AMALIY MASHG’ULOT №2 MAVZU: 10 MB LI ETHERNET TEXNOLOGIYASINI HISOBLASH. Nazariy qism. Lokal, mahalliy tarmoqlarda Ethernet texnologiyasi (IEEE 802.3 standarti) eng keng tarqalgan standart hisoblanadi. Ethernet texnologiyasi odatda "yulduzcha" yoki "Shina" topologiyasi shaklida yaratiladi. Bunday tarmoqlarda uzatish vositasi yupqa va qalin koaksial kabellardan, shuningdek eshilgan juftlik va optik tolali kabellardan foydalanadi. Ethernet tarmog'ining uzunligi odatda 100 dan 2000 metrgacha oraliqda o'zgarib turadi. Bunday tarmoqlarda ma'lumotlarni uzatish tezligi odatda 10 Mbit/s gacha bo’ladi. Standart tarmoqlar orasida eng keng tarqalgani - chekilgan tarmoq. U birinchi marta 1972 yilda paydo bo'lgan (taniqli Xerox kompaniyasi tomonidan ishlab chiqilgan). Tarmoq juda muvaffaqiyatli bo'lib chiqdi va natijada 1980 yilda uni DEC va Intel kabi yirik kompaniyalar qo'llab -quvvatladilar (bu kompaniyalar birlashishi ismlarining birinchi harflaridan keyin DIX deb nomlangan). 1985 yilda ularning sa'y -harakatlari bilan Ethernet tarmog'i xalqaro standartga aylandi, u eng yirik xalqaro standartlar tashkilotlari tomonidan qabul qilindi:.. TARMOQ TURLARI PERSONAL AREA NETWORK LOCAL AREA NETWORK CAMPUS AREA NETWORK METROPOLITAN AREA NETWORK WIDE AREA NETWORK SHAXSIY TARMOQ MAHALLIY TARMOQ KAMPUS HUDUDI TARMOG'I METROPOLITAN HUDUDI TARMOG'I KENG TARMOQ IEEE 802.3 standartining asosiy xususiyatlari: topologiya - shina; uzatish kabeli - koaksiyal kabel; uzatish tezligi - 10 Mbit / s; tarmoqning maksimal uzunligi - 5 km; abonentlarning maksimal soni - 1024 gacha; tarmoq segmentining uzunligi - 500 m gacha; bitta segmentdagi abonentlar soni - 100 tagacha; kirish usuli - CSMA / CD; uzatish tor tarmoqli, ya'ni modulyatsiyasiz (bitta kanalli). Ma'lumot uzatish vositasining turiga qarab IEEE802.3 standarti qo’yidagi o'zgarishlarga ega: - 10BASE5 (qalin koaksial kabel) - ma'lumotlarni uzatish tezligi 10 Mbit /s va 5 esa segment uzunligi 500 m gacha; BASE"so'zi" baseband signaling (ma'lumotlar uzatish usuli) so'zining qisqartmasi. Bu shuni anglatadiki, Ethernet signali modulyatsiyasiz yoki boshqacha qilib aytganda, nol tashuvchisi chastotasi bilan uzatiladi va shunga mos ravishda signal diapazoni 0 Gts dan boshlanadi. Boshqacha qilib aytganda, keng polosali kanallarda bo'lgani kabi multiplekslash (multiplexing) ishlatilmaydi. - 10BASE2 (yupqa koaksial kabel) - ma'lumotlarni uzatish tezligi 10 Mbit / s va segment uzunligi 200 m gacha; - 10BASE-T (himoyalanmagan eshilgan juft) - yulduzlar topologiyasida tarmoq yaratishga imkon beradi. Hubdan so'nggi tugungacha 100 metrgacha masofa. Tugunlarning umumiy soni 1024 dan oshmasligi kerak; -10BASE-F (optik tolali kabel) - yulduz topologiyasida tarmoq yaratishga imkon beradi Koaksial kabellar Koaksial kabel elektr toki о‘tkazuvchi kabel bо‘lib, tuzulishi 12.2–chizmada kо‘rsatilgandek markaziy mis sim ichki dielektrik qoplamaga olingan bо‘lib metal sim tо‘qimaga (ekran) о‘ralgan, hamda u umumiy tashqi qoplamaga olingan bо‘ladi. Yaqin vaqtgacha koaksial kabellar eng kо‘p tarqalgan kabellar edi, buning sababi yuqori darajada himoyalanganligi (sim tо‘qimasi-ekran mavjudligi), tо‘qilgan juftlikka