STPM 2021 1. MORFOLOGI (i) MAKSUD Bidang ilmu bahasa yang mengkaji perkataan. MORFOLOGI • KONSEP MORFEM Unit tatabahasa terkecil mempunyai makna @ sekurang-kurangnya yang mempunyai fungsi tatabahasa. 1.1.2 JENIS MORFEM • Utuh dalam bentuknya & bahagian-bahagiannya tidak boleh dipisahkan. 1.1.1 MORFEM TERIKAT SATUAN Terdiri daripada awalan,akhiran,sisipan & kata akar. JENIS MORFEM TERIKAT SATUAN AWALAN AKHIRAN SISIPAN KATA AKAR CONTOH me-,ber-,ter-,ke-,di-,dwi-,swa-,pro-an,-kan,-i,-iah,-wan,-isme,-logi -el,-em,-er,-in tani, juang, masing, nyala Morfem bebas & morfem terikat (ii) a) MORFEM BEBAS MAKSUD Unit tatabahasa yang terkecil mempunyai makna & wujud secara bersendirian. Morfem bebas – disamakan dengan kata tunggal, iaitu bentuk kata yang mempunyai makna & dapat berdiri sendiri tanpa imbuhan. CONTOH cantik, duduk, dermaga, sedang (iii) b) MORFEM TERIKAT ( TERBAHAGI KEPADA 3 ) MAKSUD • • CONTOH • Unit tatabahasa terkecil mempunyai makna & tidak dapat berdiri sendiri sebagai kata Memerlukan bantuan dari morfem lain (sama ada morfem bebas / terikat) Perkataan berlawan terbentuk dgn imbuhan ber- dgn morfem lawan MORFEM TERIKAT TERBAHAGI terdiri daripada awalan & akhiran contoh : ke-…-an (kerancakan), pe-…-an (penamaan) & per-…-an (perlumbaan) jika perkataan kerancakan menjadi rancakan – tidak wujud dalam BM MORFEM TERIKAT KOMPLEKS Gabungan 2 morfem terikat @ lebih JENIS GABUNGAN Gabungan 2 awalan Gabungan awalan & akhiran Gabungan 2 awalan & 1 akhiran CONTOH memper- (memperindah) diper- (diperluas) me-…-kan (menyakinkan di-…-kan (dibacakan) me-…i (meragui) di-…i (dikuasai) memper-…-kan (memperkatakan) diper-…-kan (diperakukan) memper-…i (mempergantungi) diper-…-i (diperkuasai) 1.1.3 KONSEP ALOMORF (ii) KATA DASAR • Maksud : bentuk kelainan @ variasi sesuatu morfem Maksud : kata yang menjadi dasar kepada sesuatu perkataan. • Morfem meN- : me-, mem- , men-, meng-, meny-, menge- Berpontensi untuk menerima imbuhan, mengalami proses • Awalan teR- : ter-, te- pemajmukan & penggandaan. Kata dasar : terdiri daripada kata akar, kata terbitan, kata 1.1.4 MAKSUD Unit fonologi yang terdiri daripada set kumpulan fonem yang hadir sebagai alomorf sesuatu morfem CONTOH peN + lari : pelari meN + makan : memakan beR + renang : berenang teR + rancang : terancang 1.1.5 majmuk, kata ganda & frasa KONSEP MORFOFONEM (iii) PEMBAHAGIAN BIDANG MORFOLOGI MORFOLOGI Bentuk kata & proses pembentukan kata Golongan kata KONSEP KATA (a) Bentuk kata : binaan sesuatu perkataan dalam bahasa Maksud : bentuk bahasa yang boleh berdiri sendiri sbg ayat (b) Proses pembentukan kata : cara sesuatu perkataan itu minimal apabila diungkapkan dengan intonasi yang sesuai dibina iaitu proses yang dilakukan pada k.dasar untuk Contoh : Samad. , Makan ! , Kenapa ? menghasilkan bentuk terbitan. (c) Golongan kata : kelompok @ kumpulan perkataan dalam (i) sesuatu bahasa berasaskan makna @ fungsi tatabahasa KATA AKAR MAKSUD CONTOH -morfem terikat yang bukan imbuhan -bentuk yang perlu bergabung dengan morfem lain untuk bentuk perkataan - kata : sebagai inti bagi sesuatu kata (x mempunyai makna yang jelas) - kata akar disertai oleh morfem bebas @ terikat - kata mudi – tidak bermakna - apabila kata ini hadir dengan morfem lain, baru ada makna : jurumudi BENTUK KATA 1.2.1 KATA TUNGGAL Maksud : bentuk kata yang terdiri daripada satu morfem bebas ( kata yang tidak menerima sebarang imbuhan) Kata