11. Issiqlik o‘tkazgichlarning binoda joylashtirish.
Issiqlik o‘tkazgichlarini binoda joylashtirish amaliyoti, binoning strukturasi,
qo‘llaniladigan issiqlik tizimi turi va qo‘llanilayotgan materiallar bo‘yicha
xususiyatlariga qarab o‘zgaradi. Ammo, umumiy tarzda issiqlik o‘tkazgichlarini
binoda joylashtirishning bir nechta umumiy bosqichlari mavjud:
Planirovanie: Bir binoni ishlab chiqish davrida issiqlik o‘tkazgichlarni joylashtirishni
boshlashdan oldin, binoning strukturasi va dizayni to'g'risida ilmiy tadqiqotlar olib
boriladi. Binoda qaysi maydonlarda, xonalarda yoki qavatlarda issiqlik tizimlarining
qayerga joylashishi kerakligi belgilanadi.
Issiqlik tizimi tanlash: Binoning turlariga qarab, ko'rsatkichlarga va talablariga
muvofiq issiqlik tizimi (sistemasi) tanlanadi. Elektr, gaz, suvli yoki boshqa issiqlik
tizimlari tanlash o‘z ichiga oladi. Har bir tizimning o‘ziga xos afzalliklari va
chegaralari mavjud.
Joylashgan hududlarni tanlash: Har bir xona yoki maydondagi issiqlikni ta’minlash
uchun muvofiq issiqlik o‘tkazgichlarini joylashtirish, har bir hududni o‘z ichiga oladi.
Ko‘pchilik binolarda binodagi har bir xonani issiqlikni ta’minlash maqsadida alohida
qismi tuzilishi mumkin.
Qo‘llanilayotgan materiallarni tanlash: Issiqlik o‘tkazgichlarini joylashtirishda
qo‘llanilayotgan materiallar, ularning ishlab chiqilishi, sifati, energiya samaradorligi
va boshqa xususiyatlariga qarab tanlanadi. Qo‘llanilayotgan materiallar issiqlikni
yaxshi tarqatish, saqlash va uzatish maqsadida rivojlangan bo‘lishi kerak.
Issiqlik o‘tkazgichlarini o‘rnatish: Tanlangan issiqlik tizimini binoda joylashtirishda,
undagi har bir o‘tkazgichni aniq joyda o‘rnatish lozim. Ular yangi binoningshunoslik
standartlariga muvofiq yoki mavjud bino strukturasi asosida joylashtiriladi.
Teknik texnikalarni o‘rnatish: Issiqlik o‘tkazgichlarini joylashtirishda, tekshiruvlar
o‘tkaziladi va tizimni tekshirish uchun texnik xizmatlarning professional
mutaxassislari qatnashadi. Bu texnik texnikalar o‘rnatilgan tizimning
samaradorligini va xavfsizligini ta'minlash maqsadida ishlaydi.
Monitoring va ta'minot: O‘rnatilgan issiqlik tizimining samaradorligini ta’minlash
va bino malakali ishlayishini ta’minlash uchun monitoring va ta'minot jarayonlari
o‘rnatiladi. Bu tizimlar tizimning ishlab chiqish davrida xatoliklarini aniqlaydi va
ularga tez va to‘g‘ri javob beradi.
12. Issiqlik o‘tkazgichlarni binolarda joylashtirish bo‘yicha talablar.
Issiqlik o‘tkazgichlarini binolarda joylashtirish bo‘yicha talablar binoning energiyani
samaradorlik bilan ishlatilishi, ishchi va foydalanuvchilar uchun qulaylik, bino
strukturasi va xususiyatlari, bino xavfsizligi va ekologik o‘zara muvofiqlikni
ta'minlashni o‘z ichiga oladi. Quyidagi qismda, issiqlik o‘tkazgichlarini binolarda
joylashtirish bo‘yicha kelib chiqadigan bazi asosiy talablarni ko‘rsataman:
Energiya samaradorligi: Issiqlik o‘tkazgichlari, ishlab chiqarish va ishlatish
jarayonlarida energiya samaradorligi ko‘rsatishi lozim. Bu, elektr, gaz yoki boshqa
tizimlarda ishlovchi issiqlik o‘tkazgichlari uchun amal qiladi.
Ekologik tozalik: Bino ekologik muhitni saqlab qolish, issiqlik o‘tkazgichlarning
ishlatilish va zargarligi o‘rnatilgan tizimlarning ekologik tozaligini ta'minlash
talablari asosida joylashtiriladi. Bu, emissiyalarni minimalizatsiyalash,
qo‘llanilayotgan materiallarning ekologik bo‘lishi va atrof-muhitga kengaytirishni
o‘z ichiga oladi.
