 10 Ом
R3  3 Ом
R4  4 Ом
.
Rж - ?
жауабы: Rж = 10 Ом
Кедергілері: 1 Ом, 2 Ом, 3 Ом және 4 Ом тізбектей қосылған төрт өткізгіштің жалпы кедергісі
Берілгені:
шешуі:
1
1
1
1
1
R1  1 Ом




R2  2 Ом
Rж
R1 R2 R3 R4
R3  3 Ом
1
1 1 1 1
   
R4  4 Ом
.
Rж 1 2 3 4
Rж - ?
жауабы: Rж = 0,48 Ом
Металл сымның кедергісі 36 Ом. Сымды бірнеше тең бөлікке бөліп алып, оларды өзара параллель
қосқанда кедергі 1 Ом болды. Бөліктердің саны
Берілгені:
шешуі:
Rт  36 Ом
бөліктер тең
Rп  1 Ом .
Rт = R1 +R2 +R3 +…+Rn = nR
n-?
1
1
1
1
1
1



 ... 
n
RП
R1 R2 R3
Rn
R
36 = nR
R=n
n2 = 36 ;
n=6
жауабы: n = 6
Сыйымдылықтары 3 мкФ және 2 мкФ екі кондесаторлар тізбектей жалғанып, 400 В кернеуге
қосылған. Әр конденсатордың кернеуі
Берілгені:
шешуі:
-6
С1 = 3·10 Ф
U = U1 + U2
1 1
С2 = 2·10-6Ф
U1 : U 2 
:
С1 С2
U = 400 В
.
U1 - ?
U1 = U – U2
U2 - ?
U 1 C2

U 2 C1
U1 = 400 – U2
U1 2  106

U 2 3  10 6
жауабы: U1= 160 В; U2= 220 В
ІV. Сабақты бекіту:
Өз бетінше шығаруға арналған есептер: VІІ. 2 – жаттығу..........................................................
Сабақты қорытындылау:
V. Үйге берілетін тапсырма: ...............................................................................................
1. Тестпен жұмыс
VІІ.2- тест (шығарылу жолдарымен)
2. тақырыпқа байланысты материалдар табу, іздену
VI. Бағалау
«
» « » «20
»
Сабақ тақырыбы: Металдар өткізгіштігінің электрондық теориясының негіздері. Электрондық теория тұрғысынан.
Джоуль- Ленц және Ом заңдарын түсіндіру
Сабақтың мақсаты: 1. Оқушыларға кедергісі белгілі тұйық электр тізбегіндегі ток күшін
анықтайтын – электр қозғаушы күш және толық тізбекке Ом заңы қалай қолданылатыны туралы
түсінік беру, формулаларын қолдап есептерін шығару
2. Оқушылардың ойлау, салыстыра білу қабілетін, пәнге деген қызығушылығын дамыту. Табиғат
пен өмірдегі сұлулықты түсіне білетін, әдептілік ережелерін бойына сіңірген, шығармашылық қабілеті
дамыған жеке тұлға тәрбиелеу
Болжамдап отырған нәтиже: тақырыпты толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Бекіту және білім, білік, дағдыларды дамыту
Сабақ әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, есептер шығару
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер:
- Формулалар
- Тақырыпқа байланысты есептер жинағы.
- Тақырыпқа байланысты тесттер жинағы.
Қосымша матреиалдар:
- Физика оқулықтары (8-,10-сыныптар)
- Есептер жинағы (әр түрлі әдебиеттер)
- Әдістемелік құралдар (Шың кітап және ҰБТ-ке дайындалуға арналған тесттер, т.б.)
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау.
ІІІ. Жаңа сабақ:
Тақырып жоспары:
1. Электр қозғаушы күш(ЭҚК)
2. Толық тізбек үшін Ом заңы
3. Қысқа тұйықталу тогы
4. Толық тізбектің ПӘК-і
Формулалары:
№
Физикалық шама
формуласы
«ЅІ» дегі
бірлігі
1
Электр қозғаушы күш
В
А
 б
q
2
Толық тізбек үшін Ом заңы
А

I
Rr
3
Қысқа тұйықталу тогы
А

I
r
4
Толық тізбектің ПӘК-і
R


100
%
(кедергі)
Rr
5
Толық тізбектің ПӘК-і
U
  100%
(ЭҚК)

Келтіру формулалары:
  IR
- r
– ток көзінің ішкі кедергісі
I

- I
толық тізбекке арналған Ом заңынан ε → U
Rr
Есептер шығару үлгілері.
 «Крона» батареасының ЭҚК-і 9 В. Ток күші 0,4 А болса, бөгде күштердің 1 минуттағы жұмысы:
Берілгені:
шешуі:
q
А
ε9В
I
 б
t
q
I = 0,4 А
t = 60 с .
А = εΔq = εIt = 9·0,4·60 = 216 Дж
А-?
жауабы:
А= 216 Дж
 Сыртқы кедергісі 3,9 Ом болғанда тізбектегі ток күші 0,5 А, ал сыртқы кедергісі 1,9 Ом болғанда
ток күші 1 А болса, ток көзінің ішкі кедергісі мен ЭҚК-і
Берілгені:
шешуі:

R1  3,9 Ом
I
I1 = 300 Дж
Rr
R2  3,9 Ом
I1R1 + I1r = ε
I2 = 300 Дж
.
I2R2 + I2r = ε
r-?
ε-?
0,5·3,9 + 0,5r = ε
1·1,9 + 1r = ε
жауабы: r= 0,1 Ом; ε=2 В
 ЭҚК-і 12 В, ішкі кедергісі r=0,1 Ом ток көзі қысқаша тұйықталғанда ток күші
Берілгені:
шешуі:

ε  12 В
I
r=0,1 Ом .
r
12
I-?
I
 120 А
0,1
жауабы: І= 120 А
 Қандай да бір ток көзіне кезек-кезек қосылған кедергілері 3 және 12 Ом шамдар бірдей қуат
тұтынады. Ток көзінің ішкі кедергісін және тізбектің әр жағдайдағы ПӘК-ін табыңдар.
Берілгені:
шешуі:
R1  3 Ом
бірдей қуат
R2  12 Ом .
I12 R1  I 22 R2

r-?
бір ток көзіне I 
Rr
η1 - ?
η2 - ?
I1R1 + I1r = I2R2 + I2r
R2
I1  I 2
R1
R2
R1  r   R2  r
R1
r = 6 Ом
R1
R

100% 1  R  r 100%  33%
1
Rr
R2
2 
100%  67%
R2  r
жауабы: r = 6 Ом, η1 = 33%, η2 =67%
ІV. Сабақты бекіту:
Өз бетінше шығаруға арналған есептер: VІІ. 3 – жаттығу..........................................................
Сабақты қорытындылау:
V. Үйге берілетін тапсырма: ........................................................................................................
1. Тестпен жұмыс
VІІ.3- тест (шығарылу жолдарымен)
2. тақырыпқа байланысты материалдар табу, іздену
VI. Бағалау
8– сабақ
«
»«
» «20
»
Сабақ тақырыбы: 4. Өткізгіштерді аралас жалғау. Тізбек схемасы арқылы шығарылатын
есептер
Сабақтың мақсаты:
Оқушыларға өткізгіштерді қосудың барынша қарапайым және жиі кездесетін түрі тізбектей және
параллель қосуларды үйрету. Олардың ережелерін түсіндіру, формулаларды қатар қолдап, есептерін
шығару.
Болжамдап отырған нәтиже: тақырыпты толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Бекіту және білім, білік, дағдыларды дамыту
Сабақ әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, есептер шығару
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер:
- Формулалар
- Тақырыпқа байланысты есептер жинағы.
- Тақырыпқа байланысты тесттер жинағы.
Қосымша матреиалдар:
- Физика оқулықтары (8-,10-сыныптар)
- Есептер жинағы (әр түрлі әдебиеттер)
- Әдістемелік құралдар (Шың кітап және ҰБТ-ке дайындалуға арналған тесттер, т.б.)
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. .................................................................................
ІІІ. Жаңа сабақ:
Тақырып жоспары:
1. Кедергілерді жалғау
2. Конденсаторларды жалғау
3. Толық тізбек схемасы
4. Кирхгоф ережесі
Формулалары:
№
Физикалық шама
1
Өткізгіштерді тізбектеп жалғау
2
Өткізгіштерді параллель жалғау
3
Конденсаторларды тізбектеп жалғау
4
Конденсаторларды параллель жалғау
5
Кирхгофтың 1-ережесі
6
Кирхгофтың 1-ережесі
формуласы
«ЅІ» дегі
бірлігі
I = I1 = I2 = I3 =…= In
U=U1 +U2 +U3 +…+Un
R=R1 +R2 +R3 +…+Rn
I = I1 +I2 +I3 +…+In
U=U1=U2=U3=…=Un
1
1
1
1
1



 ... 
R R1 R2 R3
Rn
q = q1 = q2 = q3 =…= qn
U=U1 +U2 +U3 +…+Un
1
1
1
1
1



 ... 
С С1 С 2 С 3
Сn
1 1
1
U 1 : U 2 : U 3 : ... 
:
:
: ...
С1 С 2 С 3
U=U1=U2=U3=…=Un
q = q1 + q2 + q3 +…+ qn
С=С1 +С2 +С3 +…+Сn
q1 : q2 : q3 :…= С1 : С2 : С3 :…
 Іі   Ii
A
B
Ом
A
B
кіріс
шыгыс
   U
і
i
Ом
Кл
B
Ф
В
Кл
Ф
-
Есептер шығару үлгілері.
Суреттегі тізбекте барлық резисторлардың кедергілері бірдей 2 Ом-нан болса, тізбектегі жалпы
кедергі:
R1
U
R2
Берілгені:
R1 = R2= R3= R4= R5= R6  2 Ом
.
Rж - ?
Шешуі:
Суретте R4, R5, R6 тізбектей, R456  6 Ом;
R456, R3 параллель R3456  1,5 Ом
R1, R3456, R2 тізбектей Rж  2 + 1,5 + 2  5,5 Ом
жауабы: R= 5,5 Ом.
Резисторлардың кедергілері R1 = 2 Ом, R2 = 10 Ом, R3 = 15 Ом, R4 = 4 Ом, ал амперметрдің
көрсетуі 2 А болса, тізбектегі кернеу:
R2
R1
R4
N
М
А
Берілгені:
R1 = 2 Ом
R2 = 10 Ом
R3 = 15 Ом
R4 = 4 Ом
I 2 А
.
Uж - ?
R3
Шешуі:
тізбектеп жалғау
I = I1 = I2 = I3 =…= I
U=U1 +U2 +U3 +…+Un
параллель жалғау
U=U1=U2=U3=…=Un
I = I1 +I2 +I3 +…+In
U
I
R
Суретте R2, R3 параллель U23 = U2 = U3
R3 = 15 Ом, I3  2 А. болса, U3 = 30 В бұдан: U23 = 30 В.
R2 = 10 Ом, U2 = 30 В. болса, I2 = 3А бұдан: I23 = 5А
R1, R23, R4, тізбектей жалғанған Iж = I1 = I23 = I4 = 5 А бұдан:
U1 = Iж · R1 = 5 · 2 = 10 В
U4 = Iж · R3 = 5 · 4 = 20 В
Uж=U1 +U23 +U4 = 10 + 30 + 20 = 60 В
жауабы: Uж= = 60 В
Егер С1=С2=2 нФ, С3=6 нФ болса, конденсаторлар батареясының электр сыйымдылығы:
С1
Берілгені:
С3
С1 = С2 = 2 нФ
С3 = 6 нФ
.
С2
Сж - ?
Шешуі:
Суретте С1, С2 параллель, С12  С 1+ С2 2+24 нФ.
1
1
1
С23, С3 тізбектей 
; Сж  2,4 нФ.

С С12 С3
жауабы: C=2,4 нФ.
Тізбек ЭКҚ-і 7,5 В және ішкі кедергісі 0,3 Ом болатын ток көзіне және өзара параллель
қосылаған. R1=3 Ом және R2=2 Ом кедергілерден тұрады. Екінші өткізгіштегі ток күшін табу
керек.
r
ε
R1
R2
Берілгені:
ε = 7,5 В
r = 0,3 Ом
R1 = 3 Ом
R2 = 2 Ом
I2 - ?
Шешуі:
параллель жалғау
U=U1=U2=U3=…=Un (1)
I = I1 +I2 +I3 +…+In (2)
(3)
1
1
1
1
1



