Uploaded by Şamil Kolsuz

22)Serebral korteks

advertisement
Serebral Korteks
1
2
3
4
Spesifik kortikal alanların işlevleri
• Primer motor alanlar
– Belirli kas hareketlerini oluşturmak üzere özgül kaslarla
bağlantıları var
• Primer duyu alanlar
– Periferik duyusal organlardan beyne iletilen görsel,
işitsel veya somatik özgül duyuları belirler
• Sekonder alanlar
– Primer alanlardan gelen sinyalleri anlamlandırma
– Ör. sekonder motor alanlar (suplementer ve premotor
alanlar), primer motor korteks ve bazal ganglionlarla
birlikte, motor aktivite “paternleri” oluştururlar
5
Asosiasyon (Heteromodal) alanları
• Primer, sekonder duyusal
ve motor alanlar
kategorisine uymayan
geniş kortikal alanlar à
Asosiasyon
(Heteromodal) alanları
• Farklı duyusal, motor
alanlardan ve subkortikal
yapılardan gelen sinyalleri
birlikte analiz ederler
6
Parieto-oksipitotemporal asosiasyon alanı
• Wernicke alanı (Brodman 22)
• Genel yorum alanı, gnostik (bilmek) (zeka) merkezi
– Görsel, işitsel, somatik duyular gelip yorumlanır,
yargıya varılır
7
Wernicke afazisi
•
•
•
•
Wernicke alanı lezyonunda, duyusal (fluent) afazi
Sözel veya yazılı ifadeler yorumlanamaz
Tekrarlama ve isimlendirme bozuktur
Hasta normal veya bazen normalden fazla, fakat
anlamsız, uydurma kelimelerle konuşur à laf
salatası à AKICI AFAZİ
• Konuşulan kelimeleri tanıyamama (kelime sağırlığı) /
Anlayamama
• Uydurma sözcükler (neolojizm)
8
Parieto-oksipitotemporal asosiasyon alanı
• Fasikulus arkuatus
lezyonu
• Wernicke ve Brocca
alanlarını birbirine
bağlayan ileti yolu
• Hasarında hasta görece
iyi konuşabilir ve
duyduklarını iyi
anlayabilir, fakat
sözcükleri zihninde
toparlayıp bir araya
getirmekte zorluk çeker
à İleti afazisi
9
Angüler girus hasarı
•
•
•
•
Okuyamama (aleksi)
Okumada zorluk (disleksi)
Yazamama (agrafi)
Mecazların anlaşılması, kelime bulmada zorluk,
resimleri tanımlamada zorluk (Anomik afazi, Anomia
kelime bulmada zorluk)
• Saf kelime körlüğü (okuyamama; ama işitsel temelli
anlama, tekrar sağlam)
10
Prefrontal Asosiasyon Alanı
• Kompleks hareket
paternlerini ve dizilerini
planlamak üzere, motor
korteksle bağlantılı olarak
çalışır
• Düşüncenin, eyleme
dönüştürülmesinde önemli
• Kısa süreli olarak “çalışma
belleğini” oluştur, hedefe
yönelik karmaşık eylem
planlarını gerçekleştirebilir
11
Brocca Afazisi (motor afazi)
•
•
•
•
Broca afazisinin özetle üç temel özelliği
1) Agramatizm
2) Anomia (kelime bulmada zorluk)
3) Artikülasyon zorlukları (telaffuzda bozulma,
sesleri atlama)
12
Motor korteks
•
•
•
•
3 bölümde incelenir:
Primer motor korteks
Premotor korteks
Suplementer alan
13
Primer motor korteks (M1)
• Gyrus precentralis
• M1: Brodmann 4. alanı
• Buradan çıkan liflerin çoğu ekstremiteler, yüzün, en
hızlı ve ustalık gerektiren fonks. dan sorumludur
(konuşma, mimik, el parmak hr)
14
Premotor korteks (Brodmann 6)
• Premotor korteks’ten başlayan lifler,
ekstrapiramidal sistemi oluşturur; bazal ganglion,
primer motor korteks ve beyin sapına uğrar
– Planlanmış, istemli bir harekete temel oluşturacak
postür ve pozisyonları hazırlar
15
Suplementer motor alan
• Premotor ve Suplementer alanlar, motor
assosiasyon alanlarıdır; bunlara MII denir
• Suplementer alan başlıca; birbiri ardı sıra yapılan
motor hareketlerin programlanmasında rol oynar
• Bu alanda bazı nöron gruplarının uyarılması
bilateral kas kontraksiyonları mg.
