10th geography (disaster management) final for mail.pmd

bìùMûk I @[ð^úZò (Bhugola ‘O’ Arthaniti) \gc ùgâYú (2022-23 ciòjû gòlûahðùe ^ìZ^ bûùa iõù~ûRò Z aòhd) RkaûdêR^òZ aò_ò I _eòPûk^û âc @¤ûd Rkaûdê R^òZ aò_ò I _eòPûk^û aò_ò jó aò_~ðýde KûeY û ùZùa iaê aò_ò aò_~ðýd ^êùjñ û ajêZ lZòe i¸ûa^û [ôaû aò_\_ìð @aiÚûKê aò_ò Kêjû~ûG û ùKøYiò aò_òe _âZòKìk _âbûa ù~ûMê icMâ ùMûÂúe Rúa^ RúaòKû, iµò I bòòbìcò lZòMâÉ ùjùf, GjûKê aò_~ðýd Kêjû~ûG û @mû^Zû, _âûKþ _âÉZê ^[ôaû Z[û @ijûd ùMûÂú C_ùe aò_ò _Wÿòùf Zûjû aò_~ðýdùe _eòYZ ùjûA[ûG û C_ôò \éÁòeê aò_ò \êAUò _â]û^ ùgâYúbêq ~[û : _âûKéZòK aò_ò I c^êhýKéZ aò_ò û _âûKéZòK aò_òMêWÿòK _âKéZò iéÁ û _ûYò_ûMR^òZ aò_ôûZ, bìÅk^, bìPk^, @MÜòC\þMúeY, Rúa aòmû^MZ Z[û LùMûkúd KûeYeê ùjC[ôaû aò_\_ìð @aiÚû Gjûe @«MðZ û c^êhýKéZ aò_ò aýqòMZ Z[û iûcìjòK bûùa c^êhý \ßûeû iõMVòZ ùjûA[ûG û aòb^ò Ü gòÌ aòmû^MZ KûeY c¤ Gjûe @«MðZ û _âûKéZòK aò_ò Rúackùe lZò NUûAaûe iûc[ðý [ôaû _âûKéZòK \êNðUYûMêWÿòKê _âûKéZòK aò_ò Kêjû~ûG û iéÁò \éÁeò ê GMêWKÿò aûdê, Rk, bìcò Z[û LùMûk ùgâYúbêq Keû~ûA_ûùe û aòMZ ùgâYúùe aòbò^Ü _âûKéZòK Z[û cûâúd aò_ò i´§ùe @ûùfûP^û Keû~ûAQò û GVûùe _ûM R^òZ aòbò^Ü _âûKéZòK aò_ò i´§ùe aòùgh bûùa @aZûeYû Keû~ûAQò û @ûc ù\g Z[û eûRýe aò b ò ^ Ü @kùe _ûMR^òZ aò_ò ^òdcòZ bûaùe iõMVòZ ùjCQò û aûZýû, a^ýû, ceêWÿò, Mâúhà_âaûj, gúZ_âaûj, aòRêkò NWÿNWÿò, Kê@û_[e aéÁò @û\ò ^û^û aò_ò Gjò ùgâYúe @«bêðq û Z^à¤eê aûZýû I a^ýû iaêVûeê @]ôK bdû^K aò_ò û G[ôù~ûMêñ @ù^K icdùe aò_~ðýd NUòaû ij ]^Rúa^ jû^ò ùjûA[ûG û a^ýû iû]ûeY icdùe gêLf ô û ejò[aô û bìbûM RkcMÜ ùjûAMùf, ZûjûKê a^ýû Kêjû~ûG û a^ýû Rke _âûPê~ðýKê aêSûG û _âak ahðû ùjaû Kò´û ajêZ \ò^ ]eò ùcøiêcú Z[û SWÿùZû`û^R^òZ ahðû fûMò ejòaû KûeYeê a^ýû _eòiZòÚ ò iéÁò ùjûA[ûG û ^\úe _eòaj^ lcZûVûeê @]ôK Rk ^\úùe _âùag Kùf a^ýû _eòiÚòZò C_êùR û ^\úRk `êfò CùV, Kìk fõùN aû a§ bûùw û aòbò^Ü ^òcðûY R^òZ KûeYeê ahðûRk ^òÃûiòZ ùjûA ^_ûeò a^ýû _eòiÚòZò iéÁò jêG û Zêhûeûaé @ke ae` Zekòùf SWÿùZû`û^ Z[û iê^ûcò ù~ûMêñ iûcê\âòK ùXC C_Kìk @k @ûWÿKê cûWÿò @ûiòùf a^ýû iéÁò jêG û ùKùZK ùlZâùe ^\ú C_ùe ^òcòðZ KéZâòc ^\úa§ bûwò Mùf @[aû Rkbûee Rk]ûeY lcZûVûeê @]ôK Rk _âaûj ùjùf ^\úa§e @ù^KMêWÿòK `ûUK GK icdùe ùLûfòaû ù~ûMêñ a^ýû ùjûA[ûG û a^ýû (Riverine Flood) 4) ijeú a^ýû (Urban Flood) 5) fMûY aéÁR ò ^òZ a^ýû (Pluvial Flood) 1) @ûKiàòK a^ýû (Flash Flood) : Lêaþ ùRûeþùe ahðû ùjùf aû _ûaðZý @kùe @]ôK ae` Zekòaû KûeYeê @ûKiàòK a^ýû @ûiò[ûG û G[ôùe @Zò ùaMgûkú Rk]ûeû ^òR MZò_[ùe [ôaû iaêKQò Kò ê ù]ûA ùÂ ~ûA[ûG û G_âKûe a^ýûe _âùKû_ iúcòZ @kùe _Wÿò[ûG û ùZùa, _âak Rk ùiâûZ aWÿ aWÿ MQ, aògûk _[e L Z[û ~ûâûjû^ I Ne @û\ò ù]ûA ùjûA~ûA[ûG û _âak ùiâûZ ù~ûMêñ ùKøYiò _âZòKûe cìkK aýaiÚû _ûAñ ÊÌ icd ejò[ûG û iêZeûõ aýû_K ]^Rúa^ jû^ò NUò[ûG û 2) C_Kìk a^ýû (Coastal Flood) : Cy Rê@ûe icdùe @]ôK ùaMùe _a^ ajòaû aû SWÿaûZýû ù~ûMêñ iûcê\âòK ùXC C_Kìk @kKê cûWÿò @ûiò[ûG û C_KìkiÚ aûfêKûÉê_Kê bûwò ùXC @Mâie ùjùf aýû_K @k RkcMÜ ùjûA[ûG û C_Kìk @kùe, @^êy bìcò @kùe Rk _âZòùeû]ô aýaiÚû ^[ôaûeê Gjò @k aòùgh lZòMâÉ ùjûA[ûG û b û _Wÿò[ôaû icdùe ùakûbìcòe elYûùalY Kû~ðý Keû~òaû \eKûe û 3) ^\ú a^ýû (Riverine Flood) : ^\ú @aaûjòKû @kùe _âPeê aéÁò ù~ûMêñ ^\úe Rk]ûeY lcZû Vûeê @]ôK Rk _âaûjòZ ùjûA[ûG Gaõ ^\ú Zûe Kìk fõN^ Keò[ûG û `kùe _äûa^bìcò Z[û ZZþiõfMÜ ^òcÜ bìcò Rk_äûaòZ ùjûA[ûG û ùZùa ^\úe @ûKûe Z[û aéÁòe _eòcûY C_ùe a^ýû \ßûeû _âbûaòZ @ke @ûKûe ^òbðe Kùe û ^\ú a^ýû ù~ûMêñ aýû_K ]^jû^ò ùjC[ôùf aò Rúa^ jû^ò i¸ûa^û Kcþ [ûG û iû]ûeYZü ^\ú _ä û a^bì c ò @k Z[û C_Kìkaðú Lûfê@û @kùe a^ýû _âùKû_ aòùgh bûùa @^êbìZ ùjûA[ûG û a^ýûe _âKûe : a^ýû @ûc ù\g Z[û _é[ôaúe aýû_K @kùe Zûafúkû eP^û Keò[ûG û a^ýûù~ûMê _âZò ahð _âûd gj gj ùKûUò Uuûe ]^jû^ò ij ajê ùfûKu céZêý NUò[ûG û a^ýû ù~ûMêñ ù~ ùKøYiò @kùe ldlZò ùjaûe i¸ûa^û [ôaûeê a^ýûe _âKûe Z[û Z\þR^òZ ldlZò aòhdùe RûYòaûe @ûagýKZû ejòQò û icÉ _âKûe a^ýûKê 5Uò cêLý ùgâYúbêq Keû~ûA_ûùe û ~[û- 1) @ûKiàòK a^ýû (Flash Flood) 2) C_Kìk a^ýû (Coastal Flood) 3) ^\ú [2] 4) ijeú a^ýû (Urban Flood) : _âak ahðû aû fMûY ahðû ù~ûMêñ C_faþ] aéÁòRk ijeiÚ Rk ^òÃûi^ aýaiÚû \ßûeû _eòaûjòZ ^ ùjaû KûeYeê ijeú a^ýû iéÁò ùjûA[ûG û _âûKéZòK Rkaûjú ^[ôaû ijeMêWÿòK a^ýû\ßûeû aòùgh _âbûaòZ ùjûA[û«ò û N^RâiZò iûwKê eûÉûNûU @û\òe ^òcðûY ù~ûMêñ Rk ^òÃûi^ aû]û_âû¯ ùjûA ijeú a^ýû iéÁò ùjûA[ûG û eûÉûNûUùe _ûYòRcòaû ij Ne bòZeKê _ûYò _gò~òaû KûeYeê iû]ûeY Rúa^ ~ûZâû aýûjZ jêG û C_^\úùe a^ýûe _âùKû_ @^êbìZ ùjûA[ûG û IWÿògûe 482 Kò.cò. aýû_ú aòÉéZ C_Kìkùe SWÿaûZýû Z[û iûcê\âòK ùXC cûWÿò @ûiòaûe bd c¤ ejòQò û iû]ûeYZü C_Kìkaðú icZk @kùe @ûgê Rk^òÃûi^ ^ ùjûA _ûeòaû KûeYeê a^ýûe _âùKû_ aé¡ò _ûA[ûG û céòKûld ij ^\úg~ýû ù_ûZò ùjûA~òaû KûeYeê ^\úa§ùe NûA ùjûA aýû_K @k RkcMÜ ùjaû ij ]^Rúa^ lZòMÉâ ùjûA[ûG û cjû^\ú, ùa÷ZeYú I aâûjàYú ^\úùe aeûae a^ýû @ûùi û Gjò Zòù^ûUò ^\úe còkòZ ZâòùKûYbìcò @kùe GKûùakùK a^ýû Rk @ûiòMùf _âbìZ ldlZò NUò[ûG û a^ýû icdùe Cy Rê@ûe ejòùf iciýû @]ôK C}U ùjûA_ùWÿ û ^\ú RkÉe @ûjêeò C_eKê CVò~ûG û ùaùkùaùk Gjû Kìk fõNòaû ij ^\ú a§e \êaðk iÚû^ùe NûAcû^ iéÁò jêG û iêaðùeLû, EhòKêfýû, aõg]ûeû I aêXÿûakw _âbéZò ^\úùe a^ýû @ûiòaû ù~ûMêñ iµéq @kùe lZò NUûA[ûG û 5) fMûY aéÁòR^òZ a^ýû (Pluvial Flood) : icZk aògòÁ @kùe G _âKûe a^ýû ùjûA[ûG û ahðûRk bìcò\ßûeû @aùgûhòZ ^ùjaû KûeYeê Lûfê@û @k RkcMÜ ùjûA ùQûU aWÿ ù_ûLeú, jâ\ iéÁò jêG û Mâûcûke @]ôK aéÁòR^òZ a^ýûKê ijeú a^ýû ij Zêk^û Keû~ûA_ûùe û Gjû\ßûeû Mâûcûkùe Kéhò Z[û @^ýû^ý @û[òðK Kû~ðý aòùgh bûùa lZòMâÉ ùjûA[ûG û @ûc eûRýùe 