qaraganda axborotni uzatish tezligi (500 Mbit/s gacha) yuqoriligi va katta masofalarga uzatish imkoniyati mavjudligi. Tarmoqdan ruxsat etilmagan axborotni mexanik ulanish orqali olish qiyinligi, shuningdek u tashqariga sezilarli darajada kam elektromagnit nurlanish tarqatishi. Biroq о‘ralgan juftli kabelga nisbatan koaksial kabelni taʻmirlash va yig‘ish ishlarini olib borish ancha murakkabdir, narxi ham qimmat (uning narxi о‘ralgan juftli kabellarga nisbatan 1,5 – 3 barobar yuqoridir). Kabel uchlariga razyomlar о‘rnatish ham murakkab ishdir. Shuning uchun bu turdagi kabellarni о‘ralgan juft kabellarga qaraganda kam ishlatiladi. Tashqi qobiq Mis sim Metalli qobiq Ichki himoya qobig‘i 12.2–chizma. Koaksial kabel tuzilishi. Koaksial kabellar asosan «shina» topologiyali tarmoqlarda ishlatiladi. Bu holda kabel uchlariga signalni ichki aksiga qaytishni oldini olish uchun albatda terminatorlar о‘rnatilishi va bu terminatorlardan faqatgina bittasi yerga ulanishi kerak. Yerga ulanmasa kabeldagi sim tо‘qimasi (ekran) tarmoqni tashqi elektromagnit tо‘siqlardan himoya qila olmaydi va tashqi muxitga uzatilayotgan axborotni nurlanishini ham kamaytira olmaydi. Lekin kabeldagi sim tо‘qimani ikki va undan kо‘proq joyidan yerga ulangan taqdirda, tarmoqqa ulangan qurilmalar va shuningdek kompyuterlar ham ishdan chiqishi mumkin. Terminatorlar albatta kabel bilan moslangan bо‘lishi shart, ya’ni ularni qarshiligi kabelning tо‘lqin qarshiligiga teng bо‘lishi shart. Masalan, agarda 50 Om kabel ishlatilsa, unga mos terminator faqat 50 Omli bо‘lishi kerak. Koaksial kabellarni «yulduz» va «passiv yulduz» topologiyali tarmoqlarda kam foydalaniladi; masalan, Arcnet tarmog‘i. Bu holda moslash muammosi keskin soddalashadi, chunki kabelning ochiq qolgan uchlariga tashqi terminatorlar lozim bо‘lmay qoladi. Kabelni tо‘lqin qarshiligi haqidagi axborot har bir kabel о‘ram xujjatida keltiriladi. Kо‘pincha mahalliy tarmoqlarda 50 Omli (masalan, RG-62, RG-11) va 93 Omli kabellar (masalan, RG-62) ishlatiladi. Televizion texnikasida kо‘p tarqalgan 75 Omli kabel mahalliy tarmoqlarda ishlatilmaydi. Umuman о‘ralgan juftli kabellar rusumiga qaraganda koaksial kabellar rusumi ancha kam. Bu turdagi kabellardan kelajakda kam foydalaniladi. Fast Ethernet tarmog‘ida kaoksial kabellardan foydalanish rejalashtirilmaganligi ham, albatta, tasodif emas. Lekin kо‘pchilik xollarda shina topologiya (passiv yulduz emas) juda qulay. Yuqorida aytib о‘tilganidek, qо‘shimcha qurilma – konsentratordan foydalanishning hojati yо‘q. Koaksial kabellarning asosan ikkita turi mavjud: ingichka (Thin) kabel, diametri 0,5 sm atrofida, ancha egiluvchan; yо‘g‘on (Thick) kabel, diametri 1 sm atrofida, ancha qattiq, bu turdagi kabelni zamonaviy ingichka kabellar bozordan siqib chiqarmoqda. Ingichka kabellar kam masofalarga axborot uzatishda yо‘g‘on kabellarga nisbatan kо‘p ishlatiladi, chunki ularda signal sо‘nishi kо‘proq. Lekin ingichka kabel bilan ishlash ancha qulay, tez har bir kompyuterga о‘tkazish mumkin. Yо‘g‘on kabelni xona devorlariga bir vaziyatda aniq mahkamlab qо‘yishni taqozo qiladi. Ingichka kabelga BNS turidagi razyemni ulash qulay va qо‘shimcha moslama talab qilinmaydi, lekin