tunggal : kata yang tidak menerima sebarang proses morfologi kecuali akronim (i) KATA AKRONIM Maksud : kata yang dibentuk dengan cara menggabungkan bahagian daripada beberapa perkataan sehingga jadi satu perkataan baru. JENIS AKRONIM Gabungan huruf awal beberapa perkataan Gabungan suku kata dengan suku kata daripada beberapa perkataan CONTOH ADUN – Ahli Dewan Undagan Negeri UDA – Urban Development Authority berdikari – berdiri di atas kaki sendiri motel – motoris hotel Gabungan suku kata beberapa perkataan dengan huruf awal perkataan INTAN – Institusi Tadbiran Awam Negara PERHILITAN – Perlindungan Hidupan Liar dan Taman Negara Gabungan suku kata dengan perkataan penuh purata – pukul rata hartanah – harta tanah Gabungan bahagian kata secara bebas Petronas – Petroleum Nasional SUARAM – Suara Rakyat Malaysia IMBUHAN AWALAN (a) AWALAN KATA NAMA peN- perpekejurumaha- AWALAN = pepempenpengpenge- CONTOH pelukis, pewangi pembeli, pemberi pendatang, pencari pengguna, pengukur pengebom, pengecat perasap, pertapa pesara, peguam ketua, kehendak jurubahasa, juruterbang mahaguru, mahasiswa (b) AWALAN KATA KERJA 1.2.2 KATA TERBITAN MAKSUD AWALAN = mememmenmengmengememperbeRterdidipermeN- bentuk perkataan yang dihasilkan melalui proses pengimbuhan, iaitu proses yang menggandingkan imbuhan pada k.dasar Imbuhan terdiri daripada morfem terikat Kata dasar ialah bentuk morfem yang dapat terima imbuhan JENIS IMBUHAN awalan CONTOH hadir sebelum kata dasar : ber-,di- (berjalan) akhiran hadir sesudah kata dasar : -kan, -i (jalankan) apitan -Hadir secara mengepit k.dasar (2 bahagian imbuhan hadir serentak di awal & di akhir k.dasar) -contoh : ke-…an, di-…i sisipan hadir di celahan kata dasar : -el- & -in- CONTOH melukis, melihat membeli, memberi mendaki,menjaja mengasuh,menghasut mengebom, mengecat memperbesar, memperoleh berkata, bersetuju berakit terkata, tersenyum diperisteri, diperbesar (a) AWALAN KATA ADJEKTIF AWALAN teRse- CONTOH terpandai, termerah, terpanjang seramai, seputih, sejernih IMBUHAN AKHIRAN (a) AKHIRAN KATA NAMA AKHIRAN -an -wan -man -wati -isme ajaran, silaan, bacaan ilmuwan, budayawan budiman, seniman seniwati, peragawati nasionalisme, sosialisme CONTOH CONTOH lahirkan, ambilkan, hulurkan ikuti, jalani, sertai (c) AKHIRAN KATA ADJEKTIF AKHIRAN -is -wi -iah -i ekonomis, puitis rumawi, duniawi akliah, ilmiah abadi, alkali (a) APITAN KATA NAMA APITAN peN …-an : pe-…-an pem-…an pen-…-an peng-…-an penge-…-an per-…-an ke-…-an CONTOH pelaksanaan, perusuhan pembukaan, pemburuan pendakian, pencucian pengunduran, penggandaan pengekodan, pengesahan perjumpaan, persamaan kecantikan, kebijaksanaan (b) APITAN KATA KERJA (b) AKHIRAN KATA KERJA AKHIRAN -kan -i IMBUHAN APITAN CONTOH APITAN meN…-kan me-…-kan mem-…-kan men-…-kan meng-…-kan menge-…-kan ber-…-kan meN-…-i me-…-i men-…-i mem-…i diper-…i diper-…-kan diper-…i memper-…-kan memper-…i CONTOH memajukan, melakukan membezakan, memberikan mendirikan, mensyaratkan menggulingkan, mengelakkan mengehadkan, mengesyorkan beralaskan, berbekalkan melalui, memiliki mendahului,mencucuri membanjiri, membelakangi diperdengarkan, diperlihatkan diperingati, diperdalami memperdengarkan, memperlakukan memperingati, memperdalami (c) APITAN KATA ADJEKTIF APITAN ke-…-an 1.2.3 KATA MAJMUK CONTOH kemelayuan keinggerisan kearaban kata dasar atau lebih & perkataan yang terhasil membawa makna tertentu. IMBUHAN SISIPAN JENIS KATA