MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT
TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
TELEKOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARI
Fakulteti 414-20 guruh talabasi
Kommutatsiya va marshrutizatsiya fanidan
Laboratoriya ishi
Bajardi:Rahmatulloyev Dilshodbek
Tekshirdi: Xasanov Orifjon
Toshkent 2023
1– LABORATORIYA ISHI
ARP VA ICMP PROTOKOLLARINING ISHLASH TAMOYILLARINI
TADQIQ QILISH
Ishdan maqsad: Tarmoqda qo‘llaniluvchi ARP va ICMP protokollarining
vazifalari va ishlash tamoyilini tadqiq qilish bo‘yicha amaliy ko‘nikmaga ega
bo‘lish.
Nazariy ma’lumotlar
ARP (Address Resolution Protocol) – manzilni aniqlash protokoli bo‘lib, RFC
826 tavsiyanomasi bo‘yicha 1982 yilda ishlab chiqilgan. ARP protokoli keng
eshittirishli (broadcast) jo‘natmalari asosida IP-manzili va unga tegishli fizik manzil
o‘rtasida dinamik ravishda translyatsiya qilish usulini ta’minlaydi. ARP protokoli
OSI modelining tarmoq pog‘onasida qo‘llanilib, bir nechta kirish tarmoqlarida
muhim vazifalarni bajaradi.
Ethernet tarmog‘ida ma’lumot manbai va qabul qiluvchisini aniqlash uchun
IP va MAC manzillaridan foydalaniladi. Shuning uchun bir kompyuterdan
ikkinchisiga tarmoq orqali yuborilgan ma’lumot tarkibida uzatuvchining IP va
MAC-manzillari hamda qabul qiluvchining IP va MAC -manzillari mavjud bo‘ladi
(1.1-rasm). ARP protokol IP va MAC manzillar o‘rtasida hech qanday bog‘liqlik
bo‘lmaganligi sababli, ushbu ikkita manzil o‘rtasidagi aloqani ta’minlash uchun
xizmat qiladi.
1.1- rasm. IP va MAC –manzillar o‘rtasida bog‘lanish
ICMP (Internet Control Message Protocol- boshqarish xabarlari bilan
almashish protokoli) - Internet tarmog‘ida xabarlarni nazorat qilish protokoli
bo‘lib, foydalanuvchining paketlarini uzatishda to‘xtab qolish vaziyatlarida aloqani
tiklashni ta’minlaydigan TCP/IP stekining to‘rtta tayanch protokollaridan biri.
ICMP protokoli marshrutizator qurilmadan kelgan bironta IP paketini
uzatishda duch kelgan xatolar to‘g‘risida xabar berishiga imkon beradi. Shuni aytish
kerakki, ICMP protokoli – bu xatolar to‘g‘risida xabar beruvchi, lekin xatolarni
tuzatuvchi protokol emas.
Oxirgi qurilmada xato boshqa takrorlanmasligi uchun ayrim xarakatlar
qo‘llanilishi
mumkin,
lekin
bu
xarakatlar
ICMP
protokoli
tomonidan
belgilanmagan. ICMP protokolining har bir xabari tarmoq bo‘yicha IP paket ichida
uzatiladi.
Topshiriq
Har-bir talaba jurnaldagi raqami bo`yicha variantni tanlang va shu variant
bo’yicha ARP va ICMP protokollarini jadvalini tuzing.
