Środki związane z poddaniem sprawcy próbie dr Dagmara Gruszecka Probacja Początki idei probacji Zwykle zauważa się, że geneza probacji wiąże się z praktyką sądów amerykańskich w połowie XIX w., kiedy to zaczęto odchodzić od nierzadko wyjątkowo okrutnych i niehumanitarnych kar (jej źródeł można poszukiwać jednak w angielskim systemie common law jeszcze w 14 w.) wiąże się zarówno z poszukiwaniem w XIX w alternatyw dla kary śmierci, jak i z rodzącą się ideą resocjalizacji. modele probacji: - Angloamerykański - Francusko – belgijski - Norwesko – duńsko – holenderski - Niemiecki (1785 - 1859) Probacja Probacja Probacja a środki probacyjne. Należy odróżnić pojęcie probacji a środków probacyjnych, które obejmują również środki charakteryzujące się poddaniem próbie, choć bez obowiązku zastosowania dozoru. Dla probacji charakterystyczne jest zawsze oddanie pod dozór (A. Marek, [w:] M. Melezini (red.), System Prawa Karnego. t. 6, s. 993–994). Środki probacyjne: warunkowe zawieszenie wykonania kary, warunkowe umorzenie postępowania (A. Zoll, Materialnoprawna problematyka warunkowego umorzenia postępowania karnego, Kraków 1973, s. 21–24, twierdzi jednak, że warunkowe umorzenie postępowania nie jest probacją; Jednak w przypadku zastosowania tej instytucji następuje i stwierdzenie winy sprawcy w wyroku, i pełni ona funkcje indywidualnoprewencyjne). Probacja Środki probacyjne a środki związane z poddaniem sprawcy próbie. Od środków probacyjnych należy odróżnić również pojęcie środków związanych z poddaniem sprawcy próbie. Szerszy charakter Obejmuje wszystkie środki, które mają warunkowy charakter i z których istotą wiąże się okres próby, niezależnie od tego, czy stanowią one bezpośrednią reakcję na przestępstwo, czy też nie. W Kodeksie karym z 1997r. Ustawodawca zastąpił pojęcie probacji (środków probacyjnych) terminem środków związanych z poddaniem sprawcy próbie (art. 66 – 84 [82] kk). Możemy wyróżnić następujące środki związane z poddaniem sprawcy próbie: Warunkowe umorzenie postępowania; Warunkowe zawieszenie wykonania kary; Warunkowe przedterminowe zwolnienie. Środki zw. z poddaniem sprawcy próbie wspólna przesłanka: pozytywna prognoza kryminologiczna weryfikacja prognozy w okresie próby obowiązki probacyjne - art. 72 k.k. możliwość orzeczenia obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w charakterze obowiązku probacyjnego modyfikacja obowiązków probacyjnych (nie dot. obowiązku naprawienia szkody i świadczenia pieniężnego) Za nietrafne natomiast należy uznać umieszczenie w rozdziale VIII przepisów dotyczących skrócenia kary ograniczenia wolności (art. 83 KK), skrócenia wykonywania środka karnego (art. 84 KK). Instytucje te nie mają bowiem żadnych cech, które posiadają środki związane z poddaniem sprawcy próbie Warunkowe umorzenie postępowania Wprowadzone do Kodeksu karnego z 1969r. Polega na odstąpieniu od skazania i wymierzenia kary sprawcy uznanego za winnego popełnienia przestępstwa (ale nie dochodzi do wydania wyroku skazującego) Sprawca, wobec którego zastosowano warunkowe umorzenie postępowania, uważany jest za osobę niekaraną (o ile nie zostanie podjęte warunkowo umorzone postępowanie, w którym zostanie wydany wyrok skazujący) Zawsze fakultatywnie Tylko sąd może orzec warunkowe umorzenie postępowania O warunkowym umorzeniu postępowania orzeka sąd wyrokiem (na posiedzeniu) art. 66 i n. KK Warunkowe umorzenie postępowania Przesłanki: 1. przesłanki związane z czynem sprawcy 2. przesłanki związane z osobą sprawcy 3. przesłanka procesowa 66 § 2. Warunkowego umorzenia nie stosuje się do sprawcy przestępstwa zagrożonego karą przekraczającą 5 lat pozbawienia wolności. Warunkowe umorzenie postępowania Pozytywna prognoza krymionologiczna postawa sprawcy niekaranego za przestępstwo umyślne, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa. za przyjęciem prognozy, że sprawca bez wymierzania kary będzie przestrzegał porządku prawnego, przemawiać będą zwłaszcza takie okoliczności, jak: "prawny charakter sprawcy, należyty poziom moralny, właściwy stosunek