ការបង្កើត គ្រប់គ្រង និងអភិវឌ្ឍទស្សនាវដ្តីស្រាវ (1)

ជាតិ ព្រះរាជាណាចព្ររម្ពជា ុ សាសនា ព្រះម្ហារសព្ត ព្រសួងអប់រ ំ យុវជន និងរីឡា សសៀវសៅណែនា ំសតរ ី ី ការបសងកើត ព្រប់ព្រង និងអភិវឌ្ឍ ទសសនាវដ្តីព្សាវព្ជាវវិទាសាស្រសត សរៀបចំសោយ នាយរោានព្សាវព្ជាវវិទាសាស្រសត សីហា ២០២២ បុរវរថា កំណែទម្រង់ការអប់រ ំឧត្តរសិកាកនុងអំឡុងពេលជាងរួយទសវត្សរ ៍ចុ ងពម្កាយព េះ បា នំឱ្យ ការម្ាវម្ជាវ ិង វា ុ វត្ត ៍ពៅតារម្្រេះាា ឧត្តរសិកាមា ការរកចពម្រ ី ី ្ួរឱ្យកត្់សមាាល់។ ម្្រេះាា ឧត្តរសិកាករពុជា ទំងាធារែៈ ិងឯកជ បា េម្ងរងសរត្ាភាេកនុងការអ ុវត្ត្ពម្មាងម្ាវម្ជាវ ជាប តបនាប់ ដូចជាការអ ុវត្ត្ពម្មាងម្ាវម្ជាវចំ ួ ៤៥្ពម្មាង ពម្ការ្ពម្មាងពលក ី ករពស់្ុែភាេ ង ិ សរត្ាភាេឧត្តរសក ិ ា (HEQCIP 2010-2015) ង ិ ្ពម្មាងម្ាវម្ជាវចំ ួ ៥៣្ពម្មាង កំេុង អ ុវត្ត ពម្ការ្ពម្មាងណកលរអការអប់រ ំពៅឧត្តរសិកា (HEIP 2018-2024)។ រ ាីរេិពាធ ៍ទំព ីបៗ កសិដ្ឋា ិងពេដ្ឋារចនសរព័ ធម្ាវម្ជាវជាពម្ចី ក៏ម្ត្ូវបា កាងពៅតារម្្រេះាា ឧត្តរសិកា។ ម្កសួងអប់រ ំ យុវជ ិងកីឡា បា ជំរុញការបពងកីត្រជឈរែឌលឧត្តរភាេ ិងផ្តល់កញ្ច ប់ ម្ាវម្ជាវពៅតារម្្រេះាា ឧត្តរសក ិ ា កាងសរត្ាភាេាាប័ ត ល ិងេម្ងរង្ុែភាេបែុ ត េះបណ្ត តាររយៈការណកលរអករមវ ិធីសក ិ ាផ្ារភាាប់ពៅ រងត្ម្រូវការទីផ្ារ ិងឧសាេករម ផ្តល់អាហារូបករែ៍ ថ្ននក់បែឌិត្ ពដីរបប ី ពងកី ចំ ួ ាស្រ្ាតចារយកម្រិត្បែឌិត្ ម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតជាភាាណមមរ តារម្បេ័ ធអ ឡាញ ិងចំ ួ អនកម្ាវម្ជាវ បពងកីត្ទសសនវដតី ិងគំម្ទម្្រេះាា ឧត្តរសិកាកនុងការបពងកីត្ ទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត ង ិ ពរៀបចំម្បេ័ ធម្្ប់ម្្ងការម្ាវម្ជាវ ជាពដីរ។ ពសៀវពៅណែនំសតីេី “ការបពងកីត្ ម្្ប់ម្្ង ិងអភវិ ឌ្ឍទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត” ព េះ ជា ការវ ិវត្តរ ិ ួយពទៀត្របស់អ ុវ ិស័យឧត្តរសក ិ ា ពដីរបគ ី ម្ំ ទការពរៀបចំទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតឱ្យ កា ់ណត្សរបូរណបប ិងម្បកបពដ្ឋយសតង់ដ្ឋ។ ពសៀវពៅណែនំព េះបង្ហាញអំេីធាត្ុ សំខា ់ៗកនុងការពរៀបចំ ិងដំពែីរការទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត ជាេិពសសចងអុលបង្ហាញេីកិចចការសំខា ់ៗ ណដលម្្រេះាា ឧត្តរសិកាម្ត្ូវពម្ត្ៀរពរៀបចំ ពដីរបពី លីកករពស់សតង់ដ្ឋន ទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតរបស់មួ ល កម្រិត្ជាត្ិ ពៅកម្រិត្ត្ំប ់ េី ិងកម្រិត្អ តរជាត្។ ិ ពសៀវពៅណែនំព េះ រងពម្បីម្បាស់ជាឯការពគល សម្មាប់ផ្តល់ការគំម្ទបពចចកពទសដល់ ម្្រេះាា ឧត្តរសិកា កនុងការបពងកីត្ ម្្ប់ម្្ង ិងអភិវឌ្ឍ ទសសនវដតម្ី ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតរបស់មួ ល ផ្ងណដរ។ ម្ុំសូរពកាត្សរពសីរដល់ថ្ននក់ដរកនំ ឧត្តរសិកា ណផ្នកបរមាែ ិ រស្រ្ តីម្្ប់ម្្ង ិងរស្រ្ តីបពចចកពទសន អ្ានយកដ្ឋា ិងម្្រេះាា ឧត្តរសិកា ណដលបា កាងអ ុវ ិស័យឧត្តរសិកាឱ្យមា ការរកចពម្រ ី ី ទំង ិង្ុែភាេ។ ជារួយគនព េះណដរ ម្ុំសូរវាយត្នរលមពស់ដល់ នយកដ្ឋា ម្ាវម្ជាវ វ ិទាាស្រ្សត ណដលបា ដរកនំពរៀបចំពសៀវពៅណែនំសេ តី ី “ការបពងកីត្ ម្្ប់ម្្ង ិងអភិវឌ្ឍទសសនវដតី ម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត” ណដលមា លកខែៈម្បត្ិបត្តិព េះ។ ពសៀវពៅណែនំព េះ ជាសរិទធផ្លរួយពទៀត្ i i អារម្ភរថា ការពរៀបចំពសៀវពៅណែនំសតីេី “ការបពងកីត្ ម្្ប់ម្្ង ិងអភិវឌ្ឍទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្ស”ត ព េះ មា ពគលពៅអភិវឌ្ឍសរត្ាភាេម្្រេះាា ឧត្តរសិកាពៅករពុជា កនុងការពរៀបចំទសសនវដតីម្ាវម្ជាវ វ ិទាាស្រ្សម្ត បកបពដ្ឋយសតង់ដ្ឋ ណដលកិចចការព េះជាចំណែករួយដ៏សំខា ់ កនុងការបពងកត្ ី ឱ្យមា ថ្ននល សិកា ិងម្ាវម្ជាវសម្មាប់សិសស ិសសិត្ ិងអនកម្ាវម្ជាវអាចពធវីការពបាេះេុ រពាននដម្ាវម្ជាវ ពសៀវពៅណែនំព េះ បង្ហាញេី ីត្ិវ ិធី ិងធាត្ុសំខា ់ៗកនុងការពរៀបចំឱ្យទសសនវដតីម្ាវម្ជាវ របស់មួ ល បា កា ់ណត្ទូលំទូលាយ។ វ ិទាាស្រ្សរ ត ួយអាចដំពែីរការបា ិងលកខមែឌត្ម្រូវនន សម្មាប់អភិវឌ្ឍទសសនវដតីឱ្យមា ការ ទទួលាាល់សតង់ដ្ឋថ្ននក់ជាត្ិ ត្ំប ់ ិងអ តរជាត្ិ។ ការបពងកីត្ឱ្យមា ទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតពៅ តារម្្រេះាា ឧត្តរសិកា ជាជំហា ដ៏សំខា ់រួយ សម្មាប់េម្ងរងម្បេ័ ធពអកូឡូសុីសម្មាប់ការម្ាវម្ជាវ ពៅឧត្តរសិកា ពដ្ឋយារការពបាេះេុរពផ្ាយអត្ាបទម្ាវម្ជាវ អាចពម្បីម្បាស់ជាភ័សុ តាងន ត ្ុែភាេ សក ិ ា ង ិ ម្ាវម្ជាវរបស់ាាប័ ម្េរទំងជាទិ ន ័យ្ លេះរ សម្មាប់ការអ ុវត្តម្បេ័ ធពលក ី ទរកចត្ ិ តអនក ម្ាវម្ជាវ ង ិ ្ លងអាជីេអនកម្ាវម្ជាវ ឬឋា ៈាស្រ្ាតចារយ ជាពដីរ។ ការអ ុ វត្តពសៀវពៅណែនំព េះ រងពធវីពឡង ី កនុងលកខែៈជាអ តរសករមជារួយ រងយុ ទធាស្រ្សត អ ុ វ ិស័យឧត្តរសិកា យុ ទធាស្រ្សតម្្រេះាា ឧត្តរសិកា ពសៀវពៅណែនំសតីេី “ការម្្ប់ម្្ងការ ម្ាវម្ជាវពៅម្្រេះាា ឧត្តរសិកា” ិងពសចកតីណែនំម្បត្ិបត្តិពផ្សងៗពទៀត្ ជាេិពសសគំម្ទដល់ ការអ ុ វត្ត “ទសសនវដតីករពុជាសម្មាប់ការម្ាវម្ជាវអប់រ ំ ិងណសារ” ណដលពបាេះេុរពផ្ាយជាភាាណមមរ ិងតារម្បេ័ ធអ ឡាញ ដរកនំ ិងម្្ប់ម្្ងពដ្ឋយនយកដ្ឋា ម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត។ ការអ ុ វត្ត អាចចាប់ពផ្តីរេីការបពងកីត្ទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតសម្មាប់ម្្រេះាា ឧត្តរសិកា មា ទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត ឬជារួយម្្រេះាា ឧត្តរសិកា ណដលបា ណដលរិ ទ ់ ិងកំេុងដំពែីរការ ទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត ពដីរបពី លីកករពស់សតង់ដ្ឋទសសនវដតីរបស់មួ ល ។ តាងនរឱ្យអ ុវ ិស័យឧត្តរសក ិ ា ម្ុំសូរណលលងអំែរ្ុ ែដល់ ឯរឧតតម្បែឌិតសភាចារយ ហង់ជួន ណារ ុន រដារស្រ្ តី ម្កសួងអប់រ ំ យុវជ ង ណដលជា ិចចកាលណត្ងណត្គំម្ទដល់ ិ កឡា ី ថ្ននក់ដរកនំ រស្រ្ តីម្្ប់ម្្ង ិងរស្រ្ តីបពចចកពទសទំងអស់ន អ ុវ ិស័យឧត្តរសិកា ិងបា កំែត្់ទិសពៅ ់ការអប់រ ំឧត្តរសិកាព្ពេះពៅរក្ុែភាេន សតង់ដ្ឋជាត្ិ ជាយុទធាស្រ្សតកុ ងការណកទម្រង ន ិងអ តរជាត្ិ ជាេពិ សសទស ិ ពៅពលក ី ករពស់វបបធរ៌ន ការម្ាវម្ជាវពៅឧត្តរសក ិ ា។ ជារួយគនព េះណដរ ម្ុំសូរអរ្ុែ ii ii ិងពកាត្សរពសីរចំព េះថ្ននក់ដរកនំ អនកម្្ប់ម្្ង ិងរស្រ្ តីបពចចកពទសទំងអស់ ណដលបា ចូលរួរសម្រប សម្រួល ង ិ អ ុវត្តការង្ហរម្ាវម្ជាវពៅឧត្តរសក ិ ាឱ្យកា ់ណត្ម្បពសីរពឡង ី ។ នលៃ ណម រាជធា ីភនំពេញ នលៃទី ្នខា ំ ល ចតាវស័ក េ.ស.២៥៦៦ ណម ្ន២ ំ ០២២ រដ្ាសេខាធិការព្រសួងអប់រ ំ យុវជន និងរីទា យរ់ ងុយ iii iii មាតិកា បុព្វកថា ..................................................................................................................... i អារម្ភកថា .................................................................................................................. ii មាតិកា..................................................................................................................... iv បញ្ជ ីតារាង ............................................................................................................... viii បញ្ជ ីរូបភាព្ .............................................................................................................. viii បញ្ជ ីអកសរកាត់ ........................................................................................................... ix ខ្លឹម្សារសង្ងេប ........................................................................................................... x ផ្នែកទ១ ី ៖ ង្សចកតង្ី នតីម្ ................................................................................................. 1 ១.១. នយ ិ ម្ន័យ ................................................................................................... 