yо‘g‘on kabelga ulanish qimmat moslamalardan foydalanishga tо‘g‘ri keladi, chunki markaziy mis simga yetish uchun qoplamalarni teshib о‘ta olish, hamda himoya sim tо‘qima (ekran) bilan ham ulanish lozimdir. Yо‘g‘on kabel ingichka kabelga nisbatan narxi ikki barobar qimmat. Shu sababli ingichka kabellar kо‘p qо‘llaniladi. Xuddi о‘ralgan juftli kabellar singari koaksial kabellarda ham tashqi qoplama turi muhim kо‘rsatgich bо‘lib hisoblanadi. Xuddi shuningdek, bu vaziyatda ham non-plenum (PVC) va shuningdek plenum kabellari ishlatiladi. Tabiiyki, teflonli kabel polivinilxloridli kabelga nisbatan qimmat. Odatda qoplama turini uning rangiga qarab ajratish mumkin (Masalan, Belden firmasining PVC kabellari uchun sariq rang, teflon qoplama uchun qovoq rang). Koaksial kabellarda signal tarqalishining ushlanishi ingichka kabel uchun 5 ns/m ni tashkil qilsa, yо‘g‘on kabel uchun 4,5 ns/m ni tashkil qiladi. Hozirgi vaqtda koaksial kabellar eskirib qolgan deb hisoblanadi va kо‘pchilik hollarda ularni tо‘liq о‘ralgan juftli kabellar bilan yoki shisha tolali kabellar bilan almashtirish mumkin. Kabel tizimlari uchun mо‘ljallangan yangi standartlarga endi koaksial kabel turlari rо‘yxati kiritilmagan. Shisha tolali kabellar Shisha tolali kabel – bu yuqorida kо‘rib chiqilgan ikki kabel turlaridan tubdan farqlanuvchi kabel. Bu kabel turida axborot elektr signali kо‘rinishda emas, yorig‘lik kо‘rinishida uzatiladi. Bu turdagi kabelning asosiy elementi – shaffof shisha tola bо‘lib, u orqali yorug‘lik juda katta masofalarga (о‘nlab kilometrgacha) kam (sezilarsiz) sо‘nish bilan uzatiladi. Shisha tolaning tuzilishi juda oddiy bо‘lib u koaksial elektr kabel tuzilishiga о‘xshash (12.3–chizma). Faqat markaziy mis sim о‘rniga bu kabel turida ingichka (diametri 1 – 10 mkm atrofida) shisha tola ishlatilgan, ichki himoya qoplama о‘rniga esa, yorug‘likni shisha tola tashqarisiga tarqatmaydigan xira (shaffof bо‘lmagan) shisha yoki plastik qoplamadan foydalanilgan. Shisha qoplama Tashqi PVX qoplama Markaziy shisha tola 12.3–chizma. Shisha tolali kabelning tuzilishi Bu holda biz ikki modda chegarasidan har xil sinish koefitsentli tо‘liq ichki qaytish holatiga ega bо‘lamiz (shisha qoplamaning sinish koefitsenti markaziy tolaning sinish koefitsentiga nisbatan ancha kam). Kabelda sim tо‘qma yо‘q, chunki tashqi elektromagnit tо‘siqlardan himoya kerak emas. Ammo ba’zi hollarda tashqi mexanik taʻsirdan saqlash uchun sim tо‘qima bilan о‘raladi. Bunday kabelni ba’zi holda yuqori darajada himoyalangan (bronevoy) deb ham ataladi, u simli tо‘qima ichida bir necha shishatolali kabellardan tashkil topgan hamda umumiy PVX qoplamaga olingan bо‘lishi mumkin. Shisha tolali kabel tо‘siqlardan himoyalanish va uzatilayotgan axborotni sir bо‘lib qolish kо‘rsatgichlari yuqori darajaga egaligi bilan ajralib turadi. Hech qanday tashqi elektromagnit tо‘siq nurli signalni о‘zgartira olmaydi, signalni о‘zi esa hech qanday elektromagnit nurlanish hosil qilmaydi. Tarmoqdan ruxsat etilmagan axborotni olish uchun kabelga mexanik ulanish amalda mumkin emas, chunki bunday ulanish tufayli kabelni butunligi buzilib ishga yaroqsiz bо‘lib qoladi. Nazariy jihatdan bunday kabelni signal