 ... 
R R1 R2 R3
Rn
U
R
U
I
Rж
I

Rr

I
r
I
(4)
(3) формуладан Rж = 0,24 Ом табамыз
(4) формуланы былай жазамыз:
U


Rж r
бұдан,
U
R

7.5  0.24
 6B
0.3
r
(2) формуланы есепке алып,
U
6
I2 
  3A
R2 2
жауабы: І=3 А
ІV. Сабақты бекіту:
Өз бетінше шығаруға арналған есептер: VІІ.4 – жаттығу..........................................................
Сабақты қорытындылау:
V. Үйге берілетін тапсырма: ...............................................................................................
1. Тестпен жұмыс
VІІ.4- тест (шығарылу жолдарымен)
2. Тақырыпқа байланысты материал іздеу
VI. Бағалау
9– сабақ
« » « » «20
ж
»
Сабақ тақырыбы: 5. Тұрақты токтың жұмысы мен қуаты
Сабақтың мақсаты:
1. Оқушыларға электр тогының энергия тасуы және ол энергияның кез келген түріне
айналуының маңыздылығы, электр приборларының қуаты туралы меңгерту. Ток жұмысы, қуаты
формулаларын келтіріп, есептерін шығару
Болжамдап отырған нәтиже: тақырыпты толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Бекіту және білім, білік, дағдыларды дамыту
Сабақ әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, есептер шығару
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер:
- Формулалар
- Тақырыпқа байланысты есептер жинағы.
- Тақырыпқа байланысты тесттер жинағы.
Қосымша матреиалдар:
- Физика оқулықтары (8-,10-сыныптар)
- Есептер жинағы (әр түрлі әдебиеттер)
- Әдістемелік құралдар (Шың кітап және ҰБТ-ке дайындалуға арналған тесттер, т.б.)
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. ...........................................................................................
ІІІ. Жаңа сабақ:
Тақырып жоспары:
1. Токтың қауты
2. Токтың жұмысы
Формулалары:
№
Физикалық шама
1
2
Токтың қуаты
Токтың жұмысы
формуласы
«ЅІ» дегі
бірлігі
Р = IU
А = IUt
Вт
Дж
Келтіру формулалары:
- Механикада қуат есептеу P 
A
t
U
пайдаланып мыналарды алуға болады:
R
U2
P  IU 
 I 2R
R
U
-Токтың жұмысын есептеуде де Ом формуласы I 
пайдаланып мыналарды алуға болады:
R
U2
A  P  t  IUt 
t  I 2 Rt
R
- Өткізгіштен ток өткенде оның жылулық әсері байқалады – бұл құбылыс Джоуль –Ленц заңы деп
аталады:
Q  I 2 Rt
- Токтың қуатын есептеуде Ом формуласы I 
Есептер шығару үлгілері.
Қуаты 3 кВт-ға тең қозғалтқыш 5 с ішіндегі атқаратын жұмысы
Берілгені:
шешуі:
A
Р  3·103 Вт
P
t
t5с .
А-?
А = 3·103·5 = 15·103Дж
жауабы: А= 15 кДж
Кедергісі 10 Ом электр пеші айнымалы ток генераторынан қоректенеді. Егер ток күші 10 А болса,
онда пеште 1 сағатта бөлінетін жылу мөлшері:
Берілгені:
шешуі:
R  10 Ом
Q  I 2 Rt
I  10 А
t5с
.
Q = 102·10·3600 = 3,6·106 Дж
Q-?
Q = Е = 3,6·106 = 1 кВт ·сағ
жауабы: Q= 3,6·106 Дж
Физикадан деңгейлік есептер шығару.№298,299,300
ІV. Сабақты бекіту:
Физикалық диктант.
Электр тогының жұмысы..............
Электр тогының қуаты......................
Токты қандай әріппен белгілейді ?
Қуаттың өлшем бірлігі..................................................................
Сабақты қорытындылау:
V. Үйге берілетін тапсырма: ................................................................................................
1. Тестпен жұмыс
VІІ.5- тест (шығарылу жолдарымен)
2. Термодинамика тарауының тақырыптарының оқушыларға бөліп беру
VI. Бағалау
10– сабақ
« » « » «20
»
Сабақ тақырыбы: Тұрақты ток заңдары тарауын қорытындылау
Сабақтың мақсаты:
Оқушылардың тұрақты ток заңдары тарауынан алған білімдерін саралай отырып, бір жүйеге келтіру,
қорытындылау
Болжамдап отырған нәтиже: тарауды толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Білімді сынақ сабағы
Сабақ әдісі: Түсіндіру, баяндау, есептер шығару.
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер: Қажетті қағаздар
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
 Оқушыларды түгелдеу
 Тарау жоспарын және формулаларын тақтаға іліп қою
1.
2.
3.
4.
5.
Тарау жоспары:
Ток күші. Кедергі
Өткізгіштерді аралас жалғау
Толық тізбек үшін Ом заңы
Өткізгіштерді аралас жалғау. Тізбек схемасы арқылы шығарылатын есептер
Тұрақты токтың жұмысы мен қуаты
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. Әр оқушы тарау бойынша өздері дайындап келген тақырыптарды
қорғап, есептерін шығарады
ІІІ. Қорытындылау: «Білімнің басы бейнет, түбі зейнет» оқушылардың білімін бағалау
ІV. Үйге берілетін тапсырма: оқушы жыл бой өтілген тақырыптарға байланысты тақырып таңдап
қысқаша баяндама жасау
Нәтиже:..........................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
Тұрақты ток заңдары формулалары:
№
Физикалық шама
формуласы
1
Ток күші
2
Ом заңы
q
t
U
I
R
3
Кедергінің тегіне байланысы
4
5
Кедергінің температураға
байланысы
Өткізгіштерді тізбектеп жалғау
6
Өткізгіштерді параллель жалғау
7
Конденсаторларды тізбектеп жалғау
8
Конденсаторларды параллель жалғау
9
Электр қозғаушы күш
10
Толық тізбек үшін Ом заңы
11
Қысқа тұйықталу тогы
12
Толық тізбектің ПӘК-і
(кедергі)
Толық тізбектің ПӘК-і
(ЭҚК)
13
14
Кирхгофтың 1-ережесі
15
Кирхгофтың 1-ережесі
I
«ЅІ» дегі
бірлігі
А
А
l
S
R  R0 1  t 
Ом
I = I1 = I2 = I3 =…= In
U=U1 +U2 +U3 +…+Un
R=R1 +R2 +R3 +…+Rn
A
B
Ом
R
I = I1 +I2 +I3 +…+In
U=U1=U2=U3=…=Un
1
1
1
1
1



 ... 
R R1 R2 R3
Rn
q = q1 = q2 = q3 =…= qn
U=U1 +U2 +U3 +…+Un
1
1
1
1
1



 ... 
С С1 С 2 С 3
Сn
1 1
1
U 1 : U 2 : U 3 : ... 
:
:
: ...
С1 С 2 С 3
U=U1=U2=U3=…=Un
q = q1 + q2 + q3 +…+ qn
С=С1 +С2 +С3 +…+Сn
q1 : q2 : q3 :…= С1 : С2 : С3 :…
А
 б
q

I
Rr

I
r
R

100%
Rr
U
  100%

 Іі   Ii
кіріс
шыгыс
   U
і
i
Ом
A
B
Ом
Кл
B
Ф
В
Кл
Ф
В
А
А
-
16
Токтың қуаты
Р = IU
Вт
17
Токтың жұмысы
А = IUt
Дж
11 – сабақ
« » « »
Сабақ тақырыбы: ЭЛЕКТР ЖӘНЕ МАГНЕТИЗМ
1. Магнит өрісі
Сабақың мақсаты:
Оқушыларға электр токтарының өзара әсерін жүзеге асыратын, электр тогы тудыратын өріс –
магнит өрісі жайлы меңгерту. Магнит өрісінің өткізгішке және зарядқа әсерлерін, өрістің бағытын
анықтауды үйрету және формулаларын қолдап есептерін шығару.
Болжамдап отырған нәтиже: тақырыпты толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Бекіту және білім, білік, дағдыларды дамыту
Сабақ әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, есептер шығару
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер: Формулалар
- Тақырыпқа байланысты есептер жинағы.
- Тақырыпқа байланысты тесттер жинағы.
Қосымша матреиалдар:
- Физика оқулықтары (8-,10-сыныптар)
- Есептер жинағы (әр түрлі әдебиеттер)
- Әдістемелік құралдар (Шың кітап және ҰБТ-ке дайындалуға арналған тесттер, т.б.)
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. ..........................................................................................
ІІІ. Жаңа сабақ:
Тақырып жоспары:
1. Магнит өрісі күш сызықтары
2. Ампер күші
3. Магнит өрісінде тогы бар контур
4. Магнит өрісіндегі күш моменті
5. Лоренц күші
6. Заттардағы магнит өрісі
Формулалары:
№
Физикалық шама
формуласы
«ЅІ» дегі
бірлігі
1
2
3
4
5
Ампер күші
Магнит ағыны
Магнит өрісіндегі күш моменті
Лоренц күші
Магнит өтімділік
ҒА  ВІΔl·sinα
Ф  В·S·соsα
М  NВISsinα
ҒЛ  Вυq·sinα
В

В0
Н
Вб
Н·м
Н
-
Шамалардың белгіленуі:
В – магнит өрісінің индукциясы (Тл)
Δl – өткізгіш ұзындығы (м)
S – магнит өрісіндегі жазық дененің бетінің ауданы (м2)
α – контур жазықтығымен магнит өрісінің индукция векторы арасындағы бұрыш
q – бөлшек заряды (Кл)
υ – заряд жылдамдығы (м/с)
В0 – вакуумдегі магнит өрісінің индукциясы (Тл)
Келтіру формулалары:
- Ампер күшінің моменті:
М  N·F·b = NВISsinα
- Лоренц күшін Ньютонның екінші заңымен байланыстырсақ; mац  Вυq·sinα
Мұндағы ац – зарядталған бөлшектің центрге тартқыш үдеуі, оны төмендегідей түрлері бар
2
4 2 R
; aц 
; aц  4 2 2 R
aц 
2
T
R
Есептер шығару үлгілері.
Индукциясы 0,4 Тл біртекті магнит өрісіне перпендикуляр орналасқан актив ұзындығы 0,5 м
өткізгішке 2 Н күш әсер еткенде, ондағы ток күші
Берілгені:
шешуі:
В  0,4 Тл
ҒА  ВІΔl·sinα
F
2
l = 0,5 м
I

 10 A
F2Н
.
Bl sin  0.4  0.5  1
І-?
жауабы: І=10 А
Ауданы 100 см2 контур индукциясы 2 Тл біртекті магнит өрісінде орналасқан. Контур жазықтьғы
индукция векторына перпендикуляр болса, контурдан өтетін магнит ағыны
Берілгені:
шешуі:
-4 2
S  100·10 м
Ф  В·S = 2·10-2 = 0,02 Вб
В  2 Тл
.
Ф-?
жауабы: Ф=0,02 Вб.
Индукциясы 0,05Тл біртекті магнит өрісіне қойылған қабырғалары 10 см, 5 см 200 орамнан
тұратын катушкадағы ток күші 2 А болса өрістің оған әсер ететін ең үлкен айналдырушы моменті
Берілгені:
шешуі:
-2
В  5·10 Тл
М = F·d
-1
l  10 м
FА  ВIlsinα
d  5·10-2 м
М = NВIldsin900 = NВISsin900
N  200
М = 2·102·5·10-2·2·10-1·5·10-2·1 = 10-1 Н·м
I2А
α = 900
.
М -?
жауабы: М = 0,1 Н·м
Индукциясы 0,4 Тл-ға тең магнит өрісіндегі 2· 104 км/с жылдамдықпен индукция сызық-тарына
перпендикуляр қозғалып келе жатқан протонға әсер ететін күш (qр=1,6·10-19 Кл)
Берілгені:
шешуі:
В  4·10-1 Тл
ҒЛ  Вυq·sinα
7
υ  2·10 м/с
ҒЛ  4·10-1· 2·107·1,6·10-19 ·1 = 12,8·10-13Н
-19
q  1,6·10 Кл.
α = 900
.
Ғ -?
жауабы: F=1,28 пН
Индукциясы 0,5 Тл магнит өрісінде протон қозғалады. Протонның айналу жиілігі (m р=1,67·10-27
кг; е=1,6·10-19 Кл)
Берілгені:
шешуі:
-1
Fл  Bq   Be 2R 
В  5·10 Тл
-27
mр=1,67·10 кг
2R 2
2
-19
F

ma

m

m
е  1,6·10 Кл.
.
R
R
Ғ -?
m4 2 2 R 2
Be 2R 
R
Be
5  10 1  1.6  10 19


 0.76  107 c 1
27
2m 2  3.14  1.67  10
жауабы: ν7,6·106 с-1
ІV. Сабақты бекіту: есептер шығару: 1 – жаттығу..........................................................
V. Үйге берілетін тапсырма: ..................................................................
1. Тестпен жұмыс
1- тест (шығарылу жолдарымен)
2. тақырыпқа байланысты материалдар табу, іздену
VI. Бағалау
Тексерілді :
21.11.2019 ж
12 – сабақ
« » « » «20
»
Сабақ тақырыбы: VІІІ. 2. Электромагниттік индукция құбылысы
Сабақтың мақсаты:
1. Оқушыларға электромагниттік индукция – уақыт бойынша өзгеретін магнит өрісі электр
өрісін, ал өзгермелі электр өрісі магнит өрісін тудыратыны жайлы түсінік беру.
Болжамдап отырған нәтиже: тақырыпты толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Бекіту және білім, білік, дағдыларды дамыту
Сабақ әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, есептер шығару
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер:
- Формулалар
- Тақырыпқа байланысты есептер жинағы.
- Тақырыпқа байланысты тесттер жинағы.
Қосымша матреиалдар:
- Физика оқулықтары (10-,11-сыныптар)
- Есептер жинағы (әр түрлі әдебиеттер)
- Әдістемелік құралдар (Шың кітап және ҰБТ-ке дайындалуға арналған тесттер, т.б.)
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау................................................................................
ІІІ. Жаңа сабақ:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Тақырып жоспары:
Электромагниттік индукция. Ленц ережесі
Магнит ағынының өзгеру жылдамдығы
Контурдан өтетін магнит ағыны
Соленоидтағы ЭҚК
Магнит өрісіндегі өткізгіштің ЭҚК-і
Магнит өрісі энергиясы
Формулалары:
№
Физикалық шама
1
2
3
4
5
Контурдан өтетін магнит ағыны
Магнит ағының өзгеру жылдамдығы
(ЭҚК)
Соленоидтағы ЭҚК
Магнит өрісіндегі өткізгіштің ЭҚК-і
Магнит өрісі энергиясы
Шамалардың белгіленуі:
L – катушка индуктивтілігі (Гн)
Ν– катушкадағы орам саны
формуласы
«ЅІ» дегі
бірлігі
Ф  LI
Ф
i  
t
N Ф
i 
t
ε = υВlsinα
Вб/с
Вб
W 
L I2
2
В
В
Дж
Келтіру формулалары:
- Электр қозғаушы күштің бағыты магнит өрісі индукция векторына қарама- қарсы:
Ф
i  
t
Есептер шығару үлгілері.
Ток күші 2 А, магнит ағыны 4 Вб контурдың индуктивтілігі
Берілгені:
шешуі:
І2А
Ф = LI
Ф 4
Ф  4 Вб
.
L
  2 Гн
L-?
I
2
жауабы:
L = 2 Гн
Индуктивтілігі 0,4 Гн орамдағы ток күші 0,02 с ішінде 5 А-ге бірқалыпты өзгерсе, өздік
индукцияның ЭҚК-і
Берілгені:
шешуі:
-1
L  4 ·10 Гн
Ф LI
i  
t  2·10-2 с
t
t
I5А
.
4  101  5
ε-?
i 
 102 B
2
2  10
жауабы:
ε=100 В
Индукциясы 8 мТл біртекті магнит өрісінде, магнит индукциясы векторына 300 бұрыш жасай 5
м/с жылдамдықпен орын ауыстырған, актив бөлігінің ұзындығы 0,25 м өткізгіштің индукциясы
ЭҚК-і
Берілгені:
шешуі:
А Fl
В  8 Тл.
 