do pracy, nieprzebywanie w otoczeniu zdemoralizowanym lub w atmosferze sprzyjającym przestępstwu oraz nienaganny do czasu popełnienia czynu sposób życia. Oceniając postawę sprawcy, należy zwracać uwagę zwłaszcza na jego stosunek do popełnionego czynu i zachowanie się po popełnieniu przestępstwa (…). Istotne znaczenie przy stosowaniu instytucji warunkowego umorzenia postępowania powinna mieć skrucha sprawcy okazana w toku postępowania, zwłaszcza jeżeli przybrała ona czynną postać naprawienia przez sprawcę szkody wyrządzonej przestępstwem" (uchw. SN z 29.1.1971 r., VI KZP 26/69, OSNKW 1971, Nr 3, poz. 33). Warunkowe umorzenie postępowania okres próby: od roku do 3 lat obligatoryjny obowiązek naprawienia szkody w całości lub części (a w miarę możliwości również obowiązek zadośćuczynienia za doznaną krzywdę) zamiast orzeczenie nawiązki wątpliwości interpretacyjne fakultatywnie: zakaz prowadzenia pojazdów o roku do 2 lat, świadczenie pieniężne, obowiązki z art. określone w art. 72 § 1 pkt 1–3, 5–6b, 7a lub 7b fakultatywnie - dozór Warunkowe umorzenie postępowania • Sąd, umarzając warunkowo postępowanie karne, może także nałożyć na sprawcę obowiązki obejmujące: 1) informowanie sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby; 2) przeproszenie pokrzywdzonego; 3) wykonywanie ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby; 4) powstrzymanie się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających; 5) poddanie się terapii uzależnień); 6) poddanie się terapii, w szczególności psychoterapii lub psychoedukacji; 7) uczestnictwo w oddziaływaniach korekcyjno-edukacyjnych; 8) powstrzymanie się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób lub zbliżania się do pokrzywdzonego lub innych osób; 9) opuszczenie lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym. • Wskazane obowiązki mają charakter fakultatywny • mogą zostać nałożone przez sąd w wyroku przy określeniu czasu i sposobu ich wykonywania po uprzednim wysłuchaniu sprawcy (art. 67 § 4 w zw. z art. 74 § 1 KK, art. 342 § 2 KPK). • mogą być zmieniane, rozszerzane, ustanawiane albo też sprawca może być od ich wykonania zwolniony przez sąd, pod warunkiem że przemawiają za tym względy wychowawcze. • Sąd może również oddać sprawcę pod dozór, mimo że pierwotnie nie był on orzeczony, jak również może zwolnić od orzeczonego wcześniej dozoru (art. 74 § 2 w zw. z art. 67 § 4 KK). Warunkowe umorzenie postępowania Art. 68 [Podjęcie postępowania] Warunkowo umorzonego postępowania nie można podjąć później niż w ciągu 6 miesięcy od zakończenia okresu próby Obligatoryjnie § 1. Sąd podejmuje postępowanie karne, jeżeli sprawca w okresie próby popełnił przestępstwo umyślne, za które został prawomocnie skazany. popełnienie przestępstwa w okresie próby przestępstwo umyślne prawomocne skazanie za to przestępstwo Fakultatywnie § 2. Sąd może podjąć postępowanie karne, jeżeli sprawca w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności gdy popełnił inne niż określone w § 1 przestępstwo, jeżeli uchyla się od dozoru, wykonania nałożonego obowiązku lub orzeczonego środka karnego, środka kompensacyjnego lub przepadku albo nie wykonuje zawartej z pokrzywdzonym ugody. Warunkowe umorzenie postępowania Art. 68 [Podjęcie postępowania] Obligatoryjne względne (chyba że przemawiają przeciwko temu szczególne względy) sprawca w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności gdy popełnił inne niż określone w § 1 przestępstwo, jeżeli uchyla się od dozoru, wykonania nałożonego obowiązku lub orzeczonego środka karnego, środka kompensacyjnego lub przepadku nie wykonuje zawartej z pokrzywdzonym ugody Zostało mu już udzielone pisemne upomnienie przez sądowego kuratora zawodowego Fakultatywnie - § 3. Sąd może podjąć postępowanie karne, jeżeli sprawca po wydaniu orzeczenia o warunkowym umorzeniu postępowania, lecz przed jego uprawomocnieniem się, rażąco narusza porządek prawny, a w szczególności gdy w tym czasie popełnił przestępstwo. Warunkowe zawieszenie wykonania kary Art. 69 KK I. Istota warunkowego