о‘tkazish yо‘lagi 1012 Gs gachan yetadi, boshqa turdagi elektr kabellarga qaraganda bu juda ham yuqori kо‘rsatgich. Shisha tolali kabel narxi yil sayin arzonlashib hozirgi vaqtda taxminan ingichka koaksial kabel narxi bilan tenglashib qolgan. Biroq bu holda maxsus qabul qiluvchi va uzatuvchi qurilmalardan foydalanish kerak. Bu qurilmalar yorug‘lik signalini elektr signaliga va teskariga о‘zgartirib berishi uchun xizmat qiladi. Bunday qurilmalar tarmoq narxini sezilarli darajada oshirib yuboradi. Mahalliy tarmoqlarda foydalaniladigan chastotada shishatoladagi signalning sо‘nishi odatda taxminan 5 dB/km tashkil qiladi, past chastotali elektr kabel kо‘rsatgichiga tо‘g‘ri keladi. Shisha tolali kabelda signalni kabel orqali uzatish chastotasi oshishi bilan signalni sо‘nishi juda kam bо‘ladi. Yuqori chastotada (ayniqa 200 MGs dan yuqori) uning ustunligi shubhsiz va hech qaysi elektr kabel turi raqobat qila olmaydi. UTP kebeli Lekin shisha tolali kabelning ham ba’zi bir kamchiligi mavjud. Ulardan eng asosiysi – yig‘ish (montaj) ishlarining murakkabligi. Razyemlarni о‘rnatishni mikron aniqlikda amalga oshirish lozim, shisha tolani uzish aniqligi va uzilgan yuzani shaffoflash aniqligidan razyemdagi signalning sо‘nish kо‘rsatgichi judayam bog‘liq. Razyemlarni о‘rnatish uchun kavsharlanadi (svarka) yoki maxsus gel yordamida yopishtiriladi. Gelning yorig‘lik sinish koeffitsenti shisha tolaning yorig‘lik sinish koefitsentiga teng bо‘ladi. Har qanday holatda ham bu ishlarni amalga oshirish uchun maxsus moslamalar va yuqori malakali mutaxassislar kerakdir. Shuning uchun shisha tolali kabellar turli uzunlikda va uchlariga kerakli turdagi razyem о‘rnatilgan holda savdoga chiqariladi. Shisha tolali kabellarda signalni ikkinchi yо‘nalishga ham ayirish imkoni bо‘lsa ham (buning uchun maxsus 2–8 kanallarga taqsimlovchi moslamalar ishlab chiqariladi), odatda bu kabellarni bir tomonga axborot uzatish uchun ishlatiladi. Yʻani bitta uzatuvchi va bitta qabul qiluvchi qurilma oralig‘ida. Har qanday taqsimlanish oqibatda yorug‘lik signalini ilojsiz sо‘nishga olib keladi va agarda kо‘p kanalga taqsimlanilsa, u holda yorug‘lik tarmoq oxirigacha yetib bormasligi ham mumkin. Elektr kabeliga qaraganda shisha tolali kabelning mustahkamligi va egiluvchanligi kam (ruxsat etilgan egilish radiusi 10–20 sm atrofini tashkil etadi). Ionlashgan nurlanish ham unga tez ta’sir qiladi, chunki shisha tola shaffofligi kamayib signalning sо‘nishi oshib boradi. Keskin temperaturaning о‘zgarishiga ham sezgir, sababi bunday о‘zgarish taʻsirida shisha tola dars ketishi mumkin. Hozirgi vaqtda radiatsiyaga chidamli shishadan kabellar ishlab chiqarilmoqda, tabiiyki, ularning narxi qimmatdir. Shisha tolali kabellar shuningdek mexanik tasirga ham sezgir (urilish, ultratovush) bu holatni mikrofon effekti deb ham yuritiladi. Bu taʻsirni kamaytirish uchun yumshoq tovush yutuvchi qobiqdan foydalaniladi. Shisha tolali kabellarni faqat «yulduz» va «halqa» topologiyalarda qо‘llanilidi. Bu holda hech qanday moslash va yerga ulash muammosi mavjud emas. Kabel tarmoq kompyuterlarini ideal ravishda galvanik ayirish holatini taminlaydi. Ehtimol kelajakda kabellarni bu turi elektr