 Bl  sin 
0
α  30
q
q
1
υ  5 м/с
  8  10 3  0,25  5   5  10 3 В
l  0,25 м
2
ε -?
жауабы: ε=5 мВ
Магнит өрісінің энергиясы 4 есе кемігенде, осы контурдағы ток күші
Берілгені:
шешуі:
W1  W
L I2
W

W
2
W2 
4
2W
L I12
L I12
L 2
W

W

І2 - ?
1
I1
2
2
2
2
W
W L I1
L I2
L 2
W2 

2I 2
4
2
2
2W
W
 2
I 12
2I2
I1
I2 
2
жауабы: 2 есе кемиді
ІV. Сабақты бекіту:
Өз бетінше шығаруға арналған есептер: VІІІ. 2 – жаттығу
Сабақты қорытындылау:
V. Үйге берілетін тапсырма: .........................................................................
1. Тестпен жұмыс
VІІІ.2- тест (шығарылу жолдарымен)
2. тақырыпқа байланысты материалдар табу, іздену
VI. Бағалау
13– сабақ
« » « » «20
»
Сабақ тақырыбы: 3 Әр түрлі ортадағы электр тогы
Сабақтың мақсаты:
Оқушыларға электр тогының қатты, сұйық және газ тәрізді денелер өткізуі туралы түсіндіру. Олардың
бірі –бірінен айырмашылықтарын ұқтыру және сұрақтарына жауап беріп, есептерін шығару.
Болжамдап отырған нәтиже: тақырыпты толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Бекіту және білім, білік, дағдыларды дамыту
Сабақ әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, есептер шығару
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер:
- Формулалар, Менделеев кестесі.
- Тақырыпқа байланысты есептер жинағы.
- Тақырыпқа байланысты тесттер жинағы.
Қосымша матреиалдар:
- Суреттер, кестелер (тығыздық, жылусыйымдылық, отын жану, балқу, булану, т.б)
- Физика оқулықтары (8-,10-сыныптар)
- Есептер жинағы (әр түрлі әдебиеттер)
- Әдістемелік құралдар (Шың кітап және ҰБТ-ке дайындалуға арналған тесттер, т.б.)
Сабақ барысы:
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын сұрау: ......................................................................................
III. Жаңа сабақты түсіндіру
Тақырып жоспары:
1. Металдардағы электр тогы
2. Электролиттердегі электр тогы
3. Вакуумдегі және газдардағы электр тогы
4. Шалаөткізгіштердегі электр тогы
Формулалары:
№
Физикалық шама
1
Фарадей заңы
2
Пропорционалдық коэффициент
формуласы
«ЅІ» дегі
бірлігі
m=kq
кг
k
1 M
eN A n
Мұндағы:
е – электрон заряды (Кл)
ΝА– Авогардро тұрақтысы ΝА=6,02·1023
k тұрақтысы заттың молярлық массасы мен валенттілігіне байланысты
М – Салыстырмалы молярлық масса (кесте)
n – валенттілік (кесте)
Есептер шығару үлгілері.
кг/Кл
 Электролитте 1 А ток күші өткен кезде катодта 0,85 г зат бөлініп шықты. Ерітіндіден ток 2 сағ
бойы өткен кезде заттың электрохимиялы эквивалентін анықта
Берілгені:
шешуі:
І1А
m = kq = kIt
m = 0,85·10-3 Кг
m
8.5  104
k


 1,1  10 7 кг / Кл
3
t = 7200 с
.
It 1  7.2  10
k-?
жауабы: k= 1,110-7 кг/Кл.
 Хлордың атомдық массасы 35,453 г/моль, валенттілігі 1-ге тең. Хлордың электрохимиялық
эквиваленті: (е=1,610-19 Кл, NА=6,021023 моль-1)
Берілгені:
шешуі:
-3
МСl = 35.45310 кг/моль
1 M
k
n=1
eN A n
е=1,610-19 Кл
NА=6,021023 моль-1.
35,453  103
k

 3,68  10 7 кг / Кл
k-?
1,6  1019  6,02  1023  1
жауабы:
k=3,6710-7 кг/Кл.
ІV. Сабақты бекіту:
Өз бетінше шығаруға арналған есептер: VІІІ.3 – жаттығу.......................................................
Сабақты қорытындылау: Таңдаған мамандықтарын тақырыппен байланыстыру
V. Үйге берілетін тапсырма: .......................................................................
1. Тестпен жұмыс
VІІІ.3- тест (шығарылу жолдарымен)
2. Тақырыпқа қажетті материалдар табу, іздену
VI. Бағалау
14 – сабақ
«
»«
» «20
»
Сабақ тақырыбы: Электр және магнетизм тарауын қорытындылау
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Оқушылардың электр және магнетизм тарауынан алған білімдерін саралай отырып,
бір жүйеге келтіру, қорытындылау
Дамытушылық: Оқушылардың ойлау, салыстыра білу қабілетін, пәнге деген қызығушылығын
дамыту. Табиғат пен өмірдегі құбылыстарды түсіне білетін, әдептілік ережелерді бойына сіңірген,
шығармашылық қабілеті дамыған жеке тұлға тәрбиелеу
Болжамдап отырған нәтиже: тарауды толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Білімді сынақ сабағы
Сабақ әдісі: Түсіндіру, баяндау, есептер шығару.
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер: Қажетті қағаздар
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
 Оқушыларды түгелдеу
 Тарау жоспарын және формулаларын тақтаға іліп қою
Тарау жоспары:
1. Магнит өрісі
2. Электромагниттік индукция құбылысы
3. Әр түрлі ортадағы электр тогы
Электр және магнетизм формулалары:
№
Физикалық шама
формуласы
1
Ампер күші
ҒА  ВІΔl·sinα
«ЅІ» дегі
бірлігі
Н
2
Магнит ағыны
Ф  В·S·соsα
Вб
М  NВISsinα
Н·м
ҒЛ  Вυq·sinα
Н
3
Магнит өрісіндегі күш моменті
4
Лоренц күші
5
Магнит өтімділік
6
Магнит ағының өзгеру
жылдамдығы
(ЭҚК)

i  
В
В0
Ф
t
Вб/с
7
8
9
Контурдан өтетін магнит ағыны
Соленоидтағы ЭҚК
Магнит өрісіндегі өткізгіштің ЭҚК-і
10
Магнит өрісі энергиясы
11
Фарадей заңы
12
Пропорционалдық коэффициент
Ф  LI
Вб
N Ф
t
ε = υВlsinα
В
LI
2
m=kq
Дж
i 
W 
k
1 M
eN A n
В
кг
кг/Кл
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. Әр оқушы тарау бойынша өздері дайындап келген тақырыптарды
қорғайды. есептерін шығарады
ІІІ. Қорытындылау: «Білімнің басы бейнет, түбі зейнет» оқушылардың білімін бағалау
ІV. Үйге берілетін тапсырма:
Нәтиже:..........................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
15– сабақ
« » « » «20
»
Сабақ тақырыбы: ІХ. МЕХАНИКАЛЫҚ ТЕРБЕЛІСТЕР МЕН ТОЛҚЫНДАР
ІХ. 1. Тербелмелі қозғалыс
Сабақтың мақсаты:
1. Оқушыларға тербелмелі қозғалыс және оларды сипаттайтын шамалар, шамалардың бірбірімен байланысы жайында түсінік беру, формулаларын қолдап, есептер шығару
2. Шығармашылық қабілетін дамыту.
3.Еңбекке баулу, имандылыққа, іззеттілікке тәрбиелеу.
Болжамдап отырған нәтиже: тақырыпты толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Бекіту және білім, білік, дағдыларды дамыту
Сабақ әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, есептер шығару
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер:
- Формулалар
- Тақырыпқа байланысты есептер жинағы.
- Тақырыпқа байланысты тесттер жинағы.
Қосымша матреиалдар:
- Физика оқулығы (9-сынып)
- Есептер жинағы (әр түрлі әдебиеттер)
- Әдістемелік құралдар (Шың кітап және ҰБТ-ке дайындалуға арналған тесттер, т.б.)
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. ........................................................................................
ІІІ. Жаңа сабақ:
Тақырып жоспары:
1. Тербеліс периоды
2. Тербеліс жиілігі
3. Период пен жиілік арасындағы байланыс
4. Тербелістің циклдік жиілігі
Формулалары:
№
Физикалық шама
1
2
3
Тербеліс периоды
Тербеліс жиілігі
Период пен жиілік байланысы
формуласы
t
N
N

t
1
Т
Т

«ЅІ» дегі
бірлігі
с
с-1, Гц
с
4
5
Жиілік пен период байланысы
Тербелістің циклдік жиілігі


2
T
;
1
Т
с-1, Гц
рад/с
  2
Мұндағы:
Ν – тербелістер саны
Келтіру формулалары:
Циклдік жиілікті тербеліс периоды арқылы келтіру
2 2 2N



t
T
t
N
Циклдік жиілікті тербеліс жиілігі арқылы келтіру
N 2N
  2  2  
t
t
Есептер шығару үлгілері.
Оқушылар жасаған эксперимент бойынша математикалық маятник 4 с-та 2 тербеліс жасаған.
Тербеліс периоды
Берілгені:
шешуі:
t4с
t
4
Т    2с
N2
.
N 2
Т-?
жауабы: Т= 2 с.
Маятник 2 с ішінде 24 тербеліс жасаған. Маятниктің жиілігі
Берілгені:
шешуі:
N 24
t2с
 
 12с 1
N  24
.
t
2
ν-?
жауабы: ν= 12 Гц.
МГц жиілікте жұмыс істейтін радиоқабылдағыш толқынының периоды
Берілгені:
шешуі:
6
1
1
ν  10 Гц .
Т 
 1  10  6 с
6
Т-?
 1  10
жауабы:
Т= 1·10-6 с
Тербелмелі қозғалыста тербеліс жиілігі 5 с-1 болса, оның циклдік жиілігі
Берілгені:
шешуі:
-1
ν5с
.
ω = 2πν = 2·3,14·5 = 31,4 рад/с
ω-?
жауабы:
ω= 31,4 рад/с
8π рад бұрыштық жылдамдықпен айналған маховиктің 1000 айналымды жасайтын уақыты
Берілгені:
шешуі:
2 2N
ω  8π рад/с


N  1000
.
T
t
t-?
2N 2  103
t

 250c

8
жауабы: t= 250 с
ІV. Сабақты бекіту:
Өз бетінше шығаруға арналған есептер: ІХ. 1 – жаттығу..........................................................
Сабақты қорытындылау:
V. Үйге берілетін тапсырма: ......................................................................
1. Тестпен жұмыс
ІХ.1- тест (шығарылу жолдарымен)
2. тақырыпқа байланысты материалдар табу, іздену
VI. Бағалау
16 – сабақ
« » « » «20
»
Сабақ тақырыбы: ІХ. 2. Математикалық және серіппелі маятниктер
Сабақтың мақсаты:
1. Оқушыларға тербелмелі денелердің бір түрі математикалық және серіппелі маятниктер
тербелістері жайлы әңгімелеу, олардың формулаларын қолдап есептер шығару.
2. Өз бетінше жұмыс дағдыларын қалыптастыру, логикалық ойлау қабілетін дамыту.
3.Имандылыққа, іззеттілікке тәрбиелеу.
Болжамдап отырған нәтиже: тақырыпты толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Бекіту және білім, білік, дағдыларды дамыту
Сабақ әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, есептер шығару
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер:
- Формулалар
- Тақырыпқа байланысты есептер жинағы.
- Тақырыпқа байланысты тесттер жинағы.
Қосымша матреиалдар:
- Физика оқулығы (9 - сынып)
- Алгебра оқулықтары (9-сынып. Тригонометрия элементтері тарауы)
- Есептер жинағы (әр түрлі әдебиеттер)
- Әдістемелік құралдар (Шың кітап және ҰБТ-ке дайындалуға арналған тесттер, т.б.)
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. .....................................................................................
ІІІ. Жаңа сабақ:
Тақырып жоспары:
1. Математикалық маятниктің тербелісі
2. Серіппелі маятниктің тербелісі
3. Маятниктер тербелісіндегі энергия өзгеруі
№
Формулалары:
Физикалық шама
1
Математикалы маятник периоды
2
Математикалы маятник циклдік жиілігі
формуласы
l
g
Т  2

g
l
«ЅІ» дегі бірлігі
с
рад/с
3
Серіппелі маятник периоды
4
Серіппелі маятник циклдік жиілігі
Т  2

с
k
m
k
m
рад/с
Шамалардың белгіленуі:
Математикалық маятник тербелісі
А = хm – тербеліс амплетудасы (м)
(тепе-теңдік күйінен ең үлкен ығысуы)
l = математикалық маятник ұзындығы (м)
l
хm
Серіппелі маятник тербелісі
А = хm – тербеліс амплетудасы (м)
m – серіппеге ілінген жүктің массаксы (кг)
k – серіппе қатаңдығы (Н/м)
хm
хm
Келтіру формулалары:
 Математикалық маятник тербелісінде кинетикалық энергия мен потенциалдық энергиялар бірбіріне айналып отырады. Бұл өзгерісті механикалық жұмыс жасау деп атайды.
m 2
Кинетикалық энергиясы Е к 
2
Потенциалдық энергиясы Е п  Fxm
 Серіппелі маятник тербелісінде де солай
m 2
Кинетикалық энергиясы Е к 
2
kx 2
Потенциалдық энергиясы Е к  m
2
 Егер математикалық маятник лифтіде а үдеумен жоғары көтерілсе(төмен түссе), онда тербеліс
периоды
l
l
Т  2
( Т  2
)
ga
g a
Есептер шығару үлгілері.
Ұзындығы l= 4,9 м математикалық маятниктің периоды (g=10 м/с2)
Берілгені:
шешуі:
l
Т  2
l = 4,9 м
g
g  10 м/с2
.
Т -?
4,9
 4,396с
10
жауабы: Т=4,4 с.
Т  2  3,14
5
Гц математикалық маятниктің ұзындығы (g=10 м/с2)
2
Берілгені:
шешуі:
l
5
Т  2
ν
Гц
g
2
Жиілігі
g  10 м/с2
.

1

T
1
l
g
2

g
2 l
l -?
l
g
10
 0.4 м
2
 5 
4  
 2 
жауабы: l= 40 см
4 
2
2

2
Ұзындығы 60 см математикалық маятник жібін 45 см-ге кемітсек, оның тербеліс периоды
Берілгені:
шешуі:
l
Т  2
l1 = 0,6 м
g
l2 = 0,45 м
ΔТ - ?
.
Т~ l
0,6 → 100%
0,45 → l2
0,45  100
х
 75%
0,6
Демек 75% болса, 25%-ға қысқарған. Оны l2 = 0,25l1 деп алуға болады.
Т 1 ~ l және Т 2 ~ l 2 ~ 0.25l 1 ~ 0.5 l
Т  T1  T1  l  0.5 l  0.5 l
жауабы: 50%-ға кемиді
Серіппеге жүк ілгенде, ол 4 мм ұзындыққа созылады. Серіппелі маятниктің тербеліс периоды
(g=10 м/с2)
Берілгені:
шешуі:
2
k
х  4·10-3 м
және  