1 ១.២. សាានភាព្ននការអភិវឌ្ឍទសសនាវដ្ដីស្រសាវស្រាវង្ៅកម្ពុា .......................................... 1 ១.៣. ង្ោលបំណង ............................................................................................... 3 ១.៤. សារៈសំខាន់................................................................................................. 3 ផ្នែកទ២ ី ៖ ការបង្ងកីតទសសនាវដ្តីស្រសាវស្រាវ ......................................................................... 4 ២.១. ការដាក់ង្្មោះទសសនាវដ្តីស្រសាវស្រាវ ................................................................... 4 ២.២. អកសរកាត់ ................................................................................................... 4 ២.៣. ស្របធានបទផ្ដ្លស្ររបដ្ណតប់ ........................................................................... 4 ២.៤. ការង្ ោះព្ុម្ព ................................................................................................. 5 ២.៤.១. ទស្រម្ង់ននការង្ ោះព្ុម្ព ............................................................................... 5 ២.៤.២. ការដាក់លំដាប់ឆ្ែ ំ នង ិ ង្លខ្ង្ ោះព្ុ ម្ព ........................................................... 6 ២.៥. ការកំណត់ង្ោលបំណង និងវ ិសាលភាព្ ........................................................... 6 ២.៦. ការង្ស្របីស្រ ស់ភាសា ....................................................................................... 7 ២.៧. ង្ោលការណ៍ផ្ចកចាយអតាបទវ ិទាសាស្រសត ......................................................... 7 ២.៧.១ ការទទួល នអតាបទស្រសាវស្រាវង្ដាយង្បីកចំហ (Open access)..................... 7 ២.៧.២. ការាវអតាបទ (Subscription) ............................................................... 7 ២.៧.៣. ការផ្ចកចាយអតាបទស្រសាវស្រាវផ្បបកូនកាត់ ................................................. 8 ២.៨. ការបង្ងកីតង្រហទំព្័រទសសនាវដ្តីស្រសាវស្រាវ ............................................................ 8 iv ២.៩. អាសយដាានទំនាក់ទំនង ................................................................................ 9 ២.១០. ការបង្ងកីតរចនាសម្ព័នធដ្ឹកនាំ ស្ររប់ស្ររង និងសស្រម្បសស្រម្ួល ................................ 10 ផ្នែកទី៣៖ ការស្ររប់ស្ររងដ្ំង្ណីរការននទសសនាវដ្តីស្រសាវស្រាវ ................................................. 12 ៣.១. ស្របព្័នធស្ររប់ស្ររងទសសនាវដ្តីស្រសាវស្រាវ .............................................................. 12 ៣.២. ការស្របកាសផ្សវងរកអតាបទស្រសាវស្រាវ ............................................................. 12 ៣.៣. ង្សចកតីផ្ណនាំអែកនិព្នធ .............................................................................. 12 ៣.៣.១. ការស្រតួតព្ិនិតយម្ុ នបញ្ជូ នអតាបទ ............................................................. 12 ៣.៣.២. ស្របង្ភទអតាបទ .................................................................................... 13 ៣.៣.៣. កម្មវ ិធីង្ស្របីស្រ ស់សស្រមាប់ង្រៀបចំអតាបទ ..................................................... 13 ៣.៣.៤. រចនាសម្ព័នធ និងការង្រៀបចំអតាបទ ............................................................ 14 ៣.៣.៥. ការផ្ណនាំការបញ្ជូ នអតាបទង្ៅកាន់ទសសនាវដ្តី ......................................... 17 ៣.៣.៦. ស្រកម្សល ី ធម្៌ និងការលាតស្រតដាងកែុងការង្ ោះព្ុម្ព...................................... 17 ៣.៣.៧. ការង្្លីយតបរបស់អែកនិព្នធង្ៅនឹងម្តិង្ោបល់របស់និព្នធនាយក និងអែកស្រតួតព្ិនិតយជំនាញ ...................................................................... 18 ៣.៤. ការស្រតួតព្ន ិ ត ិ យអតាបទស្រសាវស្រាវវ ិទាសាស្រសត ...................................................... 19 ៣.៤.១. ការកំណត់រយៈង្ព្លស្រតួតព្ិនិតយ ............................................................... 19 ៣.៤.២. តួនាទីអែកស្រតួតព្ិនិតយជំនាញ ................................................................... 19 ៣.៤.៣. ទស្រម្ង់ននការស្រតួតព្ន ិ ត ិ យអតាបទស្រសាវស្រាវវ ិទាសាស្រសត ................................... 21 ៣.៤.៤. ដ្ំង្ណីរការស្រតួតព្ិនិតយអតាបទស្រសាវស្រាវតាម្ផ្បប Double Blind Review ........ 21 ៣.៤.៥. ការង្លីកទឹកចិតតអែកស្រតួតព្ិនិតយជំនាញ ..................................................... 23 ៣.៥. ការស្រតួតព្ន ិ ត ិ យការលួចចំលងឯកសារ ............................................................. 23 ៣.៦. ការង្នេរអតាបទស្រសាវស្រាវវ ិទាសាស្រសត (Article transfer services) ..................... 23 ៣.៧. ការរកាសិទធិនិព្នធ និងការង្ ោះព្ុម្ពនាយអតាបទ .............................................. 24 ៣.៨. តស្រម្ូវការ និងស្របភព្ថវ ិកា ............................................................................ 24 ៣.៨.១. ការ ៉ា ន់ស្របមាណការចំណាយង្លកា ី នង ី របង្ងកត ិ ដ្ំង្ណីរការស្របស្រព្ត ឹ ង្តិ ៅ ............ 24 ៣.៨.២. ស្របភព្ថវ ិកា និងការង្ធវីទីនារ .................................................................. 25 ៣.៩. ការស្ររប់ស្ររងទសសនាវដ្តីស្រសាវស្រាវ ស្របកបង្ដាយនិរនតរភាព្ ................................... 26 v ៣.៩.១. នរិ នតរភាព្ថវ ិកា .................................................................................... 26 ៣.៩.២ ធនធានម្នុសស .................................................................................... 27 ៣.៩.៣ ការទទួលសាាល់ព្ីស្រកសួងអប់រ ំ យុវជន និងកីឡា .......................................... 27 ៣.៩.៤ តមាលភាព្ ............................................................................................. 31 ៣.៩.៥ ការង្ដាោះស្រសាយទំនាស់ ........................................................................... 31 ៣.៩.៦. ការបង្ងកីតស្របព្័នធស្ររប់ស្ររងទសសនាវដ្តីវ ិទាសាស្រសត ......................................... 31 ផ្នែកទី៤៖ ការអភិវឌ្ឍទសសនាវដ្តីស្រសាវស្រាវ ..................................................................... 32 ៤.១. ការដាក់ពាកយង្សែស ី ុំង្លខ្ង្សរសត ី ង់ដាអនតរាតិ (ISSN) ..................................... 32 ៤.២. ការង្សែីសុំអតតសញ្ញាណឌ្ីជីថល (DOI) សស្រមាប់អតាបទស្រសាវស្រាវ ....................... 34 ៤.៣. លិបិស្រកម្ .................................................................................................. 35 ៤.៣.១. លប ិ ស្រិ កម្ាតក ិ ម្ពុា (Cambodian Citation Index)................................. 36 ៤.៣.២. លកេខ្ណឌ នង ិ ការដាក់ពាកយង្សែស ី ុំលប ិ ស្រិ កម្វ ិទាសាស្រសតអាសា៊ាន ..................... 36 ៤.៣.៣. លកេខ្ណឌ និងការដាក់ពាកយង្សែីសុំលិបិស្រកម្ព្ី Directory of Open Access Journals (DOAJ).............................................................................. 37 ៤.៣.៥. រង្បៀបដាក់ពាកយង្ដ្ីម្បទ ី ទួល នលប ិ ស្រិ កម្ង្ៅម្ជឈម្ណឌលកសក ិ ម្ម និងវ ិទាសាស្រសតជីវអនតរាតិ (CABI) ........................................................ 39 ៤.៣.៦. រង្បៀបដាក់ពាកយង្ដ្ីម្បទ ី ទួល នលិបិស្រកម្ង្ៅង្រហទំព្័រវ ិទាសាស្រសត (Web of Science) .............................................................................. 