1980, 1982, 2001, 2003, 2008 I 2011 ciòjûùe bdue ^\úaXÿò ùjûA[ôfû û a^ýû iZKð iìP^û : @ûKiàòK a^ýûKê QûWÿòù\ùf @^ý a^ýûMêWÿòK i´§ùe _âûKþ iìP^û i¸a ùjûA[ûG û iêZeûõ @ûagýK iZKðZû @af´^ _ûAñ KòQò icd còkò[ûG û bûeZúd _ûYò_ûM aòbûM ij @ûc eûRýe aò_~ðýd _eòPûk^û Kðé_l c¤ Rîû]ûeYuê iZKð iìP^û ù\A[û«ò û IWÿògûùe a^ýû : IWÿgò ûùe _âaûjòZ cjû^\ú, iêaðùeLû, aâûjàYú, ùa÷ZeYú, EhòKêfýû @û\ò ^\ú Z[û ùiMêWÿòKe [3] a^ýûe _âbûa : a^ýû ùjZê ajê iÚû^ùe iWÿK I ùek_[ lZò M â É ùjûA[ûG û `kùe @ù^K @kùe Mc^ûMc^ i¸a jêG ^ûjó û aò\ýê Z ieaeûj aû]û_âû¯ ùjaû ù~ûMêñ ù~ûMûù~ûM i¸a jêG^ûjó û ìf jû^ò ùjaû ij _gêiµ\ lZòMâÉ ùjûA[ûG û e§û Lû\ý I _û^úd Rke C}U @bûa NUò[ûG û Gjò KûeYeê Kûck, jARû, cjûcûeú @û\ò ùeûM aýû_ò[ûG û iû_ KûcêWÿûùe c¤ @ù^K ùfûK ce«ò û a^ýû ùjùf ùfûKcûûe @û[òðK iÚòZò iµìð bûùa ù\ûjfò~ûG û a^ýûe _âKûe ùb\ : ùK¦â ú d Rk @ûùdûM ( Central Water Commission) ^\úe Rk_^Kê @û]ûe Keò a^ýûiÚZò Kò ê cêLýZü PûeòùMûUò ùgâYúùe aòbq KeòQ«ò ~[û :iûcû^ý a^ýû (Normal Flood) : ^\ú RkÉe iZKðùeLûVûeê ^òcÜùe _âaûjòZ ùjC[ôùf, ZûjûKê iûcû^ý a^ýû Kêjû~ûG û c¤c ]eYe a^ýû (Above Normal Flood) : ùKøYiò ^\úe RkÉe ù~ùZùaùk iZKðùeLûVûeê D¡ßðùe cûZâ aò_\ iùuZ ÉeVûeê ^òcùÜ e _âaûjòZ ùjC[ûG, ZûjûKê c¤c ]eYe a^ýû Kêjû~ûG û Gbkò a^ýûiÚòZòe iìP^û _ûAñ jk\ò@û ew aýajûe Keû~ûA[ûG û C¡ûe I iêelû aýaiÚû : ùMûÂúKê iµéq Keò a^ýû _âZKò ûe Keòaû ^òcù« IWÿgò û iùcZ bûeZe ùKùZK eûRýùe Kû~ðý @ûe¸ ùjûAQò û Zêc @kùe a^ýûe @ûguû [ôùf _â\ ùKùZûUò _eûcgð MâjY Kùf Zêùc ^òRe Z[û @ûL_ûL ùfûKu ]^Rúa^ elû Keò_ûeòa û Zêce _eòR^ I _ùWÿûgúcûûê c¤ Gjò _eûcgð cû^òaû _ûAñ aêSûA _ûeòa û _âak a^ýû (Severe Flood) : ^\úe RkÉe ù~ùZùaùk aò_\ iõùKZ Ée aû ZûVûeê D¡ßðùe cûZâ iaðû]ôK a^ýû ÉeVûeê ^òcùÜ e [ûG, ùibkò a^ýûiÚZò Kò ê _âak a^ýû ùgâYúbêq Keû~ûAQò û ùK¦âúd Rk @ûùdûM _âak a^ýûiÚòZò ùlZâùe Kckû ewe aêùfUò^þ Rûeò Keò a^ýûiÚòZò i´§ùe iìP^û ù\A[û«ò û a^ýû i´§úd @ûagýK Z[ý RûYòaû : l _âkdueú a^ýû (Extreme Flood) : ^\úe Rk Ée ù~ùZùaùk a^ýûRk _eò c û_K ùK¦â ù e fò _ ò a ¡ iùað û y a^ýûÉe ( Highest Flood Level) aû ZûVûeê C_eKê Pûfò~ûA[ûG, ZûjûKê _âkdueú a^ýû Kêjû~ûG û ùK¦âúd Rk @ûùdûM _âkdueú a^ýû ùlZâùe fûf ewe aêùfUò^þ cû¤cùe a^ýûe aòùgh iìP^û _â\û^ Keò[û«ò û l l [4] Zêc @kùe aòMZ ahðcûûùe ùjûA[ôaû aéjZþ, c¤c ùQûU ]eYe a^ýûù~ûMêñ ùKCñiaê @k RkcMÜ ùjûA[ôfû Gaõ ldlZò i´§ùe Zêùc Z[ý iõMâj Ke û G[ô_ûAñ Äêfeþ gòlK, Zêc @kùe adÄ aýqò, iÚû^úd Zjiòf/aäK Z[û @^ýû^ý ieKûeú KcðPûeú aû _ûdZe i\iýcûûê _Pûeò aêSaò û Xò_ RûMû, _KÑûNe, a^ýû/aûZýûKûkú^ @ûgâd iÚkMêWÿòKê PòjÜU Keò eL û ^\úe ZUaðú iÚû^ùe ejê[ùô f, ^\úe aò_\ iõùKZ Ée i´§ùe @aMZ jê@ û M«aý iÚû^ i´§ùe iìP^û ù\aû @ûagýK û Ne QûWÿaò û _ìaeð ê Giaê K[û ^ò½d Keòaû \eKûe û ReêeúKûkú^ _\û[ðe ZûfòKû : l l l l l l l l a^ýû icdùe Ne QûWÿòaû @ûagýK _Wÿòùf ùKùZK Reêeú _\û[ð iûwùe ùâûKê _Wÿaò û Ne QûWÿòaûKê ^_Wÿòùf c¤ Kûùk @kUò RkùNeòùe ejò~òa, ùi[ô_ûAñ c¤ _âÉêZò @ûagýK û l l iûwùe ùâûbkò ùeWÿòI, aýûùUeú PûkòZ Uyð fûAUþ, cjcaZú I \ò@ûiòfò GMêWÿòKê _fò[^ô aýûMùe bfbûùa aû§ò eLaûKê ùja û gêLôfû LûAaû Rò^òh (PêWÿû, MêWÿ, cêXÿò) Z[û _òAaû _ûYò û l _âû[còK PòKòû aûKè ijòZ [û, Rße, SûWÿû @û\ò _ûAñ Jh] I _âû[còK PòKòû i´§úd mûê @ûagýKZû ejòQò û l fêMû_Uû I @^ýû^ý cìfýaû^ Rò^òhMêWÿòKê Rk^òùeû]ô aýûM aû ùcûUû _fò[ô^þùe MêùWÿA eLôa, ù~_eòKò ijRùe I ^òeû_\ùe ùÂùja û l ^ò R e cì f ýaû^ _\û[ð Z[û \eKûeú KûMRMêWÿòKê GKûVò Keòùâ û Rk^ò ù eû]ô _fò [ ô ^ þ aýûMùe Lû\ýgiý beòùâ Gaõ ùiMêWKòÿ ê [ûK Kò´û ZûRû C_ùe eLôa ù~_eòKò a^ýûRk _gòùf aò Zûjû lZòMâÉ ùja ^ûjó û ^ðcû _ûYò _ûALû^û ù\A Ne bòZeKê ^ @ûiòaû _ûAñ ùMûUòG aûfòaÉû _ûALû^û C_ùe eLôù\a û Mýûiþ iòfòe, _ûYò Uýû_þ, aòRêkò iêAPþ iaê a¦ Keòù\a û Mé j _ûkò Z _gê u ê c¤ ^ò e û_\ iÚ û ^Kê iÚû^û«eYe aýaiÚû Keòa û a^ýû icdùe I a^ýû _ùe : ù~ûZû jùk c¤ ùâûe @ûagýKZû ejòQò û Nùe [ôùf aû @ûgâd iÚkeê NeKê ùèòaû _ùe, ^òùcÜûq ùKùZK aòhd _âZò ¤û^ ù\aû Reêeú û ùcûaûAfþ (iµìð PûRð ijòZ) I Reêeú ùUfòù`û^þ ^é _ûLùe eLôaû @ûagýK û gògêLû\ý, aé¡ I aé¡û Z[û @^ýû^ý ^òZò\ò^ò@û ùeûMúu Jh] @û\òe aýaiÚû Keòa û l NeQûWÿòaû _ìaðeê : l @ûagýK _Wÿùò f Ne QûWÿaò ûKê _eûcgð \ò@û~ûG û ~\ò ÊAzûùe @^ý iÚû^Kê ~òaûKê ^ò¿ò ^ò@, ùZùa ^òR _ùWÿûgúcûûê Kò´û ReêeúKûkú^ ùÊzûùiaúuê l [5] Reêeú Z[û cìfýaû^ _\û[ð ejò[ôaû cêYòUòKê ^òeû_\ bûaùe GK gêLôfû iÚû^ùe eLôa û a^ýûRkùe bòRò ~ûA[ôaû Lû\ý\âaý MâjY Keòa ^ûjó û _ûYò ^òeû_\ ùNûhòZ ^ùjaû _~ðý« `êUûA QûYòKò _òAa û l l l l l l a^ýûRk iõÆgð ù e @ûiò [ ô a û Mýûi I aò\êýZPûkòZ ie¬ûcMêWÿòK iZKðZûe ij aýajûe Keòa û KûeY ùKøYiò iÚû^ùe fNêPû_ iéÁò ùjaû ij PZêMðò ùe MêePê û_ ùK¦â [ôùf SWÿùZû`û^ _ûAñ @^êKkê _eòiZòÚ ò iéÁò ùjûA[ûG û Kkûjûò@û ùcN iéÁò jêG û fNêPû_ ùK¦â @ûWÿKê PZêMðò eê ùRûeùe _a^ ajòaûKê fûùM û Gjû ijòZ aòRkê ò NWÿNWÿò ij _âPeê aéÁ_ò ûZ ùjûA[ûG û ùKùZK iÚùk Kê@û_[e aéÁò c¤ jêG û _fò[ô^þ, QZû I ùMûUòG ùVwû _ûLùe eLôa û iû_ I aêXÿò@ûYú @û\ò Nee gêLôfû iÚû^ùe ejò[ûA _ûe«ò, ùZYê iûa]û^ ejòa û _ûYò Rcò [ôaû RûMû aû eûÉûKê _ûeò ùja ^ûjó û KûeY Rk iõKâ c ò Z ùjûA [ûA_ûùe û @ûagýKiÚùk ù~ûZû _ò§ò ~ûZûdûZ Keòa û ùKCñ aûUùe Mùf ^òeû_\ ùja, ùi aòhdùe _êfiò aû iûjû~ýKûeú \kuVûeê aêSaò û Mbúe _ûYò bòZeKê @ûù\ø _âùag Keòa ^ûjó û iÚû^úd bûùa iõMVòZ ùQûU ùQûU fNêPû_ ùlZâeê C¾aûdê Nìd ð cû^ ùjûA D¡ßMð ûcú ùjaû \ßûeû NìòðSWÿ aû ]ìkòSWÿ ùjûA[ûG û ùKùZK iÚû^ùe GjûKê Lò@ûbìZ Kêjû~ûG û SWÿùZû`ûê _âbûa : Wwûùe ^ò¡ðûeòZ lcZûVûeê @]ôK ùfûK aû Rò ^ ò h _Zâ ^ ùâû _ûAñ ¤û^ ù\a û RúaêlûKûeú RûùKUþ _eò]û^ KeòaûKê bêfaò ^ûjó û NWÿNWÿò ij búhY