14-variant:
PC1-Router0 qurilmalari o`rtasida ARP so`rov
D мас
Sмас
DIP
SIP
FFFF
AAA
192.168.1.1
192.168.1.2
PC1-Router0 qurilmalari o`rtasida ARP javob
D мас
AAA
Sмас
Router0 f
DIP
SIP
192.168.1.2
192.168.1.1
0/0
PC1-Router0 qurilmalari o`rtasida ICMP so`rov
D мас
Router0
Sмас
DIP
SIP
AAA
192.168.8.2
192.168.1.2
f 0/0
Router0-Router1 qurilmalari o`rtasida ARP so`rov
D мас
FFFF
Sмас
Router0
DIP
SIP
192.168.8.1
192.168.1.1
f/0/1
Router0-Router1 qurilmalari o`rtasida ARP javob
D мас
Sмас
Router0 Router1
f/0/1
DIP
SIP
192.168.1.1
192.168.8.1
f/0/0
Router0-Router1 qurilmalari o`rtasida ICMP so`rov
D мас
Sмас
Router1 Router0
f/0/0
DIP
SIP
192.168.8.2
192.168.1.2
f/0/1
Shu tariqa qolgan routerlarga ham shunday jadval tuziladi.
2-LABORATORIYA ISHI
L2 KOMMUTATOR QURILMALARIDA MAC- MANZIL JADVALINING
ISHLASH PRINSIPINI TADQIQ QILISH
Ishdan maqsad: Ma’lumot uzatish tarmoqlarida qo‘llaniluvchi kommutator
qurilmalarining MAC-manzil jadvalining ishlash tamoyilini tadqiq qilish.
Qisqacha nazariy ma’lumotlar
MAC (Media Access Control) – fizik manzil bo‘lib, ma’lumot uzatish
tarmog‘i qurulmasi har bir tarmoq interfeysiga beriladigan noyob identifikatordan
iborat (2.1-rasm).
2.1-rasm. Tarmoq adapterining MAC manzili
MAC-manzil IEEE (Institute of Electrical and Electronics Engineers)
standarti bo‘yicha 4 qismdan iborat bo‘lib, umumiy uzunligi 48 bitdan tashkil topgan
(2.2-rasm). Katta 24 ta bit IEEE tomonidan berilgan qurilma ishlab
chiqaruvchisining identifikatori hisoblanadi. Bunda faqat kichik 22 ta razryad (bit)
hamda 2 ta katta bit maxsus vazifaga ega:
-
birinchi bit, qaysi kadr – yakka (0), guruhli (1) manzil uchun kadr
mo‘ljallanganligini bildiradi;
-
ikkinchi bit MAC-manzil global (0) yoki lokal (1) boshqarilishini
ko‘rsatadi.
2.2-rasm. MAC-manzil tuzilishi
Topshiriq:
Switch va hub uchun mac table tuzishni o’rganish.
HUBda mac table bo’maydi .
Yuqoridagi 2 ta switch uchun mac table tuzilgan . MAC table tuzganda har bitta
portiga qaysi kompyuter mac adresi mos kelishini yossak bo’ldi .
3– LABORATORIYA ISHI
TARMOQDA IPV6 MANZILLASHNI TADQIQ QILISH.
Ishdan
maqsad:
Ma’lumot
uzatish
tarmoqlarida
IPv6
manzillash
tamoyillarini tadqiq qilish.
Nazariy ma’lumotlar
IP (Internet Protocol) tarmoq bo‘ylab ma’lumot uzatishga javob beradigan
TCP/IP barcha stekning asosiy protokoli hisoblanadi. TCP/IP modelining tarmoq
pogonasida asosan 2 xil IP protokoli mavjud: IPv4, IPv6.
IPv4 (angl. Internet Protocol version 4) 1981-yilda ishlab chiqarilgan. IPv4 –
bu IP protokolning (Internet Protocol) to‘rtinchi versiyasi bo‘lib, hozirgi kunda
Internet tarmog‘ining asosini tashkil qiladi.
IPv6: 1990 –IETF internetni loyihalash bilan shug‘ullanuvchi guruh
IP
protokolining yangi versiyasi ustida ishlay boshladi. 1998 – IPv6 RFC 2460 sifatida
qabul qilindi.
IPv6 da 128 bit ishlatiladi.