Qo‘llanilayotgan materiallar va dizayn: Issiqlik o‘tkazgichlari, binoning dizayni va
qo‘llanilayotgan materiallari bilan mos tushadi. O‘zaro uyg’unlik, xavfsizlik va
energiya samaradorligini ta’minlash maqsadida issiqlik tizimlari yaxshi dizayn
qilingan bo‘lishi kerak.
To‘g‘ri issiqlik tizimi tanlash: Binoning hajmi, maydoni, ishlab chiqarish
materiallari, va boshqa xususiyatlari hisobiga qarab, eng optimal issiqlik tizimi
(elektr, gaz, suvli issiqlik o‘tkazgichlari) tanlanishi lozim.
Isitma va sovutma imkoniyatlari: Bino issiqlik o‘tkazgichlari, zamonaviy tizimlar
orqali isitma va sovutma funktsiyalarini o‘z ichiga oladi. Bunday tizimlar,
foydalanuvchilarga har bir hududni o‘zlarining xohish etgan isitma va sovutma
rejimlarini tanlash imkoniyatini beradi.
Tez-tez ishlatiladigan hududlar uchun qo‘llanilishi: Binoda tez-tez ishlatiladigan
hududlarga mo‘ljallangan issiqlik o‘tkazgichlari joylashtirilishi muhimdir. Bu, har bir
xonada, ishxonada yoki boshqa joylarda yaxshi issiqlikni ta’minlash uchun kerak.
Monitoring va avtomatlashtirish: Issiqlik o‘tkazgichlari ishlab chiqarish jarayonida
va iste‘mol qilish davrida monitoring va avtomatlashtirish tizimlarini o‘z ichiga olishi
kerak. Bu, tizimning xato va muammo yuz berishini oldini olish, samaradorligini
oshirish, va qulaylikni ko‘tarish uchun muhimdir.
13. Berkitish rostlash armaturasini joylashtirish
Berkitish rostlash armaturasini joylashtirish, bir binoning bino korpusining qurilishi
va bino dekorativ qismi orasidagi issiqlikni ta'qib qilish uchun o'rtasidagi issiqlikni
uzatish uchun keng qo'llaniladigan bir qismini ifodalaydi. Berkitish rostlash
armaturasi odatda bino qurilishida metal profil, plitani yoki kablelarni o'z ichiga
oladi va ishlab chiqarish jarayonlari yoki laboratoriyalarda ishlaydi. Quyidagi
umumiy malumotlar berkitish rostlash armaturasini joylashtirish haqida yordam
bera oladi:
Material tanlash: Berkitish rostlash armaturasi ko'plab turdagi materiallardan
ishlab chiqarilishi mumkin, masalan, metallar, polimer materiallar, kompozitlar va
boshqalar. Har bir materialning o'zining afzalliklari va chegaralari mavjud.
Forma va o'lcham tanlash: Berkitish rostlash armaturasining forma va o'lchamini
tanlash, binoning arxitektural dizayni, strukturasini va issiqlikni ta'qib qilish talablari
hisobiga o'zlashtiriladi.
Ko'rsatkichlar va qo‘llaniladigan materiallar: Berkitish rostlash armaturasini
joylashtirishda ko'rsatkichlar (bolg‘anlar, ulkanlar, qiymatlanganlar va boshqalar)
o'zlashtiriladi. Ular, berkitish rostlash armaturasini to'g'ri joylashtirish va
uzoqlashtirilishning to'g'ri ishlab chiqarilishini ta'minlash maqsadida xususiyatlarga
ega bo'lishi kerak.
Teknik xususiyatlar: Berkitish rostlash armaturasi uchun murakkab xususiyatlarni
ta'minlash muhimdir. Uning issiqlikni yaxshi tarqatish, uzatish va qo‘llanilishi orqali
qanday ishlaydi, bino korpusini qanday ta'qib qiladi, va boshqa xususiyatlar bo'lishi
kerak.
Montaj va ta'minot qo‘llanishini o‘z ichiga oladi: Berkitish rostlash armaturasi o‘z
ichiga montaj va ta'minot qo‘llanishini o‘zlashtirishi kerak. Bu, uni bino korpusiga
to'g'ri joylashtirish, ishlab chiqarish, transport va o‘rnatish jarayonida ishlashga
o‘xshash yaxshi ishlatish imkoniyatini ta'minlashni o‘z ichiga oladi.