40 ៤.៤. រនលងង្ឆ្ពោះង្ៅរករុ ណភាព្ននអតាបទស្រសាវស្រាវវ ិទាសាស្រសត ................................... 40 ៤.៥. ការអភិវឌ្ឍសម្តាភាព្អែកស្រតួតព្ិនិតយជំនាញ (Capacity building for reviewers) . 40 ៤.៦. កច ិ ចសហស្របតប ិ តតកា ិ រ .................................................................................... 41 ផ្នែកទី ៥៖ យនតការព្ន ិ ត ិ យតាម្ដាន វាយតនម្ល នង ិ រ យការណ៍........................................... 42 ៥.១. យនតការព្ិនិតយតាម្ដាន និងវាយតនម្ល ............................................................. 42 ៥.១.១. សូចនាករវាស់ផ្វង ................................................................................. 42 ៥.១.២. ការព្ន ិ ត ិ យតាម្ដាន ............................................................................... 43 ៥.២. រ យការណ៍ ............................................................................................ 43 ផ្នែកទី៦៖ ឧបសម្ព័នធ .................................................................................................45 vi ឧបសម្ព័នធ១៖ បញ្ជ ីទសសនាវដ្ដីស្រសាវស្រាវវ ិទាសាស្រសតផ្ដ្ល នបង្ងកីតង្ ង ី ង្ៅស្របង្ទសកម្ពុា 45 ឧបសម្ព័នធ២៖ ជំហានសំខាន់ៗ និងស្រកបខ្ណឌង្ព្លង្វលាកែុងការបង្ងកីតទសសនាវដ្តីស្រសាវស្រាវ វ ិទាសាស្រសត ..................................................................................... 51 ឧបសម្ព័នធ៣៖ បញ្ជ ីស្រតួតព្ិនិតយ នង ិ ដ្ំង្ណីរការង្នញីអតាបទម្កកាន់ទសសនាវដ្ដីស្រសាវស្រាវ វ ិទាសាស្រសត .................................................................................... 53 ឧបសម្ព័នធ៤៖ ទស្រម្ង់ទសសនាវដ្តីវ ិទាសាស្រសតផ្ដ្លរួរង្រៀបចំម្ុនបញ្ជូ នម្កកាន់ទសសនាវដ្តី ..... 55 ឧបសម្ព័នធ៥៖ទស្រម្ង់ង្្លីយតបរបស់អែកនិព្នធង្ៅនឹងម្តិង្ោបល់របស់អែកស្រតួតព្ិនិតយជំនាញ 60 ឧបសម្ព័នធ៦៖ បញ្ជ ីស្រតួតព្ន ិ ិតយសស្រមាប់អែកស្រតួតព្ន ិ ត ិ យជំនាញ........................................ 62 ឧបសម្ព័នធ៧៖ ទស្រម្ង់ម្តិង្ោបល់របស់អែកស្រតួតព្ិនិតយជំនាញ ...................................... 63 ឧបសម្ព័នធ៨៖ សិទធិអែកនិព្នធ និងសាាប័ន .................................................................. 64 សទ្ទេនុស្រកម្ ............................................................................................................ 67 ឯកសារង្ោង......................................................................................................... 72 vii បញ្ជ តា ី រាង តារាង1៖ កិចចការសំខាន់ៗ និងរយៈង្ព្លននការព្ិនិតយអតាបទរហូតដ្ល់ការង្ ោះព្ុម្ព ................. 19 តារាង2៖ ម្ុខ្ចំណាយសំខាន់ៗង្ដ្ីម្បដ្ ី ំង្ណីរការទសសនាវដ្តីស្រសាវស្រាវ.................................... 25 តារាង3៖ លកេខ្ណឌនានាង្ដ្ីម្បទ ី ទួល នការទទួលសាាល់ព្ស្រី កសួងអប់រ ំ យុវជន នង ិ កឡា ី ........ 28 បញ្ជ រី ូបភារ រូបភាព្1៖ ដ្ាស្រកាម្បង្ហាញព្ដ្ ី ំង្ណីរការស្រតួតព្ិនត ិ យអតាបទស្រសាវស្រាវ សស្រមាប់ ទសសនាវដ្ដីស្រសាវស្រាវវ ិទាសាស្រសត ...................................................................... 22 រូបភាព្2៖ ដ្ាស្រកាម្បង្ហាញព្ីលិបិស្រកម្តាម្កស្រម្ិតលំដាប់ និងង្ព្លង្វលារួរដាក់ភាជប់ទសសនាវដ្តី ង្ៅនឹងលិបិស្រកម្ទ្ទំងង្នោះ................................................................................ 36 រូបភាព្3៖ លំហូរ និងស្របង្ភទរ យការណ៍ននទសសនាវដ្តីស្រសាវស្រាវវ ិទាសាស្រសត ......................... 44 viii បញ្ជ អ ី រសរកាត់ ACI ASEAN Citation Index លប ិ ម្ិ ករវ ិទាាស្រ្សតអាា៊ា APC Article Processing Charge កនម្រណដលទសសនវដតីទទួលបា េីអត្ាបទ ម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត AHCI Arts & Humanities Citation Index លប ិ ម្ិ ករសល ិ បៈ ង ិ រ ុសសាស្រ្សត CABI Centre for Agriculture and រជឈរែឌលកសិករម ិងវ ិទាាស្រ្សតជីវ Bioscience International អ តរជាត្ិ Emerging Social Science Citation លិបិម្ករវ ិទាាស្រ្សតពទីបចាប់កំពែីត្ ESCI Index DOI Digital Object Identifier អត្តសញ្ញាែវត្ាុឌ្ជ ី ីលល HEIP Higher Education Improvement ្ពម្មាងណកលរអ្ុែភាេអប់រ ំឧត្តរសិកា Project ISO 4 ISSN International Organization for សតង់ដ្ឋអ តរជាត្ណិ ដលកំែត្់អកសរកាត្់ន Standardization 4 ចំែងពជីងពបាេះេុរពជាពសរ ី International Standard Serial ពលមពសរសត ី ង់ដ្ឋអ តរជាត្ិ Number PubMed Public/Publisher MEDLINE រូលទិ ន ័យសពងខប ឬអត្ាបទម្ាវម្ជាវ ណផ្នកវ ិទាាស្រ្សតជីវ ិត្ ង ិ ជីវៈឱ្សល SCIE Science Citation Index Expanded លិបិម្ករវ ិទាាស្រ្សតររ ួ SCI Science Citation Index លិបិម្ករវ ិទាាស្រ្សត SSCI Social Science Citation Index លប ិ ម្ិ ករវ ិទាាស្រ្សតសងារ URL Uniform Resource Locator ព្មេះអាសយដ្ឋា របស់ព្េទំេ័រ ix ខ្លឹម្សារសសងេប ពគលបំែងចរបងន ការម្ាវម្ជាវ ្ពឺ ដីរបប ី ពងកីត្ចំពែេះដរងណដលលមី សម្មាប់ណចករ ំណលកដល់ អនកម្ាវម្ជាវកនុងវ ិស័យជារួយគន អនកពរៀបចំពគល ពោបាយ ូវចំពែេះដរងណដលលមី ិងអនកអ ុវត្តផ្ទាល់ អាចពវវងយល់ ិងចុងពម្កាយពចញេីការម្ាវម្ជាវពនេះ។ ្ុែភាេណបបវ ិទាាស្រ្សត ពដីរបឱ្ ី យការណចករ ំណលកម្បកបពដ្ឋយ ិងមា ទំនក់ទំ ងជារួយេិភេពលាក ការណចករ ំណលកចំពែេះដរង ិង ់ជាការពបាេះេុ រពអត្ាបទម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត ណដលអាចឱ្យព្ទទួល លទធផ្លម្ាវម្ជាវ្ួរពធវីកុ ងទម្រង ន ាាល់ោ៉ាងទូលំទូលាយកនុងម្បពទស ត្ំប ់ ិងាកលពលាក។ កនុង ័យព េះ ការបពងកីត្ ិងេម្ងរង ្ុែភាេទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត ជាយ តការសំខា ់រួយ ណដលអាចជួយពលីកករពស់ការង្ហរ ម្ាវម្ជាវពៅករពុជា ជាេពិ សសវបបធរ៌ម្ាវម្ជាវរបស់ ស ិ សត្ ិ ង ិ អនកម្ាវម្ជាវពៅតារម្្េះរ ាា ឧត្តរ សក ិ ា។ ពសៀវពៅណែនំសេ តី ី ការបពងកត្ ី ម្្ប់ម្្ង ឧត្តរសិកាព េះ ិងអភវិ ឌ្ឍទសសនវដតីម្ាវម្ជាវពៅតារម្្េះរ ាា ពរៀបចំពឡីងកនុងពគលបំែងេម្ងរងសរត្ាភាេម្្រេះាា ឧត្តរសិកា ាលាពម្កាយឧត្តរកនុងការពរៀបចំបពងកីត្ ជាេិពសស ិងដំពែីរការទសសនវដតីម្ាវម្ជាវពដ្ឋយមា សតង់ដ្ឋរួររួយ ង ិ អាច្ ពៅរកការអភវិ ឌ្ឍសរត្ាភាេពៅជាទសសនវដតីម្ាវម្ជាវរួយ មា ការទទួលាាល់កម្រត្ ិ ជាត្ិ ត្ំប ់ លរ ារសំខា ់ៗ ណដល ិងអ តរជាត្ិ។ ពសៀវពៅព េះម្្បដែតប់ពលម ី រ ម្បវរកនុងការបពងកីត្ បពងកីត្ ម្្ប់ម្្ង ក់េ័ ធ រងបញ្ញា ិងដំពែីរការទសសនវដតីម្ាវម្ជាវ ម្េរទំងបង្ហាញេីជំហា សំខា ់ៗកនុងការ ង ិ អភវិ ឌ្ឍទសសនវដតីម្ាវម្ជាវពអាយមា ្ុែភាេម្សបតារសតង់ដ្ឋត្ំប ់ អ តរជាត្ិ រួរមា ៖ • ការកំែត្់ព្មេះ ពគលបំែង វ ិាលភាេ ិងម្បធា បទ • ការបពងកីត្ព្េទំេ័រទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត • ការបពងកីត្ពគល ពោបាយសម្មាប់ទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត • ការបពងកីត្ម្កុរម្បរកា ិេ ធ • ការបពងកីត្ពសចកតីណែនំសម្មាប់អនក ិេ ធ ិងអនកម្ត្ួត្េិ ិត្យជំនញ • ការពសនស ី ុំពលម ISSN ង ិ DOI • ត្ ី វិ ិធី ិងលកខមែឌភាាប់ទសសនវដតម្ី ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតពៅ ង រ លប ិ ម្ិ ករពផ្សងៗ • ការវាស់ណវងទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត • ិរ តភាេន ទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត x ង ិ ណនែរទី១៖ សសចរតីសនតើម្ ១.១. និយម្ន័យ ទសសនវដដីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតជាទសសនវដតី ឬកាលក ិ បម្ត្ណដលពចញផ្ាយអត្ាបទ ឬាននដ សក ិ ាម្ាវម្ជាវ (academic work) តារកាលកំែត្់ជាពទៀងទត្់ ពដ្ឋយមា ការម្ត្ួត្េិ ត្ ិ យេអ ី នក ជំនញម្បកបពដ្ឋយភាេេមត្់ចត្់ កនុងពគលបំែងពធវីការរាយការែ៍ ិងណចករ ំណលកចំពែេះដរង ឬ ាននដលមដ ី ល់អនកសិកាម្ាវម្ជាវ ពដីរបឱ្ ី យសេ្រ ៍សិកាម្ាវម្ជាវរបស់មួ ល បា ម្ជួត្ម្ជាប ដរងពៅពលកា ី រយល់ព ិងយល់ ញ ី របក្ំពេញ ី ិងសករមភាេពផ្សងៗ សំពៅជំរុញការណចករ ំណលក ិងពម្បម្ី បាស់ ពឡង ី វ ិញ ូវចំពែេះដរង ឬទិ ន ័យ ម្េរទំងផ្ដល់កិត្តិយស ិងការទទួលាាល់ាននដម្ាវម្ជាវក លង រក។ ១.