– Ör. Ellerin bilateral kavrama hr ve rotasyonu
16
Suplementer motor alan
• Baş ve gözlerin pozisyona bağlı hr, esneme, ses
çıkarma, ses çıkarmadan içimizden sayı sayma,
konuşmada fnk var
• M1, hareket planlarını uygularken, bu alan motor zincirin
planlama ve organizasyonuna katılır
• Yapılan hareketlerin kompleks olması ve planlama
gerektirmesi halinde hem suplementer alan hem M1
istemli harekette rol oynar (ör. sesli sayı sayma)
17
Motor Sistem
• Kortikal ve subkortikal gri cevher alanları
• Bazı inen traktuslar (kortikospinal, kortikobulber,
rubrospinal, retikülospinal, tektospinal, vestibulospinal)
• Spinal kord gri cevheri (ön boynuz)
• Efferent sinirler
• Serebellum
• Bazal ganglionlar
18
Kortikospinal yol
• 3 ana inen yolu kapsar:
• Lateral kortikospinal traktus
• Anterior (ventral) kortikospinal traktus
• Kortikobulbar traktus
• Kortikospinal traktus
• Kontralateral tarafta istemli hr lerin
kontrolü (parmakların ince kontrolü,
distal ekstremite fleksör kasların
hassas, ince ayrıntılı hr)
• Kortikobulbar (Kortikonüklear) traktus
• Beyinsapı motor nukleusların kontrolü
• Motor korteksten trigeminal, fasiyal ve
hipoglossal çekirdeklerdeki motor
nöronlara gelen liflerden oluşur
19
Rubrospinal traktus
• Rubrospinal yol bir
ekstrapiramidal yol olmakla
birlikte; fonksiyonu farklıdır,
piramidal sisteme benzer
• Rubrospinal lifler, lateral
sisteme aittir ve fleksör
kasları innerve eder
• Üst ekstremite distal kasların
ince motor kontrolü
• İstemli aktivite ile ilişkili
20
Ekstrapiramidal sistem
• Motor kontrole katkıda
bulunan ve doğrudan
Kortikospinal–piramidal
sistemin elemanı olmayan,
beyin ve beyin sapının
tamamına denir
• Aksiyal ve proksimal kasları
denetler
• Postür ve pozisyonları
oluşturur
• Vücudun yerçekimine karşı
durmasını sağlar
• Amaca uygun, otomatik
hareketleri yaptırır
21
Üst motor nöron
• Uyarıyı, istemli hareket
için serebral korteksten
alt motor nöronlara iletir
• Üst motor nöron, alt
motor nöron üstünde
direkt / indirekt
supranükleer kontrol
sağlar
• Üst motor nöron
– kortikospinal traktus
nöronları
– beyin sapı nöronlarını da
kapsar
22
Üst motor nöron hasarı
• İlk olarak kaslarda zayıflık ve hipotoni
• Sonra spastisite, hipertoni (pasif hr karşı artan direnç),
hiperaktif gerilme r, anormal plantar ekstensör r (Patolojik
hiperrefleksi, patolojik r. ler)
• İnce hareketlerde beceriksizlik, yavaşlık, sertlik
• Kuvvetsizlik:
• Üst ekst. ekstansörleri, alt ekst. fleksörleri daha çok etkilenir
(vestibulospinal ve retikülospinal traktusların beyinsapı
kontrolünün disinhibisyonu)
• Psödobulber Palsi
23
Alt motor nöron
•
•
•
•
Alt motor nöronlar, beyin sapı ve spinal kordda
Motor aksonları, iskelet kası liflerini direkt innerve eder
Ön boynuz hücreleri de denir
Nükleuslar halinde organize olurlar
– Distal kasları innerve edenler dorsal ön boynuzda