Т
m
g  10 м/с.
Ғ = kx = mg бұдан,
mg
k
Т-?
x
екенін ескеріп, мынаны алмыз

g
x
g 2

x
T
бұдан,
2
2

 0.04c
g 50
x
жауабы: Т=0,04πс
T
ІV. Сабақты бекіту:
Өз бетінше шығаруға арналған есептер: ІХ. 2 – жаттығу..........................................................
Сабақты қорытындылау:
V. Үйге берілетін тапсырма: ..............................................................
1. Тестпен жұмыс
ІХ. 2- тест (шығарылу жолдарымен)
2. тақырыпқа байланысты материалдар табу, іздену
VI. Бағалау
17 – сабақ
« » « » «20
»
Сабақ тақырыбы: ІХ. 3. Гармоникалық тербелістер
Сабақтың мақсаты:
1. Оқушыларға ығысуға пропоционал және оған қарама-қарсы бағытталған күштің әрекетінен
болатын механикалық тербелістер жайлы меңгерту. Математикадағы тригонометрия элементтерін
қолдап есептер шығару.
2. Өз бетінше жұмыс істеу, шығармашылық қабілетін дамыту.
3.Имандылыққа, іззеттілікке тәрбиелеу.
Болжамдап отырған нәтиже: тақырыпты толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Бекіту және білім, білік, дағдыларды дамыту
Сабақ әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, есептер шығару
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер:
- Формулалар
- Тақырыпқа байланысты есептер жинағы.
- Тақырыпқа байланысты тесттер жинағы.
Қосымша матреиалдар:
- Физика оқулығы (9 - сынып)
- Алгебра оқулықтары (9-сынып. Тригонометрия элементтері тарауы)
- Есептер жинағы (әр түрлі әдебиеттер)
- Әдістемелік құралдар (Шың кітап және ҰБТ-ке дайындалуға арналған тесттер, т.б.)
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. ................................................................
ІІІ. Жаңа сабақ:
Тақырып жоспары:
1. Гармониялық тербелісті сипаттайтын шамалар
2. Гармониялық тербеліс теңдеуі
3. Тербелмелі қозғалыстың жылдамдығы
4. Тербелмелі қозғалыстың үдеуі
5. Тербелісте энергия
6. Тербеліс кезінде әсер күші
Формулалары:
№
Физикалық шама
Гармониялық тербеліс теңдеуі
(синусоидалы)
Гармониялық тербеліс теңдеуі
(косинусоидалы)
Тербелмелі қозғаылыстың жылдамдығы
Тербелмелі қозғаылыстың үдеуі
Тербелетін дене кинетикалық энергиясы
1
2
3
4
5
Термелетін денеге ісер етуші күш
өзгерісі
Шамалардың белгіленуі:
6
4
хm
2
«ЅІ» дегі
бірлігі
х = хmsin(ωt + φ0)
м
х = хmсоs(ωt + φ0)
м
υ = х/ = хmωсоs(ωt + φ0)
а = υ/ = х// = - хmω2sin(ωt + φ0)
м/с
м/с2
Дж
Ек 
mA2  2 cos 2 t   0 
2
Ғ(t)= |m·Аω2соsωt|
0
-2
2
4
6
8
10 12
Н
Суретте А = хm – тербеліс амплитудасы (м)
(тепе-теңдік күйінен ең үлкен ығысуы)
Т = тербеліс периоды (с)
(екі өркеш аралығы)
Т
х, м
формуласы
t,с
-4
Тригонометрия элементтері
1 – синусоидалы тербеліс графигі (у осьінің жаймасының өзгерісін анықтайды)
2 – косинусоидалы тербеліс графигі (х осьінің жаймасының өзгерісін анықтайды)

Косинусоидалы тербеліс синусоидалы тербелістен
шамаға озып жүреді
2
Есептер шығару үлгілері.
Суретте математикалық маятниктің тербелісінің графигі келтірілген. Осы тербелісінің теңдеуі
х, м
0,2
0,1
0
Берілгені: суреттен
хm  0,2 м
Т4с
φ0 – жоқ
.
х(t) - ?
1
2
3
4
5
t,с
шешуі:
график синусоидалы
х = хmsin(ωt + φ0)
2
t
T
2

х  0,2 sin
t  0,2 sin t
4
2
х  хm sin t  xm sin
жауабы:
х= 0,2sin

t
2
Математикалық маятниктің қозғалыс теңдеуі x=0,1соs(2t +π/4) . Маятниктің ұзындығы
Берілгені: теңдеуден
шешуі:
l
x=0,1соs(2t +π/4)
Т  2
g
ω  2 рад/с
2
2
g  9,8 м/с
.
T g
l
l-?
4 2
2
2 2

Т 

 с
формуладан
T

2
T 2 g  2 g 9.8
l


 2.45 м
4 2 4 2
4
жауабы: l=2,45 м.
Материалдық нүктенің гармониялық тербелісінің теңдеуі х=0,02соs(πt+ πt/2), материал-дық
нүктенің максимал жылдамдығының модулі
Берілгені: теңдеуден
шешуі:
х=0,02соs(πt+ πt/2)
υ = х/ = - хmωsіп(ωt + φ0) =- υmsіп(ωt + φ0)
ω = π рад/с
υ = х/ = - 0,02·πsіп(πt + πt/2)
хm = 0,02 м .
υm = |- 6,28·10-2| = 6,28·10-2 м/с
|υm | - ?
жауабы: υm= 6,28·10-2 м/с
Массасы 2 кг серіппеге ілінген жүктің қозғалыс заңының теңдеуі берілген: х=0,1соs2t.
Серіппедегі серпінділік күшінің өзгеріс заңдылығы:
Берілгені:
шешуі:
m  2 кг
Ғ = mа
х=0,1соs2t
а = х// = - хmω2соs(ωt + φ0)
φ0 – жоқ
.
Ғ(t) = m(х//) = 2·(-0,1·22соs2t )= - 0,8соs2t
Ғ(t) - ?
жауабы: Ғ(t)= - 0,8соs2t.
ІV. Сабақты бекіту:
Өз бетінше шығаруға арналған есептер: ІХ. 3 – жаттығу..........................................................
Сабақты қорытындылау:
V. Үйге берілетін тапсырма: ....................................................................................
1. Тестпен жұмыс
ІХ. 3- тест (шығарылу жолдарымен)
2. тақырыпқа байланысты материалдар табу, іздену
VI. Бағалау
18– сабақ
« » « » «20
»
Сабақ тақырыбы: Толқындық қозғалыс
Сабақтың мақсаты:
Оқушыларға толқындық қозғалыс туралы түсіндіру. Олардың сұрақтарына жауап беріп, есептерін
шығару.
Оқушылардың өз бетімен жұмыс істеу, ойлау, шығармашылық және есептер шығару қабілетін дамыту.
Болжамдап отырған нәтиже: тақырыпты толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Бекіту және білім, білік, дағдыларды дамыту
Сабақ әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, есептер шығару
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер:
- Формулалар, Менделеев кестесі.
- Тақырыпқа байланысты есептер жинағы.
- Тақырыпқа байланысты тесттер жинағы.
Қосымша матреиалдар:
- Суреттер, кестелер (тығыздық, жылусыйымдылық, отын жану, балқу, булану, т.б)
- Физика оқулығы (9-сынып)
- Есептер жинағы (әр түрлі әдебиеттер)
- Әдістемелік құралдар (Шың кітап және ҰБТ-ке дайындалуға арналған тесттер, т.б.)
Сабақ барысы:
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын сұрау: ...................................................................
III. Жаңа сабақты түсіндіру
Тақырып жоспары:
Толқындық қозғалыс
Толқын жылдамдығын есептеу формуласы
Эхолокация
Дыбыс
1.
2.
3.
4.
Формулалары:
№
Физикалық шама
формуласы
«ЅІ» дегі
бірлігі
1
Толқын жылдамдығы
υ = λν
м/с
2
Қашықтық анықтау
S
дt
м
2
Шамалардың белгіленуі:
λ – толқын ұзындығы (м)
ν – толқын жиілігі (Гц)
υд ≈ 340 м/с – дыбыс жылдамдығы
Есептер шығару үлгілері.
 Қармақшы 10 с ішінде қалың толқынды 20 тербеліс жасағанын байқады. Толқын ұзындығы 1,5 м
болса, толқынның таралу жылдамдығы
Берілгені:
шешуі:
t  10 с
υ = λν
N  20
N 1.5  20


 3м / с
λ = 1,5 м
.
t
10
υ-?
жауабы: υ=3 м/с
 Ұзындығы 5 м дыбыс толқынның ауададағы жиілігі (ауадағы дыбыс жылдамдығы: υ=340м/с)
Берілгені:
шешуі:
λ5м
υ = λν
υ=340м/с .
 340
  
 68 Гц
ν-?

5
жауабы: ν=68 Гц
 Таралу жылдамдығы 500 м/с, толқынның жиілігі 10 Гц. Бірдей фазада тербеліп тұрған ең жақын
екі нүктенің аралығы
Берілгені:
шешуі:
υ  5000 м/с
υ = λν
 5000
ν  10 Гц
.
 
 50 м
λ-?

10
жауабы: λ=50 м
 Эхолот жауап сигналын 1,6с өткеннен кейін қабылдаса судағы дыбыс жылдамдығы 1,5км/с,
болғандағы теңіз тереңдігі
Берілгені:
шешуі:
t 1.5  103  1.6
t  1,6с
h

 1.2км
υ = 1,5·103 м/с.
2
2
һ-?
жауабы: һ=1,2 км
ІV. Сабақты бекіту:
Өз бетінше шығаруға арналған есептер: ІХ. 4 – жаттығу..........................................................
Сабақты қорытындылау: Таңдаған мамандықтарын тақырыппен байланыстыру
V. Үйге берілетін тапсырма: ..............................................................................................
1. Тестпен жұмыс
2. Тақырыпқа қажетті материалдар табу, іздену
VI. Бағалау
19 – сабақ
« » « » «20
»
Сабақ тақырыбы: Механикалық тербелістер мен толқындар тарауын қорытындылау
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Оқушылардың механикалық тербелістермен толқындар тарауынан алған білімдерін
саралай отырып, бір жүйеге келтіру, қорытындылау
Дамытушылық: Оқушылардың ойлау, салыстыра білу қабілетін, пәнге деген қызығушылығын
дамыту. Табиғат пен өмірдегі құбылыстарды түсіне білетін, әдептілік ережелерді бойына сіңірген,
шығармашылық қабілеті дамыған жеке тұлға тәрбиелеу
Болжамдап отырған нәтиже: тарауды толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Білімді сынақ сабағы
Сабақ әдісі: Түсіндіру, баяндау, есептер шығару.
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер: Қажетті қағаздар
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
 Оқушыларды түгелдеу
 Тарау жоспарын және формулаларын тақтаға іліп қою
1.
2.
3.
4.
Тарау жоспары:
Тербелмелі қозғалыс
Математикалық және серіппелі маятниктер
Гармониялық тербелістер
Толқындық қозғалыс
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. Әр оқушы тарау бойынша өздері дайындап келген тақырыптарды
қорғап, есептерін шығарады
ІІІ. Қорытындылау: «Білімнің басы бейнет, түбі зейнет» оқушылардың білімін бағалау
ІV. Үйге берілетін тапсырма:
Нәтиже:..........................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
Механикалық тербелістер мен толқындар
№
Физикалық шама
формуласы
1
Тербеліс периоды
t
N
N

t
1
Т
2
3
4
5
Т
Тербеліс жиілігі
Период пен жиілік байланысы
Тербелістің циклдік жиілігі
6
Математикалы маятник периоды
7
Математикалы маятник циклдік
жиілігі
8
Серіппелі маятник периоды
9
Серіппелі маятник циклдік жиілігі
с
с-1, Гц
с

Жиілік пен период байланысы


2
T
;
1
Т
  2
l
g
Т  2

Т  2

«ЅІ» дегі
бірлігі
g
l
k
m
k
m
с-1, Гц
рад/с
с
рад/с
с
рад/с
10
11
12
13
Гармониялық тербеліс теңдеуі
(синусоидалы)
Гармониялық тербеліс теңдеуі
(косинусоидалы)
Тербелмелі қозғаылыстың
жылдамдығы
Тербелмелі қозғаылыстың үдеуі
16
Тербелетін дене кинетикалық
энергиясы
Термелетін денеге ісер етуші күш
өзгерісі
Толқын жылдамдығы
17
Қашықтық анықтау
14
15
х = хmsin(ωt + φ0)
м
х = хmсоs(ωt + φ0)
м
υ = х/ = хmωсоs(ωt + φ0)
м/с
а = υ/ = х// = - хmω2sin(ωt + φ0)
м/с2
Ек 
mA2  2 cos 2 t   0 
2
Дж
Ғ(t)= |m·Аω2соsωt|
Н
υ = λν
м/с
S
дt
м
2
20– сабақ
« » « » «20 » .
Сабақ тақырыбы: Х. ЭЛЕКТРОМАГНИТТІК ТЕРБЕЛІСТЕР МЕН ТОЛҚЫНДАР
Х. 1. Электрлік тербелмелі контур
Сабақтың мақсаты:
1. - Оқушыларға ішінде еркін электромагниттік тербелістер болып өте алатын ең қарапайым жүйе
конденсатордан және оның астарларына жалғанған катушкадан тұратын тербелмелі контур жайлы
түсіндіру.
- Механикадағы және электр тербелістері арасындағы ұқсастықтар жайлы әңгімелеу.
- Тақырыпқа байланысты есептер шығару.
2. Өз бетінше ізденіспен шығармашылық тұрғыда жұмыс істеуге дағдыландыру. Өз ойларын еркін
де сауатты, нақты жеткізу қабілеттерін арттыру.
3.Жан-жақтылыққа, ізденімпаздыққа баулу, тыңдай және сөйлей білу мәдениетін арттыру.
Болжамдап отырған нәтиже: тақырыпты толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Бекіту және білім, білік, дағдыларды дамыту
Сабақ әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, есептер шығару
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер: Формулалар, тақырыпқа байланысты есептер жинағы,
тақырыпқа байланысты тесттер жинағы.
Қосымша матреиалдар:
- Физика оқулықтары (9-,11-сыныптар)
- Есептер жинағы (әр түрлі әдебиеттер)
- Әдістемелік құралдар (Шың кітап және ҰБТ-ке дайындалуға арналған тесттер, т.б.)
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. ................................................................
ІІІ. Жаңа сабақ:
Тақырып жоспары:
1. Тербелмелі контур
2. Тербелмелі контурда циклдік жиілік
3. Томсон формуласы
4. Электромагниттік тербелістер кезінде энергия түрленуі
Формулалары:
№
Физикалық шама
формуласы
1
Тербелмелі контурда циклдік жиілік
2
Томсон формуласы
1
LC
T  2 LC
3
Толық энергия
4

Li 2 q 2

2
2C
q
 m
Im
с
Eтол 
Циклдік жиілік
(заряд пен ток күші арқылы)
Келтіру формулалары:
1

  2
LC
«ЅІ» дегі
бірлігі
рад/с
Дж
рад/с
циклдік жиілік формулаларын қолдаймыз
Контурдағы электромагниттік тербеліс жиілігі  
1
2 LC
Циклдік жиілікті ток күші және заряд арқылы төмендегідей жазуға болады:
2E
LI 2
L  2 катушка индуктивтігінің өрнегін аламыз

E
I
2
2
q
q2
конденсатор сыйымдылығы өрнегін аламыз

E
С
2C
2E
1
q
Нәтижеде контурдың циклдік жиілігі  
 m
Im
LC
Есептер шығару үлгілері.
Тізбекке сыйымдылығы 2 мкф конденсатор, индуктивтілігі 0,5 Гн катушка қосылған. Тізбектің
резонанс болатын циклдік жиілігі
Берілгені:
шешуі:
-6
С  2·10 Ф
1

L = 0,5 Гн
.
LC
ω-?
1

 10 3 рад / с
6
0,5  2  10
жауабы: ω= 1000 рад/с
Контурда
1
 104 Гц жиілікпен, индуктивтілігі 2 мГн резонанс байқалады. Конденсатор