Qo‘llaniladigan texnik xususiyatlarni tushunish: Berkitish rostlash armaturasi
texnik xususiyatlari, masalan, qo‘llaniladigan issiqlikni, o‘lchamlarini, ishlab
chiqarish xususiyatlari va boshqa ko‘rsatkichlarni tushunish kerak.
14.Ventilatsiya tizimining sanitar – gigiyenik va texnologik asoslari.
Sanitar-Gigiyenik Asoslar:
Havo Tarkibini Saqlash: Ventilyatsiya tizimlari, binoning ichki havo muhitini toza va
sog‘ona saqlab qolish uchun yaxshi havo tarkibini ta'minlashda muhim rol o'ynaydi.
Havo filtrlari va tozalanadigan elementlar, allergenlarni tashlab, toza va zararli
zararlanadigan moddalarni jinslantirish uchun ishlatiladi.
Bakteriologik Asoslar: Ventilyatsiya tizimlarining o‘zgarib turadigan filtratsiya
texnologiyalari, havo ichidagi mikroplar va viruslar kabi zararli moddalarni sug‘urib
olishda muhimdir. Filtrlar va UV noorlar, havo ichidagi mikroorganizmlarni
yengillash uchun ishlatiladi.
Yaxshi Havo Aylanishi: Havo aylanishini ta'minlash, binoning har bir xonasiga
yaxshi havo yetkazish uchun ventilatsiya tizimining qo‘llaniladigan tarkibiy
komponentlari va dizayni muhimdir. Ventilyatorlar, havo qaytib olinishini vaqtincha
ko'proq hissa olishini ta'minlaydi.
Shum va Titroqning kontrol qilinishi: Ventilyatsiya tizimlarining ishlab chiqarilishi
va ishlatilishida tizimning tozaligi va shum darajasi muhimdir. Shum va titroqning
minimal darajasini ta'minlash, foydalanuvchilar uchun muhimdir.
Texnologik Asoslar:
Ventilyatsiya Tizimining Turi: Ventilyatsiya tizimlari o‘rnatilishi uchun
foydalaniladigan
tur
(sindromal,
isitma-ventilyatsiya,
kondeksatsiyali,
ozonlashtirilgan yoki yag‘mur tizimi) ventilatsiya maqsadiga qarab tanlanadi.
Avariyalar va Xavfli Hodisalarni oldini olish: Ventilyatsiya tizimlari ishlab
chiqarilishi davrida avariyalar va xavfli hodisalarga qarshi xavfni yengillashtirish
uchun belgilangan texnologik jarayonlardan foydalanadi. Masalan, tizimning
avtomatik tanavvor qilishi, avvalroq ogohlantirish tizimi va sensorlar o‘rnatilishi.
Energetika Samoradorligi: Ventilyatsiya tizimlarining ishlab chiqarilishida va
ishlatilishida energiya samaradorligi muhimdir. Uzatish, fanni boshqarish tizimi va
avtomatik qurilishlar, energiya sarfini minimalizatsiyalash uchun muhimdir.
Ishlab chiqarish xavfi: Ventilyatsiya tizimlari ishlab chiqarish jarayonlarida xavf yuz
beruvchi moddalardan qo‘llanishni oldini olish, texnikaviy harakatlar va yaxshi
menejerlik asosida muhimdir.
Texnikaviy Intellekt va Boshqa Innovatsion Texnologiyalar: Ventilyatsiya
tizimlarining ishlab chiqarilishi va ishlatilishi davrida, texnikaviy intellekt va boshqa
innovatsion texnologiyalardan foydalanilishi muhimdir. Bunday texnologiyalar,
tizimni o‘z-o‘zini boshqarish, to‘g‘ri ishlashni ta'minlash va foydalanuvchilar uchun
qulaylik yaratish uchun muhimdir.
15.Ventilatsiya tizimlariga qoyiladigan talablar.
Ventilatsiya tizimlariga qo‘yiladigan talablar, binoning ichki havo muhitini saqlab
qolish, havo aylanishini ta'minlash, zararli zararlanadigan moddalarni sug‘urib olish
va umumiy bino hayotining sifatini ta'minlash maqsadida kelib chiqilgan. Quyidagi,
ventilatsiya tizimlariga qo‘yiladigan ba'zi umumiy talablarni ko‘rsataman:
Havo aylanish tezligi: Ventilatsiya tizimi binoning ichki havo muhitini saqlab qolish
va havo aylanishini ta'minlash maqsadida moslashtirilgan tezlikda ishlayishi kerak.