MAJMUK CONTOH telunjuk, telapak, kelemumur seruling,keruping kemuning, kemuncup (b) SISIPAN KATA KERJA SISIPAN -el- CONTOH geledak, jelajah (c) SISIPAN KATA ADJEKTIF SISIPAN -el-er-em-in- Contoh : kerusi malas, terima kasih, biru laut, telefon dail terus (a) SISIPAN KATA NAMA SISIPAN -el-er-em- Maksud : perkataan yang dibentuk dengan merangkaikan 2 CONTOH selerak, gelembung serabut, gerodak gemilang, gemuruh sinambung KM yang terdiri daripada rangkai kata bebas KM sebagai istilah khusus KM yang membawa maksud kiasan biru laut, terima kasih, tengah hari, nasi minyak, kuning langsat, beg tangan, jalan raya, balai raya Menteri Besar, mata pelajaran, kertas kerja, kaji bumi, Raja Muda, gambar rajah, guru besar, cari gali, Naib Canselor, garis pusat, pita suara, reka bentuk tumbuk rusuk, bulan madu, ambil angin, berat tulang, pilih bulu, kaki bangku, makan angin, telinga kuali, gulung tikar, tangkai jering, buruk siku, langkah seribu BINAAN KATA MAJMUK BINAAN KATA MAJMUK Kata tunggal dengan kata tunggal KATA GANDA SEMU CONTOH Hapus kira, lipat ganda, kenal pasti, ubah suai, putih mata, terima kasih, pita suara, kertas meja CONTOH kata ganda yang terbentuk seperti kata ganda penuh, tetapi apabila kata dasarnya dipisahkan daripada kata ulangannya, tiada makna ura-ura, kanak-kanak, labah-labah, masing-masing, undang-undang, mentang-mentang, anai-anai (boleh letak nama haiwan) Kata tunggal dengan kata terbitan (a) kata tunggal sbg unsur pertama & kata terbitan sebagai unsur kedua (b) kata terbitan sbg unsur pertama & kata tunggal sebagai unsur kedua Kata terbitan dengan kata terbitan mata pelajaran, surat pekeliling, buruh binaan, batu loncatan bersatu padu, mengambil alih, pilihan raya, berputus asa, membuka kata, mengubah suai pengawal keselamatan, penyiasat persendirian, pengurus kewangan, penyata tahunan, Ketua Pustakawan, tepian gelanggang 1.2.4 KATA GANDA Maksud : perkataan yang mengalami proses pengulangan pada kata dasar, sama ada penggandaan penuh @ sebahagian KATA GANDA SEPARA Kata ganda yang terbentuk melalui pengulangan sebahagian kata dasar sahaja Kata ganda berasal daripada kata dasar pengulangan suku kata pertama (e-pepet) : lelaki, sesiku, jejari, lelangit Kata ganda berasal daripada kata berimbuhan (hanya berlaku pada kata dasar & tidak libatkan pengimbuhan) Penggandaan berlaku pada golongan KK, KN & KA Di bahagian hadapan kata dasar Di bahagian belakanag kata dasar Berlari-lari, mencaricari,sepandai-pandai Cinta-mencintai, bantumembantu, kejarmengejar KATA GANDA BERENTAK Kata ganda yang mengalami pengulangan kata dasar mengikut rentak bunyi tertentu dalam kata dasar Kata ganda berentak pengulangan vokal saki-baki, calar-balar, sayur-mayur Kata ganda berentak pengulangan konsonan tanah-tanih, kayu-kayan, mundar-mandir Kata ganda berentak bebas ipar-duai, kusut-masai, rempah-ratus, lintang-pukang KATA GANDA BERSISIPAN CONTOH Kata ganda yang melibatkan pengulangan seluruh kata dasar & kata dasar itu menerima sisipan -emjari = jari-jemari tali = tali-temali gilang = gilang-gemilang JENIS KATA GANDA KATA GANDA PENUH (a)kata ganda penuh terdiri daripada kata dasar (b)kata ganda penuh terdiri daripada kata berimbuhan kata ganda yang mengalami pengulangan secara keseluruhan buku-buku rumah-rumah masjid-masjid ajaran-ajaran pelajar-pelajar kementerian-kementerian 1.2 GOLONGAN KATA 1.3.1 KATA NAMA MAKSUD KATA NAMA AM CONTOH Sejumlah