– Proksimal kasları innerve edenler ventral ön boynuzda
yerleşir
•
•
•
•
•
•
Hasarında:
Flasid paralizi, Hipotoni, Kuvvetsizlik
Kas atrofisi
Hiporefleksi
Fasikülasyon
Kas krampları
24
Amyotrofik lateral skleroz (ALS)
• Motor nöron hastalığı
• Kas zayıflığı ve paralizinin nedeni; motor ünite hasarı
• MS α-motor nöronlarında ve bu nöronları innerve
eden kortikal motor nöronlarda dejenerasyon mg
• Amerika’da motor nöron hastalığı
• “Lou Gehrig Hastalığı”
25
Postür şekli
• Bilinci kapalı
hastalarda, gövdenin
spontan / ağrılı
uyarana cevap olarak
ortaya çıkan postürü,
MSS lezyonlarının
yeri hk. da bilgi verir:
• Dekortikasyon
• Deserebrasyon
• Flask
•
•
Tam gevşek, hiç tonus
olmayan postür
Vestibuler nukleuslardan
aşağıdaki lezyonlarda
26
Brown-Séquard sendromu
• MS’in yarı kesisi
• Lezyon seviyesinin altında, aynı tarafta:
– Bir ÜMN arazına bağlı, istemli ve otomatik hr de kayıp
– Proprioseptif ve vibrasyon duyusunda kayıp
• Lezyon seviyesinin altında, karşı tarafta:
– Ağrı ve ısı duyusunda kayıp
• Dorsal ve dorsolateral kolonlarla taşınan kinestetik ve durum
duyuları, titreşim, hassas lokalizasyon, 2 nokta ayırımı vb. aynı
tarafta, kesi seviyesinin altında bütün dermatomlarda kaybolur
• Hassas, hafif dokunma kesi tarafında bozulur
– Bu kolondaki lifler, bulbusa kadar çaprazlaşmaz
• Kaba dokunma, kısmen karşı spinotalamik yolla da iletildiğinden
sağlam kalır
27
Bazal ganglionlar
28
Bazal ganglionlar
• Ekstrapiramidal sistemle birlikte, öğrenilmiş hareketin
bilinçaltı düzeyde, otomatik yerine getirilmesinde motor
kortekse yardımcı olur
• İstemli motor hr, önce korteksin duyusal assosiasyon
alanlarında “düşünce” şeklinde ortaya çıkar
• Bazal ganglionların kaudat nukleusunda ve serebellar
lateral hemisferlerde hareketin planı yapılır
• Modifiye uyarılar, motor kortekse ve beyin sapına geri
döner
• Motor korteks inen yollarla, hareket emrini medulla
spinalise yollar
• Bazal g. lar, düşünceyi motor eyleme çevirir
29
Bazal ganglionlar
• Bazal g. lar, kortikospinal sistemle birlikte, motor aktivitenin
kompleks modellerini oluşturur
– Yazı yazmak vb.
• Serebellumdan farklı olarak BG, Medulla Spinalisten girdi almaz,
bütün uyarıları beyin korteksinden alır
• BG, motor kontroldeki rollerine ek olarak, duyusal ve bilişsel
süreçlerde de rol oynar
30
31
Putamen döngüsünde ortaya çıkan lezyonlar
• Korea
• Putamen lezyonlarında ortaya çıkar
• El, kol ve yüzde, bazen vücudun diğer bölgelerinde “kore
dansına benzer” anormal hr.
• Atetozis
• Globus pallidus lezyonlarında görülür
• Ellerin yazı yazar tarzda sürekli fleks, ekstans. yapması ile
karakterize
• Yüz ve dilde de bu istemsiz kasılmalar görülebilir
• Ballismus
• Subtalamik nukleus lezyonlarında
• Lezyon tek taraflı ise, karşı tarafta bozukluk olur; Hemiballismus
• Ekstremitelerin ani, geniş açılı, fırlatma tarzında hr.