zawieszenia wykonania kary Polega na wstrzymaniu wykonania orzeczonej kary (grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności) na okres próby i jest orzekany wyłączenie przez sądy II. Przesłanki warunkowego zawieszenia wykonania kary skazanie na karę pozbawienia wolności w wymiarze nieprzekraczającym roku jeżeli sprawca w czasie popełnienia przestępstwa nie był skazany na karę pozbawienia wolności pozytywna prognoza (jest to wystarczające dla osiągnięcia wobec niego celów kary, a w szczególności zapobieżenia powrotowi do przestępstwa) III. Ograniczenia w zastosowaniu warunkowego zawieszenia wykonania kary § 4. Wobec sprawcy występku o charakterze chuligańskim oraz sprawcy przestępstwa określonego w art. 178a § 4 sąd WZWK stosowane jedynie w szczególnie uzasadnionych wypadkach Warunkowe zawieszenie wykonania kary Szczególne regulacje zawieszenia wykonania kary I. Szczególną odmianę warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności określono w art. 60 § 3–5 KK Umożliwia ono zastosowanie tego środka probacyjnego w stosunku do kary pozbawienia wolności orzeczonej w granicach do 5 lat. Sytuacja ta dotyczy osoby, która, nie korzystając ze statusu świadka koronnego, współpracuje z organami ścigania i ujawnia informacje dotyczące osób uczestniczących w popełnieniu przestępstwa oraz okoliczności nieznanych dotychczas organowi ścigania odnoszących się do poważnego przestępstwa. II. Kolejnym wyjątkowym przypadkiem zastosowania warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności jest odroczenie jej wykonania zgodnie z art. 152 KKW wymierzona kara nie była wyższa niż rok. Warunkowe zawieszenie wykonania kary Probacyjne Postaci warunkowego zawieszenia wykonania kary: Proste Zawieszenie wykonania kary następuje na okres próby: od roku do 3 lat (biegnie od uprawomocnienia się wyroku) od roku do 10 lat (art. 60 § 5 KK); w stosunku do sprawcy współdziałającego z innymi osobami w popełnieniu przestępstwa, jeżeli ujawni on wobec organu powołanego do ścigania przestępstw informacje dotyczące osób uczestniczących w popełnieniu przestępstwa oraz istotne okoliczności jego popełnienia (art. 60 § 3 KK), albo sprawcy przestępstwa, który – niezależnie od wyjaśnień złożonych w swojej sprawie – ujawnił przed organem ścigania i przedstawił istotne okoliczności, nieznane dotychczas temu organowi, przestępstwa zagrożonego karą powyżej 5 lat pozbawienia wolności (art. 60 § 4 KK) od 2 do 5 lat: zawieszenia wykonania kary wobec sprawcy młodocianego zawieszenia wykonania kary wobec sprawcy, który popełnił przestępstwo z użyciem przemocy na szkodę osoby wspólnie zamieszkującej Racjonalny wymiar okresu próby Warunkowe zawieszenie wykonania kary Art. 71 Grzywna • § 1. Zawieszając wykonanie kary, sąd może orzec grzywnę, jeżeli jej wymierzenie obok kary pozbawienia wolności na innej podstawie nie jest możliwe. • § 2. W razie zarządzenia wykonania kary grzywna orzeczona na podstawie § 1 nie podlega wykonaniu; kara pozbawienia wolności ulega skróceniu o okres odpowiadający połowie liczby uiszczonych stawek dziennych grzywny z zaokrągleniem w górę do pełnego dnia. Warunkiem zastosowania kary grzywny z art. 71 § 1 KK jest stwierdzenie, że wymierzenie jej na innej podstawie nie jest możliwe. Komentowany przepis ma więc charakter subsydiarny, W razie zarządzenia wykonania kary pozbawienia wolności lub ograniczenia wolności grzywna orzeczona na podstawie art. 71 § 1 kk nie podlega wykonaniu. W sytuacji uiszczenia grzywny wykonanie kary bezwzględnej ulega skróceniu według następujących zasad: 1 dzień kary pozbawienia wolności = 2 stawki dzienne 1 dzień kary ograniczenia wolności = 1 stawka dzienna Z zaokrągleniem do pełnego dnia Warunkowe zawieszenie wykonania kary Charakter obowiązków próby przy warunkowym zawieszeniu wykonania kary • W okresie próby na warunkowo skazanego sąd może nałożyć określone obowiązki, których podstawowy katalog został zawarty w art. 72 KK. • Katalog obowiązków próby przy warunkowym skazaniu nie ma jednak charakteru zamkniętego, • potrzeby