сыйымдылығы
Берілгені:
1

 10 4 Гц

L  2·10-3 Гн
С-?
шешуі:
1
LC

.
1
С
LC
1
4  L
2
2

  2
 2
1
2
 10 4 
  2  10 3
4   2  



 0.125  10 5 Ф
жауабы: С= 1,25 мкФ
Тербелмелі контурдағы конденсатордың сыйымдылығы 3 мкФ, ондағы максимал кернеу 4 В.
актив кедергі нольге тең деп алғанда, катуканың магнит өрісінің максимал энергиясы
Берілгені:
шешуі:
С = 3·10-6 Ф
CU 2
.
U4В
W
2
W-?
6
3  10  4 2
W
 24  10 6 Дж
2
жауабы: W=2,4·10-5 Дж
Контурдың индуктивтілігі 4 есе артса, магнит өрісінің энергиясы
Берілгені:
шешуі:
.
L 4 ↑
LI 2
W

W-?
2
W ~L
Болғанны себепті W  4 ↑
жауабы: 4есе артады
ІV. Сабақты бекіту:
Өз бетінше шығаруға арналған есептер: Х. 1 – жаттығу..........................................................
Сабақты қорытындылау:
V. Үйге берілетін тапсырма: ........................................................................
1. Тестпен жұмыс
Х.1- тест (шығарылу жолдарымен)
2. тақырыпқа байланысты материалдар табу, іздену
VI. Бағалау
21– сабақ
« » « » «20 » .
Сабақ тақырыбы: Х. 2. Электромагниттік тербелістер
Сабақтың мақсаты:
1. Оқушыларға өздік индукцияның арқасында зарядтың, ток күшінің және кернеудің
тербелулерін сандық заңға бағынуы туралы түсініктерді жоғарырақ деңгеде жүргізу, сол
заңдылықтарды қолдап есептерін шығару.
2. Өз бетінше жұмыс істеу, шығармашылық қабілетін дамыту.
3.Отансүйгіштік рухында тәрбиелеу.
Болжамдап отырған нәтиже: тақырыпты толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Бекіту және білім, білік, дағдыларды дамыту
Сабақ әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, есептер шығару
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер:
- Формулалар
- Тақырыпқа байланысты есептер жинағы.
- Тақырыпқа байланысты тесттер жинағы.
Қосымша матреиалдар:
- Физика оқулықтары (8-,11-сыныптар)
- Есептер жинағы (әр түрлі әдебиеттер)
- Әдістемелік құралдар (Шың кітап және ҰБТ-ке дайындалуға арналған тесттер, т.б.)
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. ...............................................................................................
ІІІ. Жаңа сабақ:
Тақырып жоспары:
Заряд тербелістерінің теңдеуі
Тоқ күші тербелістерінің теңдеуі
Кернеу тербелістерінің теңдеуі
Контурда ЭҚК
Ток күшінің және кернеудің әсерлік мәндері
1.
2.
3.
4.
5.
Формулалары:
№
Физикалық шама
формуласы
1
Заряд тербелісінің теңдеуі
2
Ток күші тербелісінің теңдеуі
3
Кернеу тербелісінің теңдеуі
4
Контурдағы индукцияның ЭҚК –і
5
Ток күші амплитудасы
q = qmсоs(ωt + φ0);
q = qmsіп(ωt + φ0)
і = q/ = Imсоs(ωt + φ0);
і = Imsіп(ωt + φ0)
u = Umsin(ωt + φ0);
u = Umсоs(ωt + φ0)
е = -Ф/ = εmsіпωt
е = -Ф/ = - εmсоsωt
I m  qm
6
Индукция ЭҚК-нің амплитудасы
7
Ток күшінің әсерлік мәні
8
Кернеудің әсерлік мәні
 m  BS
I
I m
2
U
U m
2
Келтіру формулалары:
Үнемі пайдаланыста болатын формулалар –  
«ЅІ» дегі
бірлігі
Кл
1
LC
;

2
Т
;
  2 ;  
А
В
В
А
В
А
В

t
;
q
мен І = q/ бір мағынаны береді (уақыт бойынша өзгерісі)
t
I m  qm - ток күшінің амплетудасы
Ф
Контурда магнит индукциясының ағыны    мен ε = Ф/ бір мағынаны береді (уақыт
t
/
/
бойынша өзгерісі) е = -Ф = - (ВSсоsωt) = ВSωsіпωt = εmsіпωt
Тербелістер теңдеулерінен I 
 m  BS
- индукция ЭҚК-нің амплетудасы
ток күшінің тербелісі конденсатордағы кернеу

тербелісінен -ге озады.
2
→Im
→Um
Есептер шығару үлгілері.
Электр зарядының уақытқа тәуелді өзгерісі: q=3,5·10-5соs4πt. Тербелістің периоды
Берілгені: теңдеуден
шешуі:
q = 3,5·10-5соs4πt
ω = 4π рад/с.
Т-?

Т
2
Т
2


2
 0,5с
4
жауабы: Т= 0,5 с
Тербелмелі контур катушкасы арқылы өтетін ток күшінің өзгеріс заңы: і = 0,4sin106t. Контур
конденсаторының сыйымдылығы 200 пФ болса, катушка индуктивтілігі
(1 пФ=10-12 Ф)
Берілгені: теңдеуден
шешуі:
і = 0,4sin106t.
1

С =200·10-12 Ф
LC
ω = 106 рад/с.
1
1
L-?
L 2 
 0,5  10  2 Гн
2
 C 106   2  10 10
жауабы: L=5 мГн
Айнымалы ток тізбегінің конденсатор қосылған бөлігіндегі ток күші і =0,01cos(314t+1,57)
заңымен өзгереді. Конденсатордағы максимал кернеу U=60 В болса, оның сыйымдылығы
қандай?
Берілгені:
шешуі:
і =0,01cos(314t+1,57)
q
С m
U=60 В
.
Um
С -?
q –ды табу үшін і –ден алғашқы функция аламыз
0.01
q   [0.01cos(314t  1.57)]dx 
sin( 314t  1.57)
314
qm = 3,2·10-5 Кл екені белгілі
q
3.2  105
С m 
 0.5  10 6 Ф
Um
6  10
жауабы: С=0,5 мкФ.
99 орамы бар соленоидтың уақытқа байланысты Ф0,01sin100πt заңы бойынша өзгеретін магнит
ағыны тесіп өтеді ЭҚК-іне әсер етуші мәнін табыңдар
Берілгені:
шешуі:
N = 99

N m
Ф0,01sin100πt
2
ω  100 π
.
ε -?
ε  (0,01sin100πt )/ = 0,01·100πсоs100πt
εm = 3,14 В екені белгілі

99  3,14
 222,04 В
2
жауабы: ε= 220 В
ІV. Сабақты бекіту:
Өз бетінше шығаруға арналған есептер: Х. 2 – жаттығу..........................................................
Сабақты қорытындылау:
V. Үйге берілетін тапсырма: ..................................................................................................
1. Тестпен жұмыс
Х.2- тест (шығарылу жолдарымен)
2. тақырыпқа байланысты материалдар табу, іздену
VI. Бағалау
22– сабақ
« » « » «20 » .
Сабақ тақырыбы: Х. 3. Айнымалы ток тізбегі
Сабақтың мақсаты:
1. Оқушыларға айнымалы ток тізбегіндегі конденсатор мен катушка бар жағдайда токтың ағуын
түсіндіру, сыйымдылық және индуктивті кедергілерді есептеу.
2. Оқушылардың ойлау, салыстыра білу қабілетін, пәнге деген қызығушылығын дамыту. Табиғат
пен өмірдегі құбылыстарды түсіне білетін, әдептілік ережелерін бойына сіңірген, шығармашылық
қабілеті дамыған жеке тұлға тәрбиелеу
Болжамдап отырған нәтиже: тақырыпты толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Бекіту және білім, білік, дағдыларды дамыту
Сабақ әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, есептер шығару
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер: Формулалар, тақырыпқа байланысты есептер жинағы,
тақырыпқа байланысты тесттер жинағы.
Қосымша матреиалдар:
- Физика оқулығы (11-сынып)
- Химия оқулықтары
- Есептер жинағы (әр түрлі әдебиеттер)
- Әдістемелік құралдар (Шың кітап және ҰБТ-ке дайындалуға арналған тесттер, т.б.)
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. ...............................................................................................
ІІІ. Жаңа сабақ:
1.
2.
3.
4.
5.
Тақырып жоспары:
Айнымалы ток тізбегінде сыйымдылық кедергісі
Айнымалы ток тізбегінде индуктивті кедергі
Электр тізбегіндегі резонанс
Трансформаторлар
Транзисторлы генератор
Формулалары:
№
Физикалық шама
1
Сыйымдылық кедергі
2
3
Индуктивтік кедергі
Трансформация коэффициенті
формуласы
«ЅІ» дегі бірлігі
1
С
Х L  L
I
U

N
К 2  1  1  1
I2 U2 2 N2
Ом
Ом
К > төмендеткіш
К < жоғарылатқыш
ХС 
Келтіру формулалары:
2

1
;  
;
  2 ;   ;
Т
t
LC
Индуктивті және сыйымдылық кедергі формулаларының келіп шығуы


і = q / = (qmсоs(ωt + φ0))/= qmωsіn(ωt+ ) = UmСωsіn(ωt+ )
2
2
I m  U mC - ток күші амплетудасы
U
Ом заңын пайдаланып, I 
бірақ I  UC
R
1
Сыйымдылық кедергі Х C 
C
/
/
е = -Ф = Lі = - LImωсоsωt
мұнда u = – еі = LωImсоsωt = Umсоsωt
теңдеуінен
U m  LI m - кернеу амплетудасы
U
U
Ток күшінің амплетудалық мәні келіп шығады: I m  m немесе I 
L
L
Индуктивті кедергі Х L  L
Есептер шығару үлгілері.
Үнемі пайдаланыста болатын формулалалр –  
 Контур конденсаторы 0,0785 с периодты тербелісте 2 кОм сыйымдылық кедергіге ие болады.
Конденсатор сыйымдылығы
Берілгені:
шешуі:
Т  0,0785 с
1
ХC 
ХС = 2·103 Ом .
C
С-?
1
Т
ХC 

2
C 2С
Т
С
Т
78,5  103

 6,25  10 6 Ф
2Х С 2  3,14  2  103
жауабы:
С= 6,25 мкФ
 Трансформатор кернеуді 220-дан 660 В-қа дейін арттырады, оның бірінші реттік орамасы 840
орамнан тұрады. Трансформация коэффициенті қандай? Екінші реттік орамада қанша орам бар?
Берілгені:
шешуі:
U
N
U1  220 В
k 1  1
U2 N2
U2  660 В
N1=840
N2 - ?
.
k
220 1

660 3
N2 
U 2 N1 660  840

 2520
U1
220
жауабы:
k=1/3; N2=2520
ІV. Сабақты бекіту:
Өз бетінше шығаруға арналған есептер: Х. 3 – жаттығу..........................................................
Сабақты қорытындылау:
V. Үйге берілетін тапсырма: ........................................................
1. Тестпен жұмыс
Х.3- тест (шығарылу жолдарымен)
2. тақырыпқа байланысты материалдар табу, іздену
VI. Бағалау
23– сабақ
« » « » «20 » .
Сабақ тақырыбы: Х. 4. Электромагниттік толқындар
Сабақтың мақсаты:
1. Оқушыларға жарық пен радиотолқындар қатарына жататын, өзінің таралуы үшін еш қандай
затты қажет етпейтін толқын түрі – электромагниттік толқындар туралы меңгерту, толқындар және
радиолокация жайлы есептер шығару.
2. Оқушылардың ойлау, салыстыра білу қабілетін, пәнге деген қызығушылығын дамыту. Табиғат
пен өмірдегі құбылыстарды түсіне білетін, әдептілік ережелерін бойына сіңірген, шығармашылық
қабілеті дамыған жеке тұлға тәрбиелеу
Болжамдап отырған нәтиже: тақырыпты толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Бекіту және білім, білік, дағдыларды дамыту
Сабақ әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, есептер шығару
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер:
- Формулалар.
- Тақырыпқа байланысты есептер жинағы.
- Тақырыпқа байланысты тесттер жинағы.
Қосымша матреиалдар:
- Физика оқулықтары (9-,11-сынып)
- Есептер жинағы (әр түрлі әдебиеттер)
- Әдістемелік құралдар (Шың кітап және ҰБТ-ке дайындалуға арналған тесттер, т.б.)
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. ....................................................................................
ІІІ. Жаңа сабақ:
1.
2.
3.
4.
5.
Тақырып жоспары:
Толқындық қозғалысты сипаттайтын шамалар
Электромагниттік толқындар және оның қасиеттері
Электромагниттік сәулелер ағынының тығыздығы
Радиолокация
Радиобайланыс принципі. Телевизия
Формулалары:
№
Физикалық шама
формуласы
1
Электромагниттік толқын жылдамдығы
с =λν
2
Электромагниттік сәулелер ағынының
тығыздығы
Қашықтық анықтау
3
J
W
 wc
St
ct
R
2
«ЅІ» дегі
бірлігі
м/с
Вт/м2
м
Келтіру формулалары:
Үнемі пайдаланыста болатын формула – с = λν
2R
- радиотолқынның нысанаға барып келуге кеткен уақыт (с)
t
c
- Электромагниттік толқын таралу жылдамдығы с = 3·108 м/с.
- Радиолокацияда аса жоғары жиілікті (108 – 1011 Гц) тербелістер пайдаланылады
Суретте толқын ұзындығы аралығы көрсетілген
Есептер шығару үлгілері.
 Тербеліс жиілігі 1 МГц болатын электромагнит толқынның толқын ұзындығы (толқынның
таралу жылдамдығы 3·108 м/с)
Берілгені:
шешуі:
6
ν  1·10 Гц
с =λν
с 3  108
8
с = 3·10 м/с
.
 
 3  102 м
6

10
λ-?
жауабы: λ=3·102 м
 Ұзындығы 30 м-ге тең радиотолқынның ауада таралу жылдамдығы 3·108 м/с. Толқынның
жиілігі
Берілгені:
шешуі:
λ  30 м
с =λν
с 3  108
с = 3·108 м/с .
  
 1  107 с 1
 3  10
ν-?
жауабы:
ν=107 с-1
 Радиолокатордан жіберілген сигнал 0,0002 с кейін қайтадан оралады. Бақылаушы адамға
дейінгі ара қашықтық (с=3·108 м/с)
Берілгені:
шешуі:
ct 3  108  2  104
t  2·10-4 с
S

 3  104 м
2
2
с = 3·108 м/с .
S-?
жауабы: S=30 км
 Радиолокатор секундына 4000 импульс жібереді. Локатордың эсер ету қашықтығы (с=3·108 м/с)
Берілгені:
шешуі:
ct
S
ν= 4000 с-1
2
1
t   25  10  5 c
с = 3·108 м/с .