២. សាានភារននការអភិវឌ្ឍទសសនាវដ្ដព្ី សាវព្ជាវសៅរម្ពជា ុ កនុង្ន២ ំ ០១១ ម្កសួងអប់រ ំ យុវជ ិងកីឡាបា សពម្រចឱ្យមា ការបពងកីត្ទសសនវដដីម្ាវម្ជាវ វ ិទាាស្រ្សពត ៅករពុជា ជាភាាណមមរ អង់ព្លស ឬបារា ំង កនុងពគលបំែងបពងកីត្ ូវពវទិកាវ ិទាាស្រ្សត រួយសម្មាប់ពបាេះេុរព ិងផ្សេវផ្ាយ ូ វការសក ិ ាម្ាវម្ជាវម្្ប់រុមវ ិជាាសក ិ ាណដលបា ពធវពី ឡង ី ពៅកនុង ម្បពទសករពុជា ឬទក់ទង រងម្បពទសករពុជា ពដ្ឋយបញ្ាវ តជាត្ិ ិងអ តរជាត្។ ិ ជាលទធផ្ល ម្កសួងអប់រ ំ ិងកឡា ី បា ពរៀបចំពចញផ្ាយទសសនវដដម្ី ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតករពុជា ជាភាាអង់ព្លស បា យុវជ ១ពលម។ បនាប់រកម្កសួង បា បពងកីត្ម្កុរម្បក រ ាម្ាវម្ជាវអប់រ ំ «Education Research Council (ERC)» ពៅ្ន២ ំ ០១៧។ តាររយៈម្កុរម្បរកាព េះ កាលិកបម្ត្ម្ាវម្ជាវអប់រ ំករពុជា «Cambodia Education Review (CER)» ក៏ម្ត្ូវបា បពងកីត្ពឡង ី ិងដំពែីរការជា ភាាណមមរ ិងអង់ព្លស ពេយ ី បា ពចញផ្ាយបា ចំ ួ ម្បមាែ ៥ពលម។ ពម្ៅេីទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតណដលបពងកីត្ ិងម្្ប់ម្្ងពដ្ឋយម្កសួងអប់រ ំ យុវជ ិងកីឡាផ្ទាល់ ទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតោ៉ាងពហាចណ្តស់ចំ ួ ១៨ពទៀត្ ក៏ម្ត្ូវបា បពងកីត្ ង ិ ដំពែីរការពចញផ្ាយអត្ាបទជាពម្ចី ពដ្ឋយម្្េះរ ាា ឧត្តរសក ិ ាាធារែៈ ឯកជ ិងសមា្រ/ សេ្រ ៍វ ិជាាជីវៈ ម្េរទំងាាប័ /វ ិទាាា /អងាភាេម្ាវម្ជាវរួយចំ ួ ពទៀត្ (ឧបសរព័ ធទី១) ។ ទ ាររ រងវឌ្ឍ ភាេដូចបា ពរៀបរាប់ទង ំ ពលី អ ុវ ិស័យឧត្តរសក ិ ាក៏ពៅមា បញ្ញាម្បវររួយ ចំ ួ ណដលម្ត្ូវការពដ្ឋេះម្ាយជាចាំបាច់ផ្ងណដរ កនុងពនេះពយង ី ព នចនម្បឌ្ិត្ ញ ី ថ្ន ាា ភាេន ការម្ាវម្ជាវ ការ ិង វា ុវត្ត ៍ ពៅតារម្្រេះាា ឧត្តរសិកាននពៅករពុជា ពៅមា កម្រិត្ទបពៅពឡយ ី 1 ទំងបរមាែ ិ ិង្ុែភាេ ជាេពិ សសការចូលរួរកនុងសករមភាេ/្ពម្មាងម្ាវម្ជាវ ការម្ាវម្ជាវ ការពបាេះេុរពផ្ាយអត្ាបទម្ាវម្ជាវ ម្េរទំងការបពងកីត្ ង ិ ផ្លត្ ិ ភាេន ិងដំពែីរទសសនវដដីម្ាវម្ជាវ វ ិទាាស្រ្សត។ បណ ារពលីព េះ ករពុជាពៅរិ ទ ់មា ទសសនវដដីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតពម្ចី ពៅពឡយ ី ណដលមា សដង់ដ្ឋសរម្សបតារសដង់ដ្ឋថ្ននក់ត្ំប ់ ង ិ អ តរជាត្ិ ិងម្ត្ូវបា ព្ដ្ឋក់ បញ្ចូ លកនុងលប ិ ម្ិ ករ (index) ន រូលទិ ន ័យវ ិទាាស្រ្សតថ្ននក់ត្ំប ់ ឬថ្ននក់អ តរជាត្។ ិ ជាក់ណសតង ករពុជាមា ណត្ទសសន វដដីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតណត្២្ត្់ ណដលទទួលបា លិបិម្ករអាា៊ា (ASEAN Citation Index) ពេយ ី រិ ទ ់មា ទសសនវដដីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតណ្តរួយខាងពលីណដលបា លិបិម្ករសកូបុរស (Scopusindexed) ិងលប ិ ម្ិ ករពផ្សងៗពទៀត្ពៅពឡយ ី េពី ម្ េះថ្នពៅរិ ទ ់អាចបំពេញបា តារលកខមែឌត្ ម្រូវ។ ពបីតាររូ លទិ ន ័យសកូបុរស (Scopus Database) ណដលជារូ លទិ ន ័យរូល ័យសពងខប (abstract) ិងការដកម្សង់ពោង (citation) ន ឯការណដលម្ត្ូវបា ម្ត្ួត្េិ ត្ ិ យពដ្ឋយអនកជំនញ (peer-reviewed articles) ដ៏ធំជាងព្បំផ្ុត្ពៅពលេ ី ភ ិ េពលាក ្ត្ ិ រកម្ត្រ រ ណមពរា ២០២១ មា អត្ាបទម្ាវម្ជាវេីម្បពទសករពុជាណដលអាចដកម្សង់ពោងបា សរុបម្ត្ររណត្ចំ ួ ៤ ៦៣១ប៉ាុពណ្តណេះ ណដលពធវឱ្ ដ ម្បពទសទំង១០ ន ី យម្បពទសករពុជាសាិត្ពៅម្ត្ររលំដ្ឋប់ថ្ននក់ទី៨ ណត្ប៉ាុពណ្តណេះ កនុងបណ្ត អាា៊ា ពដ្ឋយនំរុមណត្ម្បពទសរោ ី ៉ា ់មា៉ា ង ិ ម្បពទសឡាវ ណដលមា ចំ ួ អត្ាបទម្ាវម្ជាវ ៤ ៤៣៤ ិង ៣ ១០៣ ពរៀងគន ពបីពទេះបីជាម្បពទសករពុជាមា ចំ ួ អត្ាបទម្ាវម្ជាវពកី ពឡង ី ជាលំដ្ឋប់ជា ពរៀងរាល់្ន ំ ព ល្ឺពបីណផ្អកតាររូលទិ ន ័យសកូបុរស(Scopus Database) ព េះដណដល មា អត្ាបទ ម្ាវម្ជាវេម្ី បពទសករពុជាណដលអាចដកម្សង់ពោងបា ចំ ួ ៤៥៣ ៤៧៧ ង ិ ៥២៩ ណដលម្ត្ូវបា ពបាេះេុរពផ្ាយពៅកនុងទសសនវដដីម្ាវម្ជាវមា លិបិម្ករសកូបុរស (Scopus-indexed journals) ពៅកនុង ្ន២ ំ ០១៨, ២០១៩ ិង២០២០ ពរៀងគន។ ម្បការព េះបង្ហាញថ្ន ម្កសួងអប់រ ំ យុវជ ង ិ កីឡា េត្ ិ ជាម្ត្ូវការជាចាំបាច់ ូវការពរៀបចំ ពគល ពោបាយ ង ិ យ តការពលក ី ករពស់ការពបាេះេុរពផ្ាយអត្ាបទម្ាវម្ជាវកនុងទសសនវដដម្ី ាវម្ជាវ វ ិទាាស្រ្សត ទំងកនុងម្សុក ិងពម្ៅម្សុក។ ការជំរុញឱ្យមា ការបពងកីត្ ិងដំពែីរការទសសនវដតីម្ាវម្ជាវ វ ិទាាស្រ្សតកុ នងម្សុកជាភាាណមមរ ឬអង់ព្លសម្បកបពដ្ឋយសតង់ដ្ឋ ជាយ តការរួយចាំបាច់កុ នងការរួរ ចំណែកបងកឱ្យមា បរោកាសលអ ម្បពសីរសម្មាប់ អនកម្ាវម្ជាវពៅករពុជា ិ បទម្ាវម្ជាវណដលពបាេះេុ រពពដ្ឋយអនកម្ាវម្ជាវករពុជា។ 2 ិងជួយ បពងកី ចំ ួ អត្ា- ១.៣. សោេបំែង កនុងនរជានយកដ្ឋា ជំនញន ម្កសួងអប់រ ំ យុវជ ចរបងពលីការពលីករពស់ ិងកីឡា ណដលមា ត្ួនទី ិងភារកិចចជា ិងគំម្ទការសិកាម្ាវម្ជាវ ការនចនម្បឌ្ិត្ វ ិទាាស្រ្សត ពដីរបពី ្លយ ី ត្បពៅ រងបញ្ញាម្បវរ ិង វា ុវត្ត ៍ ណដលមា លកខែៈ ិងអាទិភាេរបស់ករពុជា ម្កសួង ិងអ ុវ ិស័យឧត្តរ សក តី ី «ការបពងកីត្ ម្្ប់ម្្ង ិ ាផ្ទាល់ នយកដ្ឋា ម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតបា ពរៀបចំពសៀវពៅណែនំសេ ិង អភិវឌ្ឍទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត» ព េះពឡង ី កនុងពគលបំែងដូ ចខាងពម្ការ៖ ១) កំែត្់ឱ្យមា សដង់ដ្ឋរួរន ការបពងកីត្ ម្្ប់ម្្ង ិងអភិវឌ្ឍទសសនវដដីម្ាវម្ជាវ វ ិទាាស្រ្សតពៅករពុជា ២) ជំរុញឱ្យម្្រេះាា ឧត្តរសិកាបពងកីត្ ម្្ប់ម្្ង ិងអភិវឌ្ឍទសសនវដដីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត ម្បកបពដ្ឋយសតង់ដ្ឋ។ ១.៤. សារៈសំខាន់ តាររយៈការអ ុវត្តតារពសៀវពៅណែនំព េះ ម្្រេះាា អាចពរៀបចំបពងកត្ ី ម្្ប់ម្្ង ទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតឱ្យមា សតង់ដ្ឋ ទំងកនុងម្សុក ត្ំប ់ ិងអភវិ ឌ្ឍ ិងអ តរជាត្ិ ពដីរបជ ី ំរុញការពបាេះ េុរពផ្ាយអត្ាបទម្ាវម្ជាវ ិងពលីកករពស់្ុែភាេន ការពបាេះេុរពផ្ាយ សម្មាប់ ិសសត្ ិ ាស្រ្ាតចារយ អនកម្ាវម្ជាវ ម្កសួង ឬាាប័ ក់េ័ ធអាចពម្បម្ី បាស់លទធផ្លន ការម្ាវម្ជាវឱ្យបា ទូលំទូលាយ។ នយកដ្ឋា ម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត រងពម្បីម្បាស់ពសៀវពៅណែនំព េះ ជាឯការពគល ពដីរបីផ្តល់ការ គំម្ទបពចចកពទសដល់ម្្រេះាា ឧត្តរសិកា ទំងរដា ិងឯកជ ណដលមា បំែងបពងកីត្ ិងដំពែីរការ ទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតពៅាាប័ របស់មួ ល ។ ការបពងកីត្ឱ្យមា ទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត ណដលមា សតង់ដ្ឋពៅករពុជា ជាចំណែកចរបងរួយកនុងពបសកករមពលីកករពស់្ុែភាេបែុ ត េះបណ្ត ត ល ពៅឧត្តរសិកា ជាេិពសស្ុែភាេន ការបែុ ត េះបណ្ត ត លថ្ននក់ពម្កាយបរញ្ញ ិ ា បម្ត្។ ការអ ុវត្តពសៀវពៅណែនំព េះក៏ជាចំណែករួយផ្ងណដរ កនុងការពលក ី ករពស់ការបពងកីត្ ដំពែីរការរជឈរែឌលឧត្តរភាេឱ្យម្សបតារលកខែៈវ ិ ិចឆ័យន រជឈរែឌល ិងពរៀបចំ ិងរួរចំណែកកាង ម្បេ័ ធម្្ប់ម្្ងការម្ាវម្ជាវពៅតារម្្រេះាា ឧត្តរសិកា ណដលកិចចការទំងព េះជាពបសកករមសូ លកន ន ុង ការពធវីឱ្យសពម្រចបា ូវសូចនករម្ាវម្ជាវ ណដលមា ណចងកនុងយុទធាស្រ្សតកំណែទម្រង់ការអប់រ ំឧត្តរ សក ិ ារបស់ម្កសួងអប់រ ំ យុវជ ង ណផ្ ការយុទធាស្រ្សតអប់រ ំ ២០១៨-២០២៣ ង ិ កឡា ី ិ ណផ្ ការយុ ទធ ាស្រ្សតឧត្តរសិកា ២០២១-២០៣០។ 3 ណនែរទី២៖ ការបសងកើតទសសនាវដ្តីព្សាវព្ជាវ ២.១. ការោរ់ស្មះទសសនាវដ្តីព្សាវព្ជាវ ការដ្ឋក់ព្មេះទសសនវដតីម្ាវម្ជាវម្ត្ូវមា លកខែៈមុសេីព្ ម្បកបពដ្ឋយអត្ា ័យ មលី ិង បង្ហាញអំេីវ ិាលភាេន ទសសនវដតីម្ាវម្ជាវណដលពម្គងបពងកីត្ពឡង ី (ឧទេរែ៍៖ Food Chemistry ឬ Journal of Higher Education)។ ព្មេះទសសនវដតីម្ាវម្ជាវ បង្ហាញេវី ិស័យណ្តរួយ ណដល ជាចំែុចពផ្ទតត្ន ការពបាេះេុ រពផ្ាយ។ ព្មេះទសសនវដដីម្ាវម្ជាវ រិ ្ួរបង្ហាញលកខែៈបុ្ាលពទ។ ២.