Uploaded by Shaxobiddin Ikromov

signallarni filtrlash

advertisement
Signallarni filtrlash
past o`tish filtrlari.
• Osiloskopdagi elektr signaliga qaraganingizda, vaqt o'tishi bilan
kuchlanishning o'zgarishini ifodalovchi chiziqni ko'rasiz. Har qanday
vaqtda signal faqat bitta kuchlanish qiymatiga ega. Osiloskopda siz
signalning vaqt domenidagi tasvirini ko'rasiz .Bu signalning chastotali
tarkibini to'g'ridan-to'g'ri ochib bermaydi . Vaqtning bir nuqtasi faqat
bitta kuchlanish qiymatiga to'g'ri keladigan vaqt domeni amoyishidan
farqli o'laroq, chastota domenini ko'rsatish (shuningdek, spektr deb
ataladi) bir vaqtning o'zida mavjud bo'lgan turli chastota
komponentlarini aniqlash orqali signal haqida ma'lumot uzatadi .
Chastota domeni haqida tushuncha
• Tasavvur qilaylik, bizda mukammal 5 kHz sinus to'lqinidan iborat audio
signal bor. Biz sinus to'lqinning vaqt sohasida qanday ko'rinishini
bilamiz, lekin chastotalar sohasida biz 5 kHz chastotali "portlash" dan
boshqa hech narsani ko'rmaymiz. Endi audio signalga yuqori
chastotali shovqin kiritadigan 500 kHz osilatorni yoqamiz, deylik .
Signal filtrlari.
Radiotexnika, avtomatika, telemexanika va elektr aloqa
qurilmalarida chastota diapazoni keng bo‘lgan signallardan bitta yoki bir
nechta chastotali signallarni ajratish kerak bo‘lib qoladi. Bu amallar
elektr filtrlar yordamida bajariladi. Bunda o‘tish kengligi deb ataluvchi
diapazondagi signallar susaymasligi, tutish kengligi deb ataluvchi
diapazondagi signallar esa belgilangan sathgacha susayishi kerak
bo‘ladi.
Qanday chastotali signallarni o‘tkazishiga
qarab filtrlar quydagi turlarga bo`linadi.
• Agar filtr bilgilangan chastotadan past chastotali
signallarni o`tgazib ,yuqori chastotali signallarni
olib tashlasa yoki bostirsa bunday filtr past o`tish
filtlari (low pass filtr) deyiladi.
• Agar filtr belgilangan chastotadan yuqori
chastotali signallarni o`tgazib ,past chastotali
signallarni olib tashlasa yoki bostirsa bunday filtr
yuqori o`tish filtlari (high pass filtr) deyiladi.
Agar filtr belgilangan chastotalar oralig`idagi
chastotali signallarni o`tgazib ,belgilangan
chastoltalar oralig`idan tashqaridagi signallarni
olib tashlasa yoki bostirsa bunday filtr polasali
o`tish filtlari deyiladi.
va
Agar filtr belgilangan chastotalar oralig`idan
tashqaridagi chastotali signallarni o`tgazib
,belgilangan chastoltalar oralig`igi signallarni
o`tgazmasa yoki bostirsa bunday filtr to`suvchi
filtlari deyiladi.
Faol va passiv fitrlar.
Filtrlarni sxemani amalga oshirish uchun ishlatiladigan komponentlar
turlariga ko'ra ham tasniflash mumkin.
• Passiv filtrlar rezistorlar, kondansatrlar va induktorlardan foydalanadi;
bu komponentlar kuchaytirishni ta'minlashga qodir emas va shuning
uchun passiv filtr faqat kirish signalining amplitudasini saqlab qolishi
yoki kamaytirishi mumkin filtrlardir.
• Faol filtrlar tarkibida faol reaktiv elementlari bo`lgan filtrlar faol filtr
signalni filtrlashi kuchaytirishi mumkin, chunki u tranzistor yoki opamp kabi faol komponentni o'z ichiga oladi.
Faol va passiv filtrlar sxemalari
Faol filtr
Passiv filtr
RC past o'tish filtri
Passiv past o'tish filtrini yaratish uchun biz reaktiv elementni reaktiv
element bilan birlashtirishimiz kerak. Boshqacha qilib aytganda, bizga
qarshilik va kondansato`r yoki induktordan iborat bo'lgan sxema kerak.
Nazariy jihatdan, rezistor-induktor (RL) past o'tkazgichli filtr topologiyasi
filtrlash kuchi bo'yicha rezistor-kondansatör (RC) past o'tkazuvchan filtr
topologiyasiga teng. Biroq, amalda, rezistor-kondensator versiyasi ancha
keng tarqalgan va shuning uchun ushbu tajriba ishi
qolgan qismida
RC past o'tkazuvchan filtriga e'tibor qaratiladi.
Agar rezistor va kondansatör chastotaga bog'liq kuchlanish bo'luvchini
tashkil qilishini tushunsak, biz RC past o'tish filtri topologiyasining
filtrlash harakatini intuitiv ravishda tahlil qilishimiz mumkin.
Kesish chastotasi
Filtrning sezilarli darajada zaiflashishiga olib kelmaydigan chastota
diapazoni o'tish diapazoni deb ataladi va filtrning sezilarli darajada
zaiflashishiga olib keladigan chastota diapazoni to'xtash bandi deb
ataladi . RC past o'tish filtri kabi analog filtrlar har doim o'tish
diapazonidan to'xtash bandiga asta-sekin o'tadi. Bu shuni anglatadiki,
filtr signallarni o'tkazishni to'xtatib, ularni bloklashni boshlaydigan bir
chastotani aniqlash mumkin emas. Biroq, muhandislar filtrning
chastotali javobini qulay va qisqacha tavsiflash usuliga muhtoj va bu
erda kesish chastotasi tushunchasi o'ynaydi .
RC filtrining chastotali javob grafigiga qaraganingizda, "kesish
chastotasi" atamasi unchalik aniq emasligini sezasiz. Ikki yarmga
"kesilgan" signal spektrining tasviri qo'llanilmaydi, ulardan biri
saqlanadi, ikkinchisi esa tashlanadi, chunki chastotalar chegara
chastotasi ostidagi qiymatlardan yuqoridagi qiymatlarga o'tishi bilan
zaiflashuv asta-sekin o'sib boradi.
Download