prewencyjno-kryminalne • Nie jest m.in. dopuszczalne orzekanie takich obowiązków, które w swojej treści zawierają dolegliwości związane z inną karą lub środkiem • sąd może nałożyć na skazanego jednocześnie kilka obowiązków • mogą być one wykonywane, ale także egzekwowane, wyłącznie w okresie próby Warunkowe zawieszenie wykonania kary • Art. 72 • § 1. Zawieszając wykonanie kary, sąd zobowiązuje, a jeżeli orzeka środek karny, może zobowiązać skazanego do: 1) informowania sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby, 2) przeproszenia pokrzywdzonego, 3) wykonywania ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby, 4) wykonywania pracy zarobkowej, do nauki lub przygotowania się do zawodu, 5) powstrzymania się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających, 6) poddania się terapii uzależnień, 6a) poddania się terapii, w szczególności psychoterapii lub psychoedukacji, 6b) uczestnictwa w oddziaływaniach korekcyjno-edukacyjnych, 7) powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, 7a) powstrzymania się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób lub zbliżania się do pokrzywdzonego lub innych osób, 7b) opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym, 8) innego stosownego postępowania w okresie próby, które może zapobiec popełnieniu ponownie przestępstwa - przy czym orzeka się przynajmniej jeden z obowiązków. § 2. Sąd może orzec świadczenie pieniężne wymienione w art. 39 pkt 7 albo zobowiązać skazanego do naprawienia wyrządzonej przestępstwem szkody w całości albo w części, chyba że orzekł środek kompensacyjny. Warunkowe zawieszenie wykonania kary DOZÓR W okresie próby sąd może również oddać skazanego pod dozór kuratora lub osoby godnej zaufania, stowarzyszenia, instytucji albo organizacji społecznej, do której działalności należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym. Dozór jest obligatoryjny wobec: młodocianego, który popełnił przestępstwo umyślne, recydywisty wielokrotnego, sprawców z art. 65 kk sprawcy przestępstwa popełnionego w związku z zaburzeniami preferencji seksualnych sprawcy, który popełnił przestępstwo z użyciem przemocy na szkodę osoby wspólnie zamieszkującej z nim; osoby uzależnionej od środków odurzających lub psychotropowych, jeżeli dopuściła się przestępstwa pozostającego w związku z ich używaniem (art. 71 ust. 1 NarkU). Orzeczenie dozoru stanowi ważny element stosowania warunkowego zawieszenia wykonania kary Tzw. wolność kontrolowana Warunkowe zawieszenie wykonania kary Art. 74 Czas i sposób wykonania nałożonych obowiązków wymienionych w art. 72 sąd określa po wysłuchaniu skazanego; Nałożenie obowiązku poddania się terapii uzależnień lub poddania się terapii, w szczególności psychoterapii lub psychoedukacji wymaga zgody skazanego. Sąd może w okresie próby ustanawiać, rozszerzać lub zmieniać obowiązki wymienione albo od wykonania nałożonych obowiązków zwolnić, jeżeli względy wychowawcze za tym przemawiają (nie dotyczy to informowania sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby i przeproszenia pokrzywdzonego oraz świadczenia pieniężnego lub naprawienia szkody) Sąd może też modyfikować stosowanie dozoru Zwolnienie od dozoru może nastąpić także, jeżeli sprawowanie dozoru jest niemożliwe albo znacznie utrudnione z przyczyn niezawinionych przez skazanego. wniosek o określenie czasu i sposobu wykonania nałożonych obowiązków może złożyć również sądowy kurator zawodowy, a także osoba godna zaufania lub przedstawiciel stowarzyszenia, instytucji albo organizacji społecznej, o której mowa w art. 73 § 1. Warunkowe zawieszenie wykonania kary Skutki przebiegu okresu próby Próba udana W czasie próby ani w ciągu 6 miesięcy po zakończeniu okresu próby nie nastąpiło zarządzenie wykonania zawieszonej kary W razie pozytywnego przebiegu próby skazanie ulega zatarciu z mocy prawa z upływem 6 miesięcy od zakończenia okresu próby (art. 76 KK) W stosunku do skazanego, wobec którego orzeczono grzywnę, środek karny, przepadek lub środek kompensacyjny, zatarcie skazania nie może nastąpić