O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT
TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKASIYALARINI
RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT
AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
SAMARQAND FILIALI
“Telekommunikatsiya texnologiyalari va kasb ta’limi” fakulteti
“Telekommunikatsiya injinering” kafedrasi
“ELEKTRONIKA VA SXEMALAR1” fanidan
LABARATORIYA ISHI №5
Topshirdi:
Tekshirdi:
202-20 guruh talabasi
__________________
___________________
Samarqand-2021
Laboratoriya ishi №5
Ketma-ket l tebranish konturini tadqiq etish
Ishning maqsadi: ketma-ket tebranish konturi chastotaviy tavsiflari
xususiyatlarini eksperimental tekshirish.
5.1. Qisqa nazariy tushunchalar
Ketma-ket ulangan rezistiv qarshilik R, induktivlik
L va sig‘im C mavjud bo‘lgan elektr zanjirining sxemasi
5.1-rasmda keltirilgan. Bunday elektr zanjirini ketma-ket
RLC-konturi, yoki,
ketma-ket tebranish (rezonans) konturi deyiladi.
5.1-rasm
Agar konturning kirish klemmasigau=Umcost kuchlanish ulangan bo‘lsa,
shu konturdagi garmonik barqaror (garmonik kuchlanish ta’siri ulangandan so‘ng
yetarli vaqt o‘tgandan keyin) toknii=Imcos(t+) ya’ni, tok amplitudasi Im va tok
boshlang‘ich fazasi ni aniqlash zarur bo‘lsin.
Kontur elementlari kuchlanishlari musbat yo‘nalishlarini to‘qri tanlab, 4laboratoriya ishida keltirilgan zanjir elementlaridagi tok va kuchlanishlar
bog‘lanishlarini e’tiborga olib, quyidagilarni yozish mumkin:
RI m Cos(t   )  (L 
1

) I m Cos(t    )  U m Cost
(5.1)
C
2
Bir xil chastotali
garmonik funktsiyalarni
qo‘shish qoidalaridan foydalanib, quyidagilarni hosilqilish mumkin
z  I mCos(t  )  U mCost ,
(5.2)
bunda z=R+j(XL-XC) - zanjirning kirish to‘la kompleks qarshiligi,
2
1 

Z = R   L 
 - uning moduli; bunda R–rezistor aktiv qarshiligi; XL=jLC 

1
kompleks induktiv qarshiligi; XC=
- kompleks sig‘imqarshiligi.
jC
Tenglik (6.1) ning o‘ng va chap tomonlari amplitudalari va fazalarini
taqqoslash natijasida izlanayotgan konturning garmonik toki amplitudasini va
boshlang‘ich fazasini aniqlash mumkin.
2
Im 
Um
1 2
R  (L 
)
C
2
tg  
L 
R
1
C
(5.3)
Tebranuvchi RLC-kontur quyidagi «ikkilamchi» parametrlar bilan xarakterlanadi
(tavsiflanadi):
RC 
Q
L
1 - xarakteristik (tavsifiy) qarshilik;
 0 L 
C
0C
RC U L 0 U C 0


R
U
U
SA 
f0
Q
(5.3)
- konturning aslligi;
(5.4)
-absolyut o‘tkazish oraliqi.
(5.4,a)
Ketma-ket RLC-kontur uchun rezonans chastotada quyidagi bog‘lanishlar o‘rinlidir:
I0 
U
; U R 0  U ; U C 0  U L 0  I 0  RC  Q  U (5.5)
R
(), UR(), UL(), UC() bog‘lanishlar amplituda-chastotaviy yoki rezonans tavsifi
(ACHT), ()bog‘lanish esa faza-chastotaviy tavsif (FCHT) deyiladi. Ular quyidagi ifodalar
yordamida hisoblanadi:
I ( ) 
U

Z
U
R 2  (L 
1 2
)
C ;
U R ()  I ()  R;
U L ()  I ()  L;
U C ( )  I ( ) 
 ( )  arctg
1
;
C
L 
R
(5.6)
1
C .
Hisoblashlar va tajriba uchun berilgan qiymatlar
5.1-jadval
Stend
№
1
2
3
4
L
mHn
45
50
55
60
C
nF
100
80
70
60
Stend
№
5
6
7
8
L
mHn
65
70
75
80
C
nF
55
50
40
35
Stend
№
9
10
11
12
L
mHn
85
90
95
100
C
nF
30
25
20
15
Chiqish kuchlanishining U=1V o‘zgarmas bo‘lishini ta’minlab, hamdaf0f, f0 2f, f0
3f, bunda f = 200Hz chastotalarda URd kuchlanish va  fazalar farqini o‘lchang. O‘lchashlar
natijalarini 5.2-jadvalgakiriting
1
7
2
3
8
5.5-rasm
Dastlabki hisoblashlar va tajriba natijalari
5.2-jadval
№
1
2
3
O‘lchash natijalari
f,
𝑈𝑅𝑑 ,
𝑈𝐿 ,
𝑈𝐶 ,
kHz V
V
V
f
f 0  3f
f 0  2f
f 0  f
4
5
f 0  3f
6
f 0  2f
7
f 0  f
f0
𝜑,
grad
Dastlabki hisoblash natijalari
𝑈𝑅𝑑 ,
𝑈𝐿 ,
𝑈𝐶 ,
𝜑,
V
V
V
grad