• En dramatik, hasta için en ızdırap verici tabloyu oluşturur
32
Nukleus Kaudatus devresi
• Düşüncenin, otomatik motor eyleme
dönüşmesini sağlar
– Ör. kişi aslanla karşılaştığında, duyusal korteks
olayı algılar ve kaudat döngü, kişinin otomatik olarak
koşmasına veya bir ağaca tırmanmasına yol açar
• Bazal g. lar, somatik duyusal alanlarla birlikte,
vücudun bütün parçalarının çevresel ve uzaysal
konumlarının algılanmasında da rol oynar
– Ör. Sağ parietal kortekste, kaudat nukleus ile birlikte
lezyon olursa, hasta sol gözü ile şekillerin sol
tarafını algılayamaz, ihmal edebilir (Neglect
sendromu, unilateral inattention)
33
Wilson hastalığı (hepatolentiküler dejenerasyon)
• BG’nin oksijen kullanma kapasitesi yüksektir
– Beyinde iskemi ve anoksi durumunda, ilk hasar görecek
bölgelerden
• Substantia nigra ve lokus sereleusun bakır içeriği zengin
• Bakır metabol. genetik, otozomal resesif bozukluk
– kanda Cu bağlayıcı protein “seruloplazmin” azlığı ile
bebeklerde Cu intoksikasyonları ve ileri derecede BG
harabiyetleri olur
34
Huntington Hastalığı
• 11-34 CAG tekrarı
normaldir
• 11-34 glutamin aa
kodlar
• CAG > 34, fazla
glutamin beyinde
agregat, hücre
ölümü
• CAG tekrarı >40
Hastalık gelişir
Kore
Psikiyatrik rahatsızlıklar
Demans
35
Parkinson hastalığı
• Substansiya Nigra pars
kompakta dejenerasyonu
• PH rijiditesi, hemiplejideki
(dekortikasyon rijiditesi =
spastisite) rijiditeden farklı;
sadece antigravite kaslarını
değil; hem agonist hem de
antagonist kasları tutan kurşun
boru tarzında rijidite
• Bazen ekstremite bükülmeye
çalışıldığında rijidite “dişli çark”
tarzında yer yer kesintiye uğrar
• Akinezi, Bradikinezi, İstirahat
tremoru, Rijidite
36
Serebellum
Dendrites projecting
into the gray matter
of the cerebellum
Cell body of Purkinje cell
Axons of Purkinje cells
projec;ng into the white
ma=er of the cerebellum
Purkinje cells
Superior colliculus
LM ´ 120
Aqueduct of midbrain
Mamillary
body
Inferior colliculus
Anterior lobe
Pons
Cerebellar
peduncles
Superior
Middle
Inferior
Medulla oblongata
Cerebellar
cortex
Anterior lobe
Arbor vitae
Arbor
vitae
Cerebellar
nucleus
Mesencephalon
Cerebellar cortex
Pons
Posterior lobe
Fourth
ventricle
Choroid plexus of
the fourth ventricle
Medulla
oblongata
Cerebellar
nucleus
Posterior
lobe
Flocculonodular lobe
Flocculonodular lobe
Sagittal view of the cerebellum showing the arrangement of gray matter
and white matter. Purkinje cells are seen in the photomicrograph; these
large neurons are found in the cerebellar cortex.
37
Serebellum
• Motor hareketleri yaptıran beyin yapılarından, hareketlerin
programı ve yapılışı ile ilgili motor
• MS’den proprioseptif ve beyin sapı çekirdeklerinden (görsel,
işitsel, vestibuler) duyusal bilgileri alır
• Motor hr. başladıktan sonra, hareketin plana uygunluğunu kontrol
eder; motor kortekse gerekli düzeltici impulsları gönderir
• Beyin sapında inen motor yollara da lifler gönderir
• Bir hareketten diğerine geçişte, motor aktivitelerin zamanlamasını
ve şiddetini ayarlar
• Hareket devam ederken, sonraki ardışık hr planlamasını yapar
• Kas yükü değiştiğinde, kasılma şiddetinin kontrolü
• Koşma, daktilo yazma, piyano çalma, konuşma vb çok hızlı ve