ahðû ùjC[ôaû SWÿùZû`û^ ùlZâùe ^òdcòZ bûaùe iÚû^úd ùeWÿòI I \ìe\gðê i´û\ i´§ùe @aMZ ùja û _âPûeòZ iZKðaûYúMêWÿòK cû^òaûùe @aùjkû Keòa ^ûjó û SWÿùZû`û^ Gjû aûdêcke GK @gû« @aiÚû ~ßûeû bì_éÂùe _ûM _úWÿû\ûdK ùjûA[ûG û SWÿùZû`û^ ù~ûMê _âak ùaMMûcú _a^, Kê@û_[e aéÁ,ò aòRêk,ò NWÿNWÿò I _âPeê aéÁ_ò ûZ ùjûA[ûG û ùKùZK ùlZâùe _a^ ij ]ìkòaûfò cògò ]ìkòSWÿ ùjûA[ûG û ceê @kùe cêLýZü aûfòSWÿ ùjûA[ûG û l jVûZþ a^ýû @ûiò_ûùe l Kê@û_[e aéÁò ùjûA_ûùe l SWÿ (NûKê 90 Kò.cò. ùaMùe) ùjûA_ûùe l aWÿaWÿ MQ C_êWÿò ~ûA[ûG l ^Wÿû Q_e aû UòY Ne CùWÿA ùÂ~ûG l l [6] NWÿNWÿò ij SWÿùZû`û^ ùjùf aò_{^K _eò i Ú ò Z ò ié Á ò ùjûA[ûG û ùaùkùaùk Rúa^jû^ò ij ]îµò ^Á jêG û Gjû @ûKiàKò bûùa iõNUòZ ùjC[ôaûeê _âZKò ûe aýaiÚû MâjY Keòaû i¸a ùjûA^[ûG û Kê@û_[e aéÁò : iòfbe @ûAIWÿò^þ (Silver Iodine) _âùdûM KeêQ«ò û ~ßûeû Kò Kê@û_[e Rkúd @aiÚûKê ùèò@ûùi û C¡ßðMûcú C¾aûdê aûdêckùe Kâcgü gúZk jêG û G[ôùe [ôaû RkKYû aò~q ê Zû_cûZâûùe N^úbìZ ùjùf, Gjû Rkúd @aiÚûeê KVò^ @aiÚû _âû¯ jêG û aûdêe C¡ßMð Zò GjûKê @ûjêeò C_eKê ùVfò ^òG û `kùe G[ôùe @]ôKeê @]ôK RkKYû Rcû ùjûA aWÿ @ûKûe ]ûeY Kùe û @ûKûe aXÿòMùf _é[ôaúe cû¤ûKhðY ak _âbûaùe Gjû bì_éÂùe ùQûU aWÿ KVò^ ae`_ò @ûKûeùe _Wÿò[ûG û GjûKê Kê@û_[e aéÁò Kêjû~ûG û ajê ùlZâùe Kê@û_[ee aýûi 5 ùi.cò.eê 15 ùi.cò. c¤ùe ùjûA[ûG û GMêWÿòK ùMûfûKûe aû @^ýû^ý @ûKéZòe ùjûA[ûA _ûe«ò û iaêVûeê aWÿ Kê@û_[e aýûi _âûd 20 ùi.cò. ùjûA[ôaûe ùeKWÿð Keû~ûAQò û IR^ \éÁòeê iaêVûeê aWÿ Kê@û_[e 10.02 Kò.Mâû ùjûA[ôaûe RYû_WÿòQò û Kkûjûò@û ùcNeê jó Kê@û_[e aéÁò i¸a û Kê@û_[e iéÁò _ûAñ ùaMgûkú C¡ßðMûcú aûdêùiâûZ ^òZû« @ûagýK û bûeZùe cêLýZü MâúhàKûk @_eûjÜùe iéÁ Kkûjûò@û ùcNeê ùaùkùaùk Kê@û_[e aéÁò ùjûA[ûG û bêaù^gßeiÚ bûeZúd _ûYò_ûM aòbûM \ßûeû Kê@û_[e aéÁò R^òZ ldlZò ùeûKòaû _ûAñ _âûKþ iìP^û \ò@û~ûA[ûG û aòRêkò I NWÿNWÿò : Ké ¾ _ê ¬ ùcN @«Mð Z aò ~ ê q ûcô K Zê h ûe KYòKûMêWÿòK ^òKUaðú ùcNiÚ ~êqûcôK Zêhûe KYòKû aû bì_éÂiÚ ~êqûcôK aÉê @ûWÿKê @ûKhòðZ ùjûA[û«ò û @ûKhðY @]ôK cûZâûùe ùjùf aò~êqûcôK I ~êqûcôK PûRðe còk^ ù~ûMê ùa÷\êýZòK PcK iéÁò ùjûA[ûG û bûaû[ðùe aò~êqûcôK PûRðe MZògúkZû jó ùa÷\êýZòK PcK iéÁò aû aòRêkò iéÁòe KûeY û _âû[còK @aiÚûùe aûdê aò~q ê ûcôK I ~êqûcôK PûRð c¤ùe @aùeû]Kûeú bìcòKû ^òaðûj Keò[ûG û Kò«ê Cbd PûRð ù~ùZùaùk cûZâû]ôK bûùa GKûVò ùjA~û@û«ò, ùiùZùaùk ZßeZò ùaMùe aò \ ê ý Zþ ^ò M ð c ^ ùjûA[ûG û aûdê e @aùeû]Kûeú lcZû ^ò¿âb jêG û ùcN ùcN c¤ùe Kò´û ùcN I bìcò c¤ùe [ôaû _eÆe aò_eúZ PûRðe còkêê aòRêkò C_ô^Ü jêG û Kê@û_[e aéÁò aòùgh ldlZò NUûA[ûG û Gjû\ßûeû aýû_K ìfjû^ò ij Méj Z[û @^ýû^ý iµò ^Á ùjûA[ûG û CWÿûRûjR, Kûe, KûP SeKû @û\ò bûwòeRê ò ~ûG û _gê_lúcûù^ céZýê aeY Keò[û«ò û Nee QûZ lZòMâÉ ùjûA[ûG û aòRêkòeê jó NWÿNWÿòe iéÁò û aòRêkòeê aò\êýZ gqò ^òMðc^ jêG û [ùe aòRêkò cûeòùf G[ôeê C_ô^Ü aò\êýZþgqò i^ÜòKU aûdêKê _âûd 30,0000C(540000F) _~ðý« C¯ Keò[ûG û `kZü aûdê _âP ùaMùe _âiûeòZ jêG û Gjò aòùÇûeYlc iõ_âiûeYeê C_ô^Ü bdue g±Kê @ûùc NWÿNWÿò Kjò[ûC û @ûRòKûfò _ûYò_ûM C_Mâj Z[û eûWÿûe ~ª \ßûeû Kê@û_[e aéÁò i´§ùe _âûKþ iìP^û còkò_ûeêQò û G_eò iìP^û còkê[ôùf Neê aûjûeKê ^ ~òaû CPòZþ ùja û @ûRòKûfò ùKùZK ù\g Kê@û_[e aéÁòR^òZ aò_\Kê _âZòjZ Keòaû _ûAñ Kkûjûò@û ùcNùe eùKUþ \ßûeû [7] _âZòKûecìkK _\ùl_ : aòRêkò Zò^ò_âKûee û ùcN ùcN c¤ùe , ùcN I aûdê c¤ùe Gaõ ùcN I bìcò c¤ùe PûRð ieY jó Zòù^ûUò _âKûe aòRêkòe C\ûjeY û Z^à¤eê ùcN I bìcò c¤ùe aò~êqûcôK I ~êqûcôK PûRðe còk^ ù~ûMêñ iéÁ aòRêkò aòùgh lZòKûeK ùjûA[ûG û Ne aûjûùe [ôùf : l aòRêkò I Kê_âbûa : l ùMûUòG aòRêkòe SfK ajê cûZâûùe gqò ]eò eLô[ûG û ùKøYiò ùKûVû aû Ne C_ùe ieòZ ùjùf ùKûVûùe ^ò@ñû fûMò~òaû ij ajê lZò NUûA[ûG û aWÿ aWÿ MQMêWÿòKùe aòRêkò cûeòùf, Gjû iµìð eìù_ Rkò~ûG û ùfûKu ù\jùe aòRêkò gqò ieòZ ùjaû\ßûeû ajê iõLýûùe ùfûK céZêýaeY Keò[û«ò û ùZùa, aô~ûC[ôaû aýqòu c¤ùe ùKùZKue iàeYgqò ^Á ùjaû ij @ûC ùKùZK Rúa^ _eòað^Kûeú ùeûMe gòKûe ùjûA[û«ò û jé\ùeû] R^òZ, gßûiR^òZ Z[û cÉòÄR^òZ aòbò^Ü iciýû \úNð \ò^ _~ðý« fûMò ejò[ûG û aòRêkò ù~ûMê ùKùZKu Plê ^Á ùjaû ij _ek _Wÿò~ûA[ûG û @]ôKûõg aýqò aòbò^Ü _âKûe ù_ûWÿûRkûe gòKûe ùjûA[û«ò û Nee aò\êýZþ ie¬ûc @Pk ùjûA~ûG û GVûùe CùfäL^úd ù~ _âZò ahð aòRêkò NWÿNWÿòR^òZ _âP g± ù~ûMêñ ùKùZK aýqò iaê\ò^ _ûAñ aû @Ì icd _ûAñ Kûf ùjûA[û«ò û ùKùZKue jé\~ªKâòdû a¦ ùjûA céZêý ùjûA[ûG û NWÿNWÿòe aòùÇûeYûcôK iõ_âiûeòZ aûdê Pû_ _âbûaùe aWÿ aWÿ MQ `ûk`ûk ùjûA `ûUò~ûG û GVûùe CùfäLù~ûMý ù~ aòMZ KòQò ahðùe aòRêkò NWÿNWÿò cûeòaû KûeYeê a^ýû Zêk^ûùe @]ôK ùfûK céZêýaeY KeêQ«ò û l l l l l [8] aòRk ê ò NWÿNWÿò aéÁ_ò ûZ ùjC[ôaû RûMûVûeê 15 Kò.cò. \ìeZû _~ðý« ùjûA_ûùe û iêZeûõ _âûe¸òK icdùe iZKðZûcìkK _\ùl_ ùâû Reêeú û Ne aûjûùe [ôùf SWÿ @ûiòaû _ìaeð ê GK ^òaRê ùKûVeú c¤ùe @ûgâd ùâû @ûagýK û ~\ò ùKøYiò @ûgâd iÚk ^ûjó, K\û_ò ùKøYiò MQ cìkùe ejòa^ò û MQe CyZûVûeê \êAMêY \ìe ùLûfûRûMûKê Pûfò~òaû CPòZþ û Nûi _Wÿ@ò ûùe \êAjûZùe ùaKKê ]eò cêjñ bìcò @ûWÿKê eLô aiòeêj û cûUò C_ùe @û^êbìcòK bûùa ùgûAa ^ûjó û ùKøYiò ]ûZa Rò^òh ~[û ùKûWÿò, ùKû\ûk fêjûùa QZû aû (]ûZê ^òcòðZ cê\ò, PêWÿò) @û\ò Vûeê \ìeùe ejòa û _ûYòeê aûjûeKê Pûfò@ûi û ùakûbìcòKê ~û@ ^ûjó û Wwû aýajûe Ke^ûjó û G_eòKò Kû\ê@û cûUòùe c¤ Vò@û jê@ ^ûjòñ û iûAùKf aû ùcûUe aûAKþ PkûAaû aò_\R^K û l l aòRêkò aû NWÿNWÿò cûeê[ôaû icdùe ~\ò Zêùc Kûeþ, aiþ Kò´û ùcûUû Pû\e [ôaû ~û^ bòZùe [û@, Zûùjùf _\ûKê aûjûeòa ^ûjó û _a^ Nû_âZò 450 Kò.cò. ùaMùe _âaûjòZ ùjûA[ûG Gaõ NûKê 30eê 100 Kòcò _~ðý« MZò_[ùe @Mâie ùjûA[ûG û NìòðSWÿ _é[ôaúe ù~ùKøYiò iÚû^ùe ù~ùKøYiò EZêùe ùjûA_ûùe û ùKøYiò CyiÚû^ ~[û _ûjûWÿ, cêò@û C_eKê ~û@ ^ûjó