perkataan yang boleh menjadi unsur inti dalam binaan frasa nama. PERGOLONGAN KATA NAMA Merujuk kepada benda, perkara atau konsep yang umum sifatnya Benda : sekolah, kereta Perkara : roh, udara Konsep : kesejahteraan, perpisahan KATA GANTI NAMA KATA GANTI NAMA 1. KATA GANTI NAMA TUNJUK : (terbahagi kepada 3) UMUM, HAL, TEMPAT Contoh : itu, ini 2. KATA GANTI NAMA DIRI KATA GANTI NAMA DIRI TANYA : KATA GANTI NAMA DIRI ORANG : (PERTAMA, KEDUA, KETIGA) Contoh : apa, siapa, mana 3. KATA GANTI NAMA DIRI ORANG KATA GANTI NAMA DIRI ORANG PERTAMA Contoh : saya, aku, patik, kami, kita KATA GANTI NAMA DIRI ORANG KEDUA Contoh : anda, engkau, kamu, awak KATA GANTI NAMA DIRI ORANG KETIGA Contoh : ia, dia, mereka, beliau 4. KATA GANTI NAMA TAK TENTU merujuk kepada sesuatu @ seseorang secara tak tentu Contoh : apa-apa, siapa-siapa, mana-mana KATA NAMA AM TAK HIDUP HIDUP MANUSIA BUKAN INSTITUSI BUKAN INSTITUSI MANUSIA PEMBENTUKAN KATA NAMA ABSTRAK BERBILANG KATA NAMA KHAS KONKRIT TAK BERBILANG rujukan khusus pada sesuatu nama orang, haiwan, benda, institusi, undang-undang, bangsa, bahasa, pangkat dan seumpamanya KATA NAMA KHAS : (terbahagi kepada2) 1. Hidup : Manusia & Bukan Manusia 2. Tak Hidup Perkataan yang menjadi pengganti kata nama khas & kata nama am (i) KN TUNGGAL - tempayan, roh, bapa, belantara (ii) KN TERBITAN - pendaki,penantian, pekedai, kedudukan (iii) KN MAJMUK -balai raya, deria rasa, anak emas, buku lima (iv) KN GANDA -meja-meja, kawasan-kawasan, lelangit, sayur-sayuran 1.3.2 KATA KERJA Maksud : perkataan yang menjadi inti bagi binaan frasa kerja. Kata kerja terbahagi kepada 2 : • kata kerja transitif • kata kerja tak transitif KK TRANSITIF CONTOH KK TRANSITIF PEMBENTUKAN KK KK TRANSITIF DENGAN OBJEK (OBJEK TEPAT & OBJEK SIPI) Kata kerja yang mengandungi objek yang terdiri daripada kata @ frasa nama untuk melengkapkan maksudnya. membeli buku menjalani khusus menternak ayam membesarkan rumah (i) KK TUNGGAL - ada, keluar, kembali (ii) KK MAJMUK -ambil alih, beritahu, kemas kini (iii) KK TERBITAN -mewangi, diseret, memasak (iv) KK GANDA -berlari-lari, pukul-memukul, terhuyung-hayang Kata kerja yang tidak memerlukan penyambut @ objek sesudahnya Kata kerja yang boleh berdiri sendiri tanpa objek @ penyambut *kk tak transitif boleh diikuti oleh dengan unsur keterangan Contoh : tersenyum, termenung, menang, berdoa Contoh kk tak transitif dengan keterangan : bergurau dengan adiknya Kata kerja yang mesti diikuti oleh pelengkap untuk sempurnakan maksud *pelengkap ialah unsur yang hadir slps kata kerja tak transitif *ayat yang mengandungi pelengkap tidak boleh dipasifkan Contoh : beransur pulih 1.3.3 KATA ADJEKTIF MAKSUD Perkataan yang menjadi inti dalam binaan frasa adjektif *FA terdiri daripada suku kata adjektif @ beberapa perkataan mengandungi adjektif & unsur keterangan yang lain (kata bantu & kata penguat) CONTOH BINAAN FA JENIS KA masih, sangat, belum, pandai, besar,baik, masak, sungguh, betul 1.KA sifatan @ keadaan : cerdik, lemah, sihat, pandai 2.KA warna : merah, ungu, biru, putih 3.KA ukuran : panjang, tebal, tinggi, kecil 4.KA bentuk : bulat, lurus, kempis, bengkok 5.KA waktu : baharu, lewat, awal, segera 6.KA jarak : jauh, dekat, hamper, nyaris 7.KA cara : deras, gopoh, perlahan, sering 8.KA perasaan : rindu, segan, ragu, benci 9.KA pancaindera : deria rasa (sedap,kelat), deria bau (harum,wangi), deria pandang (cantik,buruk), deria