öğrenilmiş motor aktivitelerde kısa devre oluşturur
– Hareket hızlı ve koordineli yapılır
38
Serebellum 3 fonksiyonel bölgeye ayrılır
• 1. Vestibuloserebellum
• Vestibüler çekirdeklerle
bağlantılı
• Denge ve vestibulo-oküler
refleksle (VOR) ilgili
• Dinamik dengenin korunması;
hızlı hareketler yapılırken
dengeyi düzenler
• Harabiyetinde; Statik denge
bozulmaz, hareketin
doğrultusu hızla değiştiğinde
denge kaybı olur, ataksi
• Serebellum uvulası, statik
dengeden sorumlu
39
Serebellum 3 fonksiyonel bölgeye ayrılır
• 2. Spinoserebellum
• Yapılması planlanan hareketle, yapılan hareketi
karşılaştırır
• Motor korteks ve nukleus ruberden yapılması istenen
ardışık hareketin planı bilgisini alır, motor plan
• Periferden, kas ve tendonlardan proprioseptif duyular
alır
• MS ile bağlantılı
• Düzeltici çıkış sinyallerini talamus ile motor kortekse,
rubrospinal yola, kortikospinal yola katılır
• Hasarında proprioseptif duyusu bozulur, dismetri, ataksi
40
Serebellum 3 fonksiyonel bölgeye ayrılır
• 3. Serebroserebellum
• Kompleks ardışık motor hareket paternlerinin
– Hareket gerçekleşmeden saniyenin onda biri
kadar önce planlanması (hareketin motor
hayalinin oluşturulması)
– sıralanması ve
– bu hareketlerin zamanlanması
• Hasarında; dizartri, dismetri, intensiyonel tremor ve
disdiadokokinezi
41
Serebellumun afferentleri (Inputs)
• Vermis
• Somatoduyu ve kinestetik bilgiye ait spinal korddan input alır
(ekstremite pozisyonu hk intrinsik bilgi)
• Hasarında, postural ayarlamada güçlük (serebellar ataksi)
• Intermediate Zon
• Kırmızı nukleus ve spinal korddan somatoduyu bilgisini alır
• Hasarında; rijidite & ekstremiteleri hr ettirmede zorluk
• Lateral Zon
• Pons aracılıklı, motor ve ilgili korteksten input alır
• Dentat nukleusa projekte olur, primer ve premotor kortekse geri yansır
• Hasarı
– Serebellar ataksi
– Koordinasyon eksikliği: asinerji
– Hipotoni
– Hareket zamanlamasında bozukluk
42
43
Serebellumun
efferentleri
• 4 derin nukleus
• Nukleus Dentatus,
fastigium, globosus,
emboliformis
• Globosus + emboliformis
= interpositus (ara
çekirdek)
• Serebellumun bütün
efferent sinyalleri, derin
nukleuslardan çıkar
44
Serebellumun efferentleri
• Fastigial nukleus
• Vermis bölgesinin nukleusu
• Fastigiumdan motor kortekse,
vestibular nukleusa & pontin
ve meduller retiküler
formasyona yansır
– Vestibulospinal &
Retikulospinal yollar (beyin
sapı medial sistemine)
• Proksimal kasları kontrol edici
lifler gider
Vestibulocerebellum
- vermis
45
Serebellumun
efferentleri
•
•
•
•
•
Nukleus dentatus:
Lateral hemisferlerin
nukleusu
Kontralateral superior
serebellar pedinkülle
kontralateral talamusa,
talamusdan motor
kortekse (primer ve
premotor) yansır
İstemli hr. planlamasını
başlamasını etkiler
Öğrenilmiş istemli hr.
planlamasında, ardı sıra
yapılan hızlı hr. lerin
koordinasyonunda rol
oynar
46
47
Serebellar fonksiyon bozuklukları
• Felce ve duyu kaybına yol açmaz, ancak denge
ve koordinasyonda bozukluklar olur
• Ataksi: Hareketlerin koordinasyonunda bozulma
– Hareketin kompozisyonu bozulur
– Dismetri: İstemli harekette hedef aşılır veya kısa
kalır
– Disdiadokokinezi: Ardışık hareketler yapılamaz
– Holmes’in rebound fenomeni
– Yürüme ataksisi, trunkal ataksi, sendeleme