û Gjû Lò@ûbìZ I ]ìkòSWÿ Vûeê bò^Ü û Lò@ûbìZ ùlZâùe bì_éÂiÚ @Zý« C¾ aûdê C_eòiÚ gúZk aûdê ùlZâKê NêeNò eê ò _âùag Keò[ûG û ]ìkSò WÿMWê Kòÿ e C_ôò Ké¾_ê¬ ùcN I aòRêkò ij iµKòðZ ùjûA[ôùf aò Gjûe _âùKû_ ùagú ^[ûG Gaõ SWÿ ijòZ ùMûUòG ùgâYúùe @«MðZ Keû~ûG û Ne bòZùe [ôùf : l l l l AùfKÖâòKûf ie¬ûc Vûeê \ìùeA eêj û Nee aòRkê ò iõù~ûM KûUò \ò@ aû iêAPþþ a¦ Keò\@ò û Uò.bò., `âòRþ @û\ò C_KeYe _äM KûXÿò \ò@ û SeKû _ûLùe Vò@û jê@ ^ûjó û icÉ _âKûe NìòðSWÿKê \êAUò cêLý ùgâYúùe aòbq Keû~ûA[ûG - ~[û : aéjZþ I lê\â_âKûee û aéjZ ùgâYúe NìòðSWÿMêWÿòK ùaùkùaùk UðûùWÿû bkò bdue ùjûA[û«ò û ùZùa lê\â NìòðSWÿMêWÿòKê ]ìkòSWÿ ij Zêk^û Keû~ûA_ûùe û NìòðSWÿ @«MðZ PKâûdZÛòe aýûi cûZâ ùKùZ còUeeê ùKùZ gj còUe _~ðý« ùjûA[ûA_ûùe û Mûù]ûAaû, aûi^ cûRòaû aû _ûYòe @^ýû^ý aýajûe Ke^ûjó û _ûeµeòK Zûe~êq NùeûA ù`û^þ (Landline) aýajûe Keòa ^ûjó û AõeûRúùe Kêjû~ûAQò - When thunder roars, go indoors @[ðûZþ cûeòùf aòRk ê ò NWÿNWÿ,ò NebòZeKê ~û@ Pûfò û NìòðSWÿe _âûKþ iìP^û : NìS ðò Wÿ iÚû^úd bûùa iõMVòZ ùjûA[ûG û Gjû Lêaþ Kcþ icd c¤ùe iéÁò ùjûA[ûG û ùi[ô_ûAñ ùKCñVò I ùKùZùaùk NìòðSWÿ ùja iVòKþ bûùa Kk^û KeòjêG ^ûjó û ùZùa ùKùZK aûdêckúd NUYûeê NìòðSWÿe @ûguû Keû~ûA_ûùe û @]ôK aûdê Zû_cûZâû ij _ê¬ ùcN iéÁò Gaõ gúNâ Gjû Ké¾_ê¬ ùcNùe _eòYZ ùjaû \ßûeû NìòðSWÿe @ûguû Keû~ûA_ûùe û NìòðSWÿ iû]ûeYZü aòRkê ò NWÿNWÿò cûeê[aô û Ké¾_ê¬ ùcN aû Kkûjûò@û ùcN jó NìSðò Wÿ iéÁeò KûeY ùjûA[ûG û aòRêkòeê C_ô^Ü _âP ùa÷\êýZòK gqò _âbûaùe ùcN ^òKUiÚ aûdê @Zý« C¯ ùjûA~òaû KûeYeê GK Pû_ @a^c^ iéÁò ùjûA[ûG û Gjò C¯ fNêPû_ ùlZâKê bì_éÂVûeê _âak ùaMùe aûdê PKâûKûeùe NêeNò eê ò C_eKê CVò[ûG û Gjûe gúhðbûM ùcN _~ðý« aòÉéZ ùjûA[ûG û G_âKûe Kûjûkú i\ég Nìðûdcû^ _a^Kê NìòðaûZýû c¤ Kêjû~ûG û ùKùZK NìòðSWÿùe N^úbìZ _ê¬ ùcN ùMûÂúMZ bûùa Keê[ôaû MZòKê flý Kùf ùiMêWÿòK Nìðûdcû^ bûaùe MZò [9] Keò NìS ðò Wÿ iéÁò ùjaûKê [ôaû ùK¦âVûeê _âiûeòZ ùjûA ~ûC[ôaûe RYû_ùWÿ û l l l @ûKûg _ûêe að ùjaû ij cSòùe cSòùe ^úk @ûKûg ù\Lû~ûG û ùaùkùaùk Kê@û_[e aéÁò ùjûA[ûG û l NìòðSWÿe _âak ùaMgûkú _a^ _âP MRð^ Kùe û ùaùkùaùk ùaMùe ~ûC[ôaû cûf MûWÿò bkò g± iéÁò jêG û NìòðSWÿR^òZ ldlZò : l l l l aWÿaWÿ NìS ðò WÿMWê Kòÿ ùagþ aò_{^K I aýû_K ldlZò NUûA[û«ò û l Nìðûdcû^ _a^ I Zûjûe ùK¦âùe ejò[ôaû fNêPû_R^òZ D¡ßðMûcú _a^ ùKûVûNeMêWÿòKê bûwò ù\A_ûùe û aWÿ aWÿ bMÜ _òcû^ aòlò¯ KeòaûKê ic[ð ùjûA[ûG û aWÿ aWÿ ~ûâûjû^Mê W ÿ ò K ê c¤ CWÿ û A ùÂ_ûùe û l ajêZ ùfûKu jVûZþ céZýê e KûeY ùjûA_ûùe û l ù_ûLeúe _u ij cûQ c¤ CWÿûA ùÂ[ûG û 1997 ciò j û ùUKiûiþ ù e (~ê q eûÁâ @ûùceòKû) ùjûA[ôaû NìòðSWÿùe 27 RYue _âûYjû^ò ij aýû_K ]îµò ^Á ùjûA[ôfû û bûeZùe NìòðSWÿ : l l l @ù_âf 19, 1963ùe Ce-_½òc @ûiûcùe ùjûA[ôaû NìSðò Wÿùe 139 RYue céZýê ùjaû iõùM iõùM 3770Uò _eòaûe Méjgì^ý ùjûA[ôùf û 22 cûAf aýû_ú @k @«MðZ 33Uò Mû@ñûùe aýû_K lZò ùjûA[ôfû û cûyð 17-18, 1978 ciòjûùe Ce \òfäú C_KY×ùe iõNUòZ NìòðSWÿùe 28 RY céZêýaeY Keò[ôùf I 700 RY @ûjZ ùjûA[ôùf û @ù_âf 16, 1978ùe IWÿògûe ùK¦êSe Ròfûä @«MðZ _êeYê û aû§ùMûWÿû Mâûcùe NUò[aô û NìòðSWÿùe 150 RYue céZêý ùjûA[ôfû û @ù_â f 10, 1993 \ò ^ _½ò c awe _ûùMûUò Mâûc NìòðSWÿ ù~ûMêñ aò]ßÉ ùjûA[ôfû I ajê ùfûK céZêý aeY Keò[ôùf û cûyð 28, 1998 \ò^ _½òcaw I IWÿògûe C_Kìkaðú 20 Uò Mñû C_ùe NìS ðò Wÿe Zûa fúkûù~ûMêñ 160 RY céZêýaeY Keòaû ij 2000 ùfûK @ûjZ ùjûA[ô ù f û Gjò NìS ðò Wÿùe 15000 Ne bûwò _Wÿ[ò f ô û I ajê ùfûK Méjgì^ý ùjûA~ûA[ôùf û Kâû«òckúd aûZýû/aûZûað _é[ôaúùe iõNUòZ aûZýûMêWÿòKê 2Uò ùgâYúbêq Keû~ûA_ûùe ~[û : Kâ û «ò c kúd aûZýû I ^ûZògúùZû¾ ckúd aûZýû û ^ûZògúùZû¾ ckúd aûZýûMêWÿòK \êAUò aò_eúZ MêYûakú aògòÁ C¾ I gúZk aûdêe còk^ iÚkùe iéÁò ùjûA[û«ò û cûZâ Kâû«òckúd aûZýûMêWÿòK icê\â _éÂùe C_ôò fûb Keò[ûG û icê\â _éÂùe _â[ùc GK fNêPû_ ùlZâ iéÁò jêG û Gjò fNêPû_ ùlZâe ùK¦âùe aûdêPû_ jâûi _ûAaûKê fûùM I Gjû N^úbìZ ùjaûKê fûùM û `kùe fNêPû_ ùK¦â Pûeò_ùU aéj\ûKûe Nìòðaûdê [ 10 ] _âaûj ùjûA[ûG û GjûKê Kâû«òckúd aûZýû aû PKâaûZ Kêjû~ûG û PKâaûZ iéÁò ùjaû _ûAñ icê\â Rk_éÂe Zû_cûZâû 270 ùifiò@i aû Z\ê¡ð ejòaû @ûagýK û _a^Kê NêùeAaû _ûAñ ùKûeòIfòiþ ak (_é[ôaúe Nìð^ R^òZ ak)e @ûagýKZû [ûG û aòhêaùeLû ^òKUùe ùKûeòIfòiþ ak \êaðk [ôaûeê ùiVûùe aûZûað iéÁò jêG ^ûjó û Rk_éÂiÚ fNêPû_ ùK¦âe C_eKê Uâù_ûÇòdee C_e @õgùe MêeêPû_ ùK¦â ejòùf fNêPû_ N^úbìZ jêG û aûZýû EZê : iû]ûeYZü G_âf ò eê cA cûi Gaõ ùiù_Öéeê ^ùbé cûi c¤ùe Kâû«òckúd aûZûað iéÁò _ûAñ _eòiZòÚ ò @^êKkì [ûG û aùwû_iûMe I @ûea iûMeùe C_ùeûq icdùe aûZûað iõMVòZ ùjûA[ûG û aùwû_iûMeùe iéÁ aûZûað ù~ûMêñ @û§â_âù\g, IWÿògû I _½òcaw eûRýMêWÿòK aòùgh _âbûaòZ ùjûA[û«ò û ùijò_eò @ûea iûMeùe iéÁ aûZýûMêWKòÿ e _âbûa KðûUK, cjûeûÁâ, ùMû@û I MêReûU eûRýùe _Wÿò[ûG û aûZýûe eì_ùeL : aûZûaðe ^òcÜZc Pû_ [ôaû @õgKê aûZûaðe Plê Kêjû~ûG û Gjò Plê[ôaû @õgùe ^òcðk _ûM ij aûdêck iÚòe ejò[ûG û Plê I Nìðûdcû^ aûdêe cSò @õgùe GK _âûPúe i\ég @õg [ûG û GjûKê Plê _âûPúe (Eyewall) Kêjû~ûG û Gjò Plê _âûPúe ù~ûMêñ Nìðûdcû^ aûdê aûZûaðe ùK¦â Plê c¤Kê _âùag Keò_ûùe ^ûjó û _âKéZ _ùl aûZýûe Zûafúkû Plê _âûPúee Pûeò_ùU Pûfò[ûG û Kâû«úd aûZûaðMêWKÿò e @ûKéZò _âûd ùMûfûKûe û GMêWÿòKe aýûi jeûjûeò 500eê 700 Kò.cò. c¤ùe ejò[ûG Gaõ 3 fl aMð Kò.cò. @kùe Gjûe _âbûa @^êbìZ jêG û aûZûaðe ùK¦âùe aûdê Pû_ 965 còfaò ûeeê Kcþ ejò[ûG û @Zò búhY aûZûað MêWÿòK ùlZâùe Gjò Pû_ 900 còkòaûeeê c¤ Kcò~ûG û ùZùa aûZûaðe aûjý _ûgßðùe Pû_ _âûd 1020 còfòaûe ùjûA[ûG û fNêPû_ ùK¦â Plêe PZêòðMùe Nû_âZò _âûd 120 Kòcò ùaMùe _a^ PKâûKûeùe NìeòaûKê fûMò[ûG û aWÿ aWÿ aûZýûMêWÿòK ùlZâùe _aê ùaM 300 Kò.cò. (Nû_âZò) aû Z\ê¡ð