២. អរសរកាត់ ម្្េះរ ាា ឧត្តរសក ិ ា ឬាាប័ ម្ាវម្ជាវ ម្ត្ូវកំែត្់អកសរកាត្់ន ព្មេះទសសនវដតីម្ាវម្ជាវ ពដ្ឋយម្ត្ួត្េិ ិត្យឱ្យបា ម្ត្ររម្ត្ូវ ពដីរបធា ី នលកខែៈេិពសសរបស់ទសសនវដតី។ ការកំែត្់អកសរកាត្់ ម្បកបពដ្ឋយសតង់ដ្ឋ មា ារសំខា ់សម្មាប់ទទួលបា ការដកម្សង់សំអាងម្បកបពដ្ឋយបពចចកពទស ង ិ លកខែៈវ ិទាាស្រ្សត។ ឧទេរែ៍៖ ទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតខាងពលីអាចសរពសរជា កយ កាត្់ថ្ន Food Chem.។ ពដីរបីទទួលបា អកសរកាត្់ម្បកបពដ្ឋយសតង់ដ្ឋសម្មាប់ទសសនវដតី ម្្រេះាា ឧត្តរសិកា្ួរ ពរៀបចំអកសរកាត្់ពដ្ឋយអ ុ ពឡារតារ ISO 4 ណដលផ្តល់ឱ្យពដ្ឋយរជឈរែឌល ISSN។ សូ រអា េ័ត្៌មា លរអិត្ទក់ទង រងការកំែត្់អកសរកាត្់សម្មាប់ទសសនវដតីម្ាវម្ជាវតារត្ំែភាាប់ខាងពម្ការ ៖https://www.issn.org/services/online-services/access-to-the ltwa/?lettre=h&numpage=4&numpagemod=2 ២.៣. ព្បធានបទណដ្េព្របដ្ែតប់ ទសសនវដតីម្ាវម្ជាវម្ត្ូវបង្ហាញេីម្បធា បទពគលរួយចំ ួ ព្េទំេ័រ ឬទសសនវដតីរបស់មួ ល ណដលម្ត្ូវពបាេះេុ រពផ្ាយពលី ពដ្ឋយពផ្ទតត្ពលីម្បធា បទណដលមា ភាេទក់ទញ ិងព្លីយត្ប ពៅ រងត្ម្រូវការន វ ិស័យម្ាវម្ជាវណដលកំែត្់កុ នងទសសនវដតីម្ាវម្ជាវពនេះ។ ម្បធា បទណដលម្្ប ដែតប់ម្ត្ូវមា លកខែៈរួរ ពដ្ឋយរិ ពផ្ទតត្ពលភា ី េលរអត្ ិ ពេកន ម្បធា បទ ឧទេរែ៍៖ វ ិធីាស្រ្សត បពម្ងៀ ភាាជារួយសិសសជ ជាត្ិភា្ត្ិច ការេិពាធ ៍ដំណ្តម្ំ សូវពៅត្ំប ់មពង់រាប ជាពដីរ។ 4 ឧទេរែ៍៖ ម្បធា បទកនុងវ ិស័យអប់រ ំ • ការអប់រ ំឌ្ីជីលល • ការអភិវឌ្ឍករមវ ិធីសិកា • ការអប់រ ំម្្ូ • វ ិធា ី ស្រ្សតបពម្ងៀ លមី • ការវាយត្នរលការសិកា • ការម្្ប់ម្្ងាលាពរៀ មា ម្បសិទធភាេ • ការពធវអ ី ធកា ិ រកច ិ ច • ពគល ពោបាយអប់រ ំ ឧទេរែ៍៖ ម្បធា បទកនុងវ ិស័យវ ិទាាស្រ្សត បពចចកវ ិទា វ ិសវករម ្ែិត្វ ិទា • ការអប់រ ំណសារ (ករមវ ិធស ី ក ិ ា ការពរៀ ង ិ បពម្ងៀ ិងការវាយត្នរលការសក ិ ា) • ដំពែីរការេពិ ាធវ ិទាាស្រ្សត (វ ិទាាស្រ្សតជលផ្ល វ ិទាាស្រ្សតនម្េពវី វ ិសវករម កសិករមវ ិទាាស្រ្សតអាហារ ិងការណកនចន រីម្កូវ ិទា ិងជំងឺ ជំងឺ្លងេីសត្វរករ ុសស ការបង្ហកត្់េូជ ិងពសព ទិច ជំងឺរុកខជាត្ិ ពវជាាស្រ្សតសត្វ ផ្លិករមសត្វ ការរ ំលាយ អាហារ ង ិ ការផ្តល់ចំែីសត្វ) • កសិករម្លត្នវ ាកវបបករម បពចចកវ ិទាជីវាស្រ្សត ិងការម្្ប់ម្្ងចំការ បពចចកវ ិទា ពម្កាយការម្បរូលផ្ល ២.៤. ការស • ការបពងកីត្ផ្លត្ ិ ផ្ល ឬបពចចកវ ិទាលមី • ការរកព • ការពម្បីម្បាស់បពចចកវ ិទាសម្មាប់អភិវឌ្ឍនបត្ង • ការពម្បប ី ពចចកវ ិទាកនុងវ ិស័យបរា ិ ា ញ ី វ ិធីាស្រ្សត រ៉ាូណដល ឬម្ទរសតីលមី ះរុម្ព ២.៤.១. ទព្ម្ង់ននការស ះរុម្ព ទម្រង់ន ការពបាេះេុរពអាចពធវីពឡង ី ជាការពបាេះេុរពពលីម្កដ្ឋស ឬទំងេរី ម្បពភទព េះ។ ការពបាេះេុរពពលម្ី កដ្ឋស អាចចំណ្តយពេលយូរ ការពបាេះេុរពតារអ ឡាញ ិងម្ត្ូវចំណ្តយលវ ិកាពម្ចី ចំណែកការពបាេះេុ រពតារអ ឡាញមា ភាេ្ប់រេ័ ស ិងចំណ្តយលវ ិកាត្ិច។ 5 ២.៤.២. ការោរ់េោ ំ ប់ឆ្ែ ំ និងសេខ្ស ះរុម្ព ពៅកនុងការពបាេះេុរពផ្ាយទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត ្ួរមា ជាលំដ្ឋប់្ន ំ (Volume) ំ ចំ ួ ្នណំ ដលទសសនវដតីបា ពចញផ្ាយ។ ពលមជាចំ ួ ពលីកណដល ិងពលម (Issue)។ លំដ្ឋប់្នជា ទសសនវដតពី ចញផ្ាយកនុង្នពំ នេះ។ ការពបាេះេុរពអាចពធវពី ឡង ី ម្បចាំ្ន ំ ម្បចាំ្មាស ម្បចាំម្ត្មា ី ស េរី ណមរតង ឬម្បចាំណម។ កនុងដំណ្តក់កាលដំបូងណដលជាពេលពវលារួយដ៏លំបាកកនុងការទទួលបា ការ បញ្ាូ អត្ាបទម្បកបពដ្ឋយ្ុែភាេលអ ម្្រេះាា អាចពបាេះេុ រពចពនលេះេី១ពៅ៤ដង/្ន។ ំ ភាេញរកញាប់ ន ការពបាេះេុរព រងអាចពកី ពឡង ី ពេលណដលទសសនវដតីមា អនកាាល់ពម្ចី ។ ២.៥. ការរំែត់សោេបំែង និងវិសាេភារ វ ិធីសរពសរពគលបំែងន ទសសនវដតីម្ាវម្ជាវ អាចមា ទម្រង់ពផ្សងៗ ពៅតារម្បពភទន ទសសនវដតម្ី ាវម្ជាវ។ វ ិធីសរពសរពគលបំែងអាចចាប់ពផ្តីរេីការសរពសរព្មេះ ឬម្បពភទន ទសសនវដដី ម្ាវម្ជាវ បនាប់រកអាចបង្ហាញអំេពី គលបំែងន ទសសនវដតី។ ឧទេរែ៍៖ ទសសនវដតក ី រពុជាសម្មាប់ការម្ាវម្ជាវអប់រ ំ ង ិ ណសារ (Cambodian Journal of STEM and Education Research) ម្ត្ូវបា បពងកីត្ពឡង ី កនុងពគលបំែងពលីកករពស់ការ ម្ាវម្ជាវពៅករពុជា តាររយៈការពបាេះេុរពផ្ាយអត្ាបទម្ាវម្ជាវណផ្នកអប់រ ំ ង ិ វ ិទាាស្រ្សត បពចចកវ ិទា វ ិសវករម ្ែិត្វ ិទា ជាភាាណមមរ ពដីរបប ី ពងកី ធ ធា សក ិ ាសម្មាប់គម្ំ ទការសក ិ ាម្ាវម្ជាវរបស់ ិសសត្ ិ ាស្រ្ាតចារយ ិងអនកម្ាវម្ជាវណមមរ។ រពបៀបសរពសរវ ិាលភាេ៖ ម្ត្ូវដ្ឋក់បញ្ចូ លម្បពភទអនកអា ចំណ្តប់អាររមែ៍ពលីម្បធា បទ អាទភា ិ េ វ ិធីាស្រ្សតម្ាវម្ជាវ ម្បពភទន ការពបាេះេុ រព ង ិ ម្បពភទន ម្បធា បទជាពដីរ។ ឧទេរែ៍៖ ទសសនវដតីករពុជាសម្មាប់ការម្ាវម្ជាវអប់រ ំ កម្រិត្ជាត្ិ ទទួលាាល់ពដ្ឋយម្កសួងអប់រ ំ យុវជ កនុងវ ិស័យអប់រ ំ វ ិទាាស្រ្សត បពចចកវ ិទា វ ិសវករម ិងណសារ ជាទសសនវដតីម្ាវម្ជាវ ិងកីឡា ណដលពបាេះេុរពផ្ាយអត្ាបទម្ាវម្ជាវ ង ិ ្ែិត្វ ិទាពដ្ឋយ្លងកាត្់ការម្ត្ួត្េិ ត្ ិ យេី អនកជំនញ (Peer review)។ ទសសនវដតពី េះ ទទួលពបាេះេុរពផ្ាយអត្ាបទលមៗ ណដលរិ ទ ់ ី បា ពបាេះេុរពពៅកណ លងណ្តពផ្សង ពទេះជាកនុងភាាណ្តក៏ពដ្ឋយ រួរមា អត្ាបទម្ាវម្ជាវ (Original articles) វ ិពវចនអត្ាបទ (Review articles) សពងខបពគល ពោបាយ (Policy briefs) ង ិ អត្ាបទទំនក់ទំ ងមលៗ ី (Short communications)។ 6 ២.៦. ការសព្បើព្ ស់ភាសា ពៅកនុងណផ្នកចរបងរបស់អត្ាបទ ្ួរពម្ជីសពរសភាាសម្មាប់ ពបាេះេុ រពជាភាាណមមរ ី អង់ព្លស។ ចំព ិង/ឬ េះរូល ័យសពងខបម្ត្ូវណត្មា ជាភាាណមមរ ិងអង់ព្លស។ ការអា រកកំ េុស ភាាអង់ព្លស អាចពធវី ពដ្ឋយម្កុរអនកជំនញណផ្ន កភាាបពម្រីការពៅកនុ ង ទសសនវដតី ឬអនកខាងពម្ៅ។ រួយវ ិញពទៀត្ ម្្េះរ ាា ឧត្តរសក ី ឱ្យមា ម្កុរណកសម្រួល ិ ាអាចបពងកត្ ភាាអង់ព្លសពៅតារម្្រេះាា អង់ព្លស ីរួយៗ ឬអាចពម្បីម្បាស់ករមវ ិធីកុំេយូទ័រសម្មាប់ម្ត្ួត្េិ ិត្យពរីលភាា ិងពវយាករែ៍។ យ តការព េះក៏អាចពម្បីម្បាស់ជារួយទសសនវដតីម្ាវម្ជាវណដលពបាេះេុ រព អត្ាបទជាភាាណមមរ។ ២.៧. សោេការែ៍ណចរចាយអតាបទវិទាសាស្រសត ម្្រេះាា ឧត្តរសិកាអាចពម្ជីសពរសយកពគលការែ ៍ ន ការណចកចាយអត្ាបទវ ិទាាស្រ្សត ី សម្មាប់ទសសនវដតីរបស់មួ ល ពដ្ឋយេចា ិ រណ្តពគលការែ៍ណដលមា បង្ហាញជូ ខាងពម្ការព េះ។ ២.៧.១ ការទទួេ នអតាបទព្សាវព្ជាវសោយសបើរចំហ (Open access) ការទទួលបា អត្ា បទម្ាវម្ជាវពដ្ឋយពបីកចំ េពៅកនុងទសសនវដតី ម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត ជា ទម្រងន់ ការពបាេះេុរពណដលម្ត្ូវបា ពចញផ្ាយតារអ ឡាញ រិ ្ិត្នលល ឬការរារា ំងពផ្សងៗ ណដលពធវី ឱ្យអនកអា រិ អាចទទួលបា អត្ាបទទំងពនេះ។ ពបីសិ ទសសនវដតីដ្ឋក់ឱ្យមា ពគល ពោបាយទទួលបា អត្ាបទពដ្ឋយពបីកចំេ ពៅពេល យល់ម្េរឱ្យអត្ាបទពបាេះេុ រពពៅកនុងទសសនវដតី អត្ាបទពបាេះេុ រពទង ំ ពនេះអាចឱ្យព្ទញយក អា ណចកចាយបា ពដ្ឋយរិ មា បង់ជាកនម្រអវីពឡយ ី ។ កនុងករែីព េះ ទសសនវដតីត្ម្រូវឱ្យអនក ិេ ធយល់ ម្េរផ្តល់សិទធិពម្បីម្បាស់ដល់អនកដនទពដ្ឋយបំពេញទម្រង់អាជា្បែណពបីកចំេ (Open license)។ កនុងករែីព េះ ជាទូពៅទសសនវដតីទទួលបា ការបង់ម្បាក់សម្មាប់ការផ្លិត្អត្ាបទ (Article ់ យអត្ាបទម្ាវម្ជាវ processing charge-APC) េអ ី នក េ ិ ធ ឬម្កុរអនក េ ិ ធ កនុងពគលបំែងចងឱ្ របស់មួ ល មា អនកអា ពម្ចី ។ េួកព្អាចបង់ម្បាក់ជូ ដល់ទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតពនេះ ពដ្ឋយ ពម្បីម្បាស់លវ ិការបស់្ពម្មាងម្ាវម្ជាវ។ ចំ ួ ទរកម្បាក់ណដលម្ត្ូវបង់ព េះមា ការណម្បម្បួលេីទសសនវដតី រួយពៅទសសនវដដីរួយ ិងវាជាម្បភេចំែូលរួយសម្មាប់ដំពែីរការទសសនវដតីផ្ងណដរ។ ២.៧.២. ការជាវអតាបទ (Subscription) ម្បសិ ាាប័ ម្្ប់ម្្ងទសសនវដតីវ ិទាាស្រ្សតអ ុ វត្តពគលការែ៍ព េះ 7 ជាទូ ពៅទសសនវដតី វ ិទាាស្រ្សតបង្ហាញណត្រូល ័យសពងខបណត្ប៉ាុពណ្តណេះ។ ពបស ី ិ អនកអា ចង់បា អត្ាបទទំងរូល ម្ត្ូវ បង់នលល ណដលកនម្រអត្ាបទអាចមុសៗគនពៅតារការកំែត្់របស់ាាប័ ម្្ប់ម្្ងទសសនវដតីទង ំ ពនេះ។ ២.៧.៣. ការណចរចាយអតាបទព្សាវព្ជាវណបបរូនកាត់ ម្្េះរ ាា អាចពម្ជីសពរសយកជពម្រ ំ េីរខាងពលី ី ីសណបបកូ កាត្់ទង ពដីរបពី ធវីការណចកចាយ អត្ាបទម្ាវម្ជាវពៅកនុងទសសនវដដរី បស់មួ ល ។ ២.