– Sarhoşvari yürüyüş, Astasia (ayakta duramama)
48
Serebellar fonksiyon bozuklukları
• Dizartri (scanning speech): Konuşma kaslarındaki
koordinasyon bozukluğuna bağlı olarak konuşma
anlaşılamaz
• İntensiyonel tremor: İstemli hareketlerde titreme
• Serebellar nistagmus: Gözler bir objeye tespit
edilince titrek hareketler olur
• Hipotoni: Kaslarda tonus azalması
• Astenia: Halsizlik
• Vertigo: Denge bozukluğu ve dönme hissi
49
Somatik duyu sistemi
50
51
52
53
Somatik duyu
• Meissner c, Merkel, kıl resep,
pacini ve Ruffini sonlanmaları; Aβ
ile 30-70 m/sn
• Serbest sinir uçları; Aδ ile 5-30
m/sn
• Gıdıklanma ve kaşınma
• Bunlara spesifik, mekanoreseptif
serbest sinir sonlanmaları ile
algılanır
• Derinin yüzeyel tabakalarında
• İnce, C tipi miyelinsiz liflerle iletilir
• Sinyaller, kaşınma refleksini
başlatır
54
55
Somatik uyarıları MSS e ileten yollar
• Dorsal kolon-MLS
• Uyarının yüksek derecede lokalizasyonunu ve
derecelendirilmesini gerektiren dokunma duyuları
temas
• Titreşim (vibrasyon)
• Deri üzerindeki hareketleri ileten duyular
• Eklem pozisyon hissi, propriosepsiyon
• Hassas değerlendirme gereken basınç duyuları
56
Somatik uyarıları MSS e ileten yollar
• Anterolateral sistem
• Dokunma sinyalleri, ventrobazal komplekse iletilir
• Dorsal kolon dokunma sinyallerinin de iletildiği aynı
yer
• Buradan birlikte duysal kortekse iletilirler
• Sinyaller, 8-40 m/sn, ince miyelinli liflerle
• Sinyallerin uzaysal lokalizasyonu, derecelendirilmesi
zayıf, ritmik sinyallerin iletimi zayıf
• Ağrı, sıcak, soğuk, kaba dokunma-basınç,
gıdıklanma, kaşınma, cinsel duyular
57
Homunculus
58
Somatik duysal alan I’in fnks kaybı
• Kişi, vücudun farklı bölümlerindeki, farklı duyuları kesin
şekilde lokalize edemez. Kabaca lokalize edebilir
• Vücuda uygulanan hassas basıncı değerlendiremez
• Nesnelerin şekilleri ve biçimleri hakkında karar
veremez. Buna asteregnozi denir
• Nesne görüldüğü halde tanınamaması (Görsel agnozi)
• Seslerin veya kelimelerin (işitsel agnozi)
• Renklerin (renk agnozisi)
• Bir ekstremitenin yerinin ve pozisyonunun (pozisyon
agnozisi) ayırt edilememesi şeklinde de olabilir
59
Somatik duysal assosiasyon alanı
• Brodmanın 5, 7 alanı
• Somatik duysal alana
gelen bilgileri deşifre
etmek için birleştirmede
rolü
• Somatik assosiasyon
alanı tek taraflı
çıkarılırsa
– kişi vücudun karşı
tarafında karmaşık
nesneleri, şekilleri
dokunarak tanıma
yeteneğini kaybeder
– Kişi karşı tarafta
vücudun bir yarısını
algılayamaz.
Amorfosentez denir
60
2 Nokta ayrımı
• Vücudun değişik bölgelerinde farklılık gösterir
• Dokunma reseptörlerinin en yoğun olduğu yerlerde
küçüktür
61
62
Ağrı iletimi
• Hızlı ağrı
• MSS’ye ince miyelinli (2-5 µm
çaplı), 12-30 m/sn hızlı Aδ (A
delta) lifleriyle taşınır
• Ağrı hissi 0.1 sn de ort çıkar
• Aδ hızlı ağrı lifleri
nörotransmitteri
– Glutamat ve aspartat
• Hızlı ağrı iletimi, yerini C lifleri
ile yavaş iletiye bırakır
63
Ağrı iletimi
• Yavaş kronik ağrı
• MSS’e düşük hızda (0.5-2 m/sn), ince miyelinsiz
C tipi liflerle (0.4-1.2 µm çaplı) taşınır
• Ağrı hissi 1 sn de ort çıkar. Dakikalar, saatler
hatta günlerce devam edebilir
• İnflamasyon, iskemi, spazm gibi etmenlerle
oluşur
• C tipi ağrı sinirlerinin nörotransmitteri
