Signallarni filtrlash past o`tish filtrlari. • Osiloskopdagi elektr signaliga qaraganingizda, vaqt o'tishi bilan kuchlanishning o'zgarishini ifodalovchi chiziqni ko'rasiz. Har qanday vaqtda signal faqat bitta kuchlanish qiymatiga ega. Osiloskopda siz signalning vaqt domenidagi tasvirini ko'rasiz .Bu signalning chastotali tarkibini to'g'ridan-to'g'ri ochib bermaydi . Vaqtning bir nuqtasi faqat bitta kuchlanish qiymatiga to'g'ri keladigan vaqt domeni amoyishidan farqli o'laroq, chastota domenini ko'rsatish (shuningdek, spektr deb ataladi) bir vaqtning o'zida mavjud bo'lgan turli chastota komponentlarini aniqlash orqali signal haqida ma'lumot uzatadi . Chastota domeni haqida tushuncha • Tasavvur qilaylik, bizda mukammal 5 kHz sinus to'lqinidan iborat audio signal bor. Biz sinus to'lqinning vaqt sohasida qanday ko'rinishini bilamiz, lekin chastotalar sohasida biz 5 kHz chastotali "portlash" dan boshqa hech narsani ko'rmaymiz. Endi audio signalga yuqori chastotali shovqin kiritadigan 500 kHz osilatorni yoqamiz, deylik . Signal filtrlari. Radiotexnika, avtomatika, telemexanika va elektr aloqa qurilmalarida chastota diapazoni keng bo‘lgan signallardan bitta yoki bir nechta chastotali signallarni ajratish kerak bo‘lib qoladi. Bu amallar elektr filtrlar yordamida bajariladi. Bunda o‘tish kengligi deb ataluvchi diapazondagi signallar susaymasligi, tutish kengligi deb ataluvchi diapazondagi signallar esa belgilangan sathgacha susayishi kerak bo‘ladi. Qanday chastotali signallarni o‘tkazishiga qarab filtrlar quydagi turlarga bo`linadi. • Agar filtr bilgilangan chastotadan past chastotali signallarni o`tgazib ,yuqori chastotali signallarni olib tashlasa yoki bostirsa bunday filtr past o`tish filtlari (low pass filtr) deyiladi. • Agar filtr belgilangan chastotadan yuqori chastotali signallarni o`tgazib ,past chastotali signallarni olib tashlasa yoki bostirsa bunday filtr yuqori o`tish filtlari (high pass filtr) deyiladi. Agar filtr belgilangan chastotalar oralig`idagi chastotali signallarni o`tgazib ,belgilangan chastoltalar oralig`idan tashqaridagi signallarni olib tashlasa yoki bostirsa bunday filtr polasali o`tish filtlari deyiladi. va Agar filtr belgilangan chastotalar oralig`idan tashqaridagi chastotali signallarni o`tgazib ,belgilangan chastoltalar oralig`igi signallarni o`tgazmasa yoki bostirsa bunday filtr to`suvchi filtlari deyiladi. Faol va passiv fitrlar. Filtrlarni sxemani amalga oshirish uchun ishlatiladigan komponentlar turlariga ko'ra ham tasniflash mumkin. • Passiv filtrlar rezistorlar, kondansatrlar va induktorlardan foydalanadi; bu komponentlar kuchaytirishni ta'minlashga qodir emas va shuning uchun passiv filtr faqat kirish signalining amplitudasini saqlab qolishi yoki kamaytirishi mumkin filtrlardir. • Faol filtrlar tarkibida faol reaktiv elementlari bo`lgan filtrlar faol filtr signalni filtrlashi kuchaytirishi mumkin, chunki u tranzistor yoki opamp kabi faol komponentni o'z ichiga oladi. Faol va passiv filtrlar sxemalari Faol filtr Passiv filtr RC past o'tish filtri Passiv past o'tish filtrini yaratish uchun biz reaktiv elementni reaktiv element bilan birlashtirishimiz kerak. Boshqacha qilib aytganda, bizga qarshilik va kondansato`r yoki induktordan iborat bo'lgan sxema kerak. Nazariy jihatdan, rezistor-induktor (RL) past o'tkazgichli filtr topologiyasi filtrlash kuchi bo'yicha rezistor-kondansatör (RC) past o'tkazuvchan filtr topologiyasiga teng. Biroq, amalda, rezistor-kondensator versiyasi ancha keng tarqalgan va shuning uchun ushbu tajriba ishi qolgan qismida RC past o'tkazuvchan filtriga e'tibor qaratiladi. Agar rezistor va kondansatör chastotaga bog'liq kuchlanish bo'luvchini tashkil qilishini tushunsak, biz RC past o'tish filtri topologiyasining filtrlash harakatini intuitiv ravishda tahlil qilishimiz mumkin. Kesish chastotasi Filtrning sezilarli darajada zaiflashishiga olib kelmaydigan chastota diapazoni o'tish diapazoni deb ataladi va filtrning sezilarli darajada zaiflashishiga olib keladigan chastota diapazoni to'xtash bandi deb ataladi . RC past o'tish filtri kabi analog filtrlar har doim o'tish diapazonidan to'xtash bandiga asta-sekin o'tadi. Bu shuni anglatadiki, filtr signallarni o'tkazishni to'xtatib, ularni bloklashni boshlaydigan bir chastotani aniqlash mumkin emas. Biroq, muhandislar filtrning chastotali javobini qulay va qisqacha tavsiflash usuliga muhtoj va bu erda kesish chastotasi tushunchasi o'ynaydi . RC filtrining chastotali javob grafigiga qaraganingizda, "kesish chastotasi" atamasi unchalik aniq emasligini sezasiz. Ikki yarmga "kesilgan" signal spektrining tasviri qo'llanilmaydi, ulardan biri saqlanadi, ikkinchisi esa tashlanadi, chunki chastotalar chegara chastotasi ostidagi qiymatlardan yuqoridagi qiymatlarga o'tishi bilan zaiflashuv asta-sekin o'sib boradi.