៨. ការបសងកើតសរហទំរ័រទសសនាវដ្តីព្សាវព្ជាវ ម្្រេះាា ឧត្តរសិកា ឬាាប័ ម្ាវម្ជាវអាចទិញណដ ជាត្ិ (Domain) រួយពដ្ឋយរកម្កុរេ៊ាុ ណដលផ្តល់ជាព្េទំេ័រ បនាប់រកពរៀបចំមរ លរ ារកនុងព្េទំេ័រពនេះឱ្យបា សរម្សបតារពគលបំែង ិងវ ិាលភាេន ទសសនវដដីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត។ ចំែុចសំខា ់ៗណដលព្េទំេ័រទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត្ួរេិចារណ្តពៅពេលបពងកីត្ ព្េទំេ័រ រួរមា ៖ - ព្េទំេ័រម្ត្ូវង្ហយម្សួលណសវងរកេ័ត្៌មា - ព្េទំេ័រម្ត្ូវពគរេតារពគលការែ៍ណែនំសតីេីត្មាលភាេ ិងឧត្តមា ុវត្ត ៍កុ នងការ ពបាេះេុរព - អត្ាបទ រ ី ួយៗអាចរកបា កនុងទម្រង់អត្ាបទដ្ឋច់ពដ្ឋយណឡក ្ួរពរៀបចំជាភាាអង់ព្លស ិងភាាណមមរ ព្េទំេ័រ្ួរបញ្ចូ លេ័ត្៌មា រួយចំ ួ ដូ ចខាងពម្ការ៖ - ព្មេះទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត - ម្កុរម្បរកា ិេ ធ រួរមា អាសយដ្ឋា ាាប័ - ការណែនំសម្មាប់អនក ិេ ធ - ដំពែីរការម្ត្ួត្េិ ិត្យអត្ាបទម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត - ការរកាសទ ធិ នក េ ិ អ ិ ធ - កនម្រណដលអនក ិេ វម្ត្ូវបង់ រួរមា កនម្របញ្ាូ អត្ាបទ កនម្រដំពែីរការណកសម្រួល ិងេ័ត្៌មា រួយចំ ួ ពទៀត្ កនម្រតារទំេ័រអត្ាបទ កនម្រពបាេះេុរពេែ៌ជាពដីរ - េ័ត្៌មា លរអិត្សម្មាប់ទំនក់ទំ ង - េ័ត្៌សំខា ់ៗរួយចំ ួ ពទៀត្ណដលចាំបាច់ 8 ២.៩. អាសយោានទំនារ់ទំនង ាាប័ ម្ាវម្ជាវ ឬម្្រេះាា ឧត្តរសក ិ ាម្ត្ូវបពងកីត្អាសយដ្ឋា ជាក់លាក់ សម្មាប់អនកម្ាវម្ជាវ ិងអនក ក់េ័ ធពផ្សងៗពទៀត្កនុងការទំនក់ទំ ង។ 9 ង ិ េ័ត្៌មា លរអត្ ិ ២.១០. ការបសងកើតរចនាសម្ព័នធដ្ឹរនា ំ ព្រប់ព្រង និងសព្ម្បសព្ម្ួេ ពដីរបីឱ្យទសសនវដដីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតអាចដំពែីរការពៅបា ម្្រេះាា ឧត្តរសិកាម្ត្ូវ ពម្ជីសពរស ី ិងបពងកីត្ម្កុរការង្ហរណដល្ួររួរមា សមាសភាេដូចខាងពម្ការ៖ ិេ ធនយក៖ ទទួលមុសម្ត្ូវចំព ពម្ៅេពី េះ េះមលរ រ ារទំងម្សុងរបស់ទសសនវដដីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត។ ិេ ធនយកមា ត្ួនទីពម្ជីសពរស ី ណត្ងតាំង ម្កុរម្បរកា ិេ ធ ិងម្្ប់ម្្ង េ ិ ធនយករង ម្េរទំងទក់ទញរកអត្ាបទម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត ិងសមាជិក ណដលម្ត្ូវពបាេះេុ រពផ្ាយពៅ ទសសនវដតីរបស់មួ ល ផ្ងណដរ។ ិ ធនយកសម្របសម្រួលបញ្ចូ អត្ាបទម្ាវម្ជាវណដលពផ្្ីរកឱ្យអនក ិេ ធនយករង៖ ជួយ េ ម្ត្ួត្េិ ិត្យជំនញបា េិ ិត្យពរីល ិងសម្របសម្រួលដល់ការង្ហរពបាេះេុ រពផ្ាយ ម្េរទំងសម្រប សម្រួលណបងណចកអត្ាបទតារណផ្នក ិងពលីកករពស់ការផ្សេវផ្ាយទសសនវដដីវ ិទាាស្រ្សតព េះ។ ិ ធនយក ិេ ធនយកម្្ប់ម្្ង៖ ជួយសម្រួលការង្ហរ េ ណផ្នកបពចចកពទសរបស់ព្េទំេ័រទសសនវដដីវ ិទាាស្រ្សត ង ិ ិេ ធនយករង។ ម្្ប់ម្្ង ិងការង្ហរម្បចាំនលៃ ដូ ចជាការម្ត្ួត្េិ ិត្យ បពចចកពទសពលីអត្ាបទម្ាវម្ជាវ ណដលបា ពផ្្ីរកសុំពធវីការពបាេះេុរពផ្ាយពៅកនុងទសសនវដដី។ ជំ យ ួ ការ ិេ ធ៖ ជួយការង្ហរ ិេ ធនយកម្្ប់ម្្ង ិងការង្ហរម្បចាំនលៃរបស់ទសសនវដតី វ ិទាាស្រ្សត ជាេពិ សសការព្លយ ី ្លងជារួយ ិេ ធនយក។ ្ែៈករមការម្បរកាពោបល់៖ ជួយផ្តល់ពោបល់ពលីពគល ពោបាយ ិងវ ិាលភាេរបស់ ទសសនវដដីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត។ ាាប័ ម្ាវម្ជាវ ឬម្្រេះាា ឧត្តរសិកាម្ត្ូវពម្ជីសពរសម្កុ រអនក ី ម្ាវម្ជាវ អនកពគល ពោបាយ ិងអនកជំនញមា បទេិពាធ ៍ការង្ហរ ណដលមា ជំនញដូចគន រងវ ិស័យណដលទសសនវដតីព េះម្្បដែតប់។ ម្កុរម្បរកាម្ត្ួត្េិ ិត្យ៖ េិ ិត្យអត្ាបទតារជំនញរបស់មួ ល ពៅពេលមា ការពសនីសុំឱ្យេិ ិត្យ អត្ាបទពដ្ឋយ ិេ ធនយក។ ម្្រេះាា ម្ត្ូវម្បរូលផ្តុំ ណដលទសសនវដដីរបស់មួ ល ម្្បដែតប់ ិងពម្ជីសពរសអន ី កណដលមា ជំនញកនុងម្បធា បទ ិងរកាទុ កកនុងម្បេ័ ធទិ ន ័យអនកម្ត្ួត្េិ ិត្យអត្ាបទ ពដីរបី ង្ហយម្សួលកនុងការពសនីសុំឱ្យេួកគត្់ជួយេិ ិត្យ ពេលមា អត្ាបទណដលអនក ិេ ធបា ពផ្្ីរក ពដីរបី ពបាេះេុរពផ្ាយ។ ពដ្ឋយារការម្ត្ួត្េិ ិត្យអត្ាបទេីអនកជំនញព េះ ជាការង្ហរសម័ម្្ចិត្ត ្ួរពផ្្ីអត្ាបទ ឱ្យេួកគត្់ជួយេិ ត្ ំ ិ យណត្បី ឬបួ ដងោ៉ាងពម្ចី កនុង១្ន។ ជំ យ ួ ការបពចចកពទស៖ ជួយបំពេញការង្ហរបពចចកពទសម្បចាំនលៃ ជាេិពសសទក់ទង រង ការណលទំព្េទំេ័រទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត ិងម្បកាសណសវងរកអត្ាបទម្ាវម្ជាវ។ 10 ម្កុរពរៀបចំ ពបាេះេុរព ិងណចកផ្ាយ៖ បនាប់េីមា ការយល់ម្េរពដ្ឋយ េ ិ ធនយកឱ្យអត្ាបទ រួយពបាេះេុ រពរួចរក ម្កុរការង្ហរទទួលប ុ ាកម្ត្ូវបញ្ាូ រកណផ្នកពបាេះេុ រពពលីម្កដ្ឋស ឬអ ឡាញ។ អនកទទួលមុសម្ត្ូវណផ្នកព េះម្ត្ូវពរៀបចំអត្ាបទជាទម្រង់ណដលម្ត្ូវពបាេះេុរពផ្ាយ ិងទំនក់ទំ ងជារួយ អនក េ ិ ធ ពដីរបឱ្ ី យគត្់អា រកកំេុសចុងពម្កាយ។ សូរេិ ត្ ី ទសសនវដតីម្ាវម្ជាវ ិ យពរល ី ណផ្ ការសករមភាេ ង ិ ម្កបមែឌពេលពវលាសម្មាប់បពងកត្ វ ិទាាស្រ្សពត ៅកនុងឧបសរព័ ធទី២។ 11 ណនែរទី៣៖ ការព្រប់ព្រងដ្ំសែើរការននទសសនាវដ្តីព្សាវព្ជាវ ៣.១. ព្បរ័នធព្រប់ព្រងទសសនាវដ្តីព្សាវព្ជាវ ាាប័ ណដលចង់បពងកត្ ី ឬេម្ងរងការម្្ប់ម្្ងទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតក៏អាចពម្បម្ី បាស់ ករមវ ិធីម្បេ័ ធទសសនវដតម្ី ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតពបីកចំេ (Open Journal Systems) ណដលជា ករមវ ិធរ ី ិ បង់នលលរួយ ពម្បីម្បាស់សម្មាប់ម្្ប់ម្្ងទសសនវដដីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត។ ករមវ ិធីព េះបពងកីត្ ពឡង ី ពដ្ឋយ្ពម្មាងពលក ី សាួយចំពែេះដរងាធារែៈ (Public Knowledge Project)។ ករមវ ីធពី េះ អាចទញយកបា េីត្ំែភាាប់ https://pkp.sfu.ca/ojs/ojs_download/។ ម្្រេះាា អាចពម្បីម្បាស់ ករមវ ិធី ឬម្បេ័ ធម្្ប់ម្្ងទសសនវដដីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតពផ្សងៗពទៀត្ណដលម្្រេះាា អាចរកបា ។ ៣.២. ការព្បកាសណសវងររអតាបទព្សាវព្ជាវ ការម្បកាសព េះពធវពី ឡង ី ពដីរបផ្ ី សេវផ្ាយ ង ិ ជំរុញដល់អនកសក ិ ាម្ាវម្ជាវណដលមា បំែង ពផ្្ីាននដ ឬអត្ាបទម្ាវម្ជាវរបស់មួ ល រកកា ់្ែៈករមការទទួលមុសម្ត្ូវទសសនវដដី ពដីរបម្ី ត្ួត្េិ ិត្យ ិងេិចារណ្តសម្មាប់ការពបាេះេុរព។ ទសសនវដតម្ី ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតណដលពទីបបពងកីត្លមី ទរទរឱ្យ មា ការម្បកាសពៅតារលកខមែឌកំែត្់ពដ្ឋយម្្េះរ ាា ចាប់អាររមែ៍ ិងពផ្្ីអត្ាបទម្ាវម្ជាវរកកា ់ណត្ពម្ចី មា លកខែៈចាស់លាស់ពដីរបឱ្ ី យមា ការ ពដីរបឱ្ ី យ្ែៈករមការទសសនវដតីម្ត្ួត្េិ ិត្យ បទសម្មាប់ពធវីការពបាេះេុរព។ ិងពម្ជីសពរសអត្ា ី ការម្បកាសព េះអាចពធវពី ឡង ត ញសងារ ឬការពផ្្ីារពអឡច ី តាររយៈព្េទំេ័រ បណ្ត ិ ម្ត្ូ ច ិ ពៅកា ់អនកម្ាវម្ជាវ ឬាាប័ ក់េ័ ធនន ពដីរបទ ី ទួលបា ការជូ ដំែរងអំេកា ី រម្បកាសណសវងរក អត្ាបទរបស់ទសសនវដតី ពដ្ឋយភាាប់ជារួយត្ំែភាាប់ពសចកតីណែនំ ិងការបញ្ាូ អត្ាបទ។ រពធាបាយ រួយពទៀត្ណដលង្ហយអ ុវត្ត ិងមា ម្បសិទធភាេ ្ឺការផ្សេវផ្ាយតាររយៈម្កុរម្បរកា ិេ ធរបស់ ទសសនវដតផ្ទ ី ា ល់ណត្រតង។ ៣.៣. សសចរតីណែនា ំអែរនិរនធ ៣.៣.១. ការព្តួតរិនិតយម្ុនបញ្ជូ នអតាបទ ទសសនវដតម្ី ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតម្ត្ូវមា ពគលការែ៍ត្ម្រូវឱ្យអនក េ ិ ធេិ ិត្យ ង ិ ពរៀបចំឱ្យ បា ម្្ប់ចំែុចតារលកខមែឌកំែត្់របស់ទសសនវដតី។ ចំែុចណដលម្ត្ូវម្ត្ួត្េិ ិត្យ (Checklist) ទំងព េះមា ដូ ចជាអាសយដ្ឋា របស់អនក ិេ ធព្លីយ្លង លិមិត្បង្ហាញពរឿង បញ្ា ី រូបភាេជាពដីរ។ សូរអា ចំែុចណដលម្ត្ូវម្ត្ួត្េិ ិត្យបណ ារពទៀត្ណដលមា បង្ហាញជូ កនុងឧបសរព័ ទ ធ ៣ ី ។ 12 ៣.៣.