X – 4 ta 16 lik belgi yoki 16 ta ikkilik raqam ishlatiladi
IPv4/IPv6 special addresses
Addresess Type
Default Route
Unspecified
Loopback
Multicast
Link-Local
Global Unicast
Unique Local
Documentation
IPv4
0.0.0.0/0
0.0.0.0/32
127.0.0.1/8
224.0.0.0/8
169.254.0.0/16
N/A
10.0.0.0/8
172.16.0.0/12
192.51.0.0/16
192.0.2.0/24
198.51.100.0/24
203.0.113.0/24
IPv6
::/0
::/128
::1/128
ff00::/8
fe80::/10
2000::/3
fc00::/7
2001:db8::/32
IPv4 bilan IPv6 solishtirganda birinchi navbatda quyidagi o‘zgarishlarga
e’tibor berish kerak bo‘ladi:
- Paket sarlavhasi o‘zgartirilgan soddalashtirilgan va kengaytirilgan.
- Paket sarlavhasi 128-bitli manzil maydoniga manzillar klassifikatsiyasi
kiritilgan, ularni ajratish va qayta ishlash soddalashtirilgan;
- Tarmoqdagi magistral marshrutizatsiyada marshrutizatsiya manzillari soni
kamaytirish imkoniyatini beradigan ierarxiya kiritilgan.
- Protokolni joriy qilish orqali IPv4 da qo‘shimcha protokollar yordamida
(ICMP, DHCP, ARP) joriy qilingan imkoniyatlarning bir qismiga ega bo‘linadi;
Har bir punktga alohida to‘xtalib o‘tamiz.
To`liq ko`rinishi
2001:0DB8:0000:1111:0000:0000:0000:0200
Qisqartirilgan ko`rinishi 2001:DB8:0:1111:0:0:0:200
To`liq ko`rinishi
2001:0DB8:0000:A300:ABCD:0000:0000:1234
Qisqartirilgan ko`rinishi 2001:DB8:0:A300:ABCD:0:0:1234
To`liq ko`rinishi
2001:0DB8:000A:1000:0000:0000:0000:0100
Qisqartirilgan ko`rinishi 2001:DB8:A:1000:0:0:0:100
To`liq ko`rinishi
FE80:0000:0000:0000:0123:4567:89AB:CDEF
Qisqartirilgan ko`rinishi FE80:0:0:0:123:4567:89AB:CDEF
To`liq ko`rinishi
FF02:0000:0000:0000:0000:0000:0000:0001
Qisqartirilgan ko`rinishi FF02:0:0:0:0:0:0:1
To`liq ko`rinishi
FF02:0000:0000:0000:0000:0001:FF00:0200
Qisqartirilgan ko`rinishi FF02:0:0:0:0:1:FF00:200
To`liq ko`rinishi
0000:0000:0000: 0000: 0000: 0000: 0000:0001
Qisqartirilgan ko`rinishi 0:0:0:0:0:0:01
To`liq ko`rinishi
0000: 0000: 0000: 0000: 0000: 0000: 0000: 0000
Qisqartirilgan ko`rinishi 0:0:0:0:0:0:0:0
Eng asosiy qoida faqat 4 ta nol birga kelsa qisqaradi.
4– LABORATORIYA ISHI
IPV6 VLAN TARMOQLARI O‘RTASIDA MARSHRUTIZATSIYANI
SOZLASH
Ishdan maqsad: Lokal tarmoqda yaratilgan IPv6 manzillash tizimi asosida
VLAN tarmoqlari o‘rtasida marshrutizatsiyani amalga oshirish va ko`nikmaga ega
bo’lish
Nazariy ma’lumotlar
Tarmoqni samaradorligini oshirish va xavfsizligini ta’minlashda lokal
tarmoqlarda VLAN lar tashkil etiladi. VLAN tarmog‘i lokal tarmoqda qurilmalarni
guruhlaydi. VLAN tarmog‘i doirasidagi qurilmalar guruhi xuddi qurilmalar bitta
o‘tkazgich yordamida ulangandek bo‘ladi. VLAN tarmog‘i fizik emas, mantiqiy
bog‘lanishga asoslangan.
