Bestuurskunde opdracht bestuurlijke kwaliteit van de gemeenteraad Thom Gierman
Inleiding
Wij zijn naar een commissievergadering in de gemeente Amersfoort geweest. De
commissievergadering was van de commissie bestuur. In de commissie worden de besluiten voor in
de raad voorbereidt. Voorstellen van het college aan de raad kunnen eerst naar een commissie
gestuurd worden waarbij de commissie dan advies kan geven aan de raad over het voorstel. Als het
advies van de commissie negatief is dan trekken de wethouders vaak hun voorstel in om politiek
verlies in de raad te voorkomen. Tijdens het observeren van de commissievergadering hebben we
gekeken naar de bestuurlijke kwaliteit van de vergadering. Om de bestuurlijke kwaliteit te bepalen
kun je gebruik maken van de 4 criteria die in het boek ‘openbaar bestuur’ aan bod komen: hoe
democratisch is de commissie, hoe rechtmatig is de commissie, hoe doelmatig/doeltreffend is de
commissie en hoe integer is de commissie? Hier zoemen wij dan vooral in op de democratie en
doelmatigheid/doeltreffendheid. Aan de hand van deze criteria bepalen we de bestuurlijke kwaliteit
van de commissievergadering van de gemeente Amersfoort. Want hoe democratisch, doeltreffend &
doelmatig is een vergadering van de gemeente Amersfoort nou eigenlijk?
Theoretisch kader:
Voor de analyse van de bestuurlijke kwaliteit kun je 4 criteria gebruiken. Democratie,
rechtmatigheid, doeltreffend & doelmatigheid en integriteit. Omdat de integriteit en rechtmatigheid
lastig te beoordelen zijn aan de hand van een vergadering kijken we voornamelijk naar de
democratie en doeltreffend & doelmatigheid. Integriteit is dat de bestuurders niet hun
machtspositie gebruiken voor eigengewin. Dit is moeilijk te beoordelen aan de hand van 1
commissievergadering. De rechtmatigheid is dat iedere publieke bevoegdheid een wettelijke
grondslag heeft en zich aan wetten moet houden. Hoe goed het commissiebestuur zich aan de
wetten hield was ook lastig te beoordelen aan de hand van 1 vergadering.
Maar wanneer kun je een bestuur dan een democratisch bestuur noemen? ‘Een democratie gaat uit
van volkssoevereiniteit. Volgens dat beginsel regeren politici, bestuurders en overheidsorganen in
naam van het volk. Politici en gekozen bestuurders ontlenen hun macht, via verkiezingen, aan de
burgers. Democratisch bestuur betekent dat burgers participeren en inspraak hebben. Dat wil niet
zeggen dat iedere actie- of pressiegroep steeds haar wensen gehonoreerd moet krijgen. Het
veronderstelt wel dat de spelregels voor collectieve besluitvorming de burger mogelijkheden geven
zijn inbreng te leveren’ (openbaar bestuur).
Wanneer is een bestuur doeltreffend en doelmatig? ‘Openbaar bestuur richt zich op
maatschappelijke verschijnselen die in de politiek als probleem worden bestempeld. Openbaar
bestuur is succesvol als de vooraf geformuleerde doelstellingen van het beleid ook daadwerkelijk
worden gehaald. Dit noemen wij doeltreffendheid (effectiviteit). Nauw verwant hiermee is de eis
van doelmatigheid (efficiency). Het aantal problemen in de samenleving is altijd groter dan de totale
hoeveelheid middelen die beschikbaar is om ze op te lossen. Daarom is het van belang dat de
bestuurders met zo min mogelijk middelen de doelen te bereiken’ (openbaar bestuur).
Methoden:
We hebben de commissievergadering bestuur geobserveerd op 26 september in de gemeente
Amersfoort. Tijdens het observeren zijn er aantekeningen gemaakt en aan de hand van de
aantekeningen hebben wij de observaties getoetst aan de criteria die hierboven beschreven zijn.
Analyse:
1. Democratie
Een criterium die je kan gebruiken om de bestuurlijke kwaliteit te meten is dus de democratie. Hoe
democratisch is het commissiebestuur in Amersfoort?
Tijdens het begin van de vergadering kregen burgers/ondernemers de kans om hun mening te geven
over het vuurwerkverbod. Zo was er een inwoner, vertegenwoordiger van belangenorganisatie
tegen het vuurwerkverbod en vuurwerkverkoper. Ze konden hun mening geven over het voorstel
van de gemeente om in Amersfoort bij de komende jaarwisseling een vuurwerkverbod in te voeren.