sentuh (halus,kesat), deria dengar (bising,merdu) Semua kerja transitif menerima objek Contoh : Ibu membeli sehelai baju KK TRANSITIF DENGAN UNSUR KETERANGAN Contoh : Ahmad membaca surat itu kepada rakannya OBJEK TEPAT : objek yang menjadi penyambut secara langsung kepada kata kerja OBJEK SIPI : menjadi penyambut tak langsung Contoh : Ibu menjahitkan kakak baju kebaya Objek tepat : kakak Objek sipi : baju kebaya KATA KERJA TAK TRANSITIF KK TRANSITIF TANPA PELENGKAP KK TAK TRANSITIF BERPELENGKAP PEMBENTUKAN KA KA TUNGGAL : kasar, pahit, bujur KA TERBITAN : terpindah, sebesar, gemuruh KA MAJMUK : merah jambu, hijau daun, kuning langsat KA GANDA : cantik-cantik, sebaik-baik, kacau-bilau KA DALAM BENTUK PERBANDINGAN Hadir dalam bentuk biasa iaitu KA tanpa apa-apa tambahan Contoh : besar, lesu, sederhana DARJAH Menggunakan KA dengan awalan se- bagi menyatakan BANDINGAN bandingan yang sama Contoh : sebesar, seleper, semontel DARJAH (a) se- + KA + gandaan + KN PENGHABISAN Contoh : sepandai-pandai tupai DARJAH BIASA (b)ter- + KA Contoh : terpandai (c)paling + KA Contoh : paling indah (d)KA + sekali Contoh : cantik sekali (e) ter- + amat sangat + KA Contoh : teramat buruk (f)amat sungguh sangat + KA + sekali Contoh : amat pandai sekali (a) KATA HUBUNG GABUNGAN MAKSUD Kata tugas yang menghubungkan 2 klausa utama @ lebih yang setara untuk membentuk ayat majmuk gabungan. KH GABUNGAN CONTOH BENTUK TUNGGAL dan, lalu, lagi, atau, maka, serta, sambal, tetapi, seraya, lantas, justeru BENTUK TERBITAN asalkan, sedangkan, malahan, melainkan, sebaliknya BENTUK MAJMUK BENTUK BERPASANGAN walhal, padahal, meskipun, manakala makin…makin, biar…jangan, baik….mahupun, bukan sahaja,…malahan, sama ada…ataupun, sungguhpun…namun KATA HUBUNG GABUNGAN MEMPUNYAI TUGAS 1.3.4 KATA TUGAS • Maksud : golongan perkataan selain KN, KK & KA yang mendukung sesuatu tugas yang tertentu dalam binaan ayat, klausa & frasa. • *kehadiran kata tugas sebagai penghubung, penerang, penentu, penguat, pendepan, pembantu, penegas, penafi, pembenar, pemeri (i) MAKSUD KATA PENYAMBUNG AYAT Kata hubung iaitu sejumlah perkataan yang bertugas untuk menghubungkan 2 binaan ayat @ lebih @ unsur-unsur ayat majmuk TUJUAN 1.MENUNJUKKAN MAKNA SERENTAK 2.MENUNJUKKAN MAKNA YANG BERURUTAN 3.MENUNJUKKAN MAKNA YANG BERTENTANGAN 4.MENUNJUKKAN MAKNA PENJELASAN CONTOH AYAT Zulaiqah makan sambil mendengar radio Qaisara memberi salam kemudian masuk ke dalam rumah Ainin membaca buku tetapi adiknya menonton televisyen Setelah sekian lama Akma merantau ke negeri orang, maka dia pun pulang ke Malaysia. (b) KATA HUBUNG PANCANGAN Maksud : kata hubung yang menghubungkan klausa utama dalam ayat majmuk pancangan dengan klausa kecil lain KH PANCANGAN RELATIF KH PANCANGAN KOMPLEMEN -Kata hubung jenis ini – yang -KH ini menghubungkan klausa bebas dengan klausa tak bebas Contoh : Bangunan yang tinggi itu cantik - KH ini berfungsi untuk menyambungkan klausa tak bebas yang menjadi komplemen @ pelengkap dengan klausa utama -jenis KH komplemen : bahawa, untuk, agar, supaya KH PANCANGAN KETERANGAN -KH ini berfungsi menghubungkan untuk menyambungkan klausa tak bebas (yang memberikan keterangan kepada klausa bebas) dengan klausa bebas. KH KETERANGAN musabab atau sebab oleh sebab, kerana, lantaran CONTOH KATA SERU wah, ha, eh,amboi aduhai, aduh aduh hai, wahai, helo, eh wah, eh, alamak syabas wahai, oh, ya syukur, alhamdulilah cis, cih, nah