Buning uchun, ventilatsiya tizimining tezligi va ventilatorlarining ishlab chiqarilishi
jiddiy muhim ahamiyatga ega.
Toza va zararli zararlanadigan moddalarni sug‘urib olish: Ventilatsiya tizimi
binodagi ichki havo muhitini toza va zararli zararlanadigan moddalardan
(bakteriyalar, viruslar, allergenlar va boshqalar) pakaytirishda effektiv ishlashiga
qodir bo‘lishi kerak. Ushbu talab havo filtrlari, UV-noorlar va boshqa texnologiyalar
orqali bajariladi.
Energetika samaradorligi: Ventilatsiya tizimi ishlab chiqarilishida va ishlatilishida
energiya samaradorligi qo‘llanishini ta’minlash talab qilinadi. Buning uchun, tizimni
boshqarish tizimi, qo‘llaniladigan materiallar va innovatsion energiya samarador
texnologiyalaridan foydalanish muhimdir.
Ishlab chiqarish xavfi: Ventilatsiya tizimi ishlab chiqarish jarayonlarida xavf
yaratadigan moddalarni minimalizatsiyalash, ishlab chiqarishni ekologik ravishda
amalga oshirish talablari ma'lum bir ahamiyatga ega. Bu, ekologik materiallarning
ishlatilishi, ishlab chiqarish jarayonlarining qo‘llanishini minimalizatsiya qilish va
shuningdek, qaytib olingan materiallarni qayta ishlash jarayonlari bilan bog‘liq.
Montaj va qurilishni qulay ishlatish: Ventilatsiya tizimi o‘rnatilish va qurilishi qulay
va tez bo‘lishi talablari ma'lumdir. Bu talablar, tizimni o‘rnatishda va uning
ishlatilish davrida faqat elektr shemalari, materiallar, qurilish va montajning
oddiyligini emas, balki ularning qulay va yengilligini ta'minlashga asoslangan.
Boshqaruv va monitoring: Ventilatsiya tizimlari boshqarilishi va monitoringi
talablari muhimdir. Boshqaruv tizimlari, tizimni boshqarish, havo parametrlarini
monitoring qilish, avtomatik rejimlarni boshqarish, va xavfni oldini olish uchun
muhimdir.
16.Xavoni kondisiyalash tizimlarining strukturasi va tasniflari.
Xavoni kondisiyalash tizimlari (air conditioning systems) bino ichki havo muhitini
iste‘mol qilib, harorat, namlik va o‘zgarmoq haqida boshqa muhit sharoitlarini
to‘g‘irlash maqsadida ishlaydigan tizimlardir. Bu tizimlar, bino ichki muhitini
foydalanuvchilar uchun mukammal va qulay qilish, energiya samaradorligini
oshirish, havo aylanishini boshqarish va qo‘llanish imkoniyatlarini ta’minlash
maqsadida ishlatiladi. Xavoni kondisiyalash tizimlarining strukturasi va tasniflari
quyidagicha:
Xavoni Kondisiyalash Tizimlarining Strukturasi:
Kondensator: Haroratning yuqori darajada bo‘lgan gazlarni suv yoki havo orqali
sindirishdan javob beradi. Kondensator, gazning haroratini pastga olib, uning yoki
suvning isitishini yaratadi.
Kompressor: Gazning bosqich haroratini oshirib, undan tarkibdagi namlikni
sug‘orishda ishlaydi. Kompressorning vazifasi, gazning davolashini oshirib, uning
haroratini yuqori darajaga ko‘tarishdir.
Ekspanziya Vanasi: Gazning bosqich haroratini pastga olib, undan namlikni ajratib,
suyuqlash orqali evaporatorga yetkazishda ishlaydi.
Narxiz (Refrigerant): Kondisiyalash tizimlari uchun xususiy moliyaviy modda,
tizimda aylanadigan ishlashini ta'minlaydi.
Xavoni Kondisiyalash Tizimlarining Tasnifi:
Split Tizimlar: Bu tizimda kondensator va kompressor tashqi bina yoki ichki bina
qismida joylashadi, evaporator esa ichki bino xonasida joylashadi. Ushbu tizimlar
mukammal isitish va sovutish uchun mashhur.
Window Tizimlar: Odatda bir o‘rtasida ichki bino xonasida joylashgan bir qutida
joylashgan tizimlardir. Evaporator va kondensator o‘zaro bir vaqtning o‘zida
joylashgan bo‘lib, uning o‘rtasida o‘rnatilgan oynasiz yoki plastik panel orqali tizim
ishlaydi.