Hier was dus sprake van burgerinspraak. De inwoner uit de gemeente was een leraar politicologie
van de universiteit Twente en had wat aan te merken op een APV (algemeen plaatselijke
verordening). Het ging over het referendum in de gemeente waarbij minimaal 25% van de stemmen
tegen moest zijn wilde een stemming geldig zijn. De docent vond dat dit anders moest en wilde dat
graag bespreken met de commissieleden. De wethouder gaf aan dat ze graag de expertise wilden
gebruiken van de inwoner. Hier zag je dus dat de burgerinspraak zich omtoverde tot
burgerparticipatie waarbij de burger mee mocht denken over een oplossing. Tijdens de vergadering
werd ook de jongerenraad geïntroduceerd en gaven de commissieleden hun mening over de
jongerenraad. De jongerenraad was net ingesteld en zij gaan de raad binnenkort gevraagd- en
ongevraagd advies geven. De jongerenraad is ook een goed voorbeeld van burgerparticipatie.
Deze vormen van burgerinspraak en burgerparticipatie zijn dus wel degelijk democratisch. Je kan je
wel nog afvragen of de commissie op zichzelf democratisch is. De leden van de commissie worden
namelijk niet direct gekozen door de inwoners en zei hebben dus best veel invloed op de
besluitvorming aangezien de wethouders vaak wel het advies van de commissieleden volgen. De
commissie heeft dus eigenlijk best wel wat macht wat niet gekregen is van de burgers.
2. Doelmatig/doeltreffendheid
Een ander criterium om de bestuurlijke kwaliteit te meten is de doeltreffendheid en/of de
doelmatigheid.
In de plannen van het vuurwerkverbod werd opgemerkt door de stichting van de belangen van de
vuurwerkverkopers dat de gemeente heeft gezegd dat ze het verbod helemaal niet gaan handhaven.
Als dit niet gebeurt dan zegt de vertegenwoordiger van de stichting dat het helemaal niet doelmatig
is omdat als mensen weten dat er niet gecontroleerd wordt zullen ze het verbod zeker negeren. Ook
heeft de gemeente helemaal geen alternatief voor het verbod zoals bijvoorbeeld een vuurwerkshow
in de gemeente. Doordat mensen geen alternatief hebben is de kans nog groter dat de mensen zich
niet zullen houden aan het verbod, volgens de vertegenwoordiger. Door het gebrek aan een
alternatief en een gebrek aan handhaving kan de doelmatigheid van het vuurwerkverbod in gevaar
komen omdat inwoners zich dan minder snel aan het verbod zullen houden.
De jongerenraad kost geen geld en geeft hun mening over ongevraagde en gevraagde onderwerpen.
Hierdoor zal je dus meer deskundigheid en energie kunnen verdelen doordat de jongeren zich ook
kunnen gaan verdiepen in onderwerpen waar de commissies dan minder energie aan hoeven te
geven, die energie kunnen ze dan weer voor een ander onderwerp gebruiken. Een adviesorgaan
zoals de jongerenraad kan de doeltreffendheid dus ten goede komen.
Conclusie
Hoe democratisch en doeltreffend/doelmatig is de commissie bestuur van de gemeente
Amersfoort? Dat was de vraag aan het begin van deze opdracht. De commissie heeft goede vormen
van burgerinspraak en burgerparticipatie. Burgers en inwoners kunnen aan het begin van de
vergadering meedenken en hun mening geven(burgerinspraak) en burgers kunnen ook echt
samenwerken met de commissie, denk hierbij aan de jongerenraad of de docent politicologie die
benaderd werd voor een samenwerking door de wethouder (burgerparticipatie). Ondanks dat de
commissie dus niet rechtstreeks gekozen wordt kun je de commissie dus wel democratisch noemen.
De doelmatigheid is nog wel een vraagteken na deze vergadering. Het niet handhaven en geen
alternatief bieden voor een vuurwerkverbod zet vraagtekens bij de doelmatigheid van het verbod.
De doeltreffendheid wordt door middel van de jongerenraad wel verbeterd. Hierdoor wordt er
expertise toegevoegd aan de raad en commissie waardoor er met minder middelen dus meer doelen
gehaald kunnen worden. De commissievergadering was dus zeker wel democratisch en doeltreffend
te noemen, maar bij de doelmatigheid kun je nog vraagtekens zetten.