kabellarni siqib chiqaradi yoki kо‘p qismini siqib chiqaradi. Planetamizda mis zaxiralari kamayib borayapti lekin shisha ishlab chiqarish uchun xom ashyo esa zaruridan ortiq. Shisha tolali kabellarning ikki turi mavjud: kо‘p modli yoki multimodli kabel, ancha arzon lekin sifati past; bir modli kabel, narxi ancha qimmat, lekin yaxshi texnik о‘rsatgachlarga ega. Bu tur kabellarni asosiy farqi shuki, ularda yorug‘lik nuri turli tartibda о‘tadi. Bir modli kabellarda hamma nur bir xil yо‘ldan о‘tish natijasida ularning hammasi qabul qilish qurilmasiga bir vaqtda yetib keladi va signalning tuzilishi о‘zgarmaydi. Bir modli kabelning markaziy tola diametri 1,3 mkm atrofida bо‘lib va faqat 1,3 mkm tо‘lqin uzunligidagi yorug‘likni uzatadi. Shuningdek dispersiya va signalni sо‘nishi sezilarsiz darajadadir, bu esa kо‘p modli kabeldan kо‘ra ancha uzoq masofaga signal uzatish imkonini beradi. Bir modli kabellar uchun lazerli uzatish va qabul qilish qurilmalaridan foydalaniladi. Bu qurilmalar faqat talab qilinadigan tо‘lqin uzunligidagi yorug‘lik ishlatiladi. Bunday uzatish va qabul qilish qurilmalari hozirda nisbatan qimmat va kо‘p ishlatishga chidamsiz. Kelajakda bir modli kabellar о‘zining juda yaxshi kо‘rsatgichlari uchun asosiy kabel bо‘lib qolsa kerak. Kо‘p modli kabelda yorug‘lik nurlarining yо‘llari sezilarli darajada farq qilgani uchun kabelning qabul qilish tomonida signal kо‘rinishi о‘zgaradi. Markaziy tola diametri 62,5 mkm, tashqi qoplama diametri esa 125 mkm (bu bazida 62,5/125 kо‘rinishda belgilanadi). Uzatish uchun lazer emas oddiy yorug‘lik diodi ishlatiladi, bu esa uzatish va qabul qilish qurilmasini narxini arzonlashtiradi hamda xizmat vaqtini bir modli kabelga nisbatan oshiradi. Kо‘p modli kabelda yorug‘likni tо‘lqin uzunligi 0,85 mkm ga teng. Kabelning ruxsat etilgan uzunligi 2–5 km oralig‘ida bо‘ladi. Hozirgi vaqtda kо‘p modli kabel turi shishatolali kabellar turining asosiysi, chunki ular arzon. Shisha tolali kabellarda signal tarqalishining ushlanishi elektr kabellardagi ushlanishidan kо‘p farq qilmaydi. Kо‘p tarqalgan kabellarda ushlanish kattaligi 4–5 ns/m atrofidagi qiymatini tashkil qiladi. Ethernet texnologiyasining asosiy xususiyatlari va cheklovlari 1 va 2-jadvallarda keltirilgan. 1-jadval Tavsiflari(Xarakteristikalari) Qiymatlari Nominal o’tkazishlar qiymati Tarmoqdagi maksimal stantsiyalar soni 10 Мбит/с 1024 Tarmoqdagi tugunlar orasidagi maksimal masofa 2500 м ( 10Base-FB da -2750 м) Tarmoqdagi koaksial segmentlarning maksimal soni 5 2-jadval Ethernet tarmog'ining fizik qatlami spesifikatsiyasining parametrlari Parametrlar 10Base-5 Maksimal segment uzunligi, m 500 Tarmoq tugunlari orasidagi maksimal 2500 10Base-2 10Вазе-Т 10Base - F 185 925 100 500 2000 30 4 1024 4 1024 2500 (10BaseFB uchun 2740) masofa (takroriy qurilmalar yordamida), m Segmentdagi maksimal stantsiyalar soni 100 Har qanday tarmoqda stantsiya orasidagi 4 repeterlarning maksimal soni 4 ( 10BaseFB uchun 5) PDV-bir-biridan eng uzoq bo'lgan ikkita tarmoq stantsiyasining m/y signalining ikki marta aylanish vaqti (>575 bit oralig'i emas) Hisob-kitoblarni soddalashtirish uchun odatda IEEE ma'lumotnomalari, takrorlagichlarda, qabul