3  108  25  10 5
S
 37.5  103 м
S-?
2
жауабы:
S=37,5 км
ІV. Сабақты бекіту:
Өз бетінше шығаруға арналған есептер: Х. 4 – жаттығу..........................................................
Сабақты қорытындылау:
V. Үйге берілетін тапсырма: ......................................................
1. Тестпен жұмыс
Х.4- тест (шығарылу жолдарымен)
2. тақырыпқа байланысты материалдар табу, іздену
VI. Бағалау
24– сабақ
« » « » «20 » .
Сабақ тақырыбы: ЭЛЕКТРОМАГНИТТІК ТЕРБЕЛІСТЕР МЕН ТОЛҚЫНДАР тарауын
қорытындылау
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Оқушылардың электромагниттік тербелістер мен толқындартарауынан алған
білімдерін саралай отырып, бір жүйеге келтіру, қорытындылау
Дамытушылық: Оқушылардың ойлау, салыстыра білу қабілетін, пәнге деген қызығушылығын
дамыту. Табиғат пен өмірдегі құбылыстарды түсіне білетін, әдептілік ережелерді бойына сіңірген,
шығармашылық қабілеті дамыған жеке тұлға тәрбиелеу
Болжамдап отырған нәтиже: тарауды толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Білімді сынақ сабағы
Сабақ әдісі: Түсіндіру, баяндау, есептер шығару.
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер: Қажетті қағаздар
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
 Оқушыларды түгелдеу
 Тарау жоспарын және формулаларын тақтаға іліп қою
Тарау жоспары:
1.
2.
3.
4.
Электрлік тербелмелі контур
Электромагниттік тербелістер
Айнымалы ток тізбегі
Электромагниттк толқындар
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. Әр оқушы тарау бойынша өздері дайындап келген тақырыптарды
қорғап, есептерін шығарады
ІІІ. Қорытындылау: «Білімнің басы бейнет, түбі зейнет» оқушылардың білімін бағалау
ІV. Үйге берілетін тапсырма: оқушы жыл бой өтілген тақырыптарға байланысты тақырып таңдап
қысқаша баяндама жасау
Нәтиже:..........................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
ЭЛЕКТРОМАГНИТТІК ТЕРБЕЛІСТЕР МЕН ТОЛҚЫНДАР тарауы
№
Физикалық шама
1
Тербелмелі контурда циклдік
жиілік
2
Томсон формуласы
3
Толық энергия
4
Циклдік жиілік
(заряд пен ток күші арқылы)
5
Заряд тербелісінің теңдеуі
6
Ток күші тербелісінің теңдеуі
формуласы
1
LC
T  2 LC

Li 2 q 2

2
2C
q
 m
Im
q = qmсоs(ωt + φ0);
q = qmsіп(ωt + φ0)
і = q/ = Imсоs(ωt + φ0);
і = Imsіп(ωt + φ0)
Eтол 
«ЅІ» дегі бірлігі
рад/с
с
Дж
рад/с
Кл
А
7
Кернеу тербелісінің теңдеуі
Ток күші амплетудасы
u = Umsin(ωt + φ0);
u = Umсоs(ωt + φ0)
е = -Ф/ = εmsіпωt
е = -Ф/ = - εmсоsωt
I m  qm
8
Контурдағы индукцияның ЭҚК -і
9
А
10
Индукция ЭҚК-нің амплетудасы
 m  BS
В
11
Ток күшінің әсерлік мәні
А
12
Кернеудің әсерлік мәні
13
Сыйымдылық кедергі
Im
2
U
U m
2
1
ХС 
С
Х L  L
14
Индуктивтік кедергі
15
Трансформация коэффициенті
16
Электромагниттік толқын
жылдамдығы
Электромагниттік сәулелер
ағынының тығыздығы
Радиотолқындар арқылы
қашықтық анықтау
17
18
I
К
I 2 U1  1 N1



I2 U2 2 N2
с =λν
W
J
 wc
St
ct
R
2
В
В
В
Ом
Ом
К > төмендеткіш
К < жоғарылатқыш
м/с
Вт/м2
м
25– сабақ
«
» « » «20 » .
Сабақ тақырыбы: ХІ. ОПТИКА бөлімі
ХІ. 1. Жарық толқындары
Сабақтың мақсаты:
1. – Оқушыларға жарықтың корпускулалық және толқындық теориялары, жарықтың шағылу,
сыну заңдары туралы блімдерін пысықтау.
– Тақырыпқа байланысты есептер шығару.
2. Оқушылардың ой-өрісін дамыту және физика пәніне қызығушылығын арттыру.
3. Патриоттық сана-сезім қалыптастыру және ұқыптылыққа тәрбиелеу.
Болжамдап отырған нәтиже: тақырыпты толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Бекіту және білім, білік, дағдыларды дамыту
Сабақ әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, есептер шығару
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер: Формулалар, тақырыпқа байланысты есептер жинағы,
тақырыпқа байланысты тесттер жинағы.
Қосымша матреиалдар:
- Физика оқулықтары (8-,11-сыныптар)
Есептер жинағы (әр түрлі әдебиеттер)
Әдістемелік құралдар (Шың кітап және ҰБТ-ке дайындалуға арналған тесттер, т.б.)
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. .........................................................................................
ІІІ. Жаңа сабақ:
Тақырып жоспары:
1. Жарық табиғаты
2. Жарықтың сыну заңы
3. Жарықтың шағылу заңы
4. Жарықтың толық шағылу заңы
-
Формулалары:
№
Физикалық шама
1
Ортаның сыну көрсеткіші
2
Абсолюттік сыну көрсеткіші
3
4
Шағылу заңы
Толық шағылу бұрышы
Келтіру формулалары:
формуласы
n
sin   1 1


cos   2  2

n
n 1  2
 2 n1
 
sin  0 
1
n
«ЅІ» дегі
бірлігі
Градус 0.
Градус 0.
Үнемі пайдаланыста болатын формула – с  
c
Жарық вакуумнан затқа өткенде – n 

Толық шағылу оптикалық тығыз ортадан оптикалық тығыздығы аз ортаға өткенде α < β.
Түсу бұрышын өскен сайын сыну бұрышы артады. Түсу бұрышы β = 900 қа жеткенде жарық сәулесі
1 sin  0
екі ортаның шекарасы бойымен кетеді 
 sin  0
n sin 90 0
Жарықтың корпускулалық және толқындық теориялары
Корпускулалық теория (Ньютон) – жарық дегеніміз жарық көзінен жан-жаққа кететін
бөлшектер ағыны (зат тасымалы)
Дәлелдейді: жарық шығарылу және жұтылу құбылыстары.
Толқындық теория (Гюгенс) – жарық дегеніміз – бүкіл кеңістікті толтырып барлық денелердің
ішіне өтетін ерекше гипотетикалық ортада – эфирде таралатын толқындар.
Дәлелдейді: жарықтың дифракция және интерференция құбылыстары.
Есептер шығару үлгілері.
Екі ортаны бөліп тұрған шекараға сәуле α=600 бұрышпен түседі. Сынған сәуле мен шағылған
сәуле арасындағы бұрыш φ=900 болса, сыну көрсеткіші
Берілгені:
шешуі:
sin 
α=600
n
0
φ=90
.
cos 
n-?
бірақ γ – шағылған сәулемен β – сынған сәуле арасындағы бұрыш 900.
α
γ
φ
β
жауабы:
n=1,73
Жарық сәулесі айна бетіне 350 бұрышпен түседі. Түскен сәулемен шағылған сәуле арасындағы
бұрыш
Берілгені:
шешуі:
0
α = 35
α = γ екені белгілі,
θ-?
сондықтан θ = α + γ = 35 + 35 = 700
α
γ
жауабы:
φ =700
ІV. Сабақты бекіту:
Өз бетінше шығаруға арналған есептер: ХІ. 1 – жаттығу..........................................................
Сабақты қорытындылау:
V. Үйге берілетін тапсырма: ...........................................................................................
1. Тестпен жұмыс
ХІ.1- тест (шығарылу жолдарымен)
2. тақырыпқа байланысты материалдар табу, іздену
VI. Бағалау
26– сабақ
« » « » «20 » .
Сабақ тақырыбы: ХІ. 2. Линзалар
Сабақтың мақсаты:
1. Оқушыларға екі жағы сфералық беттермен шектелген мөлдір дене – линзалар және олардың
түрлері жайлы білімдерін пысықтау, формулаларын қолдап, есептер шығару.
2. Өз бетінше жұмыс істеу, ой-өрісін дамыту.
3.Отансүйгіштік рухында тәрбиелеу.
Болжамдап отырған нәтиже: тақырыпты толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Бекіту және білім, білік, дағдыларды дамыту
Сабақ әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, есептер шығару
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер:
- Формулалар
- Тақырыпқа байланысты есептер жинағы.
- Тақырыпқа байланысты тесттер жинағы.
Қосымша матреиалдар:
- Физика оқулықтары (8-,11-сыныптар)
- Есептер жинағы (әр түрлі әдебиеттер)
- Әдістемелік құралдар (Шың кітап және ҰБТ-ке дайындалуға арналған тесттер, т.б.)
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. ....................................................................................
ІІІ. Жаңа сабақ:
Тақырып жоспары:
1. Линза және оның оптикалық күші
2. Жұқа линза формуласы
3. Линза арқылы кескін алу
Формулалары:
№
Физикалық шама
1
Линзаның оптикалық күші
2
Жұқа линза формуласы
3
Линзалардың ұлғайтуы
формуласы
D
1
F
1 1
 
F d
H
k

h
1
f
f
d
«ЅІ» дегі
бірлігі
Дптр
м-1
-
Келтіру формулалары:
fF
(м)
f F
dF
- f – линзадан кескінге дейінгі арақашықтықты анықтау формуласы – f 
(м)
dF
hf
- Н – кескіннің өлшемі – Н 
(м)
d
Hd
- һ – нәрсенің өлшемі – h 
(м)
f
- d – нәрседен линзаға дейінгі арақашықтықты анықтау формуласы – d 
Есептер шығару үлгілері.
Фокус аралығы 25 см шашыратқыш лингзаның оптикалық күшінің абсолюттік мәні
Берілгені:
шешуі:
1
1
D 
 4дптр
Ғ  0,25 м
F 0.25
D-?
жауабы: D = 4 дптр
Линзаның фокус аралығы 20 см. Нәрседен линзаға дейін қашықтық 40 см. Кескін тұратын
арақашықтық
Берілгені:
шешуі:
1
1 1
 
Ғ  0,2 м
F d f
d = 0,4 м
f 
.
d F
0.4  0.2

 0.4 м
dF
0.4  0.2
f-?
жауабы: f = 40 см
Лупаның үлкейту шамасы 10 есе және нәрсе мен кескін аралығы 2,75 см болса, нәрсені
орналастыру қашықтығы
Берілгені:
шешуі:
f
k  10
k
d
f + d = 0.0275 м
.
f-?
f
10 
d
f + d = 0.0275 м
d = 0.0275 – f
f
10 
0,0275  f
f = 0.025 м.
жауабы: f = 2,5 см
 Егер нәрсе бас фокус пен екі еселенген аралықта болса, онда жұқа жинағыш линза көмегімен
алынған кескін
һ
2Ғ
Ғ
Ғ
2Ғ
0
Н
(үлкейтілген, төңкерілген, шын)
 Егер нәрсе екі еселенген фокус аралығынан тысқары орналасса, онда жұқа жинағыш линза
көмегімен алынған кескін
Һ
Ғ
2Ғ
Ғ
0
2Ғ
Н
(кішірейтілген, төңкерілген, шын)
 Нәрсе жинағыш линзаның фокус аралығының жартысына тең аралықта тұр. Бұл жағдайда
байқалатын кескін:
Н
Һ
2Ғ
Ғ
Ғ
d 0
f
2Ғ
(Тура, үлкейтірілген, жалған)
 Шашыратқыш линзамен қандай кескін алуға болады?
Н Һ
2Ғ
Ғ
Ғ
2Ғ
d 0
f
(тек жалған кекін)
ІV. Сабақты бекіту:
Өз бетінше шығаруға арналған есептер: ХІ. 2 – жаттығу..........................................................
Сабақты қорытындылау:
V. Үйге берілетін тапсырма: ..........................................................................................
1. Тестпен жұмыс
ХІ.2- тест (шығарылу жолдарымен)
2. тақырыпқа байланысты материалдар табу, іздену
VI. Бағалау
27– сабақ
« » « » «20 » .
Сабақ тақырыбы: ХІ. 3. Толқындық оптика. Сәуле шығару және спектрлер
Сабақтың мақсаты:
1. Оқушыларға жарықтың толқындық теориясын түсіндіретін дисперсия, интерференция,
дифракция құбылыстарын, ал корпускулалық теориясын түсіндіретін сәуле шығару және оның
спектрлері туралы кеңінен түсінік беру. Білімдерін пысықтау үшін сұрақтарына жауап беріп, есептерін
шығару.
2. Оқушылардың ойлау, салыстыра білу қабілетін, пәнге деген қызығушылығын дамыту. Табиғат
пен өмірдегі құбылыстарды түсіне білетін, әдептілік ережелерін бойына сіңірген, шығармашылық
қабілеті дамыған жеке тұлға тәрбиелеу
Болжамдап отырған нәтиже: тақырыпты толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Бекіту және білім, білік, дағдыларды дамыту
Сабақ әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, есептер шығару
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер: Формулалар, тақырыпқа байланысты есептер жинағы,
тақырыпқа байланысты тесттер жинағы.
Қосымша матреиалдар:
- Физика оқулықтары (8-,11-сыныптар)
- Химия оқулықтары
- Есептер жинағы (әр түрлі әдебиеттер)
- Әдістемелік құралдар (Шың кітап және ҰБТ-ке дайындалуға арналған тесттер, т.б.)
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. ..............................................................................
ІІІ. Жаңа сабақ:
Тақырып жоспары:
1. Жарық дисперсиясы
2. Механикалық толқындардың және жарықтың интерференциясы
3. Механикалық толқындардың және жарықтың дифракциясы
4. Дифракциялық тор
5. Жарық толқындарының көлденеңдігі және электромагниттік теориясы
6. Сәуле шығару . жарық көздері
7. Спектрлер. Спекрал анализ
Формулалары:
№
Физикалық шама
1
2
3
4
5
Толқындардың жол айырымы
(максимумдар шарты)
Толқындардың жол айырымы
(минимумдар шарты)
Дифракцилық тор периоды
формуласы
«ЅІ» дегі
бірлігі
d  k
м
d  2k  1
Дифракциялық тор теңдеуі
Дифракциялық көрініс
байқалатын сан

м
2
l
N
d sin   k
k = 0,1,2,...
d
м
м
Келтіру формулалары:
l
N
- Дифракциялық тордың штрихтар саны
d
l  dN - Дифракциялық тордың ұзындығы (м)
Тербелістің максимумдар шарты
Жарық дисперсиясы
Жарық толқындарының тербеліс
жиілігіне немесе толқын
ұзындығына тәуелділігі
қызыл
қызғыл сары
сары
жасыл
көгілдір
көк
күлгін
Жарық интерференцииясы
Екі толқынның қосылуы. Соның салдарынан кеңістіктің әр түрлі нүктесінде қорытқы жарық
тербелістерінің күшеюінің не бәсеңдеуінің уақыт жөнінен орнықты көрінісі байқалады.
Тербелістердің фазалар айырмасы нөлге тең
Δd=λ болғанда екі Х1, Х2 – толқын туғызатын ауытқулардың уақыты тәуелділігі
Х – қорытқы тербеліс
Х
d1
Х1
Х2
Х
d2
0
t
Δd
Тербелістің минимумдар шарты

