ТошДАУ, Бухгалтерия xисоби ва аудит кафедраси Ўзгалар сенга муҳтожлик сезишсин ва бу қоида сенинг энг биринчи қуролинг бўлсин Балтасар Грасиан (ma’ruza 92 soat) i.f.d., professor R.D.Dusmuratov Tel: (998 712) 260-48-80 (ish) E-mail: radjabali_62@mail.ru 2 R.D.Do’smuratov, I.R.Davletov© ToshDAU Buxgalteriya hisobi va audit kafedrasi 1-mavzu: Auditorlik faoliyatining mohiyati, ahamiyati va vazifalari Ilmdan bir shu’la dilga tushgan on, Shunda bilursankim, ilm bepoyon Abulqosim Firdavsiy Auditning paydo bo’lishi va rivojlanishi Audit va auditorlik faoliyatining mohiyati, maqsadi va vazifalari Auditning turkumlanishi. “Audit” tushunchasi lotincha bo’lib, “Auditing” – aynan tarjimasi “u eshitayapti”, “eshituvchi” degan ma’nolarni bildiradi. Auditor (lotincha «auditor» - tinglovchi, o‘quvchi) – xo‘jalik yurituvchi sub`yektning belgilangan davrdagi moliya-xo‘jalik faoliyatini tekshiruvchi shaxs. Слайд 4 «Qaysi amirga tuyul berilar ekan, uni uch yilgacha oʻz holiga qo‘ysinlar. Uch yil o‘tgandan so‘ng uni tekshirib ko‘rsinlar. Agar mamlakat obod, raiyat rozi ekan, shu holicha qoldirsinlar. Agar ahvol bunga ters bo‘lsa, u viloyatni xolisaga o‘tkazib, uch yilgacha o‘sha yer egasiga haq berilmasin». Темур тузуклари, -Tошкент: Ўзбекистон, 2011. -Б.102. Auditorlik Auditorlikfaoliyatining faoliyatiningrivojlanish rivojlanish bosqichlari bosqichlari Tasdiqlovchi Tasdiqlovchi audit audit Maqsadli Maqsadlisistemali sistemali audit audit Tavakkalchilikka Tavakkalchilikka asoslangan asoslanganudit udit ––bunda bundaasosan asosanhisob hisobregistrlari registrlarivavahujjatlar hujjatlartekshiriladi. tekshiriladi. –– bu bu bosqichda bosqichda muomala(operatsiya)larni muomala(operatsiya)larni nazorat nazorat qilish qilish sistemasini sistemasini kuzatish kuzatish imkoniyati imkoniyatiyaratiladi. yaratiladi. - -Sistemani Sistemaninazorat nazoratqiluvchi qiluvchishaxslr shaxslrtomonidan tomonidanqabul qabulqilingan qilinganboshqaruv boshqaruvqarorlariga qarorlariga baho bahoberiladi. beriladi. Auditorlik tashkiloti – auditorlik faoliyatini amalga oshirish uchun litsenziyaga ega yuridik shaxs. Auditorlik faoliyati deganda auditorlik tashkilotlarining auditorlik tekshiruvlarini o‘tkazish va ushbu qonunning 17-moddasida nazarda tutilgan professional xizmatlar ko‘rsatish borasidagi tadbirkorlik faoliyati tushuniladi. Auditor – auditor malaka sertifikatiga ega bo‘lgan jismoniy shaxsdir. Auditor yordamchisi – auditor malaka sertifikatiga ega bo‘lmagan va auditorlik hisobotida, auditorlik xulosasida, auditorning ekspert xulosasida hamda auditorlik tekshiruvini o‘tkazish bilan bog‘liq bo‘lgan boshqa rasmiy hujjatda imzo chekish huquqiga ega bo‘lmagan tarzda auditorning topshirig‘iga binoan auditorlik tekshiruvida ishtirok etayotgan jismoniy shaxsdir. Auditorlik faoliyati Auditorlik tekshiruvi Auditorlik tashkilotining professional xizmatlari Majburiy audit Buxgalteriya xizmatini yo‘lga qo‘yish, qayta tiklash va yuritish Moliyaviy hisobotni tuzish Tashabbus tarzidagi auditorlik tekshiruvi Nazorat qiluvchi yoki huquqni muhofaza qiluvchi organlarning tashabbusiga ko‘ra o‘tkaziladigan auditorlik tekshiruvi Milliy moliyaviy hisobotni buxgalteriya hisobi xalqaro standartlariga o‘tkazish Xo‘jalik yurituvchi sub`yektlarning moliya-xo‘jalik faoliyatini tahlil qilish Buxgalteriya hisobi, soliq solish, rejalasutirish, menejment va moliyaxo‘jalik faoliyatining boshqa masalalari bo‘yicha konsalting xizmati Auditorlik faoliyati milliy standartlarida ko‘zda tutilgan boshqa professional xizmatlar A U D I T N I N G № Turkumlari 1. Ma’lumotlardan foydalanuvchilaraga ko‘ra 2. Qonunchilik talablariga ko‘ra 3. 4. 5. 6. T U R K U M L A N I SH I Audit ob’ektlari bo‘yicha Tayinlanishiga ko‘ra O‘tkazish vaqtiga ko‘ra Tekshirish tavsifiga ko‘ra Turlari 1. Tashqi audit 2. Ichki audit 1. Majburiy audit 2. Tashabbusga ko‘ra audit 1. Bank auditi 2. Sug‘urta tashkilotlari auditi 3. Birja, investitsion istitut va byudjetdan tashqari fondlar auditi 4. Umumiy audit 5. Davlat auditi 1. Moliyaviy hisobot auditi. 2. Soliq auditi 3. Talablarga muvofiqlik auditi 4. Baho auditi 5. Boshqaruv (ishlab chiqarish) auditi 6. Xo‘jalik faoliyati auditi 7. Maxsus (ekologik, operatsion va b.) auditi 1. Dastlabki auditi 2. Kelishilgan (takrorlanadigan) audit 3. Operativ audit 1. Tasdiqlovchi audit 2. Maqsadga yo‘naltirilgan 3. Riskka asoslangan audit