przed ich wykonaniem, darowaniem albo przedawnieniem ich wykonania. Zatarcie skazania nie może nastąpić również przed wykonaniem środka zabezpieczającego. Specjalna regulacja dot. art. 75a Warunkowe zawieszenie wykonania kary Skutki przebiegu okresu próby Próba nieudana W czasie próby lub w ciągu 6 miesięcy od zakończenia okresu próby nastąpiło zarządzenie wykonania zawieszonej kary Dodatnia prognoza kryminologiczna okazała się nietrafna Art.75 – zarządzenie wykonania kary: Obligatoryjne Fakultatywne § 4. Zarządzenie wykonania kary nie może nastąpić później niż w ciągu 6 miesięcy od zakończenia okresu próby. Warunkowe zawieszenie wykonania kary OBLIGATORYJNE ZARZĄDZENIE Sąd zarządza wykonanie kary, jeżeli : skazany w okresie próby popełnił podobne przestępstwo umyślne, za które orzeczono prawomocnie karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania. jeżeli skazany za przestępstwo popełnione z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkujących wspólnie ze sprawcą w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, ponownie używając przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkujących wspólnie ze sprawcą. jeżeli skazany w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności gdy popełnił inne przestępstwo niż określone w § 1, albo jeżeli uchyla się od uiszczenia grzywny, od dozoru, wykonania nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych, środków kompensacyjnych lub przepadku a ma to miejsce po udzieleniu skazanemu pisemnego upomnienia przez sądowego kuratora zawodowego, chyba że przemawiają przeciwko temu szczególne względy. Warunkowe zawieszenie wykonania kary FAKULTATYWNE ZARZĄDZENIE Sąd może zarządzić wykonanie kary, jeżeli : jeżeli skazany w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności gdy popełnił inne przestępstwo niż określone w § 1 jeżeli skazany w okresie próby uchyla się od uiszczenia grzywny, od dozoru, wykonania nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych, środków kompensacyjnych lub przepadku. jeżeli skazany po wydaniu wyroku, lecz przed jego uprawomocnieniem się, rażąco narusza porządek prawny, a w szczególności gdy w tym czasie popełnił przestępstwo. Zarządzając wykonanie kary w tych wypadkach, sąd może, uwzględniając dotychczasowy przebieg próby, a w szczególności wykonanie nałożonych obowiązków, skrócić orzeczoną karę, nie więcej jednak niż o połowę. Warunkowe zawieszenie wykonania kary Nowelizacją KK z 20.2.2015 r. (obowiązującą od 1.7.2015 r.) ustawodawca wprowadził w art. 75a KK nową instytucję polegającą na możliwości rezygnacji z wydania zarządzenia wykonania zawieszonej kary pozbawienia wolności przez sąd i orzeczenia w to miejsce kary ograniczenia wolności lub kary grzywny. Rezygnacja z zarządzenia zawieszonej kary pozbawienia wolności nie ma charakteru bezwzględnego, lecz w przypadku dalszego uchylania się przez skazanego z wykonania nowo orzeczonych kar stanowi element odsunięcia w czasie wykonania zawieszonej względem niego kary pozbawienia wolności. • Art. 75a § 1. Wobec skazanego na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, który w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności gdy popełnił inne przestępstwo niż określone w art. 75 § 1, albo jeżeli uchyla się od uiszczenia grzywny, od dozoru, wykonania nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych, środków kompensacyjnych lub przepadku, sąd może, jeżeli cele kary zostaną w ten sposób spełnione, mając na względzie wagę i rodzaj czynu zabronionego przypisanego skazanemu, zamiast zarządzenia wykonania kary pozbawienia wolności zamienić ją na karę ograniczenia wolności w formie obowiązku wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne Warunkowe zawieszenie wykonania kary Przesłanki negatywne • w wypadkach obligatoryjnego zarządzenia kary (art. 75 § 1, 1a i 2a KK); • 2) do skazanego, który nie wykonał obowiązku opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym (art. 72 § 1 pkt 7b) • do skazanego, który nie wykonał obowiązku naprawienia szkody lub nie