Тербелістердің фазалар айырмасы -ге тең
2
Δd=

болғанда екі Х1, Х2 – толқын туғызатын ауытқулардың уақыты тәуелділігі
2
Х – қорытқы тербеліс
Х
d1
Х1
Х2
d2
0
t
Δd
Жарық дифракциясы
Толқындардың түзу сызықты таралулардан ауытқуы, толқындардың бөгеттерді орағытып өтуі
Есептер шығару үлгілері.
 1 миллиметрінде 500 штрих болатын дифракциялық торға монохромат жазық толқын түседі (λ
= 5·10-5см). Сәулелер торға қалыпты түскен кезде k спектрдің ең үлкенін анықтау керек.
Берілгені:
l  10-3 м
N = 500
λ = 5·10-7 м .
k-?
шешуі:
d sin   k
l
sin   k
N
l sin 
k
N
максимал жағдайда sinφ = 1
10 3  1
k
 0,04  10 2  4
2
7
5  10  5  10
жауабы:
k=4
 Ұзындығының 1 мм-не 50 штрихтен келетін дифракциялық тордың бетіне түсетін толқын
ұзындығы 400 нм жарықтың екінші реттік максимумы көрінетін бұрышы
Берілгені:
шешуі:
-3
l  10 м
d sin   k
k k k d
N = 50
sin  


l
d
l
d
kd 2  4  107  50
λ = 4 · 10-7 м
sin  

 4  10 2
3
l
10
k/ = 2
.
α -?
  arcsin 0.04
жауабы:
α=аrсsin0,04
ІV. Сабақты бекіту:
Өз бетінше шығаруға арналған есептер: ХІ. 3 – жаттығу..........................................................
Сабақты қорытындылау:
V. Үйге берілетін тапсырма: .....................................................................................
1. Тестпен жұмыс
ХІ.3- тест (шығарылу жолдарымен)
2. тақырыпқа байланысты материалдар табу, іздену
VI. Бағалау
28– сабақ
« » « » «20 » .
Сабақ тақырыбы: ХІ. 4. Салыстырмалылық теориясының элементтері
Сабақтың мақсаты:
1. Оқушыларға кеңістік пен уақыт жөніндегі түсініктеріне өзгеріс туғызу. Эйнштейннің арнайы
салыстырмалылық теориясы кеңістік пен уақыт жөніндегі классикалық түсініктің орнына келген жаңа
ілім туралы білімдерін пысықтап, заңдылықтарын пайдаланып есептер шығару.
2. Оқушылардың ойлау, салыстыра білу қабілетін, пәнге деген қызығушылығын дамыту. Табиғат
пен өмірдегі құбылыстарды түсіне білетін, әдептілік ережелерін бойына сіңірген, шығармашылық
қабілеті дамыған жеке тұлға тәрбиелеу
Болжамдап отырған нәтиже: тақырыпты толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Бекіту және білім, білік, дағдыларды дамыту
Сабақ әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, есептер шығару
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер: Формулалар, тақырыпқа байланысты есептер жинағы,
тақырыпқа байланысты тесттер жинағы.
Қосымша матреиалдар: Физика оқулықтары (9-,11-сынып), есептер жинағы, әдістемелік құралдар
(Шың кітап және ҰБТ-ке дайындалуға арналған тесттер, т.б.)
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. .........................................................................................
ІІІ. Жаңа сабақ:
Тақырып жоспары:
1. Бір мезгілділіктің салыстырмалылығы
2. Жылдамдықты қосу заңдары
3. Ара қашықтықтардың салыстырмалылығы
4. Уақыт аралықтарының салыстырмалылығы
5. Массасның жылдамдыққа тәуелділігі
6. Релятивистік импульс
7. Релятивистік энергия
Формулалары:
№
Физикалық шама
1
Жылдамдықтарды қосудың релятивистік
ережесі.
2
Ұзындықтың релятивистік қысқаруы.
3
Уақытттың релятивистік баяулауы.
формуласы
 рел 
u 
u
1 2
c
l  l0 1 

Массаның релятивистік артуы.
m
5
Релятивистік импульс.

р
Бөлшектің тыныштық энергиясы.
Бөлшектің қозғалысындағы энергиясы.
мұндағы:
и – К жүйесіндегі жылдамдығы,
2
c2
кг
2
c2

m0
1
6
7
с
m0
1
м
c2
0
1
4
2
«ЅІ» дегі
бірлігі
м/с
кг·м/с
2
c2
Е0 = mо·с2
m0 с 2
Е
2
1 2
c
Дж
Дж
υ – К′ жүйенің жылдамдығы,
m0 – бөлшектің тыныштықтағы массасы,
с – Жарық жылдамдығы c=3·108 м/c.
Есептер шығару үлгілері
 Біріне –бірі қарама-қарсы υ= 0,6 с жылдамдықпен ұшып келе жатқан екі бөлшектің
арақашықтығы l = 10 м. Қанша уақыттан кейін бөлшектер соқтығысады?
Берілгені:
шешуі:
υ= 0,6·3·108 м/с
жылдамдықтары бірдей,
l = 10 м
.
әр қайсысы 5 м жол жүреді
t-?
S = υt формуладан
S
5
t 
 2.77  10 8 c
8
 0.6  3 10
жауабы:
t = 27,8 нс
 Ғарыш кемесінің Жермен салыстырғандағы бір қалыпты қозғалысының жылдамдығы 0,8 с.
Егер Жерде 1 сағ өтсе, ғарыш кемесінде өтетін уақыт
Берілгені:
шешуі:
υ  0,8·с м/с
0


τ = 3600 с
.
2
1 2
τ0 - ?
c
0   1 
2
с2
 3600  1 
0,8  с 2
с2
 3600  0,6  2160с
жауабы:
τ=36 мин
 Жылдамдығы 0,8с-ке тең болатын протонның массасы (протонның тыныштық массасы 1,671027
кг)
Берілгені:
шешуі:
m0
υ  0,8·с м/с
m
-27
2
m0= 1,6710 кг.
1 2
m-?
c
1,67  1027
1,67  1027
m

 2,78  10 27 кг
2
0
,
6
0,8  с 
1
c2
жауабы: m=2,810-27 кг.
ІV. Сабақты бекіту:
Өз бетінше шығаруға арналған есептер: ХІ. 4 – жаттығу..........................................................
Сабақты қорытындылау:
V. Үйге берілетін тапсырма:...............................................................................................
1. Тестпен жұмыс
ХІ.4- тест (шығарылу жолдарымен)
2. тақырыпқа байланысты материалдар табу, іздену
VI. Бағалау
29– сабақ
«
» «
» «20
».
Сабақ тақырыбы: ОПТИКА бөлімін қорытындылау
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Оқушылардың оптика бөлімінен алған білімдерін саралай отырып, бір жүйеге
келтіру, қорытындылау
Дамытушылық: Оқушылардың ойлау, салыстыра білу қабілетін, пәнге деген қызығушылығын
дамыту. Табиғат пен өмірдегі құбылыстарды түсіне білетін, әдептілік ережелерді бойына сіңірген,
шығармашылық қабілеті дамыған жеке тұлға тәрбиелеу
Болжамдап отырған нәтиже: тарауды толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Білімді сынақ сабағы
Сабақ әдісі: Түсіндіру, баяндау, есептер шығару.
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер: Қажетті қағаздар
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
 Оқушыларды түгелдеу
 Тарау жоспарын және формулаларын тақтаға іліп қою
1.
2.
3.
4.
Тарау жоспары:
Жарық толқындары
Линзалар
Толқындық оптика. Сәуле шығару және спектрлер
Салыстырмалылық теориясының элементтері
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. Әр оқушы тарау бойынша өздері дайындап келген тақырыптарды
қорғап, есептерін шығарады
ІІІ. Қорытындылау: «Білімнің басы бейнет, түбі зейнет» оқушылардың білімін бағалау
ІV. Үйге берілетін тапсырма: оқушы жыл бой өтілген тақырыптарға байланысты тақырып таңдап
қысқаша баяндама жасау
Нәтиже:..........................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
ОПТИКА бөлімі
№
Физикалық шама
1
Ортаның сыну көрсеткіші
2
Абсолюттік сыну көрсеткіші
3
Шағылу заңы
4
Толық шағылу бұрышы
5
Линзаның оптикалық күші
6
Жұқа линза формуласы
7
Линзалардың ұлғайтуы
8
Толқындардың жол айырымы
(максимумдар шарты)
Толқындардың жол айырымы
(минимумдар шарты)
Дифракцилық тор периоды
9
10
11
Дифракциялық тор теңдеуі
12
Дифракциялық көрініс байқалатын
сан
Жылдамдықтарды қосудың
релятивистік ережесі.
13
формуласы
n
sin   1 1


cos   2  2

n
n 1  2
 2 n1
 
«ЅІ» дегі бірлігі
Градус 0.
1
sin  0 
n
1
D
F
1 1 1
 
F d f
f
H
k

h d
Градус 0.
d  k
м
d  2k  1
Дптр
м-1
-

2
l
N
d sin   k
d
м
м
м
k = 0,1,2,...
 рел 
u 
u
1 2
c
м/с
и – К жүйесіндегі жылдамдығы.,
υ – К′ жүйенің жылдамдығы.,
14
15
Ұзындықтың релятивистік
қысқаруы.
Уақытттың релятивистік баяулауы.
l  l0 1 

Массаның релятивистік артуы.
m
17
Релятивистік импульс.

р
19
Бөлшектің тыныштық энергиясы.
Бөлшектің тыныштық энергиясы.
2
c2
кг
2
c2

m0
1
18
с
m0
1
m0 с
1
кг·м/с
2
c2
Е0 = mо·с2
Е
м
c2
0
1
16
2
Дж
2
2
c2
Дж
30– сабақ
« » « » «20 » .
Сабақ тақырыбы: ХІІ. КВАНТТЫҚ ФИЗИКА бөлімі
ХІІ. 1. Жарық кванттары
Сабақтың мақсаты:
1. Оқушыларға классикалық теориядан өзгеше барлық микробөлшектерде болатын өзгерістер
квант заңына бағынуын меңгерту. Материяның кванттық қасиеттері жайлы әңгімелеу. Олардың
формулаларын қолдап есептер шығару.
2. Өз бетінше ізденіспен шығармашылық тұрғыда жұмыс істеуге дағдыландыру. Өз ойларын еркін
де сауатты, нақты жеткізу қабілеттерін арттыру.
3.Жан-жақтылыққа, ізденімпаздыққа баулу, тыңдай және сөйлей білу мәдениетін арттыру.
Болжамдап отырған нәтиже: тақырыпты толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Бекіту және білім, білік, дағдыларды дамыту
Сабақ әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, есептер шығару
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер:
- Формулалар, Менделеев кестесі
- Тақырыпқа байланысты есептер жинағы.
- Тақырыпқа байланысты тесттер жинағы.
Қосымша матреиалдар:
- Физика оқулығы (11-сынып)
- Есептер жинағы (әр түрлі әдебиеттер)
- Әдістемелік құралдар (Шың кітап және ҰБТ-ке дайындалуға арналған тесттер, т.б.)
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. ............................................................................................
ІІІ. Жаңа сабақ:
Тақырып жоспары:
1. Квант теориясы
2. Планк формуласы
3. Зарядталған бөлшектердің электр өрісіндегі энергиясы
4. Фотон энергиясымен массасының байланысы
5. Фотоэффект теориясы
6. Фотон импульсі және қуаты
Формулалары:
№
Физикалық шама
формуласы
«ЅІ» дегі
бірлігі
1
2
3
4
Планк формуласы
Электрондардың кинетикалық энергиясы
Фотон энергиясы
Фотоэффект үшін Эйнштейн теңдеуі
Е = һν
Е = еU
Е = m0с2
Дж
Дж
Дж
Дж
5
Фотон импульсі
6
Сәуле шығарудың қуаты
m 2
h  A 
2
h
P
c
h
N
t
кг·м/с
Вт
Келтіру формулалары:
c  
Е = һν
h
P
c
h
N
t
Һ = 6,63·10-34 Дж·с – Планк тұрақтысы
толқын жылдамдығы формуласын қолдаймыз
формуланы толықн ұзындығы арқылы энергия – E 
hc
формуланы толықн ұзындығы арқылы импульс – P 
h
hc
формуланы толықн ұзындығы арқылы қуат – N 
t


Фотон массасын табу үшін һν = m0с2 формуладан m 
h
h
.

2
c
c
Есептер шығару үлгілері.
Рентген фотонының энергиясы 6,010-15 Дж болса, оның жиілігі: ( h=6,6310-34 Джс)
Берілгені:
шешуі:
-15
Е = 6,010 Дж
Е = һν
Е
6  1015
h=6,6310-34 Джс .
  
 0.9  1019 Гц
h 6.63  10 34
ν-?
жауабы: ν ≈ 0,91019 Гц.
Энергиясы 2,810-19 Дж болатын фотонға сәйкес келетін электромагниттік толқынның ұзындығы
(h=6,6210-34 Джс; с = 3108 м/с)
Берілгені:
шешуі:
-19
Е = 2,810 Дж
Е = һν c   формуладан пайдаланып,
hc
Е  h 
h=6,6210-34 Джс

hc 6.63  1034  3  108
с = 3108 м/с
.


 7.1  10 7 м
19
E
2.8  10
λ-?
жауабы: λ= 710 нм.
Рентген түтікшесі 50 кВ кернеумен жұмыс істейді. Сәуле шығарудың минимал толқын
ұзындығы: (h=6,6210-34 Джс; e=1,610-19 Кл)
Берілгені:
шешуі:
3
U = 5010 B
Е = һν; Е = еU; c   формулаларын пайдаланып,
hc
 еU
h=6,6310-34 Джс

hc 6.63  1034  3  108
-19
е = 1,6·10 Кл
.


