Тема: «Психосоматика психологияның бағыты ретінде.
Психосоматикалық аурулар»
Презентацияны дайындағандар
Л.Н.Гумилев атындағы ЕҰУ
студенттері:
- Мендешев Бауыржан,
- Абдуманапов Нұрбақыт,
- Айдосұлы Диас,
- Қадырханов Аслан,
- Бақытжан Ерқұлан.
Астана қаласы, 2023 жыл
Презентацияның қысқаша жоспары:
1.
2.
3.
4.
Психосоматиканың медициналық психологияның бағыты
ретінде анықтамасы. Психосоматиканың зерттеу пәні;
Психосоматиканың тарихы. Психосоматиканың негізгі
зерттеу концепциялары;
Психосоматикалық аурулар. Психосоматикалық
аурулардың түрлері;
Психосоматикалық аурулардың статистикасы.
Психосоматиканың медициналық психологияның
бағыты ретінде анықтамасы
Психосоматика (грек тілінен.
"психо" — жан, "сома" —
дене) -соматикалық (дене)
ауруларының пайда болуына,
өтуіне, нәтижесіне
психологиялық факторлардың
әсерін зерттейтін
медициналық (клиникалық)
психологияның бағыты.
Психосоматиканың зерттеу пәні
Психосоматиканы ғылым ретінде зерттеу пәні соматикалық, яғни дене
ауруларының пайда болуы мен өтуінің психологиялық факторларын
анықтау болып табылады. Психосоматикалық медицина өкілдерінің
бағалауы бойынша, ХХІ ғасырдағы кездесетін аурулардың жартысына
жуығы психогендік сипаттқа ие, яғни аурулардың пайда болу алғышарты
психикалық болады. Психикалық факторлар кейбір ауруларды қоздырып
қана қоймайды, сонымен қатар көптеген аурулардың өтуіне әсер етеді.
Соңдықтан қазіргі жаһандану мен глобализация ғасырында
психосоматикалық ауруларды зерттеу және алдын алу заманауи
психологияның өте маңызды мәселесі болып табылады.
Психосоматиканың пайда болу тарихы. Психосоматиканы зерттеудің
негізгі концепциялары
I. Антикалық философия
Психологиялық факторлардың адамның соматикалық
денсаулығына ісер ету идеясы Антикалық философияда
Гиппократ пен Аристотелдің жұмыстарында кездеседі.
Ол туралы Платон өзінің “Хармид” сокртаикалық
диалогында жазған. Платон соматикалық аурулардың
негізгі пайда болу себебі бұл психологиялық факторлар
деп ойлаған. Соңдықтан адамның денесін емдеу үшін
алдымен жанды емдеу керек деп жазған.
II. Неміс психология мектебі
Психосоматика туралы
адғашқы идеялар ежелгі
Антика философиясында пайда
болса да, “психосоматика”
термины ғылыми ортада лағаш
рет неміс психиатры,
Лейпицигтік университетің
кафедре меңгерушісі Иоганн
Христиан Август Хайнрот
1818 жылы қолданды.
Психосоматиканың пайда болу тарихы. Психосоматиканы зерттеудің
негізгі концепциялары
Психосоматиканың клиникалық психологияның бағыты ретінде зерттеудің бірнеше
концепциялары бар. Келесі кестеді солардың бірнешесі сипатталған:
Концепция
Негізін қалаушылар, өкілдері
Сипаттамасы, негізгі идеялары
Клиникалық-эмпирикалық
бағыт
Уильям Ослер, Конечный Р., Боухал М.
Психосоматиканың клиникалықэмпирикалық зерттеу бағытында
соматикалық көріністердің
психогенді факторлары мен
керісінше, психикалық симптомдарға
соматикалық факторлардың әсерін
қарастырады.
Классикалық психоанализ
(Неміс психология мектебі)
Зигмунд Фрейд, Карл Юнг, Альфред
Адлер
Классикалық психоанализде
психосоматикаға тұлғаның қорғау
механизмдері, бейсаналықты түстер
арқылы зерттеу, басылған эмоциялар
туралы жаңа идеялар қосты.
Эмоция жетіспеушілгі
(Алекситимия)
Стрессогенді бағыт
Алекситимия - өз жағдайын түсінудегі,
жеткізудегі, ауызша сипаттаудағы
қиындықтар. Алекситимия өте
спецификалық күй. Алекситимия бар
адамдар өзінің және қоршаған
адамдардың эмоцияларын дұрыс
идетификациялауға, түсінуге сау
адамдарғы қарағанда қиындық
тудырады. Сонымен бірге алекситимия
бар адамдар өзінің
психофизиологиялық реакцияларын
дұрыс анықтамай, түсінбеуі мүмкін.
Психосматикалық аурулардың пайда
болуы алекситимия бар адамдарда өте
жиі кездеседі.
Ганс Селье, Феликс Залманович Меерсон
Психосоматиканың зерттеудің
стрессогенді факторы психосматикалық
аурудардың пайда болуында стресстің
әсерін зерттейді.