wywiązał się z nałożonego świadczenia pieniężnego (72 § 2) • jeżeli kara pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania została orzeczona na podstawie art. 60 § 5. Zamiana kary nie zwalnia skazanego od wykonania orzeczonych wobec niego środków karnych, przepadku, środków kompensacyjnych lub środków zabezpieczających, chociażby następnie orzeczono karę łączną. Warunkowe zawieszenie wykonania kary Jeżeli skazany uchyla się od wykonywania kary ograniczenia wolności, od uiszczenia grzywny, wykonania nałożonych na niego obowiązków lub orzeczonych środków karnych, przepadku lub środków kompensacyjnych, sąd uchyla zamianę i i zarządza wykonanie kary pozbawienia wolności. • § 6. W wypadku uchylenia zamiany i zarządzenia wykonania kary pozbawienia wolności na poczet zarządzonej kary pozbawienia wolności zalicza się dotychczas wykonaną karę grzywny albo karę ograniczenia wolności, przyjmując, że jeden dzień kary pozbawienia wolności równa się dwóm stawkom dziennym grzywny albo dwóm dniom kary ograniczenia wolności. Warunkowe zwolnienie Istota Polega ona na rezygnacji z wykonania pozostałej skazanemu części kary pozbawienia wolności na okres próby, z możliwością odwołania w sytuacjach określonych przez ustawodawcę Instytucja ta uznawana jest za szczególny instrument polityki kryminalnej i penitencjarnej, przy czym w doktrynie nie ma pełnej zgody co do ostatecznego jej charakteru • Można mówić o swoistym przekształceniu kary o charakterze izolacyjnym w karę o charakterze wolnościowym • Pozwala na przystosowanie skazanego do życia na wolności • Geneza tej instytucji związana jest z progresywnymi systemami wykonywania kary • Tę instytucję znają wszystkie modele penitencjarne w Europie • Warunkowe przedterminowe zwolnienie występowało już w Kodeksie karnym z 1932r. • regulowane jest w Kodeksie karnym i w Kodeksie karnym wykonawczym • głównie cele indywidualno-prewencyjne Warunkowe zwolnienie • Jedyną materialną przesłanką warunkowego przedterminowego zwolnienia jest pozytywna prognoza kryminologiczna • Przesłanki formalne wiążą się z odbyciem przez skazanego części orzeczonej w stosunku do niego kary pozbawienia wolności Art. 77 Skazanego na karę pozbawienia wolności sąd może warunkowo zwolnić z odbycia reszty kary tylko wówczas, gdy jego postawa, właściwości i warunki osobiste, okoliczności popełnienia przestępstwa oraz zachowanie po jego popełnieniu i w czasie odbywania kary uzasadniają przekonanie, że skazany po zwolnieniu będzie stosował się do orzeczonego środka karnego lub zabezpieczającego i przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni ponownie przestępstwa. Warunkowe zwolnienie • Art. 78 - Przesłanka formalna § 1. Skazanego można warunkowo zwolnić po odbyciu co najmniej połowy kary. § 2. Skazanego określonego w art. 64 § 1 można warunkowo zwolnić po odbyciu dwóch trzecich kary, natomiast określonego w art. 64 § 2 po odbyciu trzech czwartych kary. – też 65 KK § 3. Skazanego na karę 25 lat pozbawienia wolności można warunkowo zwolnić po odbyciu 15 lat kary, natomiast skazanego na karę dożywotniego pozbawienia wolności po odbyciu 25 lat kary. Modyfikacja przesłanki formalnej – 77 § 2. W szczególnie uzasadnionych wypadkach sąd, wymierzając karę wymienioną w art. 32 pkt 3-5, może wyznaczyć surowsze ograniczenia do skorzystania przez skazanego z warunkowego zwolnienia niż przewidziane w art. 78. Warunkowe zwolnienie Orzekanie o warunkowym przedterminowym zwolnieniu O warunkowym przedterminowym zwolnieniu orzeka sąd penitencjarny na posiedzeniu, które powinno odbyć się w zakładzie karnym Wniosek o warunkowe zwolnienie może złożyć skazany, obrońca, dyrektor zakładu karnego lub sądowy kurator zawodowy + opłata Nie rozpoznaje się ponownego wniosku o warunkowe przedterminowe zwolnienie: - przed upływem 3 miesięcy od wydania postanowienia o odmowie warunkowego zwolnienia, jeżeli orzeczona kara lub suma kar nie przekracza 3 lat pozbawienia wolności - przed upływem 6 miesięcy od wydania postanowienia o odmowie warunkowego zwolnienia, jeżeli