VLAN tarmog‘i administratorga foydalanuvchilarni yoki qurilmalarni qaerda
joylashganligiga bog‘liq bo‘lmagan holda qo‘llanilish sohasi yoki loyihalash guruhi
funksiyasi bo‘yicha segmentatsiyani amalga oshirishga yordam beradi. VLAN dagi
qurilma
xuddi
o‘zining
shaxsiy
tarmog‘iga
ega
bo‘lgandek
bo‘ladi.
Kommutatorning ixtiyoriy porti VLAN ga tegishli bo‘lishi mumkin. Bir adresli
(unicast), ko‘p adresli (multicast) va keng eshittirishli (broadcast) paketlarni uzatish
va qabul qilish faqat o‘sha VLAN doirasida bo‘ladi. Har bir VLAN alohida mantiqiy
tarmoq hisoblanadi. VLAN ga tegishli bo‘lmagan stansiyalar paketlarni jo‘natish
uchun marshrutizatorlar orqali uzatiladi.
VLAN tarmog‘i LAN ning bir nechta segmentlarini qamrab oluvchi mantiqiy
keng eshittirishli domenni yaratadi. Katta keng eshittirishli domenni kichik
tarmoqlarga bo‘lish mmumkin. VLAN tarmoqning samaradorligini oshiradi. bitta
VLAN tarmog‘idagi qurilma Ethernet keng eshittirishli kadr uzatsa, bu kadrni ushbu
VLAN doirasidagi qurilmalarning barchasi qabul qiladi.
Boshqa VLAN dagi
qurilmalar bu kadrni qabul qilmaydi. Har xil foydalanuvchi guruhlarning
qiziqishlarini hisobga olgan holda VLAN tarmog‘i kirish va xavfsizlikni ta’minlash
siyosatini amalga oshiradi:
Xavfsizlik: muhim ma’lumotlarga ega bo‘lgan guruhlarni tarmoqning boshqa
qismlaridan
ajratiladi.
Uning
yordamida
axborotni
maxfiyligini
buzilish
extimolligini kamaytiradi;
Xarajatlarni kamaytirish: o‘tkazish qobiliyatidan samarali foydalanish va
qimmat tarmoq inrastrukturalari yangilanishini arzonligi;
Samaradorlikni oshirish: tarmoqni ikkinchi pog‘onada bir nechta mantiqiy
guruhlarga bo‘lish (keng eshittirishli domen) ortiqcha tarmoq trafigini sonini
kamaytiradi va samaradorlikni oshiradi;
Keng eshittirishli domenlarni kamaytiradi: tarmoqni VLANlarga ajratish
keng eshittirishli domendagi qurilmalar sonini kamaytiradi.
Axborot texnologiyalari bo‘limining samaradorligini oshirish: VLAN
tarmog‘i
tarmoqni
boshqarishni
soddalashtiradi.
Yangi
kommutatorni
ekspluatatsiyaga kiritishda ko‘rsatilgan portlarda kerakli qoida va jarayonlarni
amalga oshiradi. Axborot texnologiyalari mutaxassislari VLAN ga tegishli nom
bilan tarmoqni funksiyasini tezda aniqlashadi.
Ilova
va
loyihalarni
boshqarishni
soddaligi:
VLAN
tarmog‘i
foydalanuvchilar va tarmoq qurilmalarining tarmoqni geografik talabi yoki ishlashi
bo‘yicha moslashtirishi uchun birlashtiradi. Amaliy pog‘onada ishlashni va
loyihalashni boshqarish funksiyalarni aeratilganligi hisobiga sodda tuzilgan.
Masalan bunday amaliy topshiriqqa – o‘qituvchilarni elektron ta’lim olish uchun
ilovalarni ishlab chiqish platformasi kiradi.