Portable (Portativ) Tizimlar: Ushbu tizimlar xonaning xar xil qismida joylashgan
bo‘lib, xavoni alohida qurish bo‘yicha ishlatiladi. Ular yorug‘lik va qulaylik
ta'minlashda ishlatiladi, lekin ularning tizimi katta hajmda muhitni kondisiyalashda
kam ta'sir ko‘rsatishi mumkin.
Central Kondisiyalash Tizimlari: Bu tizimlar, bino ichki muhitini barcha xonalarga
qisqarish va haroratni boshqarishda ishlatiladi. Kondensor va kompressor o‘tish
maxsulotlardan foydalanib, bino ichki havo muhitini barcha bino xonalarga bir
vaqtning o‘zida kondisiyalaydi.
Multi-Split Tizimlar: Ushbu tizimlar bir nechta ichki evaporatorlarga ega bo‘lib,
ularni har bir xonani alohida boshqarish imkoniyatini beradi. Bu tizimlarda bitta
kondensor va kompressor ishlaydi, lekin bir nechta evaporatorlar alohida xonalar
uchun ishlaydi.
27.Xonaga berilayotgan havo miqdorini hisobiy usul bilan hisoblash.
Xonaga berilayotgan havo miqdorini hisoblash uchun harorat, namlik va havo
tozaligi (o‘rash sharhda "barometr" kabi) kabi parametrlar talab qilinadi. Bu
parametrlar yordamida, havo yo‘laklarining hajmi aniqlanadi. Quyidagi formuladan
foydalanish mumkin:
28. Isitish tizimlarini loyihalashda tashqi va ichki konstruksiyalarini
hisoblash
Isitish tizimlarini loyihalashda tashqi va ichki konstruksiyalarni hisoblash juda
muhimdir. Isitish tizimi konstruktori yoki muhandisi, binoning xususiyatlari, ishlab
chiqariladigan harorat, ishlatiladigan isitma turi va boshqa ko'rsatkichlarga qarab
isitish tizimini boshqarish uchun optimal loyihani yaratadi.
Quyidagi asosiy nuqtalarni hisobga oladigan bir qancha amallar:
1. Binoning Xususiyatlari:
Bino geometriyasi: Binoning xususiyatlari, uning hajmi, konstruktsiya turi (qirg'ov,
blok, panel va h.k.), oynalishi, ikkala tomoni borliqining joylashuvi, shuningdek
isitish tizimi qo‘llanish joylari (har bir xonada yoki ichki mehmonxona).
Materiallar: Binoda qo'llanilayotgan materiallar (to'satdan ishlangan materiallar,
omonatlardan olingan materiallar, yaxud boshqa turlar) isitish tizimi loyihasi
uchun muhimdir.
2. Isitish Turi:
Gaz isitish tizimlari: Binoning yevropey va amerika standardlariga mos ravishda
kurilgan gaz isitish tizimlari, haroratni oshirishda o‘zaro bo‘g‘liqli va samarali.
Elektr isitish tizimlari: Elektr isitish tizimlari, binoda tashqi energiyani isitma
jarayoniga aylantirishda qulaydir.
Suvli isitish tizimlari: Radiatorlar, issiqlik o‘tkazgichlar va boshqa suvli isitish
vositalari orqali binoning har bir xonasiga issiqlik yetkaziladi.
3. Tashqi Konstruksiyalar:
O'sishi uchun joylashuv: Binoni tez-tez ishlatiladigan joylarga, masalan, yengilg‘a,
do‘g‘li cho‘qqi, yillik ta'sir etgan shamsiy oraliqqa qarab joylashish.
Isitma tizimi qurilishi: Isitma tizimi uchun joylanayotgan kamerani aniqlash, bina
ichida va tashqarida isitma qurilishini joylashtirish.
Gidroisolatsiya: Binoni suv yoki issiq va sovuq havo qarshi himoya qiluvchi
gidroizolyatsiya tizimi bilan joylashtirish, binoning issiqlik uchun energiyasini
saqlashda muhimdir.
4. Ichki Konstruksiyalar:
Ventilyatsiya tizimi: Ichki havo aylanishini ta'minlash, toza va allergenlarini
sug‘urib olish uchun yaxshi ventilyatsiya tizimini qurish.
Issiqlik o‘tkazgichlari: Har bir xonaga moslashtirilgan issiqlik o‘tkazgichlarini
joylashtirish.
Termostatlar va avtomatik boshqaruv: Binoda har bir xona uchun issiqlikni
tartiblash uchun termostatlar va boshqa avtomatik boshqaruvlar.