orzeczona kara lub suma kar przekracza 3 lata pozbawienia wolności Dyrektor zakładu karnego sporządzający wniosek ma obowiązek przedłożenia opinii zawierającej prognozę m.in. kryminalno-społeczną. W pozostałych przypadkach opinię taką dyrektor zk przesyła na żądnie sądu penitencjarnego lub na prośbę skazanego Na postanowienie w przedmiocie warunkowego zwolnienia przysługuje zażalenie, które należy rozpoznać w terminie 14 dni Warunkowe zwolnienie Przesłanki warunkowego zwolnienia z odbycia reszty kary niepodlegającej łączeniu Art. 79 § 1. Przepisy art. 78 § 1 i 2 stosuje się odpowiednio do sumy dwóch lub więcej nie podlegających łączeniu kar pozbawienia wolności, które skazany ma odbyć kolejno; • Komentowany przepis dotyczy kar pozbawienia wolności, które skazany ma odbyć kolejno, co oznacza, że na wskazaną sumę składają się wyłącznie prawomocnie orzeczone kary pozbawienia wolności i to tylko z tą, którą skazany aktualnie odbywa, pod warunkiem że pomiędzy wykonaniem jednej a wprowadzeniem następnej do wykonania nie ma przerwy. § 3. Przepis art. 78 § 3 stosuje się odpowiednio, jeżeli chociażby jedna z niepodlegających łączeniu kar, które skazany ma odbyć kolejno, jest karą 25 lat pozbawienia wolności lub dożywotniego pozbawienia wolności. W takim wypadku, co do zasady, skazany może skorzystać z dobrodziejstwa omawianego środka probacyjnego dopiero po odbyciu przez niego co najmniej połowy kary pozbawienia wolności w wymiarze od 1 miesiąca do 15 lat. Podobnie w przypadku ograniczeń przewidzianych w art. 78 § 2 KK, surowsze limity 2/3 i 3/4 dotyczą tylko podstawowej kary pozbawienia wolności i oczywiście tylko wtedy, gdy chociażby jedno z przestępstw, za które orzeczono wskazane kary, popełniono w warunkach określonych w art. 64 lub 65 KK. Warunkowe zwolnienie Okres próby Art. 80 § 1 Sąd, stosując warunkowe zwolnienie z odbycia reszty kary, wyznacza skazanemu okres próby i nakłada na niego obowiązki. Okres próby, co do zasady, trwa przez czas, jaki pozostał skazanemu do odbycia kary, jednak nie może być krótszy niż 2 lata ani dłuższy niż 5 lat. Jeżeli skazanym jest recydywista wielokrotny (art. 64 § 2 KK) oraz sprawca, który z popełnienia przestępstwa uczynił sobie stałe źródło dochodu lub popełnia przestępstwo, działając w zorganizowanej grupie albo związku mającym na celu popełnienie przestępstwa, oraz sprawca przestępstwa o charakterze terrorystycznym (art. 65 KK), okres próby nie może być krótszy niż 3 lata, w razie warunkowego zwolnienia z kary 25 lat pozbawienia wolności lub kary dożywotniego pozbawienia wolności okres próby musi wynieść 10 lat. Wskazane limity muszą być spełnione także wtedy, gdy koniec kary przypada przed ich upływem. Oznacza to, że zakończenie okresu próby nie może nastąpić wcześniej, niż przewiduje to wprowadzona w komentowanym przepisie granica liczona od uprawomocnienia się orzeczenia w przedmiocie warunkowego przedterminowego zwolnienia (post. SN z 30.7.2009 r., II KK 95/09, OSNwSK 2009, Nr 1, poz. 1645). Warunkowe zwolnienie Skutki przebiegu próby Próba udana W okresie próby i w ciągu 6 miesięcy od jej zakończenia nie odwołano warunkowego zwolnienia Karę uważa się za odbytą z chwilą warunkowego zwolnienia Jeśli w czasie podjęcia decyzji o warunkowym zwolnieniu skazany przebywa na wolności, np. z powodu przerwy w odbywaniu kary, chwilą warunkowego zwolnienia jest czas uprawomocnienia się orzeczenia o warunkowym zwolnieniu Warunkowe zwolnienie Próba nieudana – art. 160 KKW Przesłanki odwołania warunkowego zwolnienia Sąd odwołuje warunkowe zwolnienie, jeśli warunkowo zwolniony: W okresie próby popełnił przestępstwo umyślne, za które został prawomocnie skazany na karę pozbawienia wolności Uchyla się od wykonania obowiązków, o których mowa w art. 159 § 2 kkw Uchyla się od dozoru, wykonywania nałożonych na niego obowiązków lub orzeczonych środków karnych W okresie próby rażąco naruszył porządek prawny, w szczególności popełnił inne przestępstwo niż określone w pkt 1. lub została orzeczona inna kara niż określona w pkt 1. Skazany za