Ishni bajarish tartibi
1. Tarmoqni tuzing va qurilmalarning bazaviy ko`rsatkichlarini sozlang
Laboratoriya ishida IPv6 manzillash tizimi asosida tarmoq topologiyasini tuzing
4.1- rasm. VLAN tarmoq asosida tuzilgan tarmoq tuzilishi
1.1. Topologiyaga mos ravishda tarmoqqa kabellarni ulang
1.2. Initsializatsiyani bajaring va marshrutizatorni va kommutatorlarni ishga
tushiring.
1.3.
R1 marshrutizator uchun bazaviy ko`rsatkichlarni sozlang
– qurilmaning nomini kiriting
– shifrlangan parol sifatida imtiyoz rejimida class deb kiriting
– konsol va VTY virtal terminal uchun cisco deb kiriting va aktivlashtiring
– fa0/0 va fa0/1 interfeyslarda manzillashni kiriting va ikkala interfeysni
yoqing
1.4.
S1 va S2 kommutatorlarning bazaviy ko`rsatkichlarini sozlang
– qurilmaning nomini kiriting
– shifrlangan parol sifatida imtiyoz rejimida class deb kiriting
– konsol va VTY virtal terminal uchun cisco deb kiriting va aktivlashtiring
1.5.
PC kompyuterlarda bazaviy ko`rsatkichlarni sozlang
PC kompyuterlarda va qurilmalarda IPv6 manzil va shlyuzlarni sozlang
(4.2 - rasm).
4.2 – rasm. PC kompyuterlarda IPv6 manzilini sozlash oynasi
2. Kommutatorni VLANlarga va trank aloqasiga sozlang
Laboratoriya ishining ikkinchi qismida VLAN tarmog‘i va trank kanallari
uchun kommutatorni sozlaysiz.
2.1. S1 kommutatorda VLAN tarmog‘ini sozlang.
– S1 kommutatorda VLAN 10 tarmog‘ini yarating;
– VLAN 20, VLAN 30 tarmoqlarini yarating;
– f0/5 interfeysini trank port qiling;
– f0/1 – f0/3 interfeyslarni mos ravishda VLAN 10, VLAN 20, VLAN 30
tarmoqlariga biriktirib, kirish portlari qilib belgilang.
2.2. S2 kommutatorda VLAN tarmog‘ini sozlang.
– S2 kommutatorda VLAN 40 tarmog‘ini yarating;
– VLAN 50 tarmog‘ini yarating;
– f0/3 interfeysini trank port qiling;
– f0/1 va f0/2 interfeyslarni mos ravishda VLAN 40, VLAN 50
tarmoqlariga biriktirib, kirish portlari qilib belgilang.
3.
Trank aloqalarni, VLAN tarmoqlarni, marshrutizatsiya va
ulanishlarni tekshiring
3.1. R1 marshrutizatorda marshrutizatsiya jadvalini tekshiring
– R1
marshrutizatorda
show
ip
route
buyrug‘ini
bajaring.
R1
marshrutizatorda qanday marshrutlar ko‘rsatilgan?
– S1 va S2 kommutatorlarda show interface trunk buyrug‘ini bering. F0/1
porti ikkala kommutatorda trank port qilinganmi?
– S1 va S2 kommutatorlarda show vlan brief buyrug‘ini bering. VLAN 10,
20, 30, 40, 50 tarmoqlari aktivligini va VLAN larga mos keluvchi portlar
o‘rnatilganligini tekshiring. Nima sababdan F0/1 port hech qaysi aktiv VLAN larga
tegishli emas?
– VLAN 10 dagi PC 0 dan VLAN 50 dagi PC 4 ga exo – so‘rov jo‘nating.
Agar VLAN marshrutizatsiya to‘g‘ri ishlayotgan bo‘lsa, 10.10.10.0 va 10.10.50.0
tarmoqlari o‘rtasida exo – so‘rov muvoffaqiyatli bo‘lishi kerak.