wah, wuh, ah (b) KATA TANYA akibat cara hingga, sehingga dengan syarat Jikalau, jika, kalua, sekiranya, andai kata, asalkan waktu Maksud : perkataan yang digunakan untuk bertanya tentang sesuatu apabila, ketika, tatkala, sejak, sewaktu, sementara,sebelum, setelah, semasa, hingga (masa) @ untuk mengemukakan soalan pertentangan walaupun, sungguhpun, kendatipun, biarpun, sekalipun, meskipun, namun, walau bagaimanapun perbandingan Bagai, bagaikan, umpama, laksana, bak, ibarat, seperti,sebagaimana, seakan-akan, seolah-olah Agar, supaya, semoga, moga-moga, kalua-kalau harapan tujuan (ii) CONTOH KATA HUBUNG MAKNA KATA SERU kagum & hairan kesedihan kesakitan menarik perhatian terkejut tahniah harapan kelegaan kebencian & marah sesal & kecewa demi, untuk, bagi KATA PRAKLAUSA KATA TANYA APA SIAPA MANA BILA BERAPA KENAPA @ MENGAPA BAGAIMANA FUNGSI Untuk menanyakan benda, hal, perkara, binatang Untuk menanyakan orang @ nama orang Untuk menanyakan tempat @ lokasi Untuk menanyakan masa Untuk menanyakan jumlah @ urutan Untuk menanyakan sebab Untuk menanyakan cara Maksud : sejumlah perkataan yang terletak di hadapan klausa (c) KATA PERINTAH (a) KATA SERU Maksud : perkataan yang bertujuan untuk menimbulkan sesuatu Maksud : perkataan yang berfungsi untuk melahirkan berbagai-bagai tindak balas atau reaksi daripada pendengar atau orang yang menerima perasaan perintah itu SILAAN sila jemput sudi PERMINTAAN minta tolong mohon harap AJAKAN mari jom ayuh PEMBIARAN biar (a) KATA BANTU LARANGAN usah jangan tak usah dilarang • Maksud : jenis kata tugas yang fungsinya membantu FK, FA DAN FSN iaitu menimbulkan makna tambahan dari aspek waktu & ragam. • (d) KATA PEMBENAR Kata bantu aspek & kata bantu ragam KATA BANTU ASPEK Maksud : perkataan yang mengesahkan sesuatu pernyataan atau kesahilan Merujuk waktu @ masa, sama ada masa ini @ kini, masa lampau @ masa hadapan MASA INI / KINI sedang masih tengah tentang sesuatu. Contoh : ya, benar, betul KATA BANTU RAGAM (e) KATA PANGKAL AYAT Maksud : perkataan yang hadir pada bahagian awal ayat. KEUPAYAAN boleh dapat Contoh : hatta, maka, syahadan, adapun, alkisah, kalakian, sebermula, KATA PRAFRASA DAN PASCAFRASA Maksud : sejumlah perkataan yang terletak di hadapan dan kadangkadang selepas frasa akan belum Kata tugas yang menunjukkan ragam perasaan yang dikaitkan dengan perbuatan KEMUNGKINAN barangkali mungkin KEHENDAK hendak mahu ingin arakian, sekali peristiwa (iii) MASA HADAPAN MASA LAMPAU sudah pernah telah baru KEMESTIAN KEENGGANAN mesti perlu wajib pasti harus patut tentu enggan (b) KATA PENGUAT • Maksud : perkataan yang mendahului @ mengikuti KA & berfungsi untuk menguatkan maksud yang terkandung dalam KA KP HADAPAN terlalu makin pling cukup agak kian kurang KP BELAKANG sekali benar betul nian KP BEBAS amat sangat sungguh (c) KATA PENEGAS Maksud : partikel @ penyerta yang tugasnya memberikan penekanan • (e) KATA PEMERI dengan frasa predikat pada bahagian-bahagian tertentu ayat Unsur penegas terbahagi kepada 2 : • Ada 2 jenis kata pemeri : ialah : guan untuk predikat yang terdiri daripada FN & guna untuk maksud persamaan @ ekuatif (a) Menegaskan perkataan yang bergabung dengannya • Merupakan kata pascafrasa • Kehadiran kata penegas ini berlaku apabila frasa predikat mengalami Maksud : kata yang berfungsi untuk merangkaikan frasa subjek adalah : guna untuk merangkaikan subjek dengan predikat yang terdiri daripada