qiluvchilarda va turli xil jismoniy muhitda signal tarqalishining kechikish qiymatlarini o'z ichiga oladi. Jadvalda Ethernet tarmoqlarining barcha jismoniy standartlari uchun PDV qiymatini hisoblash uchun zarur bo'lgan ma'lumotlar keltirilgan. Hisoblash kabelning har bir bo'lagi tomonidan kiritilgan kechikishlarni hisoblashdan iborat (jadvalda ko'rsatilgan signalning 1 m kabeldagi kechikishi segment uzunligiga ko'paytiriladi) va keyin bu kechikishlarni chap, oraliq va o'ng segmentlarning asoslari bilan yig'ishdan iborat. PDV ning umumiy qiymati 575 dan oshmasligi kerak. Jadval-3 PDV (umumiy qiymati barcha baza o’zgaruvchi orta qoluvchi segmentlar soni) ni hisoblash uchun jadval Oraliq baza segmentini hisoblash 46.5 O’ng baza segmentini hisoblash 169.5 1m kadrlarni ushlanish vaqti Segmentning maksimal uzunligi 10Base-5 Chap baza segmentini hisoblash 11.8 0.0866 500 10Base-2 11.8 46.5 169.5 0.1026 185 10Base-T 15.3 42.0 165.0 0.113 100 10Base-FB - 24.0 - 0.1 2000 10Base-FL 12.3 33.5 156.5 0.1 2000 FOIRL 7.8 29 152.0 0.1 1000 AUI(>2m) 0 0 0 0.1026 48+2 Segment turi PVV-takrorlovchilar tomonidan kadrlararo intervalni kamaytirish. PVVni hisoblash uchun siz maksimal qiymatlardan ham foydalanishingiz mumkin. turli xil jismoniy muhitlarning takrorlovchilaridan o'tayotganda kadrlararo intervalni kamaytirish qiymatlari. Har bir segment uchun hisoblangan miqdorlar yig'indisi PVV qiymatini beradi, mushuk D. b. < chegara qiymati 49 bt. Turli xil jismoniy tabiat segmentlaridan tashkil topgan Ethernet tarmog'i to'g'ri ishlashi uchun to'rtta asosiy shart bajarilishi kerak: * tarmoqdagi stantsiyalar soni 1024 tadan oshmaydi; * har bir jismoniy segmentning maksimal uzunligi mos keladigan jismoniy darajadagi standartdagi qiymatdan, Opr dan oshmaydi; * m \ \ signalining ikki marta aylanish vaqti bir-biridan eng uzoq bo'lgan ikkita tarmoq stantsiyasida 575 bit oralig'idan oshmaydi; * kadrlar ketma-ketligini barcha takrorlagichlardan o'tkazishda IPG kadrlararo oralig'ini qisqartirish 49 bitli intervaldan oshmasligi kerak. Freymlarni yuborishda oxirgi tugunlar 96 bitli intervalda dastlabki kvadratlararo masofani ta'minlaganligi sababli, takrorlagich o'tgandan so'ng u kamida 96 - 49 = 47 bit oralig'ida bo'lishi kerak. PVV (Kadrlar orasidagi intervallar soni) ni hisoblash uchun Segment turi Oldingi segment Oraliq segment 10Base-5 или 10Base-2 16 11 10Base-FB - 2 10Base-FL 10.5 8 10Base-T-- 10.5 8 Ko’pincha segmentining uzunligi, shuningdek, takrorlagichning soni va tarmoqning umumiy uzunligi va ularning bilan bog'liq cheklovlarni tekshirish kerak bo’ladi. "5-4-3" qoidasi (5 ta segmentgacha ulanishda 4 tadan ortiq takrorlash qurilmasi, faqatgina 3tagacha tarmoq tugunlarni ulash mumkin), qolgan (bog'lanishlar segmentlari) uzaytiruvchi kabellar sifatida ishlatiladi). Koaksial va "4ta Hub" standarti optik tolali va eshilgan juftlik kabellaridan tashkil topgan tarmoqlar uchun malumotlar uzatishda foydalanish tavsiya etilmaydi. Turli xil jismoniy tabaqalardan iborat bo'lgan chekka tarmoqlari to'g'ri ishlashi uchun, uchta asosiy shart bajarilishi kerak: - Tarmoqdagi stantsiyalar soni 1024dan oshmasligi (koaksial segmentlar uchun cheklovlarni