– hamma qurilmalar o‘rtasida ulanish borligini tekshiring. Qurilmalar
o‘rtasida exo – so‘rov muvoffaqiyatli bo‘lishi kerak. Agar exo – so‘rov jo‘natilmasa,
tarmoqni nosozligini bartaraf qiling.
Ilova A. Sozlash buyruqlari
Router>enable
Router(config-if)#exit
Router#configure terminal
Router(config)# interface
Router(config)#ipv6 unicast-routing
FastEthernet 0/0.30
Router(config)#interface
Router(config-subif)#encapsulation
FastEthernet0/0
dot1Q 30
Router(config-if)#no shutdown
Router(config-subif)#ipv6 enable
Router(config-if)#exit
Router(config-subif)#ipv6 address
Router(config)# interface
A:B:C:D::30:1/120
FastEthernet 0/0.10
Router(config-if)#exit
Router(config-subif)#encapsulation
Router(config)# interface
dot1Q 10
FastEthernet 0/1
Router(config-subif)#ipv6 enable
Router(config-if)#no shutdown
Router(config-subif)#ipv6 address
Router(config-if)#exit
A:B:C:D::10:1/120
Router(config)# interface
Router(config-if)#exit
FastEthernet 0/1.40
Router(config-subif)# interface
Router(config-subif)#encapsulation
FastEthernet 0/0.20
dot1Q 40
Router(config-subif)#encapsulation
Router(config-subif)#ipv6 enable
dot1Q 20
Router(config-subif)#ipv6 address
Router(config-subif)#ipv6 enable
A:B:C:D::40:1/120
Router(config-subif)#ipv6 address
Router(config-if)#exit
A:B:C:D::20:1/120
Router(config-subif)# interface
Router(config-subif)#ipv6 enable
FastEthernet 0/1.50
Router(config-subif)#ipv6 address
Router(config-subif)#encapsulation
A:B:C:D::50:1/120
dot1Q 50
Router(config-subif)#end
Kommutator 0
Switch(config-if)#switchport mode
Switch>enable
access
Switch#configure terminal
Switch(config-if)#switchport access
Switch(config)#vlan 10
vlan 30
Switch(config-vlan)#exit
Switch(config)# interface
Switch(config)#vlan 20
FastEthernet 0/5
Switch(config-vlan)#exit
Switch(config-if)#switchport mode
Switch(config)#vlan 30
trunk
Switch(config-vlan)#exit
Kommutator S1
Switch(config)# interface
Switch>enable
FastEthernet 0/1
Switch#configure terminal
Switch(config-if)#switchport mode
Switch(config)#vlan 40
access
Switch(config-vlan)#exit
Switch(config-if)#switchport access
Switch(config)#vlan 50
vlan 10
Switch(config-vlan)#exit
Switch(config)# interface
Switch(config)# interface
FastEthernet 0/2
FastEthernet 0/4
Switch(config-if)#switchport mode
Switch(config-if)#switchport mode
access
access
Switch(config-if)#switchport access
Switch(config-if)#switchport access
vlan 20
vlan 40
Switch(config)# interface
Switch(config-if)# interface
FastEthernet 0/3
FastEthernet 0/2
Switch(config-if)#switchport mode
access
Switch(config-if)#switchport access
vlan 50
Switch(config-if)# interface
FastEthernet 0/1
Switch(config-if)#switchport mode
trunk
Topshiriqni bajarish:
Switchni sozlash:
Routerni sozlash:
Laptop1dan Laptop2ga xabar muvafaqiyatli yuborildi.