 2.48  1011 м
19
4
eU
1.6  10  5  10
λ-?
жауабы: λ= 0,025 нм.
Дененің толық энергиясы ΔE = 27 Дж-ға артты. Дене массасының өзгерісі: (с = 3108 м/с)
Берілгені:
шешуі:
ΔE = 27 Дж
Е = һν ; Е = m0с2 формуладан пайдаланып,
E
27
m  2 
 3  1016 кг
с = 3108 м/с
.
c
9  1016
Δm - ?
жауабы: Δm= 310-16 кг.
Цезий толқын ұзындығы 0,589·10-6 м сары монохроматты жарықпен сәулелендірілген.
Электронды шығару жұмысы 1,7·10-19 Дж. Цезийден ұшып шыққан фотоэлектрондардың
кинетикалық энергиясы: (h=6,63·10-34 Дж·с, с=3·108 м/с)
Берілгені:
шешуі:
-6
h  Aш  Ек
λ = 0,589·10 м
hc
Ек 
 Аш
Aш = 1,7·10-19 Дж

-34
h=6,6310
Джс
с = 3·108 м/с
Ек - ?
6,63  1034  3  108
Ек 
 1,7  1019  1,67  1019 Дж
6
0,589  10
.
жауабы:
E = 1,7·10-19 Дж.
Толқын ұзындығы 100 нм ультракүлгін сәулелердің фотон импульсі (h = 6,6210-34 Джс)
Берілгені:
шешуі:
-9
λ = 100·10 м
Е = һν =hc/λ; Е = m0с2 ; P = mс
Е h 6.63  1034
-34
h=6,6310 Джc .
Р  
 6.63  10 27 кг  м / с
7
с 
10
P-?
жауабы: Р = 6,63·10-27 кг·м/с.
Рубинді лазер бір импульс кезінде толқын ұзындығы 6,6∙10-7м болатын 2∙1019 фотон шығарады.
Импульс ұзақтығы 2∙10-3 с болса, лазердің сәуле шығаруының орташа қуаты (h = 6,610-34 Джс)
Берілгені:
шешуі:
Е nE nhc
N 

λ = 6,6·10-6 м
t
t
t
19
2  10  6.6  1034  3  108
19
n = 2·10
N
 3  103 Вт
7
3
6.6  10  2  10
t = 2∙10-3 с
h=6,6310-34 Джc .
N-?
жауабы: N = 3∙103 Вт.
ІV. Сабақты бекіту:
Өз бетінше шығаруға арналған есептер: ХІІ. 1 – жаттығу..........................................................
Сабақты қорытындылау:
V. Үйге берілетін тапсырма: ........................................................................
1. Тестпен жұмыс
ХІІ.1- тест (шығарылу жолдарымен)
2. тақырыпқа байланысты материалдар табу, іздену
VI. Бағалау
31– сабақ
« » « » «20 » .
Сабақ тақырыбы: ХІІ. 2. Атомдық және атом ядросы физикасы
Сабақтың мақсаты:
1. Оқушыларға қазіргі физиканың қалыптасып, дамуына аса маңызды түрткі болған атомның
күрделі құрылысының сандық теориясын түсіндіру. Осының нәтижесінде микробөлшектердің
қозғалысының жаңа заңдары – кванттық механиканың заңдары жайлы әңгімелеу, есептерін шығару
2. Өз бетінше жұмыс істеу, шығармашылық қабілетін дамыту.
3.Отансүйгіштік рухында тәрбиелеу.
Болжамдап отырған нәтиже: тақырыпты толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Бекіту және білім, білік, дағдыларды дамыту
Сабақ әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, есептер шығару
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер:
- Формулалар
- Тақырыпқа байланысты есептер жинағы.
- Тақырыпқа байланысты тесттер жинағы.
Қосымша матреиалдар:
- Физика оқулықтары (8-,11-сыныптар)
- Есептер жинағы (әр түрлі әдебиеттер)
- Әдістемелік құралдар (Шың кітап және ҰБТ-ке дайындалуға арналған тесттер, т.б.)
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. ..................................................................................
ІІІ. Жаңа сабақ:
Тақырып жоспары:
1. Атом құрылысы
2. Бор постулаттары
3. Лазерлер
4. Радиоактивтік
5. Радиоактивті ыдырау заңы
6. Элементар бөлшектер
Резерфорд моделі – атомның планетарлық моделі
Атом құрылысы
Күн жүйесі құрылысы
Бор жасаған сутегі моделі
Энергетикалық деңгей – бұл электронның бола алатын орбиталары
Электронның орбиталарының ауысуы сәуле шығару немесе сәуле жұтумен түсіндіріледі
Е4
Е3
Е2
Е1
Е4
Е3
Е2
Е1
Сәуле шығрау, нәтижеде энергиясы кемиді
№
Сәуле жұту , нәтижеде энергиясы артты
Формулалары:
Физикалық шама
формуласы
Радиоактивті ыдырау заңы
Келтіру формулалары:
N – бастапқыда бөлшектер саны;
= ыдырауға кеткен уақыт
N  N0 2

«ЅІ» дегі
бірлігі
-
t
T
N0 – ыдыраған бөлшектер саны; Т = жартылай ыдырау периоды; t
N
N0
t
T
немесе m 
m0
t
T
2
2
m=m0N формуланы пайдаланып, ыдыраған элемент массасы табуға болады.
m  m0 2

t
T
Есептер шығару үлгілері.
Жартылай ыдырау периоды 10 мин радиоактивті изотоптың 106 атомы бар. 20 мин ішінде осы
атомдардың ыдырамай қалғаны:
Берілгені:
шешуі:
Т  600 с
N  N0 2
t
T
N  10  2
6
6
N0 = 10
t = 1200 c
N -?


1200
600

10 6
 0,25 10 6
2
2
.
жауабы: N = 2,5·105.
Белгілі бір мөлшердегі күмістің радиоактивті изотопының массасы 810 тәулікте 8 есе кеміген.
Радиоактивті күмістің жартылай ыдырау периоды:
Берілгені:
шешуі:
t  810 тәулік
m
m 0
8
T-?

t
T
N  N0 2
m
N

бұдан m ~ N
M NA
m  m0 2

t
T
m0 m0
 t
8
2T
810
T
2 2
810
3
T
T = 270 тәулік
3
жауабы: T= 270 тәул.
ІV. Сабақты бекіту:
Өз бетінше шығаруға арналған есептер: ХІІ. 2 – жаттығу..........................................................
Сабақты қорытындылау:
V. Үйге берілетін тапсырма: .....................................................................................
1. Тестпен жұмыс
ХІІ.2- тест (шығарылу жолдарымен)
2. тақырыпқа байланысты материалдар табу, іздену
VI. Бағалау
32– сабақ
« » « » «20 » .
Сабақ тақырыбы: ХІІ. 3. Ядролық реакциялар
Сабақтың мақсаты:
1. Оқушыларға үлкен энергия көзін – ядролық реакциялар нәтижесінде алу мүмкіндігі, реакция
түрлері туралы әңгімелеу. Ядролық реакция нәтижесінде элементтердің түрленулері жайлы Менделеев
кестесін пайдаланып түсіндіру және есептерін шығару.
2. Оқушылардың ойлау, салыстыра білу қабілетін, пәнге деген қызығушылығын дамыту. Табиғат
пен өмірдегі құбылыстарды түсіне білетін, әдептілік ережелерін бойына сіңірген, шығармашылық
қабілеті дамыған жеке тұлға тәрбиелеу
Болжамдап отырған нәтиже: тақырыпты толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Бекіту және білім, білік, дағдыларды дамыту
Сабақ әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, есептер шығару
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер: Менделеев кестесі, формулалар, тақырыпқа байланысты
есептер жинағы, тақырыпқа байланысты тесттер жинағы.
Қосымша матреиалдар:
- Физика оқулығы (11-сынып)
- Химия оқулықтары
- Есептер жинағы (әр түрлі әдебиеттер)
- Әдістемелік құралдар (Шың кітап және ҰБТ-ке дайындалуға арналған тесттер, т.б.)
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. ................................................................
ІІІ. Жаңа сабақ:
Тақырып жоспары:
1. Ядролық реакциялар
2. Радиоактивті
- α-ыдырау
- β-ыдырау
- γ-ыдырау реациялары
3. Ядродағы нуклондардың байланыс энергиясы
4. Ядролық реакторлар
Формулалары:
№
Физикалық шама
формуласы
1
α – ыдырау
2
β- – ыдырау (антинейтринолық реакция)
3
β+ – ыдырау (позирондық реакция)
4
γ – ыдырау
5
Ядроның байланыс энергиясы
(нуклондардан ядро түзілгенде)
6
Массалар ақауы
Келтіру формулалары:
- 24 He – α бөлшегі
X  ZA42Y  42 He
«ЅІ» дегі
бірлігі
-
A
Z
X  Z A1Y  01 e 00~
-
A
Z
X  Z A1Y  01 e  00
-
X  ZAY  
Еб=ΔМ·с2
Дж
ΔМ = Z·mр + N·mn - Мя
кг
A
Z
A
Z
1
0
-
n – нейтрон
p – протон
0
1 n – электрон
- 10 n – позитрон
Mn = 1,00866 м.а.б. – нейтронның массасы
Mр = 1,00783 м.а.б. – протонның массасы
Mе = 5,485779·10-4 м.а.б. – электронның массасы
1 м.а.б = 1,6605546·10-27 кг
1 эВ = 1,6·10-19 Дж – ядролық көлемдегі энергия бірлігі
1
1
-
Есептер шығару үлгілері.
Ядросының заряды 8·10-18 Кл болатын элементтің реттік номері
Берілгені:
шешуі:
-18
q  8·10 Кл
бейтарап атом ядросында протон санын табу керек
р = 1.6·10-19 Кл .
электронның немесе протонның заряды
Z -?
бір бірлік саналады Z = n
q = ne
q
8  1018
n 
 50
e 1.6  1019
Оттегі
17
жауабы: Z = 50.
О изотобының ядросындағы Z протондар саны мен N нейтрондар саны:
8
Берілгені:
Барлық бөлшектер саны A  17
Протондар саны (заряды) Z = 8
шешуі:

m
Q = qm
V
N = A – Z = 17 – 8 = 9
жауабы:
14
4
17
7 N  2 He  8 O  ?
Берілгені:
14
4
17
7 N  2 He  8 O  ?
X-?
Z=8, N=9.
реакциясындағы белгісіз бөлшек:
шешуі:
14
7
N  42 He  178 O 
1
1
14 4 17
7  2 -8 Х
Х 11 p
жауабы:
1
1p
Егер азот ядросы үшін байланыс энергиясы 115,6 Мэв, көміртек үшін 92,2 Мэв, гелий ядросы
үшін 28,3 Мэв болса, мынадай реакция 157 N 11H 126C  24He кезінде бөлініп шығатын энергия.
Берілгені:
шешуі:
15
1
12
4
EN = 115.6 Мэв
7 N 1 H  6 C  2 He
EС = 92,2 Мэв
EN +E = EC + EHe
EHe = 28.3 Мэв
E = EC + EHe – EN
15
1
12
4
E = 92.2+28.3 – 115.6 = 4.9 МэВ
7 N 1 H  6 C  2 He
E-?
жауабы: Е = 4,9 Мэв/нуклон.
ІV. Сабақты бекіту:
Өз бетінше шығаруға арналған есептер: ХІІ. 3 – жаттығу..........................................................
Сабақты қорытындылау:
V. Үйге берілетін тапсырма: .................................................................................
1. Тестпен жұмыс
ХІІ.3- тест (шығарылу жолдарымен)
2. тақырыпқа байланысты материалдар табу, іздену
VI. Бағалау
33– сабақ
« » « » «20 » .
Сабақ тақырыбы: КВАНТТЫҚ ФИЗИКА бөлімін қорытындылау
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Оқушылардың кваннтық физика бөлімінен алған білімдерін саралай отырып, бір
жүйеге келтіру, қорытындылау
Дамытушылық: Оқушылардың ойлау, салыстыра білу қабілетін, пәнге деген қызығушылығын
дамыту. Табиғат пен өмірдегі құбылыстарды түсіне білетін, әдептілік ережелерді бойына сіңірген,
шығармашылық қабілеті дамыған жеке тұлға тәрбиелеу
Болжамдап отырған нәтиже: тарауды толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Білімді сынақ сабағы
Сабақ әдісі: Түсіндіру, баяндау, есептер шығару.
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер: Қажетті қағаздар
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
 Оқушыларды түгелдеу
 Тарау жоспарын және формулаларын тақтаға іліп қою
Тарау жоспары:
1. Жарық кванттары
2. Атом және атом ядросы физикасы
3. Ядролық реакциялар
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. Әр оқушы тарау бойынша өздері дайындап келген тақырыптарды
қорғап, есептерін шығарады
ІІІ. Қорытындылау: «Білімнің басы бейнет, түбі зейнет» оқушылардың білімін бағалау
ІV. Үйге берілетін тапсырма: оқушы жыл бой өтілген тақырыптарға байланысты тақырып таңдап
қысқаша баяндама жасау
Нәтиже:..........................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
КВАНТТЫҚ ФИЗИКА бөлімі
№
Физикалық шама
формуласы
1
Планк формуласы
Е = һν
«ЅІ» дегі
бірлігі
Дж
2
Электрондардың кмнетикалық энергиясы
Е = еU
Дж
3
Фотон энергиясы
Е = m0с2
Дж
4
Фотоэффект үшін Эйнштейн теңдеуі
Дж
5
Фотон импульсі
6
Сәуле шығарудың қуаты
m 2
h  A 
2
h
P
c
h
N
t
7
Радиоактивті ыдырау заңы
8
α – ыдырау
9
β- – ыдырау (антинейтринолық реакция)
10
β+ – ыдырау (позирондық реакция)
11
γ – ыдырау
12
13
Ядроның байланыс энергиясы (нуклондардан
ядро түзілгенде)
α – ыдырау
14
β- – ыдырау (антинейтринолық реакция)
15
β+ – ыдырау (позирондық реакция)
16
γ – ыдырау
17
Ядроның байланыс энергиясы (нуклондардан
ядро түзілгенде)
N  N0 2

t
T
кг·м/с
Вт
-
X  ZA42Y  42 He
-
A
Z
X  Z A1Y  01 e 00~
-
A
Z
X  Z A1Y  01 e  00
-
X  ZAY  
-
Еб=ΔМ·с2
Дж
X  ZA42Y  42 He
-
A
Z
X  Z A1Y  01 e 00~
-
A
Z
X  Z A1Y  01 e  00
-
X  ZAY  
Еб=ΔМ·с2
-
A
Z
A
Z
A
Z
A
Z
Дж
34– сабақ
« » « » «20 » .
Сабақ тақырыбы: Қорытындылау сабағы
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Оқушылардың алған білімдерін қорытындылау; олардың жыл бойы көрсеткен
жұмыстарына мониторинг жасау, курс бойынша білім дәрежесіне қарай орын беру және лидерді
анықтау
Дамытушылық: Оқушылардың ойлау, салыстыра білу қабілетін, пәнге деген қызығушылығын
дамыту. Табиғат пен өмірдегі құбылыстарды түсіне білетін, әдептілік ережелерді бойына сіңірген,
шығармашылық қабілеті дамыған жеке тұлға тәрбиелеу
Болжамдап отырған нәтиже: тарауды толық меңгерген тұлға қалыптастыру
Сабақ типі: Жүйелеу, қорытындылау.
Сабақ әдісі: Түсіндіру, баяндау
Сабақта пайдаланылатын көрнекіліктер: Қажетті қағаздар
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
Оқушыларды түгелдеу
Мұғалімнің сөзі
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. Мұғалімнің және оқушылардың жасаған баяндамаларын тыңдау
ІІІ. Қорытындылау: «Білімнің басы бейнет, түбі зейнет» оқушылардың білімін бағалау. Марапаттау
Нәтиже:..........................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................................................