Әртүрлі тәжірбиелік-психологиялық,
физиологиялық, биохимиялық және
цитологиялық зерттеулердің нәтижесі
бойынша адамның басынан кешекен
стресс оның психосоматикалық
аурулардың пайда болцының
ықтималдығын арттырады деп санайды.
Психосоматикалық аурулар. Психосоматикалық аурулардың
түрлері
Психосоматикалық ауруларды үш үлкен топқа бөлуге болады:
конверсионды симтомдар, функционалды симтомдар, психосоматоздар.
Конверсионды симптомдар:
Адам бейсаналық түрде объективті түрде жоқ ауру белгілерін көрсете
бастайды. Бұл көбінесе невротикалық қақтығыс әлеуметтік жанжалды
шешу әрекеті ретінде симптомдарды көрсету түрінде қайталама
соматикалық жауап алған кезде байқалады. Конверсиялық көріністер
ерікті моторика мен сезім мүшелеріне әсер етеді (мысалы, истерикалық
паралич, парестезия ("қаздың жорғалауы"), психогендік соқырлық пен
саңырау, психогендік құсу, ауырсыну құбылыстары).
Функицоналды симтомдар:
Бұл жеке органдардың немесе жүйелердің функционалды бұзылуы.
Органдарда қандай да бір патофизиологиялық өзгерістер табылмайды.
Науқаста жүрек-қантамыр жүйесіне, асқазан-ішек жолына, қозғалу
жүйесіне, тыныс алу мүшелеріне және несеп-жыныс жүйесіне әсер етуі
мүмкін белгісіз шағымдардың түрлі-түсті көрінісі бар (мысалы,
парестезия, жүрек аймағындағы ыңғайсыздық, нейроциркуляторлық
дистония, асқазанның функционалдық бұзылыстары, әртүрлі генездің
пароксизмальды жүрек жұмысының бұзылуы және т. б.). Мұның бәрі
ішкі мазасыздықпен, депрессиялық көріністермен, қорқыныш
белгілерімен, ұйқының бұзылуымен, зейіннің төмендеуімен және
психикалық шаршаумен бірге жүреді.
Тар мағынада психосоматикалық аурулар. Олардың негізінде органдардағы өзгерістер мен патологиялық
бұзылулармен бірге жүретін негативті тәжірибеге алғашқы дене реакциясы жатыр. Тиісті бейімділік зардап
шеккен органды немесе жүйені таңдауға әсер етуі мүмкін. Тарихи тұрғыдан бұл топқа классикалық
психосоматикалық аурулар —
•
•
•
•
•
•
бронх астмасы;
ойық жаралы колит;
гипертензия;
нейродермит;
ревматоидты артрит;
асқазан язввасы және он ішектің язвасы жарасы;
Қазіргі уақытта бұл ауруларға
•
•
•
•
жүректің ишемиялық ауруы;
психосоматикалық тиреотоксикоз;
2 типті қант диабеті, семіздік;
соматоформды мінез-құлық бұзылыстары қосылған.
Алайда, психосоматоздың себептері ретінде уақытша функционалды асимметриясы бар физиологиялық
жүйелердің функцияларының бұзылуымен бірге жүретін мидың функционалды асимметриясының өзгеру
тұжырымдамасына сүйене отырып, психосоматикалық ауруларға радикулиттер, мигрень, тітіркенген ішек
синдромы, өт қабының дискинезиясы, созылмалы панкреатит, витилиго, псориазды қосуды ұсынылған.
Психосоматикалық аурулардың статистикасы
Психосоматикалық аурудар халық
арасында әсіресе жоғары дамыған
елдерде кең таралған.
Психосоматикалық аурулар халық
арасында 15 - тен 60% - ға дейін
кездеседі, ал емдеу
орталықтарының пациенттерінде
арасында 30-дан 57% - ға дейін.
Статистика көрсеткендей,
медициналық көмек алатын
науқастардың 1/3 бөлігі
психосоматикалық аурулардын
зардап шегеді.
Көпсалалы ауруханалар контингентінің арасында психосоматикалық бұзылулар 53,6% жағдайда
анықталды. Соңғы 25-30 жылда психосоматикалық патологиясы бар науқастар санының күрт өсуі
байқалады. Бұл, ең алдымен, асқазан-ішек жолдарының ауруларына, жүрек-қан тамырлары жүйесіне,
созылмалы спецификалық емес ауруларға және эндокриндік бұзылуларға қатысты айтылған.
Қолданылған әдебиеттер мен электронды ресурстар тізімі
https://ru.wikipedia.org/wiki/Психосоматика#История
https://ru.wikipedia.org/wiki/Психосоматические_заболевания#Основные_концепци
и_психосоматической_медицины
http://www.medpsy.ru/mprj/archiv_global/2010_1_2/nomer/nomer12.php#:~:text=Психо
соматические%20расстройства%20имеют%20высокую%20распространенность,
первично%20страдают%20от%20эмоциональных%20расстройств
https://elar.urfu.ru/bitstream/10995/118866/1/978-5-7996-3485-8_2022.pdf