5– LABORATORIYA ISHI
IPv6
MANZILLASH
TIZIMIDA
DHCPv6,
DNS
SERVIS
KONFIGURATSIYALARINI SOZLASH
Ishdan maqsad: IPv6 manzillash tizimi asosida DHCPv6, DNS
servis
konfiguratsiyalarini sozlashni amalga oshirish va ko`nikmaga ega bo’lish
Nazariy ma’lumotlar
IPv6 manzillarini belgilash usullari
• Statik belgilash
• Stateless Address Autoconfiguration (SLAAC RFC 4862)
• Manzillarni avtomatik belgilash
• Stateful DHCPv6 (RFC 3315)
• DHCPv6 ga IPv6 manzillari va boshqa parametrlarni tayinlash imkonini beradi
• DHCPv6-PD (RFC 3633)
• DHCPv6 ga router/CPE qurilmasiga quyi tarmoqlarni belgilash imkonini beradi
• Stateless DHCPv6 (RFC 3736)
• Manzil tayinlash uchun SLAAC va parametrlar uchun DHCPv6
Stateless Address Autoconfiguration (RFC 4862)
SLAAC “plug and play” tamoyili asosida manzillarni sozlash uchun
ishlatiladi
Stateful DHCPv6
• RA xabarida manzilni olish tartibini tavsiflovchi bayroqlar mavjud (A, M va O
bitlari)
Stateless DHCPv6
• RA xabarida manzilni olish tartibini tavsiflovchi bayroqlar mavjud (A, M va O
bitlari)
Topshiriq:
1. Tarmoqni tuzing va qurilmalarning bazaviy ko`rsatkichlarini sozlang
Laboratoriya ishida IPv6 manzillash tizimi asosida tarmoq topologiyasini tuzing
IPv6 manzillash tizimi asosidagi tarmoq topologiyasi
DNS SERVER
DHCPv6 client
6– LABORATORIYA ISHI
IPv4 MANZILLASH TIZIMIDAN IPv6 MANZILIGA O‘TISHDA 6to4
TUNNEL, NAT-PT KONFIGURATSIYALARINI SOZLASH
Ishdan maqsad: IPv4 manzillash tizimidan IPv6 manziliga o‘tishda 6to4
tunnel, NAT-PT konfiguratsiyalarini sozlashva ko`nikmaga ega bo’lish
Nazariy ma’lumotlar
1992 yildan boshlab IPv6 (RFC-2460) protokol ishlab chiqishga kirishildi. Usha
vaqtda manzil oraligidagi muammoni xal etish uchun ishlab chiqilgan edi. Manzil
oralig’ini IPv6 da tarqatish (Internet Assigned Numbers Authority – internetdagi
standart raqamlar komissiyasi (RFC-1881) hal etildi va bu regional vakillarga ega
bo‘lib ular o‘z soxalarida IP manzillar berish bilan shug‘ullanadilar.
IPv4 yoki IPv6 qurilmalar orqali qurilgan tunneldan trafik yuborish, hamda
tarmoq manzillarini ikki xil versiyaga o‘girish usuli asosida qator texnologiyalar
yaratildi. Ular quyidagilar:

Double NAT

NAT-PT

NAT 64

DS-Lite

DS-Lite A+P

6to4

IPV6 Rapid Deployment

6PE/6VPE
Double NAT (6.1-rasm) texnologiyasi IPv4 manzillar makonini tugatilishini
“kechiktirish” imkonini beradi. Mazmuni translyatsiya qilish texnologiyasining ikki
marta qo‘llanilishi.
6.1-rasm. Double NAT texnologik yechimi
Birinchi marta foydalanuvchining xususiy manzilini boshqa xususiy manzilga
translyatsiya qilinadi. Undan so‘ng ikkinchi marta Internet manziliga translyatsiya
qilinadi. Bu usul IPv4 adres diapazonini kamayishini kechiktiradi, lekin IPv6
adreslariga o‘tqizmaydi.
NAT 64 (6.2-rasm) texnologiyasi, Double NAT texnlogiyasi kabi funksiyani
bajarib, asosiy farqi DNS 64 funksiyasi borligina talab chiladi. Hamda
IPv4
texnologiyasidagi NAT-PT ni o‘rnini bosadi.
