KORXONANING MARKETING STRATEGIYASI VA UNI ISHLAB CHIQISH
BOSQICHLARI
Safina Nafisa Talgatovna
Andijon Mashinasozlik instituti “Buxgalteriya hisobi va menejment” kafedrasi
katta o„qituvchisi
Abdunazarova Navro’za
Andijon Mashinasozlik instituti, “Iqtisodiyot” fakulteti,
“Menejment” yo‟nalishi 4-bosqich talabasi
Annotatsiya. Ushbu maqolada korxonaning marketing strategiyasi va uning
rivojlanish bosqichlari ko„rib chiqilgan.
МАРКЕТИНГОВАЯ СТРАТЕГИЯ ПРЕДПРИЯТИЯ И ЭТАПЫ ЕЁ
РАЗРАБОТКИ
Сафина Нафиса Талгатовна
Старший преподаватель кафедры «Бухгалтерский учёт и
менеджмент» Андижанского машиностроительного института
Абдуназарова Навруза
Студенка 4 курса направления обучения «Менеджмент»
экономического факультета Андижанского машиностроительного
института
Аннотация. В этой статье описывается маркетинговая стратегия
предприятия и этапы её разработки.
MARKETING STRATEGY OF THE ENTERPRISE AND STAGES OF ITS
DEVELOPMENT
Safina Nafisa Talgatovna
Senior teacher of department of Accounting and management of the Andijan
machine-building institute
Abdunazarova Navruza
The 4th year student of the direction of direction "Management"
of the Faculty of Economics of the Andijan Machine-Building Institute
Annotation. This article describes the marketing strategy of the enterprise and
the stages of its development.
43
Kalit so‘zlar: marketing, marketing strategiyasi, globallashuv davri, bozor
tadqiqotlari, korxonaning ichki va tashqi muhiti, marketing strategiyasini ishlab
chiqish bosqichlari.
Ключевые слова: маркетинг, маркетинговая стратегия, эпоха
глобализации, исследование рынка, внутренняя и внешняя среда
предприятия, этапы разработки маркетинговой стратегии.
Keywords: marketing, marketing strategy, era of globalization, market
research, internal and external environment of an enterprise, stages of developing
a marketing strategy.
Ma’lumki, doimiy o’zgaruvchan atrof-muhit omillari korxonaga nisbatan
tajavvuzkor bo’lib, bu sharoitlariga qarshi turishning asosiy vositasi sifatida
korxonaning yaxshi ishlab chiqilgan marketing strategiyasi hisoblanadi. Ushbu
maqsadga erishish uchun korxonalarda strategik marketingning nazariy asoslarini
tizimlashtirish, uning strategiyasini taklif qilishi kerak.
Hozirga globallashuv davrida, birinchi navbatda, strategik menejment va
marketing kabi to’laqonli boshqaruv mexanizmlari mavjud bo’lmagan sharoitlarda
kompaniyalar zarar ko’radi. Strategik rejalashtirish masalalarida boshqaruvning
tizimli xatolari globallashuv ta’sirini ko’paytirishi va korxonaning hayot aylanishini
qisqartirishi mumkin. O’zgaruvchan iqtisodiy sharoitlarga qarshilik ko’rsatishning
asosiy vositasi korxonalar uchun yaxshi ishlab chiqilgan marketing strategiyasidir.
Marketing strategiyasi kompaniyaning umumiy strategiyasining elementlaridan
biridir. U iste’molchilar, raqobatchilar va sotish bozoriga nisbatan bozordagi
faoliyatning asosiy yo’nalishlarini belgilaydi. Kompaniyaning marketing strategiyasi
uning bozordagi mavqeiga, bozordagi o’zgarishlarni tahlil qilishga, raqobat holatini
tahlil qilishga, bozordagi o’zgarishlar prognozlariga, kompaniyaning o’zi
maqsadlariga va resurslarning cheklanganligiga bog’liq.
To’g’ri ishlab chiqilgan marketing strategiyasi boshqaruv qarorlarini qabul
qilishga ta’sir qiluvchi noaniqlik va atrof-muhitning o’zgaruvchanligining salbiy
ta’sirini minimallashtirishi mumkin va kompaniyani ishlab chiqarish va umuman
kompaniya faoliyatidagi zarur ichki o’zgarishlarga tayyorlashga imkon beradi.
Tashkilotning har qanday korxonasi faoliyatining natijasi maqsadlar qanchalik
to’g’ri va to’g’ri qo’yilganligiga, ularga erishish uchun vazifalar qo’yilganiga bog’liq.
Shu sababli, tashkilot rahbariyati iste’molchilarning xohish-istaklari sohasida
tadqiqotlar olib borish uchun uning holati, mavjud va mumkin bo’lgan eng yaqin
raqobatchilar haqida eng to’liq va ishonchli g’oyaga ega bo’lishi kerak. Bu
44
omillarning barchasi kompaniya menejerlariga raqobatbardoshlikni yaratish va
ishlab chiqarish rentabelligini oshirish imkonini beradi. Kompaniya o’z oldiga
qo’yilgan vazifalarni hal qilishi va natijada o’z foydasini maksimal darajada oshirishi
uchun marketingni rivojlantirish strategiyasini ishlab chiqishi kerak.
Marketing strategiyasi - bu istalgan holatga erishish uchun mavjud
resurslardan eng oqilona foydalanish usullarini tavsiflovchi korxonani rivojlantirish
rejasi.
Korxonaning strategik marketing rejasini ishlab chiqish quyidagi vazifalar
majmuasini hal qilishga qaratilgan [1]:
 korxonaning joriy holatini baholash;
 investitsiyalardan kafolatlangan daromad olish nuqtai nazaridan korxonaning
asosiy maqsadlarini, shuningdek, maksimal darajada aniqlash
 resurslardan oqilona foydalanish;
 korxonani rivojlantirishning maqsad va vazifalariga erishish uchun barcha
resurslarni jalb qilish.
Yuqorida aytilganlarga asoslanib, strategik marketing - bu bozorni har
tomonlama tahlil qilish asosida iste’molchi, ishlab chiqarish va butun jamiyat uchun
qadrli bo’lgan tovarlarni (xizmatlarni) ishlab chiqish va ilgari surishning boshqaruv
tizimi, degan xulosaga kelishimiz mumkin.
Marketing strategiyasi - bu korxona maqsadlariga erishishga qaratilgan asosiy
qarorlar to’plami.
Marketing strategiyasini ishlab chiqish bir nechta bosqichlarda amalga
oshiriladi. Marketingni strategik rejalashtirishni ishlab chiqish bo’yicha harakatlar
ketma-ketligi quyidagicha:
1-bosqich: Tashqi muhitni tahlil qilish. Ushbu bosqichning maqsadi
kompaniyaning ichki imkoniyatlarini hisobga olgan holda tashqi imkoniyatlar va
tahdidlarni aniqlash orqali kompaniyaning uzoq muddatli istiqboldagi pozitsiyasi va
rivojlanish istiqbollarini aniqlashdir. Tashqi muhitni tahlil qilish strategiya ishlab
chiquvchilari potentsial tahdidlar va yangi imkoniyatlarni oldindan bilish uchun
korxonadan tashqaridagi omillarni nazorat qilish vositasi bo’lib xizmat qiladi [3].
Ushbu bosqich tashqi omillarni tahlil qilishni o’z ichiga oladi.
2-bosqich: Korxonaning kuchli va zaif tomonlarini tahlil qilish.
Korxonaning tashqi muhiti omillarini tahlil qilgandan so’ng, rahbariyat korxonaning
ichki kuchli tomonlari bor yoki yo’qligini, paydo bo’lgan imkoniyatlardan foydalana
oladimi yoki yo’qligini va ichki zaif tomonlar tashqi xavflar bilan bog’liq kelajakdagi
45
muammolarni hal qilishni qanday qiyinlashtirishi mumkinligini aniqlaydi. Ushbu
maqsadlar korxonaning kuchli va zaif tomonlarini tahlil qilish yoki ichki tahlildir.
Tashkilotning ichki muhiti korxona ichidagi umumiy muhitning bir qismi bo’lib,
uning faoliyatiga doimiy, bevosita ta’sir ko’rsatadi. Bunday muammolarni aniqlash
uchun boshqaruv so’rovi usuli qo’llaniladi. Ichki muhit alohida jihatlarni o’z ichiga
oladi, ularning har biri korxonaning asosiy jarayonlari va elementlari to’plamini o’z
ichiga oladi. Ularning kompleksdagi holati korxonaning salohiyati va imkoniyatlarini
belgilaydi [3].
Korxonaning ichki va tashqi muhitini tahlil qilish asosida SWOT tahlil amalga
oshiriladi.
SWOT-tahlil metodologiyasi dastlab kuchli va zaif tomonlarni, imkoniyatlar va
tahdidlarni aniqlashni, so’ngra ular o’rtasidagi munosabatlarni o’rnatishni nazarda
tutadi, keyinchalik ular korxona marketing strategiyasini ishlab chiqish uchun
ishlatilishi mumkin.
3-bosqich: Strategiyani to’g’ridan-to’g’ri tanlash. Tashqi xavf va yangi
imkoniyatlarni tahlil qilib, kompaniya rahbariyati marketing strategiyasini tanlashni
boshlashi mumkin.
Uni tanlashda quyidagi asosiy omillarni hisobga olish kerak:
 korxonaning maqsadlari;
 korxonaning moliyaviy resurslari;
 xodimlarning malakasi;
 korxonaning majburiyatlari;
 tashqi muhitga bog’liqlik darajasi; - vaqt omili.
Uchinchi bosqichning asosiy maqsadi - maqsadlarga erishish uchun iloji
boricha ko’proq muqobil strategiyalarni ishlab chiqish. SHundan so’ng, kelajakda
korxonaning eng yuqori samaradorligini ta’minlaydigan strategiya tanlanadi.
Strategiyani tanlash korxonani rivojlantirishning aniq kontseptsiyasiga asoslanishi
va uni shakllantirish imkon qadar aniq va tushunarli bo’lishi kerak.
Xulosa qilib shuni aytishimiz mumkinki, korxonalar ko’p sonli
raqobatchilarga ega rivojlanayotgan bozorda ishlaydi, uning uchun eng yaxshi
tanlov raqobatdosh ustunliklarini amalga oshirishga qaratilgan va bozorning chuqur
kirib borishi va geografik rivojlanishiga qaratilgan kombinatsiyalangan strategiya
bo’ladi. Birinchidan, xudud bozoriga kirish va o’z o’rnini egallash va ishlab chiqarish
quvvatini oshirish orqali davlat bo’ylab yetkazib berish shartnomalarini tuzish orqali
yangi bozorlarga chiqish tavsiya etiladi.
46
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR:
1.
Котлер Ф. Основы маркетинга: перевод с англ. В.Б. Боброва – М.:
Издательство Прогресс, 2009. – 747 с.
2.
Маслова Т.Д. Маркетинг: Учебник для вузов. 3-е изд. перераб. и
доп. – Спб.: Питер, 2019. – 384 с.
3.
Nosirov P., Abdullaeva L., Marketing- bozor iqtisodiyoti asosi, T., 2015;
4.
Jalolov J. J., Marketing, T., 2018;
5.
G’ulomov S. S, Marketing asoslari, 2-nashr. T., 2017.
47