hisobga olgan holda). - Tarmoqning ikkita eng uzoq stansiyalari orasidagi signalni tarqatishning ikki marta kechikishi (Path kechiktirish qiymati, PDV) 575 bitlik oraliqlardan oshmaydi. - Kadrlar orasidagi masofa 49 sekunddan ortiq intervalgacha ko'paytiriladi. (Ramkalarni yuborish vaqtida stantsiya 96 bitli intervalgacha dastlabki interfeysni ta'minlaydi). Masalan: 4 ta takrorlovchi, 10Base-5 va 5 ta segmentdan iborat maksimal uzunligi 500 m, bo’lgan tarmoqni ikki marta aylanish vaqtini hisoblasangiz, 537 bit oraliqni tashkil etadi. Kadrlarni uzatishning minimal uzunligi 575 intervall oraliqda 72 baytni tashkil qiladi bunda ko’rinib turibdiki Ethernet standarti ishlab chiqaruvchilari xavfsizlik chegarasi sifatida 38-bit oraliqni zahira sifatida qoldirgan. IEEE 802.3 komitetning hujjatlarida 4 bitlik interval oraliq qolsa tarmoqning ishonchliligi uchun etrali bo’ladi. 1-rasm. Har xil fizik standartlardan va segmentlardan iborat bo’lgan Ethernet tarmog’iga misol. Hisoblash: PDV hisoblashda har bir simni kesilish joyidan segmentni jadval asosida kechikishlarni hisoblashdan iborat, (berilgan jadval asosida signallarning kechikishi 1m kabel segment uzunligi bilan ko'paytiriladi), shundan keyin bu kechikishlar chap, o’ng va oraliq segmentlarni yig’indisini toppish kerak. Tarmoqning konfiguratsion hisoblashga misol: Misol uchun, hisoblanadigan tarmoq segmentlari bir xil standartga mansub (10Base-T) ekanligidan, ikki marotoba hisoblash shart emas. 1- va 6-segment o’rtasida 5 ta hub mavjud bo’lib, barcha segmentlar 10Base-FB segmentlari bo'lmasa ham 1-rasmda ko’rsatilgan "4-hub" qoidasiga muvofiq tarmoq to'g'ri (korrekt) emas. Bundan tashqari, tarmoqning umumiy uzunligi 2800 m ni tashkil etadi, bu esa 2500 m ga nisbatan qoidaga ziddir. PDV qiymatini hisoblaymiz: Chap segment 1: 15,3(база) + 100∙0,113 = 26,6 Oraliq segment 2: 33,5 + 1000∙0,1 = 133,5 Oraliq segment 3: 24 + 500∙0,1 = 74,0 Oraliq segment 4: 24 + 500∙0,1 = 74,0. Oraliq segment 5: 24 + 600∙0,1 = 84,0 Oraliq segment 6: 165 + 100∙0,113 = 176,3 Barcha komponentlarning PDV qiymati 568.4 ga teng. PDV qiymati 575 maksimal ruxsat etilgan qiymatdan kamroq bo'lgani uchun, bu tarmoq umumiy uzunligi 2500 m dan ortiq, takrorlagichlar soni 4 dan ortiq bo'lsa-da, bu tarmoq ikkita signalning qaytishi vaqtining mezoniga talab beradi. PVV qiymatini hisoblaymiz: 1-Chap segment, 10Base-T: 10,5 bt ga qisqaradi. 2-oraliq segment, 10Base- FL: 8 bt ga qisqaradi. 3-oraliq segment, 10Base- FB: 2 bt ga qisqaradi. 4-oraliq segment, 10Base- FB: 2 bt ga qisqaradi. 5-oraliq segment, 10Base- FB: 2 bt ga qisqaradi. Ushbu PVV o’lchamlarning hisoblash natijasida jami qiymati 24,5 ga teng bo’ladi, bu esa 49-bit oraliqdagi chegara qiymatidan kamroq yani quyilgan talabga javob beradi. Natijada, tarmoq Ethernet standartlariga barcha talablariga javob beradi. Talabalarga mustaqil bajarish uchun vazifalar: Berilgan variant boyicha tarmoq konfiguratsiyasini baholang: - Jismoniy cheklovlar bo'yicha: tarmoq uzunligi bo'yicha, tarmoqning uzunligi bo'yicha, «4 markaz» (10Base-FB uchun «5-hub») qoidasi; - tarmoqdagi signalning ikki marta aylanishi vaqtini; - kadrlar orasidagi intervalini kamaytirish uchun.