ùjûA[ôaûe ùeKWÿð Keû~ûAQò û aûZýûe Êbûa : Kâû«òckúd aûZûaðMêWÿòKe iéÁòVûeê aòfd _~ðý« MZòaò]ôùe _eòað^ fûMò ejò[ûG û _âùZýK aûZûaðe _âKéZò bò^Ü bò^Ü ùjûA[ûG û ùKùZK aûZýû iéÁò ùjaûe @Ì \ò^ c¤ùe C_Kìk \òMùe @Mâie ùjûA[û«ò û @ûC ùKùZK icê\â _éÂùe ajê icd ùaMjú^ bûaùe iÚòe ùjûA ejò[û«ò û iû]ûeYZü aûZýûMêWÿòK iéÁò iÚû^ Vûeê _½òc aû Ce-_½òc \òMùe MZò Keò[û«ò û icê\â_éÂeê còkê[ôaû Rkúdaû¿ N^úbìZ ùjûA ùcN iéÁò Kùe û Gjò icdùe Rkúd aû¿ @«MðZ _âz^Ü Zû_ aûdêckKê _âùag Kùe Gaõ aûZýûKê @ûagýK gqò ù~ûMûA[ûG û iÚkbûMùe _âùag Kfû_ùe Rkúdaû¿ ù~ûMûY aû]û_âû¯ jêG Gaõ aûZýû Kâcgü \êaðk ùjûA~ûG û icê\â _éÂe C¾ Rkeûgò jó Kâû«úd aûZûaðMêWÿòKe iéÁò Z[û _eòPûk^ûùe MêeêZß_ìð bìcòKû ^òaðûj Keò[û«ò û [ 11 ] aûZýûe _âbûa : Kâû«òckúd aûZýû ù~ûMêñ icê\âùe aWÿ aWÿ fjeò CùV Gaõ aûZýû C_Kìkùe _jôaû icdùe aWÿaWÿ iûcê\âòK ùXC C_Kìk @kùe aýû_K ]^Rúa^ jû^ò NUûA[ûG û _âak ùaMùe ]ûacû^ Gjò iûcê\âòK ùXCe CyZû C_ùe _âbûaòZ @ke ldlZò ^òbðe Kùe û aûZýûe _âak ùaMgûkú _a^ ij _âPêe aéÁò_ûZ ù~ûMêñ Ne\ßûe bûwò~òaû ij aýû_K @k RkcMÜ ùjûA[ûG û MQ C_êW~òÿ aò û `kùe Mc^ûMc^ I aò\êýZ ieaeûj iµìðeìù_ aû]û_âû¯ ùjûA[ûG û ajê @k aûjýRMZeê aòzò^Ü ùjûA~ûG û lZòMâÉ @ke ùfûKcûù^ @K[^úd \ê ð g ûe gò K ûe ùjûA[û«ò û ajê ùfûK céZêýaeY c¤ Keò[û«ò û aûZýû iZKð iìP^û : Kâû«òckúd aûZûaðMêWÿòK icê\â _éÂùe iéÁò ùjûA[û«ò û icê \ â alùe bûicû^ _ûYò _ ûM _~ðýùalY ùK¦â Lêaþ Kcþ [ôaûeê GMêWÿòKe MZòaò]ô I Zúaâ Z û i´§ùe _ì a ð û ^ê c û^ Keò a û KÁKe ùjûA[ûG û @ûRòKûfò _ûYò_ûM C_Mâj cû¤cùe aûZûaðe `ùUûPòZâ Cùûk^ Keû~ûCQò û ùi[ôeê aûZýûe MZòaò]ô i´§ùe Kk^û KeòjêG û iÚkbûM ^òKUaðú ùjùf W_þfe _ûYò_ûM eûWÿûe ~ª cû¤cùe aûZýûe ZúaâZû Z[û ùKCñVò iÚkbûMKê QêAña, ùi aòhdùe VòKþ bûùa Kk^û KeòjêG û ~ù[Á _ìaðeê aûZýûMêWÿòKê Vûa Keòaû I ùfûKcûûê ùi aòhdùe iZKð KeûAaû \ûdòZß ùjCQò bûeZúd _ûYò_ûM aòbûMe û aûZýû iõMVòZ ùjaûe flYcû^ _âKûg _ûAùf ùeWÿòI, \ìe\gð^ Z[û i´û\ ieaeûje iKk cû¤cùe ZûjûKê gúNâ _âiûeòZ Keò\ò@û~ûG û iÚû^úd ieKûeú KcðPûeú, _ûdZ I _êfòi @]ôKûeúcûù^ c¤ aûZýû i¸ûa^û [ôaû @ke ùfûKcûûê iZKð KeûA \ò@«ò û WûKaûRò ~ª \ßûeû c¤ aûZýûe iÚZò ò I ZúaâZû i´§ùe aûe´ûe _âPûe Keû~ûA[ûG û aûZýû @ûiòaû _ìaðeê iZKðZûcìkK _\ùl_ : l _ûM C_ùe iZKð \éÁò eLô[ôa Gaõ ùeWÿòI \ìe\gð^ùe _âiûeòZ i´û\ gêYê[ôa û WûKaûRò ~ª cû¤cùe _âPûeòZ iZKð iìP^û _âZò ¤û^ ù\C[ôa û l ^òKUiÚ aûZýû @ûgâdiÚkú, ^òeû_\ Méj @û\ò iÚòe Keòaû ij ùiVûùe _jôaû _ûAñ ^òeû_\ eûÉû iÚòe Keòa û l ùMûUò G Reê e úKûkú^ [kò ù e ^ò ù cÜ û q \âaýMêWÿòK eLôa KòQò gêLf ô û LûAaû _\û[ð ~[û PêWûÿ , MêW,ÿ QZê@û, cêXÿò, gògê Lû\ý û bf _òAaû _ûYò \ò@ûiòfò, fY×^, Uyð û _âû[còK PòKòû aûKè, @ûagýK Jh] I Gjûe aýajûe i´§òZ CfäòLôZ KûMR û [ 12 ] KAñPò, ùQûU KeZ, KêeûXÿò, _äûÁòKþ \CWÿò I PêcêUû @û\ò eLôa û l l l l l l l l Nee QûZ, KaûU, SeKû Kû^Ú @û\ò K ê bfbûùa _eLô ùâ û \êaðk [ôùf Kò´û `ûUò ~ûA[ô ù f ~[ûgúNâ ceûcZò Keò ù â û cûUòKû^ÚMWê Kòÿ ê _fò[^ô ,þ ^Wÿ@ò û Q_û, ùjñi, Kò´û aûCñg Zò@ûeò ZûUò \ßûeû @ûaéZ Keòù\a û ^WÿûQ_e Nee ùKûYMêWÿòKê ùMûUòG _äûÁòKþ \CWÿòùe aû§ò eLôa û Ne _ûLùe [ôaû MQe gêLôfû Wûkiaê Cò ù\a, cfûMQMêWÿòK KûUò ù\a û Ne @ûL_ûL _eòùag _eòÃûe eLôa û l l ReêeúKûkú^ ùKùZûUò VòKYû I ùUfòù`û^þ ^é _ûLùe eLô[aô û cêLýZü iÚû^úd ie_/ ieKûeú KcðPûeú / aäKþ Z[û Zjiòf @]ôKûeúu ùUfò ù `û^þ ^é _ûLùe eLôa û ^ò Z û« @ûagýK û Ne QûWÿòaû _ìaðeê ùcûaûAfþ ù`û^þ iµìð PûRð KeòeLôa û _ûIßûe aýûKþ @_þ c¤ iûwùe ùÂ~òa û ^òR MûWÿò, cUe iûAùKf @û\òe ùZfUûuòùe A§^ beò eLôa û _ûPòfû ìf iaê aòfeê @ûYò @ck Keòù\a I ^òeû_\ iÚû^ùe eLôa û @^ýZâ Pûfò~òaû _ûAñ iÚû^úd iZKðaûYú _ûAaû _ùe : l l l Rê @ ûe cûWÿ ò @ûiò a ûe bd[ô a û @ke ùfûKcûù^ ^òeû_\ @ûgâdiÚk VòKþ Keò eLôaû \eKûe û ^òRe MêeêZß_ìð KûMR_Zâ, RcûLûZû _âbéZò ùMûUòG _äûÁòKþ aýûMùe eLô Ne QûWÿaò û ùaùk iûwùe @agý ùÂ~òa û cýRúaúcûù^ icê\âKê cûQ ]eòaûKê ~òaû CPòZþ ^êùjñ û l Lûfò ù\jùe êjò ù_ûhûK I P_f / ù~ûZû _ò§òa û Nee aò\êýZþ cêLý iêAPþ a¦ Keòù\a Gaõ Mýûi I _ûYò Kk a¦ Keòù\a û @ûgâd _ûAñ \ìe ~ûMûKê ~òaûKê _Wÿê[ôùf icÉ cìfýaû^ _\û[ð, Méj_ûkòZ _gêu ij gúNâ aûjûeò~òa û _a^ I ahðû icd MWÿòùf ajêZ aXÿò~ûA_ûùe û _âÉêZ [ôaû ReêeúKûkú^ aýûM I @^ýû^ý @ZýûagýK aÉêMêWÿòKê ^ò½d ùÂKò ~òa û aûZýû @ûiò~òaû _ùe : l l l l Nee SeKûMêWKòÿ ê a¦ Keòù\a, @ûagýKiÚùk Kû aûùWÿA SeKû Kòkòù\a û [ 13 ] ~ûaZúd aò\êýZþ ie¬ûc I Mýûie iêAPþ a¦ Keòù\a û iaðùgh i´û\ RûYòaû _ûAñ ùeWÿòI gêYê[ôa û aûZýûe @ûLô aòhdùe iùPZ^ [ôa û aûZýûe @ûLô @ZòKâc Kfû_ùe _êYò aò_eúZ \òMeê ùRûeùe _a^ ajò[ûG û Neê _\ûKê aûjûeòa ^ûjó Kò´û SeKû, KaûU ùLûfòa ^ûjó û ~\ò Ne KµòaûKê fûùM, Zûùjùf geúeKê K´k, ùcûUû K^Úû @û\òùe @ûaéZ Keò ùKøYiò gq fêjû ùUaêf aû ùa ZkKê Pûfò~òa û fêjû _ûA_ bkò KòQò gq Rò^hò Kê RûaêWòÿ ]eòa û MûWÿò PkûC[ôùf iùw iùw ejò~òaû CPòZþ û bûeZ Z[û IWÿògûùe iõMVòZ ùKùZK ùZùa icê\âVûeê Z[û aWÿ aWÿ MQ, aò\êýZþ aò]ßõiKûeú aûZýû Zûe Z[û Rkû]ûe Vûeê ~ù[Á \ìeùe MûWÿò aò M Z 150 ahð c¤ùe bûeZúd @UKûA eLôa û MûWÿò bòZùe jó ejòa û C_cjûù\gùe @ù^K @Zò bdue aûZýû (_aê aûZýû _ùe : ùaM Nû_âZò 118 Kò.cò. eê 221 Kò.cò) I cjûaûZýû l ieKûeú ùNûhYû ^_ûAaû ~ûG aûjûeKê ~òaû (Nû_âZò ùaM 222 Kòcò I Z\ê¡ßð) NUò~ûAQò û ^òeû_\ ^êùjñ û 1999 ciòjûùe IWÿògûùe NUò[ôaû cjûaûZýûùe l Mýûi fòKþ ùjûAQò Kò ^ûjó _eúlû Keòùâ û ijiâû]ôK ùfûK céZêýaeY Keòaû ij @bìZ_ìað I\û ùjûA[ôaû aò\êýZþ ie¬ûc aýajûe Keòa ldlZò ùjûA[ôfû û Gjò cjûaûZýû 48 Nûeê @]ôK ^ûjó û icd ]eò iÚkbûMùe _âak ùaMùe _âaûjòZ l Qòò _Wÿò[ôaû aò\êýZþ Zûe _âZò iZKð ejòa û ùjûA[ôfû û 1977 ciòjûùe @û§â_âù\gùe Gjò_eò l iû_ KûcêWÿûKê iûa]û^ [ôa û _ûLùe Lù GK aûZýû ùjûA[ôfû û G[ôùe 10 còUe Cye icê\â Rê@ûe KìkKê cûWÿò@ûiò[ôfû û aûWÿò aû aûCñg eLô[ôa û l ieKûeú ^òùðgû^ûc _ùe jó @ûgâdiÚk QûWÿaò û bûeZúd C_cjûù\gùe NUò[ôaû aWÿaWÿ aûZýû ciòjû iÚû^ ldlZò 1860, @ùKÖûae 10 _ìað_ûKòÉû^ 600 ùfûKu _âûYjû^ò ùjûA[ôfû (aûwfûù\g) 1864, @ùKÖûae 5 bûeZ KfòKZûe @]ôKûõg @k lZòMâÉ ùjûA[ôfû û céZêýiõLýû 70,000 1942, @ùKÖûae 16 bûeZ aw_âù\g ]ßõiaò]ßõÉ ùjûA[ôfû céZêýiõLýû 40,000 1963, cA 29 _ìað_ûKòÉû^ céZêýiõLýû 27,000 (aûwfûù\g) 1965, ^ùbé 12-13 _ìað_ûKòÉû^ ^òùLûR 1, 00,000 (aûwfûù\g) céZêýiõLýû 2, 00,000 1971, @ùKÖûae 29 bûeZ (IWÿògû) aûZýû I icê\â Rê@ûe céZêýiõLýû 10,000 1977, ^ùbé 19 bûeZ @û§â_âù\g ]ßõiaò]ßõÉ ùjûA[ôfû (@û§â_âù\g) céZêýiõLýû 10,000 1991, G_âòf 30 \lòY-_ìað lZòMâÉ 90, 00,000 aûwfûù\g céZêýiõLýû 1, 33,000 l [ 14 ] IWÿògûùe NUò[ôaû aWÿaWÿ aûZýû ciòjû 1999 @ùKÖûae 29 (cjûaûZýû) 2013 @ùKÖûae (`ûAfò^þ) 2014 @ùKÖûae 12 (jêWjþÿ Wê )þÿ 2018 @ùKÖûae 10 (ZòZf þ )ò 2019 ùc 3 (`^ò) 2019 ^ùbé (aêfþaêfþ) 2020 ùc (@¶û^þ) 2021 ùiù_Öé 26 (dûiþ) 2021 Wòùié 5 (RIßû\þ) iÚû^ ldlZò _ûeû\ßú_, Geicû céZêý iõLýû-10,000 @ù^K ldlZò M¬ûc céZêý iõLýû-23 M¬ûc céZêý iõLýû-22 MR_Zò céZêý iõLýû-77 _êeú céZêý iõLýû-64 aûùfgße céZêý iõLýû- gì^ý Ce IWÿògû céZêý iõLýû- gì^ý ]ûceû céZêý iõLýû- gì^ý \lòY IWÿògû céZêý iõLýû- gì^ý aògßZû_^ I Rkaûdê _eòað^ \ßûeû aûZýû EZê aýZòZ IWÿògûùe ^òKU @ZúZùe gúZ\ò^ùe GK aûZýû ùjûA[ôfû û Wòùié 5 ZûeòL, 2021 ciòjûùe @^êÂòZ RIßû\ MZ 100 ahð c¤ùe @^êÂòZ GKcûZâ aûZýû û aûZýûe _ìað _âÉêZò, aûZýû icde cêKûaòfû, aûZýû _e _âÉêZòùe IWÿògû eûRý aò_~ðýd _eòPûk^û aò b ûM, G^þ . Wò . @ûeþ . G`þ (NDRF) Gaõ I.Wò.@ûeþ.G.G`þ (ODRAF) e còkòZ bìcòKû @Zý« ÊûMZù~ûMý û 1999 ciòjûe cjûaûZýû _ùe _ùe IWÿgò ûe gì^ý ldlZò (Zero Casuality) còg^ @Zý« CyùKûUòe û aûZýû cêKûaòfû ùlZâùe IWÿgò û ieKûeue _âùPÁû @û«RðûZúd Éeùe _âgõiòZ ùjûAQò û G_eòKò aò_~ðýd _eòPûk^û ùlZâùe IWÿògû cùWÿfKê ù_âûûjòZ Keû~ûCQò û [ 15 ] Mâúhà _âaûj (Heat Wave) Mâúhà _âaûj Kjòùf cûZâû]ôK Cû_ aé¡òKê aêSûA[ûG û icê\âKìkò@û @kùe Cû_ ij @û\âðZû I aûdêe MZò GKZâòZ ùjûA[ôaû GK RUòk _eòiÚòZòKê iìPûA[ûG û ùZùa iû]ûeY EZêKûkú^ Zû_ Vûeê @]ôK cûZâûùe Zû_ aé¡òKê jó Mâúhà_âaûj Kêjû~ûG û aògß _ûYò_ûM iõiÚû _â\ iõmû @^ê~ûdú ~\ò ùKøYiò @kùe GKû\òKâùc 5 \ò^ ]eò ù\÷^òK jûeûjûeò iùaðûy Zû_cûZâû Vûeê Zû_cûZâû 50 ùifiòdiþ aû Z\ê¡ð aé¡ò_ûG, ZûKê Mâúhà _âaûj Kêjû~òa û bûeZúd _ûYò_ûM aòbûM _â\ iõmû @^ê~ûdú icZk @kMêWÿòKùe 400 ùifþiòdiþ aû Z\ê¡ßð Z[û _ûjûWÿò@û @kùe 300 ùifþiòdiþ aû Z\ê¡ßð Zû_cûZâû ejòùf Mâúhà_âaûj _eòiÚòZò iéÁò jêG û ùZùa ùKøYiò @ke jûeûjûeò ù\÷^Kò Zû_cûZâûVûeê 50 eê 60 ùifþiòdiþ Zû_cûZâû aé¡ò _ûAùf jó Mâúhà_âaûj ùjûA[ûG û ~\ò Zû_cûZâû 70 aû Z\ê¡ßð aé¡ò _ûG, Zûùjùf _âP Mâúhà _âaûj ùaûfò Kêjû~ûG û @ûc ù\gùe @ù_âf,þ ùc I Rê^þ cûiùe ùeø\âZû_ @^êbZì jêG û aòùghbûùa ùc cûi c¤bûMeê Rê^þ cûie _â[c i¯ûj _~ðý« Zû_cûZâû Cyùe ejò[ûG û ùZùa, ùKùZK ^òòðÁ icdùe jûeûjûeò iùaðûy Zû_cûZâû aòùgh bûùa aé¡ò _ûA @õgêNûZ _eòiÚòZò iéÁò Kùe û aògß _ûYò_ûM iõiÚûe eòù_ûUð @^ê~ûdú, 1998 ciòjûùe aògùß e iaêVûeê ùagú Zû_ _âaûj ùjûA[ôfû û MZ gZû±úùe \gùMûUò iaðû]ôK C¯ ahð iaê 1987 ciòjû_ùe @^êbìZ ùjûA[ôfû û Z^à¤eê ^@ ùMûUò C¯ ahð 1990 ciòjû _eaðú icdùe ùjûAQò û 2003 ciòjûùe dêùeû_ I @ûùceòKûùe c¤ @ijý MâúhàZû_R^òZ _eòiÚòZò iéÁò ùjûA[ôfû û _âbûa : Mâúhà_âaûj ù~ûMêñ cêLýZü Rúa^jû^ò NUò[ûG û aòbò^Ü ùeûMKê aû\ ù\ùf, @^ýû^ý _âûKéZòK aò_ò Zêk^ûùe @õgêNûZùe ùagú ùfûKue céZêý NUêQò û _é[ôaúe @ù^K @kùe _âùZýK ahð Mâúhà Kûkùe jRûe jRûe ùfûK @K[^úd \êüLKÁ ùbûMò[û«ò û geúe ijý Keò_ûeê[aô û Zû_cûZâûVûeê @]ôK Zû_ ù~ûMêñ Rúa^ aýZòaýÉ jêG û Zêe« _âZòKûe ^Kùf, iûõNûZòK _eòYûc ùbûMòaûKê _Wÿò[ûG û ùKùZK céZêýcêLùe _Wÿò[û«ò û @Zý« \eò\â Z[û Méjjú^ aýqò, aé¡aé¡û, ùQûU _òfû Z[û _úWÿZò ûaiÚûùe [ôaû ùfûKcûù^ jó @]ôK bûùa Zû_\ûje gòKûe ùjûA[û«ò û c\ý_û^ Keê[ôaû aû @^ýû^ý ^ògû\âaý ùia^ Keê [ ô a û aýqò c ûù^ c¤ aò ù ghbûùa @õgêNûZe gòKûe ùjûA[û«ò û Zû_ _âaûj ù~ûMêñ _gê_lú ajêZ KÁ ùbûM Ke«ò û Rkûgd gêLô~òaû KûeYeê Rk ^_ûA ùicûûe KÁ aXÿò~ûG û @Zý]ôK Zû_ ijò ^ _ûeò ùKùZK ùgâYúe _lúue iûcêjòK céZêý NUò[ûG û _âKZé _ùl, Mâúhà_aâ ûj _âùZýK _âûYúuê KÁ ù\A[ûG û Kéhò I aélfZû C_ùe c¤ Zû_ _âaûje Kê_âbûa _Wÿò[ûG û giý I _^ò_eòaû @û\ò ^Á ùjûA~ûG û ^òeazò^Ü bûùa 450 eê @]ôK Zû_cûZâû ejòùf, iÚû^úd aélfZû\ò lZòMÉ â ùjûA[û«ò û aûdêùe @û\âðZû Kcþ [ôùf lZò @]ôK ùjûA~ûG û G_eò _eòiÚòZòùe @MÜòKûe bd[ûG û [ 16 ] Zû_ _âaûje _âbûa bòòbìcò C_ùe c¤ _Wÿ[ò ûG û @]ôK Zû_ ù~ûMêñ ùek]ûeYûMêWKÿò _âiûeòZ jêG Gaõ ùaùkùaùk ùcûWÿò ùjûA~ûG û Gjû ù~ûMê \êNUð Yûe i¸ûa^û [ûG û eûÉûNûUùe _òPê Zekò ~òaû KûeYeê eûÉû Lûf Xò_ ùjûA~ûG û fêjû I iòùc Kûcùe _âiûeY ù~ûMêñ `ûU iéÁò jêG û G_eòKò ù_ûfMêWÿòK c¤ lZòMâÉ jêG û Zû_ _â a ûj icdùe Rke @ûagýKZû aXÿò~ûG û ajê @kùe @ûagýK _eòcûYe Rk C_faþ] jêG ^ûjó û ~ù[Á _eòcûYe Rkù~ûMûY c¤ i¸a jêG ^ûjó û ceêWÿò _âaY @kMêWÿòKùe Rkûbûa C}U _eòiÚòZò iéÁò Keò[ûG û _òAaû _ûYò _ûAñ ùfûKcûûê cûAfþ cûAfþ aûU ~òaûKê _Wÿò[ûG û ùcûUe~û^ PkûPk I KkKûeLû^ûeê ^òMðZ ]ìkò]ì@ñû Z[û gúZZû_ ^òdªY ~ªe aýû_K aýajûe ù~ûMêñ ijecûûùe \êðgû \ßòMêYòZ ùjûA[ûG û ùKùZK CùfäL^úd Zû_ _âaûj : Mâúhà_aâ ûj ù~ûMêñ ùfûùK @K[^úd KÁ _û@û«ò û G_eòKò gúZ_â]û^ ù\ge ùfûKcûù^ c¤ Gjò aò_òeê aû\ _Wÿò ^ûjû«ò û 1930 \gKùe ~êqeûÁâ @ûùceòKûe ceêWòÿ R^òZ _eòiZòÚ ò ij bdû^K Zû__âaûj @^êbìZ ùjûA[ôfû û ùijò \g ahðùe _âûd 1500 ùfûK céZêý cêLùe _Wÿò[ôùf û ùK¦â-_½òc @ke icÉ KéhòùlZâ ^Á ùjûA~ûA[ôfû û Gjò \g§òKê ]ìkò \g§ò @ûLýû \ò@û~ûA[ôfû