przestępstwo popełnione z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkującej wspólnie ze sprawcą, w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, ponownie używając przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkującej wspólnie ze sprawcą Sąd odwołuje warunkowe zwolnienie skazanego, jeżeli okoliczności, o których mowa w pkt 2-4 zaistnieją po udzieleniu skazanemu pisemnego upomnienia przez sądowego kuratora zawodowego, chyba że przemawiają przeciwko temu szczególne względy – przesłanka względnie obligatoryjna W wyjątkowych sytuacjach uzasadnionych szczególnymi okoliczności sąd może odstąpić od odwołania warunkowego zwolnienia w przypadkach określonych w punktach 2-4 (dyskrecjonalna władza sędziego) Warunkowe zwolnienie Próba nieudana – art. 160 KKW Przesłanki odwołania warunkowego zwolnienia • Sąd penitencjarny odwołuje warunkowe zwolnienie, jeżeli zwolniony w okresie próby popełnił przestępstwo umyślne, za które orzeczono prawomocnie karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania. • Sąd penitencjarny odwołuje warunkowe zwolnienie, jeżeli zwolniony, skazany za przestępstwo popełnione z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkujących wspólnie ze sprawcą, w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, ponownie używając przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkujących wspólnie ze sprawcą. • Sąd penitencjarny odwołuje warunkowe zwolnienie, jeżeli zwolniony w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności popełnił inne przestępstwo lub została orzeczona kara inna niż określona w § 1 albo gdy uchyla się od dozoru, wykonania nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych, przepadku lub środków kompensacyjnych po udzieleniu skazanemu pisemnego upomnienia przez sądowego kuratora zawodowego, chyba że przemawiają przeciwko temu szczególne względy. FAKULTATYWNIE - Sąd penitencjarny może odwołać warunkowe zwolnienie, jeżeli zwolniony w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności popełnił inne przestępstwo lub została orzeczona kara inna niż określona w § 1 albo gdy uchyla się od dozoru, wykonania nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych, przepadku lub środków kompensacyjnych. Warunkowe zwolnienie Odwołanie warunkowego przedterminowego zwolnienia W razie zaistnienia ww. przesłanek lub określonej w art. 75 § 3 kk sądowy kurator zawodowy, osoba godna zaufania, przedstawiciel stowarzyszenia, organizacji lub instytucji, do działalności których należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym, bezzwłocznie kieruje do sądu wniosek o odwołanie warunkowego zwolnienia W przedmiocie odwołania warunkowego zwolnienia sąd orzeka na wniosek lub z urzędu W posiedzeniu dotyczącym odwołania warunkowego zwolnienia ma prawo wziąć udział prokurator, skazany, obrońca, a także wymienione wyżej osoby, jeśli skazany został oddany pod ich dozór Na postanowienie w przedmiocie odwołania warunkowego przedterminowego zwolnienia przysługuje zażalenie W razie odwołania warunkowego zwolnienia okresu spędzonego poza jednostką penitencjarną nie zalicza się na poczet kary Warunkowe zwolnienie • Art. 81 - Ponowne warunkowe zwolnienie • W razie odwołania warunkowego zwolnienia ponowne warunkowe zwolnienie nie może nastąpić przed odbyciem, po ponownym osadzeniu, przynajmniej roku kary pozbawienia wolności, a w wypadku kary 25 lat pozbawienia wolności lub kary dożywotniego pozbawienia wolności przed odbyciem przynajmniej 5 lat kary. Uzasadnienie rządowego projektu KK: "Kodeks z 1997 r. znosi warunek spełnienia celów związanych z prewencją generalną, rezygnuje z poręczenia organizacji społecznej z przyczyn analogicznych do sytuacji warunkowego zawieszenia oraz nie zawiera zakazu ponownego warunkowego zwolnienia w razie odwołania warunkowego zwolnienia, stanowiąc, że ponowne warunkowe zwolnienie nie może nastąpić przed upływem roku od osadzenia w zakładzie karnym, a w wypadku kary dożywotniego pozbawienia wolności – przed upływem 5 lat (art. 81)". ... jakieś pytania?