– P maddesi (substance P)
64
Yansıyan ağrı
65
K
66
Ağrı mediatörleri
• Orta derecede ağrı, glutamat salınımını tetikler
• Güçlü ağrı, glutamat ve substance P’nin salınımını
tetikler
– Substance P, ağrı şiddetini arttırır
– Morfin ve opiatlar, bu nörotransmitterleri bloke
ederek ağrıyı bloklar
• Kronik ağrı nörotransmitteri
– P maddesi yavaş serbestlenir, dk ca etkili
67
Ağrı yolları
• Ağrı lifleri, talamusun ventral posterolateral
nukleuslarında (VPL) (3. nöron) sinaps yapar
– diğer somatik duyu yollarının da sinaps yaptığı yer
• dorsal kolon medial lemniskal yol
• Trigeminal sinirle taşınan yüze ait ağrı duyusu,
talamusun ventral-posteromedial nukleusunda
(VPM) sinaps yapar
• Talamik VPL ve VPM nukleusları: ventrobazal
nukleuslar
• 4. nöronlar, somatik duysal korteks (SI ve SII)
68
Paleospinotalamik yol
• Kronik ağrı liflerinin 9/10’u beyin sapına uğrar,
talamusa uğramadan 3 bölgeye projekte olur
• 1. Medulla, pons ve mezensefalonun retiküler
çekirdekleri (Retiküler aktivatör sistem RAS) Beyni
uyanık tutan, alarma geçiren sistem
– Beyin ağrıyı değerlendirir, çare arar
• 2. Kronik ağrı lifleri
• Mezensefalonun sup ve inf kollikul derininde tektal
alanlara (lamina tekti) ve aquaductus sylvi etrafındaki
periaquaduktal gri cevhere de uğrar
• Bu bölgeler, ağrı hissinin oluştuğu yerler
69
Paleospinotalamik yol
• 3. Sylvius yarığı
çevresinde, periakuaduktal
gri bölgede:
• Uzun süreli ağrılı uyaranlar,
anterior singulat girus
(gyrus cinguli) ve insular
korteksi uyarır
• Singulat girus, ağrının
emosyonel komponentini
oluşturur
– ızdırap duyusu
70
Kapı kontrol mekanizması
• Kortiko-fugal lifler, periventriküler alanlar ve
periaquaduktal gri cevherdeki endorfin ve enkefalin
salgılayan nöronlardan orjin alır
• Bu nöronların aksonları; pontin tegmentumunda,
raphe magnus da bulunan serotonerjik nöronları
uyarır
• Serotonerjik aksonlar; MS, substantia gelatinosadaki
GABAerjik nöronları uyarır
• Aynı kortikofugal yolların, dorsal kolumna, substantia
gelatinosada bulunan enkefalinerjik nöronlarla
presinaptik ağrı lifleri üzerine inhibisyon yaptığı
düşünülmektedir
71
72
Kapı kontrol mekanizması
73
Termal duyular
• Soğuk reseptörleri
– Aδ miyelinli (20 m/sn) ve C lifi sonlanmaları
• Sıcak reseptörleri
– Çıplak sinir uçları, C lifleri (0.4-2 m/sn) üzerinde
• Sıcaklık resept. nin aktifleşmesi için gereken eşik
değer 30 oC, ateşleme hızı 46 oC ye kadar yükselir
• 45 oC de sıcak-ağrı reseptörleri, sıcak ile
uyarılmaya başlar
74
Normal deri sıcaklığı: T = 30-32 °C
Termal duyular:
1. Soğuk (T < 15 °C)
2. Serin (T > 15 °C ve < 30 °C)
3. Ilık (T > 35 °C ve < 45 °C)
4. Sıcak (T > 45 °C)
75
Termal duyular
• Orta derecede soğuk için reseptörler
– Soğuğa ve mentole duyarlı reseptör 1 (CRM-1) (Cold
menthol-sensitive receptor 1)
• Ilıklık duyusu
– ATP P2X reseptörü
• Zarar verici yüksek ısıya
– 2 tip vaniloid reseptörü (VR1 ve VRL-1)
– VR1 (TRPV1): Kapsaisine duyarlı, ~43°C üstü zarar
verici sıcaklıklara cevap verir
– VRL-1 (TRPV2): Kapsaisine duyarsız, ~53°C üstü
sıcaklıklara cevap verir. Ağrı doğurur. Aδ
terminallerinde sentezlenir
76
TRP receptors
Garlic,
radishes,
mustard oil
Menthol
Camphor
TRP = Transient receptor potential
Capsaicin
77
Download