EKALOGIYA ANDIJON MASHINASOZLIK INSTITUTI AVTOMOBILSOZLIK FAKULTETI AT 70 21-GURUH 3-BOSQICH TALABASI ERGASHOV JASURBEKNING EKALOGIYA FANIDAN TAYYORLAGAN MUSTAQIL ISHI. ATMASFERA IFLOSLANISH MUAMMOLARI REJA • ATMASFERA HAQIDA TO’LIQ MALUMOT • ATMASFERA IFLOSLANISH SABABLARI VA BUNGA AVTOMABILLAR TA’SIRI • ATMASFERA IFLOSLANISH OLDINI OLISH HAMDA BU BO’YICHA KORILAYOTGAN CHORA TADBIRLAR. • YAKUNIY XULOSA Atmosfera gazlar aralashmasidan iborat bo'lib, ularning aksariyati erdan balandligi 80-100 kilometrgacha cho'zilgan gomosfera deb ataladi. Aslida, bu qatlam atmosferaning umumiy massasining 99,9% ini o'z ichiga oladi. Atmosferani tashkil etadigan gazlar orasida Azot (N2), kislorod (O2), argon (Ar), uglerod dioksidi (CO2) va suv bug'larini ajratib ko'rsatish kerak. Ushbu gazlarning kontsentratsiyasi balandlikka qarab o'zgarib turishini, suv bug'larining o'zgarishlari ayniqsa sezilarli bo'lib, ular ayniqsa sirt yaqinidagi qatlamlarda kop boladi. Havoni tashkil etadigan gazlarning mavjudligi Yerdagi hayotning rivojlanishi uchun juda muhimdir. Bir tomondan, O2 va CO2 hayvonlar va o'simliklarning hayotiy funktsiyalarini bajarishga imkon beradi, ikkinchidan, suv bug'lari va CO2 ning mavjudligi Yerdagi haroratning mavjud bo'lishiga mos bo'lishiga imkon beradi. hayot paytida. Suv bug'lari va CO2, metan yoki ozon kabi kam miqdordagi gazlar bilan bir qatorda, issiqxona gazlari deb ataladi. Quyosh nurlanishi bu gazlar orqali qiyinchiliksiz o'tishi mumkin, ammo Yer chiqaradigan nurlanish (quyosh energiyasi bilan qizdirilgandan so'ng) ular tomonidan kosmosga to'liq chiqib ketolmasdan, qisman o'zlashtiriladi. Ushbu issiqxona effekti tufayli biz barqaror harorat bilan yashashimiz mumkin. Agar bu issiqlikni ushlab turadigan va bu ta'sirni keltirib chiqaradigan gazlar mavjud bo'lmasa, Yerning o'rtacha harorati -15 darajadan past bo'ladi. Tasavvur qiling-a, deyarli butun yil davomida bu haroratda, Yer yuzida hayot biz bilganidek imkonsiz bo'lar edi. Troposfera: Bu hayot va eng meteorologik hodisalar rivojlanadigan eng past qatlamdir. U qutblarda taxminan 10 km va ekvatorda 18 km balandlikka cho'zilgan. Troposferada harorat balandlik bilan asta-sekin pasayib, -70º S gacha etadi. Uning yuqori chegarasi tropopozadir. Stratosfera: Ushbu qatlamda harorat 10 km balandlikda taxminan -50ºC ga qadar ko'tariladi. Ozonning maksimal kontsentratsiyasi joylashgan bu qatlamda, "ozon qatlami", Quyoshdan ultrabinafsha va infraqizil nurlanishning bir qismini yutish orqali Yer yuzida hayot uchun mos sharoitlar mavjud. Ushbu qatlamning yuqori qismi stratopoz deb ataladi. Mezosfera: Unda harorat yana balandligi -140 ºS gacha pasayadi. U 80 km balandlikka etadi, uning oxirida mezopoz bo'ladi. Termosfera: Bu balandligi bir necha yuz kilometrgacha cho'zilgan va 1000ºC gacha ko'tarilayotgan haroratni ko'rsatadigan so'nggi qatlam. Bu erda gazlar juda past zichlikka ega va ionlashtiriladi. Havoning ifloslanishi sababdir atmosferada hosil bo'lgan o'zgarishlar, tirik mavjudotlar uchun zararli. Ushbu turdagi ifloslanish, uning joylashgan joyiga qarab, agar uning ta'siri butun er yuziga etib boradigan bo'lsa, uning ta'sir doirasi ma'lum yoki sayyora maydoni bilan chegaralangan bo'lsa, mahalliy deb tan olinadi. Havoning