û 1988 ciòjûùe Mâúhà _âaûj ù~ûMêñ Pú^ùe 1500 ùfûK céZêýcêLùe _Wÿò[ôùf û 1997ùe Mâúiþ I 2003 ciòjûùe `âû^þiùe Zû_ _âaûj ù~ûMêñ jRûe jRûe ùfûKu céZêý ùjûA[ôfû û Ce Z[û Ce _½òc bûeZùe _âZòahð Mâúhà _âaûj ù~ûMêñ ajêùfûK céZêýe gòKûe ùjûA[û«ò û aòMZ KòQò ahð ]eò Gjò @kùe cûyð I G_âf ò cûiùe ajêaûe Zû_ _âaûj _eòiZòÚ ò C_êRQê ò û 1998 ciòjûùe IWÿògûùe 2042 RYu iùcZ bûeZùe 3028 RYue @õgêNûZùe céZêý ùjûA[ôfû û 2003 ciòjûùe @ûc eûRýùe 56 RY Gjò KûeYeê céZêýaeY Keò[ôùf û _âZòKûe aýaiÚû : _é[ôaúe Zû_cûZâû Kâcgü aé¡ò _ûAaû ij _ûYò_ûM I RkaûdêR^òZ @ÊûbûaòK _eòiÚòZò iéÁò ùjaûe fûMòQò û iêZeûõ, G_eòiÚòZòùe ^òRKê iêelû ù\aû ij RîùPZ^Zû iéÁò Keòaûe @ûagýKZû ejòQò û Zû__âaûj icdùe ùKùZK Reêeú _âZòKûe aýaiÚû MâjY Keòaû \eKûe û l l l l [ 17 ] jûfêKû Z[û Xòfû iìZû ù_ûhûK _ò§aò û Gjû\ßûeû ù\jùe _a^ aûRê[ôa û ù~ùZ i¸a Leûeê \ìùeA eêj û _òfûuê Leûeê \ìùeA eLôaû Kò´û Leûùe QòWÿû ùjûA[ôaû MûWÿò bòZeKê QûWÿòa ^ûjó û Méj_ûkòZ _gêuê QûAùe aû§òa I _òAaûKê ~ù[Á _ûYò ù\a û @ZòKæû« ùjûA_Wÿòaû bkò ùKøYiò Kûc Keòa ^ûjó û ~ù[Á _ûYò _òAa û ùgûh fûMê ^[ôùf aò _ûYò _òAa û ùZûeûYò, Kû¬ò_ûYò, ùaf_Yû, ieaZ, ùNûk \jò , Zebê R , KûKê W ÿ ò I I.@ûeþ.Giþ _ûYò @]ôK aýajûe Keòa û l l l l l l l l Kû _ò@ûR LûAaû @ûagýK û Gjû\ßûeû geúee Zû_cûZâû ^òdªòZ ùjûA[ûG û @]ôK ù_âûUò^~þ q ê Lû\ý (~[û, cûõi, \êM]þ RûZ \âaý) LûAa ^ûjó û GMêWÿòK geúee Zû_cûZâû aXÿûA @]ôK Zek _\û[ð geúeeê ^òMZð KeûA \ò@«ò û Pû I K`ò bkò Mec _û^úd Z[û @wûeKûcæ~q ê _û^úd \âaý aýajûe ^ Keòaû CPòZþ û \úNð\ò^ ]eò ahðû ^ùjùf Rkûbûa _ùWÿ I ceêWÿò _eòiÚòZò C_êùR û Kcþ aéÁò_ûZ ù~ûMêñ ceêWÿò _Wÿò[ûG û cûZâ ceêWÿòe Gjû GKcûZâ KûeY ^êùjñ û \úNð icd ]eò aûdêckùe, bì_éÂ @[aû bìZkùe Rkûbûa fûMò ejòùf ZûjûKê ceêWÿò _WÿòQò ùaûfò Kêjû~ûG û ceêWÿò _eòiÚòZò cûicûi ]eò Kò´û ahð ahð ]eò fûMò ejò_ûùe û Nee \ê@ûe I SeKûùe _e\û fMûAa û Ne bòZùe Leû ù~_eò ^_ùWÿ, Zûe aýaiÚû Keòa û Reê e ú Kûcùe aûjûeKê ~ò a ûKê [ô ù f (Leûùaùk) cêùe I\û MûcêQû _ùKAa aû P\e, _MWÿò @[aû PCWÿû `¦ [ôaû ùUû_ò \ßûeû cê Xûuò ù\a û ceêWÿòe _âKûe ùb\ : iûwùe _ûYò ùaûZf, QZû ùâ û ù~ûZû/ P_f ^ò½d _ò§òa û iû]ûeYZü ceê W ÿ ò K ê 4Uò ùgâ Y úbê q Keû~ûA[ûG : ù\jKê gúZk eLôaû fûMò _õLû aýajûe Keòa û [û _ûYòùe Mûù]ûAa û \ò^ùakû @]ôK icd [û iÚû^ùe aòZûAa û 1. _ûM R^ò Z ceê W ÿ ò ( Meteorological drought) : ùKøYiò GK ^òÁ ðò @kùe ùijò @ke jûeûjûeò aéÁò_ûZ aòMZ 50 ahðe aéÁò_ûZ jòiûaùe) Vûeê gZKWÿû 25 bûM aû ZûVûeê @]ôK bûM Kcþ aéÁò_ûZ ùjùf, ZûKê _ûM R^òZ ceêWÿò Kêjû~ûG û aéÁò_ûZe @bûa gZKWÿû 25 bûMeê 50 bûM c¤ùe [ôùf, c¤c ]eYe ceêWÿò _WÿòQò ùaûfò Kêjû~ûG û Gjò @bûa gZKWÿû 50 bûM Vûeê @]ôK ùjûAMùf, C}U ceêWòÿ ùaûfò aòPûe Keû~ûG û ùQûU Qê@û aû adÄ aýqòcûù^ @gßÉò @^êba Kùf, iõùM iõùM Wûqeu _eûcgð ùâ û ceêWÿò Rk aò^û Rúa^ @i¸a û c^êhý, _gê_lú I MQfZû\ò aôaû _ûAñ Rk @ûagýK Keò[û«ò û @ûce aòbò^Ü @[ðù^÷ZòK Kû~ðýùe Rk @ûagýK _Wÿò[ûG û [ 18 ] 2. C}U RkûbûaR^òZ ceêWòÿ (Hydrological drought) : _ûMR^òZ ceêWÿò \úNð icd _ûAñ fûMò ejòùf, C}U Rkûbûa R^òZ ceêWÿòe _eòYZ jêG û ^\ú^ûk @û\ò gêLô~ûG û ù_ûLeú Z[û jâ\ @û\òe RkÉe c¤ ~ù[Á jâûi _ûG û bìZk RkÉe @]ôK ZkKê Pûfò~aò ûeê @]ôKûõg Kì@ gêLô~ûG û RkbûeMêWÿòKe MzòZ Rke _eòcûY c¤ DYû ùjûA~ûG û 3. ìfjû^ò R^òZ ceêWÿò (Agricultural drought) : aé Á ò _ ûZe _eò c ûY ~ù[Á KcòMùf, ìf aXÿòaû _ûAñ C_~êq _eòùag còùk ^ûjó û ùZYê giýjû^ò jêG aû ajêZ Kcþ @ck jêG û bûeZúd Kéhò ùcøiêcú ahðû C_ùe ^òbðegúk û 2002 ciòjûùe ùcøiêcú _âaûj aòk´ NUòaûeê IWÿgò û Z[û @ûc ù\ge ùKùZK @kùe aòj^ aêYû ùjûA_ûeò ^[ôfû û ùKùZK iÚû^ùe MRû ceêWÿò _Wÿò[ôfû û ùKøYiò GK @kùe cêLý ìfUò lZòMâÉ ùjùf ceêWÿò _WÿòQò ùaûfò aòPûe Keû~ûG û ]û^ IWÿògûe cêLý ìf û iêZeûõ ceêWòÿ ù~ûMêñ Gjò ìf jó aòùgh lZòMâÉ ùjûA[ûG û 4. iûcûRòK I @[ðù^÷ZòK ceêWÿò (Social and Economic drought) : _ìað K[ôZ _ûMR^òZ, C}U Rkûbûa R^òZ Z[û ìf jû^ò R^òZ ceêWòÿ _eòiZòÚ ò ù~ûMêñ ùKùZK @[ðù^÷ZKò \âaýe ù~ûMûY I Pûjò\û R^òZ ^ò@ò@û _eòiÚòZò iéÁò ùjûA[ûG û G_âKûe @aiÚûKê iûcûRòK I @[ðù^÷ZòK ceêWÿò @ûLýû \ò@û~ûAQò û C\ûjeY Êeì_, Rkù~ûMûY I aò\êýZ gqòe C_ôû\^ Rk C_ùe ^òbðegúk û @ù^K icdùe Rkûbûa R^òZ _eòiÚòZò ù~ûMêñ aò\êýZþ C_ôû\^ jâûi _ûG Gaõ C_ôû\^ aû]û_âû¯ jêG û LûCUòcûûe @ûagýKZû @^ê~ûdú ù~ûMûY i¸a jêG^ûjó û Pûjò\û I ù~ûMûY c¤ùe @i«êk^ ù~ûMêñ ceêWÿò _eòiÚòZò C_êRò [ûG û ceêWÿòe KûeY : bûeZùe ùcøiêcú aûdê _âaûj \êaðk ùjaû KûeYeê @[aû Rkaûdê _eòað^ ù~ûMêñ @^òdcòZ Z[û ÊÌ aéÁò ùjûA ceêWÿò _Wÿò[ûG û @ûc ù\ge @ûKéZ,ò @aiÚZò ò Z[û Rkaûdêe aòa]ò Zû ù~ûMêñ aéÁ_ò ûZ _eòcûYùe @ûkòK _û[ðKý ejò[ûG û cêLýZü ÊÌ aéÁ_ò ûZ _ûA[ôaû @kMêWKòÿ ùe ceêWòÿ ùjaûe i¸ûa^û ~ù[Á @]ôK [ûG û ÊÌaéÁò ij @]ôK _âZò`kòZ ùiøeegàò, MêeêPû_ @aiÚû Gaõ iÚkúd aûdê_âaûj ceêWòÿ _eòiZòÚ ò iéÁùò e ijûdK ùjûA[ûG û \lòY _âgû« cjûiûMeúd _ìað I _½òc _ûgßðùe aûdêPû_ R^òZ _û[ðKý (KòQò ahð @«eùe) ù~ûMêñ bûeZ Z[û \lòY _ìað Giò@ûe aòbò^Ü @kùe ùcøiêcú aûdê _âaûj \êak ð ùjûA[ûG û Gjû @^òdcòZ I ÊÌ aéÁeò KûeYeê jêG û GjûKê Gf^òù^û-\lòYù\ûk^ (ENSO) Kêjû~ûG ùaûfò _ìað ùgâYúùe @ûùfûP^û Keû~ûAQò û bûeZùe _Wÿê[ôaû ceêWÿòe flY : bûeZùe gZKWÿû _âûd 68 bûM @k ceêWÿò_âaY û ùZùa 75 ùi.cò.eê Kcþ aéÁò _ûC[ôaû @kMêWÿòK @Zý« ceêWÿò_âaY û ajê ù\gùe Zò^òcûi [ 19 ] icd bòZùe aéÁò_ûZ jâûie _eòcûYKê ùÂ ceêWÿòe ZúaâZû ^òðd Keû~ûG û ùaùkùaùk 8/10 ahð ]eò ceêWÿò _eòiÚòZò fûMò eùj û cSòùe cSòùe ahðû ùjùf, ceêWÿòe ZúaâZûùe _eòað^ ùjûA_ûùe û @ù_lûKéZ Kcþ @a]ôe ceêWÿò (aùhð aû \êA ahð) ùaùkùaùk @]ôK Zúaâ ùjûA_ùWÿ û KûeY ùi icdùe @Zò Kcþ aû @ûù\ø ahðû ùjûA^[ûG û ceêWeòÿ ZúaâZû @ûc