6.2-rasm. NAT 64 texnologiyasi
6to4 texnologiyasida (6.3-rasm) IPv4 da IPv6 o‘tishning eng yengil usuli bo‘lib,
Xizmatlar provayderi tomonidan xech qanday o‘zgartirish kiritishi xojati yo‘q. Yagona
sharti, IPv4 manzillari xususiy bulishi kerak. Ushbu texnologiyadan foydalanish uchun
6to4 relay deb nomlanuvchi qurilmadan foydalaniladi. Bu qurilmalar mijozlarning IPv4
dan IPv6-paketlarini deinkapsuliruyut qiladi.
6.3-rasm. 6to4 texnologiyasida
Topshiriq:
Laboratoriya ishida IPv6 manzillash tizimi asosida tarmoq topologiyasini tuzing
IPv4 manzillash tizimidan IPv6 manziliga o‘tishda 6to4 tunnel texnologiyasi
IPv4 manzillash tizimidan IPv6 manziliga o‘tishda NAT-PT texnologiyasi
8 – LABORATORIYA ISHI
IPv6 TEXNOLOGIYASI ASOSIDA STATIK MARSHRUTIZATSIYANI
SOZLASH
Ishdan maqsad: Ma’lumot uzatish tarmoqlarida IPv6 texnologiyasi asosida
statik marshrutizatsiya tamoyillarini amalga oshirish va ko`nikmaga ega bo’lish
Tarmoq topologiyasi uchun adreslar jadvali
Qurilm
a
Interface
IPv6 Address / Prefix Length
Default Gateway
R0
R1
R2
Laptop0
gi0/0
ABCD:1234:5678::11:2/126
N/A
gi0/1
ABCD:1234:5678::12:1/126
N/A
gi0/1
ABCD:1234:5678::11:1/126
N/A
gi0/0
ABCD:1234:5678::10:1/120
N/A
gi0/1
ABCD:1234:5678::20:1/120
N/A
gi0/0
ABCD:1234:5678::12:2/126
N/A
NIC
ABCD:1234:5678::10:14/120
ABCD:1234:5678::10:1
/120
Laptop1
NIC
ABCD:1234:5678::20:14/120
ABCD:1234:5678::20:1
/120
Nazariy ma’lumotlar
Statik marshrutizatsiya hozirgi kunda maxsus maqsadlarda qo‘llanilmoqda.
Statik va dinamik marshrutizatsiya ko‘pincha birgalikda ishlatiladi.
Statik marshrutizatsiya quyidagi vaziyatlarda ishlatiladi:
– kelgusida kengaytirish kutilmaydigan kichik tarmoqlarda, marshrutizatsiya
jadvalini qulay sozlash uchun;
– berk tarmoqni marshrutizatsiyasini ta’minlash uchun (berk tarmoq boshqa
uzoqdagi tarmoqlar to‘g‘risida ma’lumotga ega bo‘lmagan);
– bitta marshrutni doimiy ishlatishda (marshrutizatsiya jadvalidagi boshqa
marshrutlarga to‘g‘ri kelmaydigan ixtiyoriy tarmoqqa yo‘lni ko‘rsatish uchun).
Statik marshrutizatsiya kichik tarmoqda ishlashda qiyinchiliklarga olib
kelmaydi. Statik marshrutlar yangilanish to‘g‘risidagi xabarlarni jo‘natmaydi va katta
hisoblash resurslarini talab qilmaydi.
Statik marshrutizatsiyani kamchiliklari:
– statik marshrutizatsiyani katta tarmoqlarda ishlatish qiyinchiliklarga olib
keladi;
– statik marshrutlarni boshqarishni sozlash ko‘p vaqt talab qiladi;
– kanalda uzulish bo‘lganda statik marshrut trafikni qayta marshrutlashni
amalga oshirmaydi.
IPv6 static qurilgan tarmoq
Statik ip berish