ifloslanishi hamma joylarda mavjud, ayniqsa shahar say hududlarida, va butun hayotimiz davomida butun aholiga ta'sir qilishi mumkin. Bir nechta tadqiqotlar va muntazam tekshiruvlar havoning ifloslanishini o'limning aniqlangan sababi deb tasnifladi va bu imkon berdi mamlakatlar ichida havo sifati siyosatini o'rnatish. Biroq, dunyo aholisining katta qismi havo sifati past bo'lgan hududlarda yashashda davom etmoqda. Atmosfera himoya qilish uchun yaratilgan quyoshning zararli nurlari (ultrabinafsha nurlar) odamlarga, hayvonlarga va o'simliklarga, shu bilan birga ularning hayoti uchun muhim elementlarning tarqalishiga yo'l qo'ymaydi. Ular ushbu himoyada muhim rol o'ynaydi •1 Havoning ifloslanish sabablari • 1.1 Tabiiy omillar • 1.1.1 Vulqonlardan chiqadigan kul va chiqindilar. • 1.1.2 Ishonchsiz olovdan tutun va gazlar. • 1.1.3 Changli bo'ronlar • 1.1.4 O'simliklar sporalari va polenlari. • 1.2 Inson omili • 1.2.1 Benzinli avtoulovlardan ifloslantiruvchi moddalar • 1.2.2 Dizel avtomobillaridan (yuk mashinalari va avtobuslar) ifloslantiruvchi moddalar. • 1.2.3 Ko'mirni isitish. • 1.2.4 Dizel yoki dizel yoqilg'isini isitish • 1.2.5 Tabiiy gazni isitish bebaho ifloslanish. • 1.2.6 Sanoat tomonidan chiqarilgan ifloslantiruvchi moddalar •2 Birlamchi ifloslantiruvchi moddalar • 2.1 Karbonat angidrid (CO2) • 2.2 Uglerod oksidi (CO) • 2.3 Xloroflorokarbonatlar (KFKlar) • 2.4 Xavfli havoni ifloslantiruvchi moddalar (PAH) • 2.5 Qo'rg'oshin • 2.6 Azot oksidlari (NOx) • 2.7 Oltingugurt dioksidi (SO2) • 2.8 Zarralar • 2.9 Uchuvchi organik birikmalar (VOC) Havoning ifloslanishi oqibatlari • 4.1 Odamlarning kasalliklari: • 4.1.1 Nafas, amfizem, bronxit, o'pka saratoni. • 4.1.2 Dermatologik. • 4.2 Materiallar bo'yicha: • 4.2.1 Qurilish materiallarining eroziyasi • 4.3 O'simliklarda: • 4.4 Bu fotosintezni susaytiradi. • 4.5 Atrof-muhit: • 4.5.1 Katta shaharlardan tutun • 4.5.2 Xitoyda tutun muammosi • 4.5.3 Iqlim o'zgarishi • 4.5.4 Issiqxona effekti • 4.5.5 Kislotali yomg'ir • 4.5.6 Ozon qatlamining yemirilishi •5 Mumkin echimlar? •5.1 Chiqindilarni, mahsulot va materiallarni qayta ishlash. • 5.1.1 Velosipeddan foydalanish • 5.1.2 Mas'uliyat bilan iste'mol qilish. • 5.1.3 Shahar bog'ini qurish. •5.2 Ma'muriyatlarning mumkin bo'lgan echimlari • 5.2.1 Yashil maydonlarni va bog'larni ko'paytirish. • 5.2.2 Aqlli binolarni ko'paytiring • 5.2.3 Noxer kabi ifloslanishning bir qismini o'zlashtiradigan maxsus asfaltlardan foydalanish. Tabiiy omillar Inson har doim ham aybdor emas, ba'zida havoning ifloslanishiga sabab bo'lishi mumkin tabiiy omillar: Vulqonlardan chiqadigan kul va chiqindilar. Bu kabii tabiiy jarayonlar bilan havo ifloslanishi mumkin vulqon otilishi yoki atmosferaga karbonat angidrid va boshqa gazlarni chiqaradig Ishonchsiz olovdan tutun va gazlar. Benzinli avtoulovlardan ifloslantiruvchi moddalar Oktanni ko'paytirish uchun uglerod oksidi (CO), azot oksidlari (NOx) va qo'rg'oshin hosilalari (tetraetil qo'rg'oshin). Avtomobillardan ifloslantiruvchi moddalar a dizel (yuk mashinalari va avtobuslar) Buning natijasida yoqilg'ida mavjud bo'lgan oltingugurtdan zich bug'lar, yoqilmagan uglevodorodlar (HC), azot oksidlari va oltingugurt dioksidi paydo bo'ladi. 51-modda. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining atmosfera havosini muhofaza qilish sohasidagi vakolatlari O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi: atmosfera havosini muhofaza qilish sohasida yagona davlat siyosati amalga oshirilishini ta’minlaydi; atmosfera havosini muhofaza qilish sohasidagi davlat dasturlarining ishlab chiqilishini hamda amalga oshirilishini ta’minlaydi; atmosfera havosiga ifloslantiruvchi moddalar chiqarilishi va unga fizikaviy omillarning zararli ta’sir ko‘rsatishini tartibga soluvchi texnik reglamentlarni tasdiqlaydi; atmosfera havosini muhofaza qilish sohasida nazoratni amalga oshirish tartibini belgilaydi. 53-modda. Mahalliy davlat hokimiyati organlarining atmosfera havosini muhofaza qilish sohasidagi vakolatlari Mahalliy davlat hokimiyati organlari: atmosfera havosini muhofaza qilish sohasidagi davlat dasturlarini va boshqa dasturlarni ishlab chiqishda hamda amalga oshirishda ishtirok etadi; atmosfera havosini muhofaza qilish sohasidagi hududiy dasturlarni ishlab chiqadi va tasdiqlaydi hamda ularning amalga oshirilishini ta’minlaydi; tegishli hududda atmosfera havosini muhofaza qilish sohasida davlat ekologik nazoratini amalga oshiradi. 8-modda. Doimiy ifloslantiruvchi manbalarning atmosfera havosiga zararli ta’sir ko‘rsatishi normativlari (8-moddaning nomi O‘zbekiston Respublikasining 2019-yil 13-martdagi O‘RQ-529sonli Qonuni tahririda — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 14.03.2019-y., 03/19/529/2765-son — 2019-yil 15-iyundan kuchga kiradi) Atmosfera havosiga ifloslantiruvchi moddalar, biologik organizmlar chiqarishning hamda unga fizikaviy omillar zararli ta’sir ko‘rsatishining yo‘l qo‘yiladigan doiradagi normativlari atmosfera havosiga chiqindilar chiqaruvchi yoki zararli fizikaviy ta’sir ko‘rsatuvchi har bir doimiy manba uchun ifloslantiruvchi moddalar, biologik organizmlar va fizikaviy ta’sir ko‘rsatish omillarining har biri bo‘yicha belgilanadi. Oldingi tahrirga qarang. Havoni ifloslantiruvchi doimiy manbalardan atmosfera havosiga ifloslantiruvchi moddalar, biologik organizmlar chiqarishning yo‘l qo‘yiladigan doiradagi normativlari hamda unga fizikaviy omillar zararli ta’sir ko‘rsatishining yo‘l qo‘yiladigan doiradagi normativlari korxonalar, muassasalar, tashkilotlar tomonidan ishlab chiqiladi va tegishincha O‘zbekiston Respublikasi Ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish davlat qo‘mitasi hamda O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi tomonidan tasdiqlanadi. xulosa Demak yuqorida korib otganimizdek atmasfera muhofazasi ozimizni qolimizda .yani uni toza va musafoligi bizning hayotimiz uchun sogligimiz uchun juda muhim . Shu orinda bolajak injener sifatida shuni aytishim mumkinki bizning avtomabilsozlik sohasida ham kstta islohatlar olib borilmoqda.Bunga misol qilib nafaqat dunyoda balki yurtimizda ham bugungi kunda elektro eko avtomobilar kopayib bormoqda.Bu esa ekalogiyaga juda samarali foyda keltiradi.Tabiatga bolgan bunday etibor kundan kunga oshib bormoqda desak adashmaymiz yani kocha koyda eko hududlar kopayishi ularga bolgan etibor buning yaqol dalili bola oladi.Bu narsani yuqorida korib otilgan qonunlar doirasida ham sezish mumkin. etiboringiz uchun tashakkur!!!