FA & FSN proses pendepanan Contoh : partikel -lah, -kah, -tah • (b) Menegaskan subjek dan predikat • Hanya boleh digunakan pada bahagian subjek @ predikat dalam ayat • Contoh : juga, jua, pun, memang, cuma, sahaja, saja, hanya, pula, (f) KATA SENDI NAMA KSN bersifat prafrasa • Maksud : perkataan yang menjadi unsur nafi frasa-frasa predikat, iaitu FN, FK, FA DAN FSN • dalam, hingga, melalui (g) KATA ARAH tidak : yang menafikan FK & FA Maksud : sejumlah perkataan yang hadir sebelum frasa nama & lazaimnya sesudah KSN untuk menunjukkan hala @ Ada 2 kata nafi : bukan : yang menafikan FN & FSN Contoh : di, ke, dari, daripada, pada, kepada, untuk, bagi, demi,tentang, terhadap, seperti,sejak, dengan, akan, oleh, lagi (d) KATA NAFI Maksud : perkataan yang letaknya di hadapan frasa nama. jurusan. Contoh : di atas meja, ke tepi tasik Contoh kata arah lain : bawah, belakang, tengah, sisi, penjuru, sudut, segi, selatan, samping, timur, barat, hadapan (h) KATA BILANGAN Maksud : sejumlah perkataan yang menjadi penerang kepada frasa nama & hadir di hadapan frasa JENIS KB KB TENTU HURAIAN menunjukkan jumlah yang tentu sifatnya (guna penjodoh bilangan) CONTOH tiga, sepuluh, sejuta KB TAK TENTU menunjukkan bilangan yang tak tentu jumlahnya (mendukung konsep jamak, penjodoh bilangan tak guna) segala, semua, sebilangan KB HIMPUNAN menunjukkan konsep himpunan (mendokong konsep jamak, tak guna pejodoh bilangan) kedua-dua, berabad-abad, ribuan, jutaan KB PISAHAN membawa konsep jamak tetapi dipisahpisahkan (tak guna penjodoh bilangan) Menunjukkan sebahagian @ beberapa bahagian daripada keseluruhan (terima awalan per-, tak guna penjodoh bilangan) tiap-tiap, masing-masing KB PECAHAN KB TINGKAT/ORDINAL menunjukkan turutan @ kedudukan (tak guna penjodoh bilangan) Ada beberapa makna tertentu untuk kata adverba : MAKNA KATA ADVERBA waktu keadaan cara jarak ragam Sifat perasaan (iv) CONTOH selalu datang, tiba lewat dipotong nipis, tersusun rapi berkata demikian, duduk menyendiri terbang tinggi, pergi jauh benar-benar sembuh, tentu sampai ketawa riang, berasa rindu KATA PASCAKATA kata penekan & kata pembenda (-nya hadir selepas perkataan dan membawa maksud tertentu) KATA PENEKAN setengah, separuh, dua per tiga CONTOH KATA PEMBENDA kedua, keempat, ketujuh CONTOH bentuk kata yang memberikan penegasan kepada kata yang bergabung dengannya Sesungguhnya, nampaknya, bahawasanya bentuk kata yang menjadikan sesuatu perkataan yang bukan daripada kata nama menjadi kata nama lajunya, sakitnya, baiknya (i) KATA ADVERBA Maksud : perkataan yang menerangkan KK, KA, KN & FSN dari segi cara, masa dan tempat *kata adverba boleh hadir di hadapan dan juga sesudah frasa BENTUK KATA ADVERBA KATA ADVERBA JATI KATA ADVERBA YANG ASALANYA KATA ADJEKTIF KATA ADVERBA YANG ASALNYA KATA KERJA KATA ADVERBA BENTUK GANDAAN CONTOH KATA/FRASA esok, begini, tadi, saling, nanti, kerap kali, kelak, kelmarin, kadang-kadang, semalam, agaknya, julung kali, kadangkala, sekali gus tinggi lampai, besar panjang, sakit tenat, sering terlambat, tidur nyenyak duduk berseorangan, tinggal bersama-sama, tinggi melangit (a) penggandaan penuh : lambat-lambat, diam-diam (b) penggandaan separa : senyap-senyap (c) penggandaan berentak : gedebak-gedebuk, simpang-siur 1.4 PROSES PEMBENTUKAN KATA 1.4.1 PENGIMBUHAN Maksud : proses yang menggandingkan imbuhan pada kata dasar untuk membentuk kata terbitan Contoh : pemmemper- IMBUHAN