ù\gùe ahðû EZêùe Kcþ aéÁ_ò ûZ C_ùe ^òbðe Kùe û ceêWÿòe aýû_KZû I _ìaðû^êcû^ : iû]ûeYZü icMâ ù\gùe GK icdùe ceêWòÿ ù\Lû~ûG ^ûjó û Gjû @k bòòùe ùjûA[ûG û G_eò iÚùk Gfþ^ùò ^ûe ùKøYiò iµKð ^[ûG û ùZYê @ûkòK ceêWÿò ùlZâùe _ìaðû^êcû^ Keòaû KÁKe ùjûA[ûG û ceêWÿòe _âbûa : Kéhò Z[û _eòùag : ceêWeòÿ _âbûa iað_[â ùc Kéhò C_ùe _Wÿò[ûG û Rkûbûa ù~ûMêñ ìf bf jêG ^ûjó I _gê iµ\ jû^ò jêG û MQfZû I a^ýR«êcûù^ ceò~û@û«ò û _eòùag aò_~ðýÉ ùjûA_ùWÿ û céòKû ld NùU I RkÉe jâûi _ûG û ^\ú, jâ\MêWÿòKe Rkúd Cnò\ c¤ ^Á ùjûA~û«ò û R^Rúa^ : ceêWòÿ Rke @bûa _eòiZòÚ Kò ê iìPûA [ûG û iêZeûõ Rkaò^û R^Rúa^ aýZòaýÉ ùjaû iõùM Lû\ýgiý C_ôû\^ aýûjZ jêG û Lû\ý\âaý cjûNðý jêG Gaõ Lû\ýgiý ù~ûMûY ajê _eòcûYùe jâûi _ûG û ajê ùfûK ùbûK C_ûiùe ej«ò û @ù^K ùfûK céZêýaeY Keò[û«ò û ceêWÿò ijòZ Zû__âaûj, ]ìkòSWÿ I @MÜòKû @û\ò aò_òcû^ RWÿòZ û IWÿògûe ^@u \êbòðlùe (1866 ciòjû) C_Kìk IWÿògûe _âûd 10 fleê D¡ßð ùfûK céZêýaeY Keò[ôùf û Gjû IWÿògû AZòjûie @Zò \êüL_ìð @¤ûd û @agý @ûRòKûfò \êbòðl _Wÿòaûe @ûguû Kâcgü DYû ùjaûùe fûMòQò û KûeY ù\gùe _âPêe Lû\ýgiý iôZ Keò eLû~ûA_ûeêQò Gaõ _eòaj^ I iû]ûeY a^ aýaiÚû bfbûùa Kûc KeêQò û @ûc ù\gùe @]ôKeê @]ôK @kùe ceêWÿò ù\Lû~ûCQò û @ûc ù\ge ceêWòÿ ij ^òcÜ aòhdMêWKòÿ e iµKð ejòQò û l l l l [ 20 ] ù\ge _âûd ù\Xÿ ùKûUò lê\â, ^ûccûZâ Z[û bìcòjú^ Pûhú ceêWÿò _â_úWÿòZ @kùe aûi Ke«ò û @]ôKûõg ceêWÿò _âaY @k @[ðù^÷ZòK \éÁòeê _Qê@û û ceêWÿò _âaY @kùe céòKûe @a^Zò ù~ûMêñ Rcò Pûùhû_ù~ûMú ^êùjñ û RîõLýûe Pû_ ù~ûMêñ Pûh KeòaûKê _WÿêQò û ceêWÿò_âaY @kùe Rwf ld ij céòKûld NUêQò û l l l l l l Giaê @kùe aéÁò_ûZ @^òdcòZ I @^ò½òZ û Kéhò @ûd KcêQò û gâcòK iõLýû aXÿêQò, @ûd KcêQò I @û[òðK aòKûg cû¦û ùjûA~ûCQò û I aû¿ùcûP^, giýaé¡ò i´§òZ @aiÚû Gaõ _ìaðaðú ahðcûûùe ùjûA[ôaû aéÁò_ûZ @û\ò aòPûeKê ^ò@û~ûA[ûG û iêelû aýaiÚû : ceêWMòÿ Éâ @kùe iÚû^û«eY GK cêLý iciýû û gâcòKcûù^ aûjûeKê ~ûA \û\^ gâcòK bûùa ÊÌ cRêeúùe Kûc KeòaûKê aû¤ ùjCQ«ò û `kùe R^Rúa^ @ÉaýÉ ùjA_WÿêQò û bûeZ ahðùe aûe´ûe ceêWòÿ _eòiZòÚ ò C_êRQê ò û Gjûe i¹êLú^ ùjaû _ûAñ KéhKcûù^ ^òRKê _âÉêZ Keò eLôaû CPòZþ û 1950 \gKùe @ûV ùMûUò eûRýùe _âûd @ùXÿA ùKûUò ùfûK ceêWÿò _â_úWÿòZ ùjûA[ôaû ùaùk 2000 ciòjûùe GùKûAgòUò eûRýe 24 ùKûUò ùfûK ceêWÿò ù~ûMêñ \êðgû ùbûM Keò[ôaûe RYû_WÿòQò û l l ù\ge _âûd GK ZéZúdûõg bìbûMùe ahðKê 750 còcò.eê Kcþ aéÁò_ûZ ùjûA[ûG û Gjò @kMêWÿòK aòùghbûùa ceêWÿò _âaY û l l IWÿ ò g ûe Kkûjûò , ^ì @ û_Wÿ û , ùKûeû_ê U , afûwúe, âew_êe I cûfKû^Mòeò Ròfäû ceêWÿò_âaY û @^ý RòfäûMêWÿòKùe c¤ ùKùa ùKùa ceêWÿò ùjûA[ûG û l ùKak aéÁò_ûZe _eòcûYeê ceêWÿòe ZúaâZû @^êcû^ Keû~ûA ^_ûùe û G[ô_ûAñ Cû_, aûdê _âbûae \òM, céòKûe MV^, aû¿úba^ l l [ 21 ] iÚû^úd Rk @cke C_ûdMêWÿòK ù_âûûjòZ Keòaû ij RkQûdû _âKÌe aòKûg @ûagýK û ceêWÿò _eòiÚòZòùe aXÿò_ûeê[ôaû giý aêYû~òaû \eKûe û ld_âû¯ aû ld¾ê céòKûKê C_~êq iõelY \ßûeû iêelòZ eLôaû @ûagýK û RkKê id Keò eLôaûe iûc[ðý aé¡ò Keò Rk @aùgûhòZ ùjaû bkò aélùeû_Y Kû~ðý Keû~òaû \eKûe û ceêWÿò icdùe aélfZû\òe iêelû Keû~òaû ij ùMûeêMûB Peòaû aýaiÚûKê ^òdªY Keû~òaû @ûagýK û ceêWÿò _âaY @kùe Kéhò aýZúZ @^ýû^ý Kûc]¦ûcû^ @ûe¸ Keû~òaû \eKûe û _âgûÜ akú 1. iõlò¯ Ce \ò@ : (K) _âûKéZòK aò_ò Kjòùf KY aêSûG ? (L) C_Kìk a^ýû iéÁòe KûeY KY ? (M) a^ýûe Kò _âbûa ejòQò ? (N) SWÿùZû`û^ KY ? (O) SWÿùZû`û^ ùaùk Ne aûjûùe [ôùf Kòiêelû MâjY Keòa ? (P) Kê@û_[e Kò_eò iéÁò jêG ? (Q) Kê@û_[e aéÁò iû]ûeY bûùa ùKùa ùjûA[ûG ? (R) aòRêkò iéÁòe KûeY KY ? (S) NWÿNWÿòe Kò_âbûa ejòQò ? (T) IWÿògûùe ùKùa I ùKCñVò NìòðaûZýû ùjûA[ôfû ? (S) SWÿ ^òKU ùjC[ôaû icdùe Kò_âZòKûe aýaiÚû MâjY Keòa ? (U) NìòðaûZýûe _âûKþ iìP^û Kò_eò còkò[ûG ? (V) Kâû«úd aûZûað iéÁò _ûAñ ùKCñ @^êKìk @aiÚû @ûagýK ? (W) aûZýû EZê Kjòùf KY aêSûG ? (X) aûZýû _ùe _ùe Kò _\ùl_ ùâû @ûagýK ? (Y) @õgêNûZ KY ? (Z) @õgêNûZ ùKCñ ùfûKcûûê aòùghbûùa _âbûaòZ Kùe ? ([) _ûMR^òZ ceêWÿò KY ? [ 22 ] (\) ceêWÿòe _ìaðû^êcû^ Keòaû KûjóKò KÁKe ? (]) ceêWÿò icdùe ùfûKu @û[òðK iêelû _ûAñ Kò _\ùl_ @ûagýK ? (^) ùKCñ RòfäûMêWÿòK IWÿògûe ceêWÿò_âaY @k ? 2. _û[ðKý \gðû@ : (K) aò_ò I aò_~ðýd (L) _âûKéZòK aò_ò I c^êhýKéZ aò_ò (M) @ûKiàòK a^ýû I ijeú a^ýû (N) aòRêkò I NWÿNWÿò (O) NìòðaûZýû I aûZûað (P) Kâû«òckúd aûZýû I ^ûZògúùZû¾ ckúd aûZýû (Q) aûZûaðe Plê I Plê _âûPúe (R) C}U Rkûbûa R^òZ ceêWÿò I ìfjû^ò R^òZ ceêWÿò û (T) M¸úe ceêWÿò I @Zò M¸úe ceêWÿò û 3. _âùZýK _âgÜùe \ò@û~ûA[ôaû aòKÌMêWÿòK c¤eê VòKþ CeUò aûQò ùfL û (K) ùKCñ a^ýû ù~ûMêñ aýû_K ]^Rúa^ jû^ò NUò[ûG ? (ijeúa^ýû, C_Kìka^ýû, @ûKiàòK a^ýû, ^\úa^ýû) (L) IWÿògûùe ùKùZ Kò.cò. aýû_ú C_Kìk ejòQò ? (482, 484, 486, 488) (M) @ûRòKûfò Kê@û_[e aéÁò _âZòùeû] Keòaû _ûAñ ùcNùe KY _âùdûM Keû~ûCQò ? (iòfbe @KþiûAWÿþ, iòfbeþ @ûùdûWÿò^þ, iòfbe WûA@KþiûAWÿþ, iòfbeþ ^ûAùUâUþ) [ 23 ] (N) aòRêkò iû]ûeYZü ùKùZ _âKûee ? (1, 2, 3, 4) (O) aòRêkò ùKCñ ùcN ij iµéq ? (Ké¾ùcN, Ké¾_ê¬ ùcN, @kK ùcN, ÉeùcN) (P) Kâû«òckúd aûZýû ù~ûMêñ ùKCñ @kùe aýû_K ]^Rúa^ jû^ò NUò[ûG ? (C_Kìk, _ûaðZý, cûkbìcò, Mûùwd icZk) (Q) ^òùcÜûq c¤eê ùKCñUò ceêWÿò iéÁòùe ijûdK ùjûA ^[ûG ? (iÚû^úd aûdê _âaûj, MêeêPû_ @aiÚû, _âZò`kòZ ùiøeegàò, iûcê\âòK aûdê _âaûj) l Zêc _ûAñ Kûc : aòhdUòKê Nùe _êYò[ùe bf bûaùe ~ZÜe ijòZ _Xÿ Gaõ ajòe _âgÜûakú/@^êgúk^úùe \ò@û~ûA[ôaû _âgÜ bkò @ûjêeò @ù^K (~[ûi¸a) _âgÜ ^òùR Zò@ûeò Ke û [ 24 ]

10th geography (disaster management) final for mail.pmd

Products

Support

10th geography (disaster management) final for mail.pmd

Add this document to collection(s)

Add this document to saved

Suggest us how to improve StudyLib