Абай атындағы Қазақ Ұлттық Педагогикалық Университеті
Жаратылыстану және география институты
ЖЕРДІҢ ӨЗ ОСІНЕН
АЙНАЛУЫ
Себеп-салдары, тектоникалық және магмалық белсенділігі
Орындаған: 7М01515-География, 1 курс
Шарипова Айнур
Алматы, 2023 жыл
Жоспар
1.
2.
3.
4.
Жердің айналуы
Жердің өз осінен айналуы ерекшеліктері
Kopиoлиc kүші
Жердің ішкі құрылысы
Population
Жердің жасы шамамен 4,5 млрд.
Жердің массасы 5,975 1021 т.
Орташа тығыздығы 5,517 г/см.
Көлемі 1,083 млрд км3.
Ауданы 510,2 млн км2.
Сыртқы пішіні 3 ості эллипсоидқа жақын.
Жердің айналуы
Жердің айналуы — Жер шарының эклиптика жазығына е = 66°33'45"
(1950 жылғы көрсеткіш) еңіс бұрышты орналасқан осі бойынша
қозғалуы. Бұл бұрыш баяу өзгереді (100 жылда 47"). Егер солтүстік
полюстен қараса, Жер сағат тіліне қарсы бағытта айналады.
Жердің айналуы кезеңі
жұлдыздарға қатысты
орташа күн уақытының 23
сағ 56 мин 4,0905 секундына
тең.
Жер Күнді орбита
бойымен 365 күн 6
сағатта бір рет айналып
шығады. Жердің
айналуына байланысты
күн мен түннің ауысуы
байқалады.
Жердің білігі орбита
кеңістігіне тік орналаспай
66,5 бұрыш жасап көлбеу
қиылысады,сондықтан жылу
Жер бетіне бұл айтылғаннан
басқаша таралады.
Жердің өз осінен айналуы
Жердің өз осінен айналу себебінен жерде күн мен түн ауысса, ал
оның осінің орбита жазықтығына көлбеулігі мен күнді айналуы
салдарынан жерде жыл мезгілдері өзгеріп отырады.
Жердің осьтік айналуының бір салдары-оның
экваторлық аймағында 30° Солтүстік және
оңтүстік ендік арасындағы тектоникалық және
магмалық белсенділіктің жоғарылауы
(Bostrom, 2000). Бұл полярлық аймақтармен
салыстырғанда осы аймақтың жеделдетілген
айналуымен байланысты, бұл терең
массалардың жер бетіне қарай центрифугалық
қозғалыстарының күшеюіне әкеледі. М. З.
Глуховский мен В. М. моралев көрсеткендей
бұл фактор планетамыздың дамуының
алғашқы кезеңіне әсер етті.
Кейін З.Глуховский оны Кориолис күшінің
әсерімен байланыстырды.
Ғалымдар ұзақ уақыт бақылау-өлшеу
арқылы, жер шарындағы мұз бен
атмосфераның маусымдық өзгерісі жер
шарының өз осін айналуының периодтық
өзгерісіне қатысты. Бұдан басқа, жер
шарының ішкі бөлегіндегі материялардың
қозғалысы, мысалы, жеңіл элементтердің
көтеріліп, ауыр элементтердің шөгіп жер
шарының орталығына қарай жиналуы,
балқымалардың атылу сияқты құбылыстар
жер шарының өз осін айналу жылдамдығына
әсері болады деп санайды.
Ocьтіk aйнaлyдың тaғы біp maңызды caлдapы aйнaлy kүшінің пaйдa бoлyы - Kopиoлиc
kүштepі. XIX ғacыpдa. oны aлғaш peт meхaниka
caлacындaғы фpaнцyз ғaлыmы eceптeгeн
Г.Kopиoлиc (1792-1843)... Бұл қoзғaлmaлы caнaқ
жүйecінің aйнaлyының caлыcтыpmaлы
қoзғaлыcқa әcepін eceпke aлy үшін eнгізілгeн
инepциялық kүштepдің біpі. maтepиaлдық
нүkтe... Oның әcepін қыcқaшa былaйшa
kөpceтyгe бoлaды: Coлтүcтіk жapты шapдa әpбіp
қoзғaлaтын дeнe oңғa, aл oңтүcтіk жapты шapдa
coлғa ayытқиды. Эkвaтopдa Kopиoлиc kүші
нөлгe тeң (3-cypeт).
Population
Жердің ішкі құрылысы
Жердің ішкі құрылысы
Сейсмикалық толқындар
Жер сілкіністері немесе Жер қыртысының
басқа да қозғалыстары Жер арқылы
сейсмикалық толқын ретінде
таралатын энергия түзеді. Әртүрлі толқын
түрлері жер қыртысы үлкен қысымның
әсерінен жарылғанда пайда
болады, ал бұзылған тау жыныстарының
дірілі шөгінді жыныстар арқылы жан-жаққа
қарай қозғалады. Толқындар
Жер бетінде адамға сезілетін жоғары-төмен
және бір жақтан екінші жаққа қарай
бағытталған қозғалыстар тудырады