KATA DASAR bawa kuat KATA TERBITAN pembawa memperkuat (i) IMBUHAN MAJMUK boleh menerima imbuhan seperti kata dasar lain cara pengimbuhan kata majmuk : 1.4.3 PENGGANDAAN Maksud : proses yang mengulangi kata dasar, sama ada secara penuh, separa atau berentak iaitu berdasarkan rentak bunyi tertentu (a) apabila kata majmuk menerima awalan & akhiran, ejaannya tetap terpisah. Contoh : berurus niaga, direka bentuk, mencari gali PENGGANDAAN PENUH JENIS PENGGANDAAN PENUH (b) apabila kata majmuk menerima apitan, ejaannya menjadi bencantum 1.4.2 Contoh : melipatgandakan, keibubapaan PEMAJMUKAN Maksud : proses yang merangkaikan dua kata dasar atau lebih dan bentuk yang terhasil membawa makna tertentu PENGGANDAAN SEMU CONTOH proses yang mengulangi seluruh kata dasar (a) yang melibatkan kata dasar yang tidak menerima apa-apa imbuhan Contoh : sekolah-sekolah, baju-baju (b) yang melibatkan kata dasar yang menerima imbuhan Contoh : pelari-pelari, kekasih-kekasih kata ganda yang terbentuk seperti kata ganda penuh tetapi apabila kata dasarnya dipisahkan daripada kata ulangannya, tiada makna. ura-ua, kanak-kanak, masing-masing, undangundang PENGGANDAAN SEPARA JENIS KATA DASAR Jenis kata majmuk : (a) Kata majmuk yang terdiri daripada rangkai kata bebas bandar raya, hijau daun, terima kasih, bom tangan, campuk aduk, (b) pada kata dasar berimbuhan - penggandaan berimbuhan berlaku pada KK & KA - terletak di bahagian belakang kata dasar @ di bahagian hadapan kata dasar rukun tetangga, guru besar (b) Kata majmuk daripada istilah khusus dalam bidang ilmiah deria rasa, segi tiga, medan sinaran, telefon dail terus, pita suara, segi empat panjang (c) Kata majmuk yang mendukung maksud kiasan, iaitu simpulan bahasa kaki ayam, panjang tangan, anak emas, rabun ayam, pilih kasih, tumbuk rusuk proses yang mengulangi sebahagian kata dasar sahaja (a) pada kata dasar tunggal - melibatkan suku kata pertama - mengalami proses pelemahan - ada vokal e-pepet Contoh : jejari, sesiku, sesungut, pepohon KATA DASAR BERIMBUHAN PENGGANDAAN DI BELAKANG tersenyum bercakap setinggi tersenyum-senyum bercakap-cakap setinggi-tinggi KATA DASAR BERIMBUHAN PENGGANDAAN DI HADAPAN mencuit menari mengejar cuit-mencuit tari-menari kejar-mengejar PENGGANDAAN BERENTAK JENIS-JENIS PENGGANDAAN BERENTAK proses yang mengulangi kata dasar mengikut rentak bunyi tertentu dalam kata dasar itu. (a) penggandaan berentak pengulangan vokal Contoh : cerai-berai, sayur-mayur, ramah-ramah (b) penggandaan berentak pengulangan konsonan Contoh : batu-batan, kayu-kayan, tanah-tanih (c) penggandaan berentak bebas Contoh : ipar-duai, kusut-masai, lintang-pukang 1.4.4 PENGAKRONIMAN Maksud : proses yang menggabungkan, sama ada huruf awal suku kata @ huruf awal dengan suku kata rangkaian kata sehingga terbentuk perkataan baharu & dilafazkan sebagai perkataan yang utuh CARA PEMBENTUKAN AKRONIM (a) cantuman huruf awal perkataan dalam rangkai kata (b) cantuman suku kata awal sejumlah perkataan Contoh : ADUN, ILIM (Institusi Latihan Islam Malaysia) Contoh : Bernama (Berita Nasional Malaysia) (c) cantuman huruf dan suku kata sejumlah perkataan Contoh : Mara (Majlis Amanah Rakyat) (d) cantuman bahagian awal perkataan pertama dengan bahagian lain perkataan yang mengikutinya (e) cantuman bahagian-bahagian kata secara bebas Contoh : debunga (debu bunga), purata (pukul rata) Contoh : cerpen (cerita pendek), ucaptama (ucap utama)