២. ព្បសភទអតាបទ អត្ាបទណដលម្ត្ូវបញ្ាូ រកទសសនវដតីពដីរបពី សនីសុំឱ្យម្ត្ួត្េិ ិត្យ ិងពបាេះេុ រពម្ត្ូវណត្ជាអត្ាបទ លមី ណដលរិ ទ ់ ពបាេះេុ រពពៅទីណ្តពឡីយពទេះជាកនុងភាាណ្តក៏ ពដ្ឋយ។ ទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទា ាស្រ្សតអាចកំែត្់ជាអត្ាបទដូចខាងពម្ការ៖ អត្ាបទម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតពដីរ (Original articles)៖ ជាម្បពភទអត្ាបទម្ាវម្ជាវសតេ ី ី លទធផ្លន ការម្ាវម្ជាវពដីរ មា លកខែៈពេលពលញដូចជាពសចកតីពផ្តីរ វ ិធីាស្រ្សតម្ាវម្ជាវ លទធផ្ល ការេិភាកា ិងពសចកតីស និដ្ឋា ។ ចំ ួ កយរិ ឱ្យពលីសេី ៨ ០០០ កយ។ អត្ាបទដកម្សង់ ឬសំពោ្េីឯការវ ិទាាស្រ្សត (Review articles)៖ ជាម្បពភទអត្ាបទ ម្ាវម្ជាវណដលសំពោ្ ឬសពងខបេីការសិកាម្ាវម្ជាវពផ្សងៗ ពលីម្បធា បទជាក់លាក់ណ្តរួយណដល ជាចំណ្តប់អាររមែ៍របស់អនក ិេ ធ។ អត្ាបទម្បពភទព េះជាទូ ពៅដកម្សង់ម្បណេល ១០០អត្ាបទ ម្ាវម្ជាវ ង ិ រិ ្ួរឱ្យពលស ី េី ១០ ០០០ កយពឡយ ី ។ អត្ាបទទំនក់ទំ ងមលី (Short communications)៖ ជាម្បពភទអត្ាបទមលរ ី ិ បង្ហាញលរអត្ ិ ដូចអត្ាបទម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតពដីរពឡយ ី ។ វាអាចជាការពរៀបរាប់អំេី ត្ ី ិវ ិធីន ការេិពាធ ឬវ ិធីាស្រ្សតលមី ់ ពងខបណដលង្ហយម្សួលអ ុវត្តប តជាពដីរ។ អត្ាបទម្បពភទព េះរិ ្ួរពលីសេី៤ ទំេ័រពឡយ កនុងទម្រងស ី ពៅពេលពបាេះេុ រពចុងពម្កាយ ឬម្បណេលជា ៨ទំេ័រ រួរទំងរូបភាេជាពដីរពៅពេលពរៀបចំពផ្្ីរក ទសសនវដតី។ មលររារសពងខបពគល ពោបាយ (Policy briefs)៖ អត្ាបទម្បពភទព េះមា ឥទធិេលផ្ទាល់ ពលពី គល ពោបាយរដ្ឋាភបា ិ ល។ ចំ ួ កយរិ ឱ្យពលស ី េី ១ ៥០0 កយពទ។ វ ិពវចនពសៀវពៅ (Book reviews)៖ ជាការវ ិភា្ពលពី សៀវពៅ រួរមា មលររារ សាីល ិង ារៈសំខា ់របស់វា។ អត្ាបទម្បពភទព េះ្ួរពរៀបចំឱ្យមា ជារចនបទអត្ាបទដូចខាងពម្ការ៖ ពសចកតពី ផ្តីរ ការេិ ត្ ិ យពរីលមលរ រ ារពសៀវពៅទំងរូល ស នដ្ឋ ិ ា ការវ ិភា្ ិងវាយត្នរល ពសចកតី ិងឯការពោង។ ៣.៣.៣. រម្មវិធីសព្បើព្ ស់សព្មាប់សរៀបចំអតាបទ អនក ិេ ធអាចពម្បីម្បាស់ករមវ ិធី Microsoft Word, LaTeX ឬករមវ ិធីពផ្សងៗពទៀត្ ពដីរបពី រៀបចំ អត្ាបទណដលម្ត្ូវបញ្ាូ រកកា ់ទសសនវដតីវ ិទាាស្រ្សត។ ពដីរបពី ចៀសវាងកំេុសរួយចំ ួ អនក ិេ ធណដល សរពសរអត្ាបទជាភាាអង់ព្លស ម្ត្ូវដ្ឋក់ការម្ត្ួត្េិ ិត្យការម្បកប (Spell-check) េិ ិត្យពវយាករែ៍ (Grammar-check) ពៅកនុងករមវ ិធី Microsoft Word។ 13 ិងការម្ត្ួត្ ៣.៣.៤. រចនាសម្ព័នធ និងការសរៀបចំអតាបទ ទម្រង់អត្ាបទពេលបញ្ាូ ារជាលមី៖ ពម្បីករមវ ិធី Microsoft Word ពគលការែ៍ណែនំរបស់ាាប័ ិងម្ត្ូវឱ្យម្សបពៅតារ ណដលបា ពចញផ្ាយសម្មាប់ការអ ុវត្ត ។ អត្ាបទម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត្ួរមា ណផ្នកសំខា ់ៗដូចខាងពម្ការ៖ • ណផ្នកទំេ័រចំែងពជីង៖ ចំែងពជីង ព្មេះអនក េ ិ ធ ាាប័ បពម្រកា ី រង្ហរ ង ិ អាសយដ្ឋា ។ • ណផ្នកខាងកនុងន អត្ាបទ៖ រូល ័យសពងខប កយ្ លរេះ ពសចកតីពផ្តីរ សមាារៈ ិង វ ិធា និ ា ។ ចំព ដ្ឋ ី ស្រ្សត លទធផ្ល ការេិភាកា ង ិ ពសចកតស ី េះចំែុចលទធផ្ល ង ិ ការ េិភាកាអាចដ្ឋក់ជារួយគនក៏បា អាម្ស័យពៅតារការណែនំសម្មាប់អនក ិេ ធ។ • ពសចកតីណលលងអំែរ្ុែ៖ ពបីសិ ជាការម្ាវម្ជាវ ឬការពបាេះេុរព អាចសពម្រចបា ពដ្ឋយមា ជំ ួយឧបត្ារាជាលវ ិកា រ ារី េពិ ាធ ៍ ឬការវ ិភា្ ម្ត្ូវសរពសរពៅកនុងណផ្នក ព េះ។ • ការម្បកាសេីជពមាលេះផ្លម្បពោជ ៍៖ អនក ិេ ធម្ត្ូវសរពសរពៅណផ្នកដ្ឋច់ពដ្ឋយណឡក ខាងពម្ការ ពសចកតីណលលងអំែរ្ុែ ពបីមា ជពមាលេះផ្លម្បពោជ ៍រវាងអនក ិេ ធ ិងអនក ក់េ័ ធ។ ពបរ ី ិ មា ពទ ម្ត្ូវសរពសរថ្ន គម ជពមាលេះពទ។ • ណផ្នកពផ្សងៗ៖ ការម្សង់សអា ំ ងពៅកនុងអត្ាបទ ឯការពោង អកសរកាត្់ តារាង ិងរូប ភាេ។ ខាងពម្ការព េះជាការណែនំរយ ួ ចំ ួ ណដលជួយដល់អនក ិេ ក ធ ុ នងការពរៀបចំអត្ាបទម្ាវម្ជាវ វ ិទាាស្រ្សត៖ ឃ្លលសំខា ់ៗ៖ ចំ ួ ៣ពៅ៥ ឃ្លលបង្ហាញេីលទធផ្លន ការម្ាវម្ជាវ ឬដាម្ការបង្ហាញេីវ ិធីាស្រ្សត។ ចំែងពជីង៖ មលណី ត្មា េ័ត្៌មា ម្្ប់ម្គ ់ មា ភាេទក់ទញ ិងរិ ដូចព្។ ព្មេះអនក េ ំ អស់ណដលមា ពៅកនុងអត្ាបទ ិ ពគត្តនររបស់អនក េ ិ ធទង ិ ធ៖ បង្ហាញនរ ង ម្ាវម្ជាវ។ ាាប័ ៖ បង្ហាញាាប័ ទំងអស់របស់អនក ិេ ធ ិងផ្តល់ជាអាសយដ្ឋា នម្បសែីយ៍របស់ ាាប័ ធ ីរួយៗ រួរមា ព្មេះម្បពទស ង ិ អុណី រលរបស់អនក េ ិ ។ អនក ិេ ធទទួលប ុ ាកព្លីយ្លង៖ ម្ត្ូវធានថ្ន អាសយដ្ឋា របស់អនក ិេ ធទទួលប ុ កព្ល ា ីយ្លង ិងរាល់េ័ត្៌មា លរអិត្សម្មាប់ទំនក់ទំ ងមា ភាេម្ត្ររម្ត្ូវ។ 14 អាសយដ្ឋា បចចុបប /ន អចនិ ស្រ្ តយ៖ ៍ កនុងករែីអនក ិេ ធផ្ទលស់ចូលរកចាប់តាង ំ េកា ី រង្ហរពៅកនុងអត្ាបទ ព េះម្ត្ូវបា ពរៀបចំរច ួ រាល់ ឬចូលរកចំពេលណដលការង្ហរពៅកនុងអត្ាបទបា ិងកំេុងពរៀបចំ អាសយដ្ឋា អចិនស្រ្ តយម្៍ ត្ូវបង្ហាញពៅកនុងកំែត្់សំគល់ខាងពម្ការទំេ័រ។ អាសយដ្ឋា ណដលអនក ិេ ធពនេះបា បំពេញការង្ហរពនេះម្ត្ូវរកាជាអាសយដ្ឋា សំខា ់របស់ អាសយដ្ឋា ាាប័ ។ រូល ័យសពងខប៖ ម្ត្ូវកំែត្់ចំ ួ កយកនុងចពនលេះេី១៥០ ពៅ៣០០ កយ ពៅតារការណែនំ សម្មាប់អនក ិេ ធ។ រូល ័យសពងខបព េះ្ួរបញ្ចូ លម្បពោ្នំរុម បនាប់រកបង្ហាញេី ពគលបំែង វ ិធា នដ្ឋ ី ស្រ្សត លទធផ្ល ពសចកតស ី ិ ា ិងមា ការជូ ជាពោបល់ចុងពម្កាយ េីលទធផ្លម្ាវម្ជាវព េះ។ ពៅកនុងរូល ័យសពងខបម្ត្ូវពចៀងវាងដ្ឋក់ឯការពោង ិងអកសរ កាត្់ណដលរិ ពម្បីម្បាស់ជាទូពៅ។ កយ្ លរេះ៖ ចំ ួ កយ្ លរេះពៅកនុងរូល ័យសពងខបរិ ្ួរឱ្យពលស ី េី ៥ កយពឡយ ី ។ កយ្ លរេះ ព េះជួយឱ្យអនកម្ាវម្ជាវពផ្សងៗពទៀត្ឱ្យង្ហយណសវងរកអត្ាបទណដលបា ពបាេះេុរព ពដ្ឋយារ ណត្មា៉ាសុី ណសវងរកតារម្បេ័ ធអ ឡាញ រូលទិ ន ័យវ ិទាាស្រ្សត ិងព្េទំេ័រទសសន វដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត ពម្បីម្បាស់ កយ្ លរេះព េះពដីរបប ី ង្ហាញអត្ាបទពៅកា ់អនកអា ។ អកសរកាត្់៖ ជាទូពៅអកសរកាត្់ម្ត្ូវសរពសរពេញពៅពេលពម្បម្ី បាស់ពលក ី ដំបូង ពដ្ឋយដ្ឋក់អកសរកាត្់ ពនេះកនុងវង់ម្កចក។ កនុងសំពែរប តបនាប់ម្ត្ូវពម្បីម្បាស់អកសរកាត្់ព េះឱ្យមា លកខែៈ សងាត្ិភាេ កនុងអត្ាបទម្ាវម្ជាវទំងរូល។ អកសរកាត្់ឡាតាំងដូចជា etc., i.e., e.g., ិង cf. រិ ចាំបាច់ ត្ម្រូវឱ្យមា ជាការេ យល់ពទណត្ម្ត្ូវធានថ្នអនក ិេ ធពម្បម្ី បាស់វាឱ្យបា ម្ត្ររម្ត្ូវ ិងមា សងាត្ិភាេពៅកនុងអត្ាបទម្ាវម្ជាវទំងរូល។ ចំែងពជីងរូបភាេ៖ ម្្ប់រប ូ ភាេទំងអស់ម្ត្ូវដ្ឋក់ជាចំែងពជីង ឬេិេែ៌នសពងខប ពេយ ី ម្ត្ូវ សរពសរជាអកសរឱ្យពៅដ្ឋច់េរី ូបភាេ។ តារាង៖ ម្ត្ូវណត្ជាទម្រង់ណដលអាចណកបា ណដលរិ ណរ ជារូបភាេពឡយ ី ។ តារាងព េះអាចម្ត្ូវ ដ្ឋក់ពៅ បនាប់េីអត្ាបទណដល ក់េ័ ធ ឬពៅទំេ័រដ្ឋច់ពដ្ឋយណឡកពៅខាងចុងអត្ាបទ។ ម្ត្ូវដ្ឋក់ពលម តារាងតារលំដ្ឋប់លំពដ្ឋយណដលវាបា បង្ហាញពៅកនុងអត្ាបទ។ តារាង ីរួយៗម្ត្ូវដ្ឋក់ ចំែងពជីង ិងម្ត្ូវមា ការេ យល់បណ ារពៅខាងពម្ការតារាងឱ្យបា ចាស់លាស់។ ្ួរ ពចៀសវាងការដ្ឋក់ម្សពមាលកនុងតារាង។ ខានត្ឯកតា៖ ម្ត្ូវពម្បីម្បាស់ខានត្ន ឯកតា ដូចបា កំែត្់ពៅកនុងម្បេ័ ធខានត្ឯកតាអ តរជាត្ិ។ 15 សូរេិ ត្ ិ យពរល ី ខានត្ទំងព េះពៅត្ំែភាាប់ព េះ https://www.bipm.org/en/publications/si-brochure ។ ម្្ប់ដំណ្តំ រុកខជាត្ិ សត្វលិត្ អ បកសី ល ិកសត្វ។ល។ ម្ត្ូវពម្បីព្មេះវ ិទាាស្រ្សតពៅពេលព្មេះ រុកខជាត្ិ ឬសត្វពនេះម្ត្ូវបា ពម្បជា ី ពលក ី ដំបូង។ ់ រដកម្សង់សំអាង ឯការពោង ង ទម្រងកា ិ ឧបករែ៍ពម្បម្ី បាស់៖ មា ទម្រង់ជាពម្ចី ម្ត្ូវបា ព្ ពម្បីម្បាស់សម្មាប់ការម្សង់សំអាង ្ ា ិពទាសសម្មាប់អត្ាបទម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត ពេយ ី អាចមុសៗគនតារវ ិស័យ។ ដូពចនេះាាប័ ម្ាវម្ជាវ ឬម្្រេះាា ឧត្តរសិកាណដលម្្ប់ម្្ង ទសសនវដដីវ ិទាាស្រ្សតម្ត្ូវកំែត្់ឱ្យបា ចាស់លាស់េីទម្រង់របស់វា ពដ្ឋយ្ត្ ិ ្ូរអំេីវ ិស័យ ណដលទសសនវដដីមួ ល ម្្បដែតប់ ិងភាេារញ្ាង្ហយម្សួលពម្បីម្បាស់ន ទម្រង់ណដលបា ពម្ជីសពរស។ ការដ្ឋក់ឯការពោងពៅកនុង្ ា ិពទាសម្ត្ូវចាប់ពផ្តីរ តារអកខរម្ករ ី ិង បនាប់រកម្ត្ូវពរៀបចំតារលំដ្ឋប់លំពដ្ឋយ។ ពេលមា ឯការពោងពលស ី េីរួយរបស់អនក េ ន ន ណំ ត្រួយម្ត្ូវដ្ឋក់អកសរ a, b, c…ពៅបនាប់េី្នពំ បាេះេុរព។ ិ ធណត្រួយណដលពបាេះេុរពកុ ង្ ករមវ ិធីរួយចំ ួ ណដលអនក ិេ ធអាចពម្បីម្បាស់ពដីរបស ី ម្រួលដល់ការពរៀបចំ ព េះ មា ដូចជាករមវ ិធី Mendeley (http://www.mendeley.com) ិងម្្ប់ម្្ងការង្ហរ ិង EndNote (http://endnote.com)។ ការបពងកីត្ទម្រង់អត្ាបទសម្មាប់ណែនំអនក ិេ ធ៖ ការពរៀបចំអត្ាបទម្ត្ូវការចំណ្តយពេលពវលាពម្ចី សម្មាប់អនក ិេ ធ។ ដូពចនេះទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត ីរួយៗអាចបពងកីត្ជាទម្រង់ណដល អនក េ ន អត្ាបទពដីរបកា ិ ធអាចពម្បម្ី បាស់កុ ងការពរៀបចំ ី ត្់ប ាយពេលពវលាពរៀបចំ ពដ្ឋយារ អត្ាបទម្ាវម្ជាវណដលពផ្្ីរកព េះរិ ទ ់ដរងថ្ន រងអាចទទួលបា ការយល់ម្េរឱ្យពបាេះេុរព ពៅពឡយ ី ដូចព េះទសសនវដតីម្ាវម្ជាវ អាចណែនំឱ្យអនក ិេ ធពរៀបចំអត្ាបទកនុង២ ដំណ្តក់ កាលដូចខាងពម្ការ៖ ំ ូ ង៖ រិ ្ួរកំែត្់ទម្រង់ត្ង ទម្រងព់ េលបញ្ាូ រកទសសនវដតីពលីកដប រ ណត្ងពេកពទប៉ាុណ តម្ត្ូវ បញ្ចូ លធាត្ុសំខា ់ៗដូចជា រូល ័យសពងខប កយ្ លរេះ ពសចកតីពផ្តីរ សមាារៈ ិងវ ិធីាស្រ្សត លទធផ្ល ិងការេិភាកា ពសចកតីស និដ្ឋា ្ ា ិពទាស រូបភាេជារួយការេ យល់សពងខប។ អកសរពៅកនុងអត្ាបទព េះ្ួរមា ្មាលត្ពទវដង (Double-spaced) ិងមា ពលមជួរប ត បនាប់ពដីរបង្ហ ី យម្សួលកនុងការម្ត្ួត្េិ ិត្យពដ្ឋយអនកជំនញ (ឧបសរព័ ធទី៤)។ 16 ់ ម្មាប់បញ្ាូ ពលីកទី២ ិ ងពលីកប តបនាប់៖ ម្ត្ូវពរៀបចំឱ្យម្សបតារទម្រង់ណដល ទម្រងស ទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតត្ម្រូវឱ្យ។ ពធវីដូពចនេះអាចជួយកាត្់ប ាយការចំណ្តយពេល ពវលារបស់ម្កុរការង្ហរពរៀបចំអត្ាបទ ិងេព លឿ ការពបាេះេុរព។ ពទេះជាោ៉ាងណ្តក៏ពដ្ឋយ អនក េ ំ េី ិ ធ្ួរពរៀបចំអត្ាបទពៅតារការណែនំរបស់ទសសនវដតីតាង ដំណ្តក់ដំបូងណត្រតង ពដីរបអា ី ចឱ្យ េ ិ ធនយកង្ហយម្សួលម្ត្ួត្េិ ត្ ិ យពម្ េះជាទូពៅ េ ិ ធនយក រង េិ ិត្យពរីលជាបឋរពលីលកខមែឌត្ម្រូវរបស់ទសសនវដតី។ ៣.៣.៥. ការណែនា ំការបញ្ជូ នអតាបទសៅកាន់ទសសនាវដ្តី ទសសនវដតីម្ត្ូវបង្ហាញេីរពបៀបន ការបញ្ាូ អត្ាបទ ណដលអាចពធវពី ឡង ី តាររយៈអ ឡាញ ពដ្ឋយ ពម្បីម្បាស់ព្េទំេ័ររបស់មួ ល ឬតាររពបៀបពផ្សងៗ ណដលអាចធានដំពែីរការព េះឱ្យម្បម្េរត្ត ពៅបា លអ។ ឯការណដល្ួរណត្ដ្ឋក់បញ្ាូ ពៅកា ់ទសសនវដតីអាចមា ដូ ចខាងពម្ការ៖ - លម ិ ត្ ិ បង្ហាញពរឿង (Cover letter) - ឃ្លលបង្ហាញេល ី ទធផ្ល៣ ពៅ៤ឃ្លល (Highlights) - បញ្ា ីព្មេះអនកម្ត្ួត្េិ ិត្យ (List of suggested reviewers)៖ អនក ិេ ធត្ម្រូវឱ្យ បញ្ាូ បញ្ា ីព្មេះអនកម្ត្ួត្េិ ិត្យជំនញ (Reviewers) ចំ ួ ោ៉ាងត្ិចបំផ្ុត្បីនក់ ជារួយអាសយដ្ឋា ទំនក់ទំ ងលរអិត្។ អនកម្ត្ួត្េិ ិត្យមានក់កុ នងចំពណ្តរអនកម្ត្ួត្ េិ ិត្យណដលបា ពផ្្ីរក អាចជាអនកណដលពៅកនុងម្បពទសរបស់មួ ល ឬអនកពផ្សងពទៀត្ ម្ត្ូវពៅម្បពទសពផ្សង។ - អត្ាបទម្ាវម្ជាវកនុងទម្រង់ណដលម្សបតារត្ម្រូវការរបស់ទសសនវដតី ម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត - ឯការពផ្សងៗ ពដីរបប ី ញ្ាូ ឯការទំងព េះអនក ិេ ធម្ត្ូវចុ េះព្មេះ ិងចូលពៅកា ់ព្េទំេ័ររួចពធវកា ី របញ្ាូ ឯការប តបនាប់តារត្ម្រូវការរបស់ទសសនវដតី។ ៣.៣.៦. ព្រម្សីេធម្៌ និងការលាតព្តោងរែងការស ុ ភាេជាអនក ិ េ ធន អត្ាបទម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត៖ ះរុម្ព បញ្ចូ លព្មេះអនក ិេ ធពៅកនុងអត្ាបទ ម្ាវម្ជាវណត្កនុងករែីណដលអនកពនេះបា ចូលរួរចំណែកសំខា ក ់ ុ នងការតាក់ណត្ង ពរៀបចំ អ ុវត្ត ង ិ បក ម្ាយរបាយការែ៍ន ការសិកាម្ាវម្ជាវ។ អនកទំងឡាយណ្តណដលបា រួរចំណែកសំខា ់្ួរណត្ 17 ដ្ឋក់ជាសេអនក ិេ ធ (Co-author)។ កនុងករែីមា អនកពផ្សងៗពទៀត្ណដលបា ចូលរួរកនុង្ពម្មាង ម្ាវម្ជាវ ព្អាចដ្ឋក់ជាអនកចូលរួរចំណែកបា (Contributor)។ អនក ិេ ធទទួលប ុ កព្ល ា ីយ្លង ម្ត្ូវធានឱ្យបា ភាេម្ត្ររម្ត្ូវកនុងចំពណ្តរសេអនក ិេ ធ អា ំ អស់បា ិងម្បាកដថ្នសេអនក ិេ ធទង ង ិ ឯកភាេបញ្ាូ អត្ាបទពៅកា ់ទសសនវដតីពនេះ។ ាាប័ ម្ាវម្ជាវ ឬម្្េះរ ាា ឧត្តរសក ិ ាម្ត្ូវមា ្ែៈករមការេិ ត្ ិ យម្ករសីលធរ៌ការពបាេះ េុរពផ្ាយ ជាេិពសសការម្ាវម្ជាវទក់ទង រងរ ុសស ិងសត្វ។ ពម្ៅេីព េះ ទសសនវដដីម្ាវម្ជាវ វ ិទាាស្រ្សម្ត ត្ូវត្ម្រូវឱ្យអនក ិេ ធលាត្ម្ត្ដ្ឋងភាេជាអនក ិេ ធ (Authorship declaration) ពៅកនុង អត្ាបទម្ាវម្ជាវរបស់មួ ល ពដីរបធា ី នថ្ន អនក ិេ ធទង ំ អស់ណដលមា ពៅកនុងអត្តបទម្ាវម្ជាវព េះ ឯកភាេទំងម្សុងពលីអត្ាបទណដលម្ត្ូវពបាេះេុរព បា ិងរកាទុ កទិ ន ័យ ម្េរទំងបង្ហាញអំេជ ី ពមាលេះផ្លម្បពោជ ៍ការទទួល ពសចកតីណលលងអំែរ្ុែដល់ម្បភេរូល ិធិ ការពម្បីម្បាស់រូបភាេករមសិទធ បញ្ញា ង ិ បង្ហាញអំេអ ី ត្ាបទពដីរ ិងការលួចចំលងជាពដីរ។ ការម្បកាសបញ្ាូ អត្ាបទ ិ ងការពផ្ាៀងផ្ទាត្់៖ ពេលអនកបញ្ាូ អត្ាបទពៅកា ់ទសសនវដតី វ ិទាាស្រ្សម្ត ត្ូវធានថ្ន អត្ាបទម្ាវម្ជាវព េះរិ ទ ់បា ពបាេះេុរពពៅកណ លងពផ្សង ពលីកណលងណត្កនុង ទម្រង់ជារូល ័យសពងខប ិពកខបបទ ការបង្ហាញ ិងជាពរពរៀ ជាពដីរ។ រួយវ ិញពទៀត្ អត្ាបទម្ាវម្ជាវ រិ កំេុងសាត្ ិ កនុងការេចា ិ រណ្តឱ្យពបាេះេុ រពពៅកណ លងពផ្សងពឡយ ី ។ ពៅពេលអត្ាបទម្ាវម្ជាវម្ត្ូវបា យល់ម្េរឱ្យពបាេះេុរព អនក ិេ ធម្ត្ូវធានថ្ន អត្ាបទពនេះ រិ ម្ត្ូវបា ពបាេះេុរពពៅកណ លងពផ្សងកនុងទម្រង់ដូចគនជាភាាអង់ព្លស ឬជាភាាពផ្សងៗពឡយ ី រួរទំង កនុងទម្រង់ពអឡច ិ ម្ត្ូ ក ិ ពដ្ឋយរិ មា ការឯកភាេជាលាយលកខែ៍អកសរេមា ី ច ស់ករមសទ ិ ធពឡយ ី ។ ៣.៣.៧. ការស្លើយតបរបស់អែរនិរនធសៅនឹងម្តិសោបេ់របស់នរ ិ នធនាយរ និងអែរព្តួតរិនិតយជំនាញ ជាទូ ពៅ អនក ិេ ធម្ត្ូវព្លីយត្បម្បកបពដ្ឋយវ ិជាាជីវៈ ម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតពលក ី ពឡង ី ពដ្ឋយ េ ិ ធនយក អនក ិេ ធម្ត្ូវមា លិមិត្បង្ហាញពរឿងរួយ ទក់ទង រងរត្ិពោបល់ពលីអត្ាបទ ិងអនកម្ត្ួត្េិ ិត្យជំនញ។ ទក់ទង ង រ បញ្ញាព េះ ពដីរបជ ី ូ ដំែរងដល់ ិេ ធនយកេីការណកសម្រួលរបស់អនក ិេ ធ (Cover letter to inform that the manuscript has been revised based on their comments) ចំែុចណដលបា ណកសម្រួល (revision and rebuttal) ង ិ អត្ាបទទំងរូលណដល បា ណកសម្រួលរួច។ សូរេិ ិត្យពរីលទម្រង់ន ការព្លីយត្បរបស់អនក ិេ ធពៅកា ់ ិេ ធនយកពលីរត្ិ ពោបល់កុ ងអត្ា ន បទម្ាវម្ជាវពៅកនុងឧបសរព័ ធទ៥ ី ។ 18 ៣.៤. ការព្តួតរិនិតយអតាបទព្សាវព្ជាវវិទាសាស្រសត ៣.៤.១. ការរំែត់រយៈសរេព្តួតរិនិតយ ការម្ត្ួត្េិ ិត្យអត្ាបទម្ាវម្ជាវវ ិទាស្រ្សតត្ម្រូវឱ្យមា ការកំែត្់រយៈពេលន ដំណ្តក់កាល ំ េីការបញ្ាូ អត្ាបទវ ិទាាស្រ្សដពដ្ឋយអនក ិេ ធរេូ ត្ ីរួយៗឱ្យបា ចាស់លាស់ ពដ្ឋយ្ិត្ចាប់តាង ដល់ពសចកតស ី ពម្រចចុងពម្កាយរបស់ ិេ ធនយក។ តារាងខាងពម្ការព េះជារយៈពេលណដលាាប័ ម្្ប់ ម្្ងទសសនវដតវី ិទាាស្រ្សតអាចកំែត្់ជាពគលសម្មាប់ដំពែីរការម្ត្ួត្េិ ិត្យព េះ។ តារាង1៖ កិចចការសំខាន់ៗ និងរយៈង្ព្លននការព្ិនិតយអតាបទរហូតដ្ល់ការង្ ោះព្ុម្ព កិចចការសំខា ់ៗ រយៈពេល (សបាតេ៍ ) ម្ត្ួត្េិ ិត្យ ិងវាយត្នរលពដ្ឋយ ិេ ធនយក ១-២ ម្ត្ួត្េិ ិត្យ ង ិ វាយត្នរលពដ្ឋយអនកម្ត្ួត្េិ ិត្យជំនញ ៤ ណកសម្រួលពដ្ឋយអនក ិេ ធអត្ាបទ ៣ ការអា រកកំេុសរុ ពបាេះេុរពផ្ាយ ១ ពបាេះេុរពដំបូងពៅតារអ ឡាញ ឬពលីម្កដ្ឋសបនាប់េី ៤ បា យល់ម្េរឱ្យពបាេះេុរព សរុប ១៣-១៤ ៣.៤.២. តួនាទីអែរព្តួតរិនិតយជំនាញ ាាប័ ម្្ប់ម្្ងទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតត្ម្រូវពអាយកំែត្់ចំ ួ សមាសភាេអនក ម្ត្ួត្េិ ិត្យជំនញពៅតារវ ិស័យន ទសសនវដតីណដលមលួ បពងកីត្។ ជំនញចំ ួ េីររូប ោ៉ាងពហាចណ្តស់អនកម្ត្ួត្េិ ិត្យ ិងមា ជំនញឯកពទសដូចគន ឬម្បហាក់ម្បណេល រងអត្ាបទណដលបា ពផ្្ីរកឱ្យ ម្ត្ួត្េិ ិត្យរុ ពធវកា ពេញការង្ហរម្ត្ួត្េិ ត្ ី រពបាេះេុរពផ្ាយ ពេយ ី ម្ត្ូវបា ពម្ជីសពរសពអាយបំ ី ិ យជំនញ ព េះ។ រុ ចាប់ពផ្តីរទទួលយល់ម្េរការម្ត្ួត្េិ ិត្យអត្ាបទវ ិទាាស្រ្សតណដល ិេ ធនយកបា ពផ្្ីរក អនកម្ត្ួត្េិ ិត្យជំនញម្ត្ូវេិចារណ្ត ូវចំែុចរួយចំ ួ ដូចខាងពម្ការ៖ - ពត្អ ី ត្ាបទព េះម្ត្ូវគនជារួយជំនញរបស់អនកឬពទ? សូរទទួលយកការពសនីឱ្យម្ត្ួត្េិ ត្ ិ យ ណត្ កនុងករែីណដលអនក្ិត្ថ្នមលួ អាចផ្តល់ជារត្ិពោបល់ម្បកបពដ្ឋយ្ុ ែភាេណត្ប៉ាុពណ្តណេះ។ 19 - ពត្អ ី នកមា ជាជពមាលេះផ្លម្បពោជ ៍ណដលទំ ងជាពកីត្មា ពឡង ី ពទ? សូរបង្ហាញបញ្ញាព េះ ជូ ិេ ធនយក។ - ពត្ីអនកមា ពេលម្្ប់ម្គ ់ឬពទ? ការម្ត្ួត្េិ ិត្យម្ត្ូវចំណ្តយពេលពវលាពម្ចី ។ - សូរព្លយ ី ត្បឱ្យបា ពលឿ ពម្ េះវាអាចប៉ាេះ ល់ដំពែីរការសពម្រចចត្ ិ តពលអ ី ត្ាបទណដល បញ្ាូ រក។ ពបស ី ិ ជាអនកបដិពសធ សូរផ្តល់ ូវជពម្រស ី អនកម្ត្ួត្េិ ិត្យលមណី ដលអាចពធវកា ី រ ម្ត្ួត្េិ ិត្យអត្ាបទព េះ។ អនកម្ត្ួត្េិ ត្ ិ យជំនញមា ត្ួនទី ិងទំ ួលមុសម្ត្ូវរួយចំ ួ ដូចខាងពម្ការ៖ - ផ្តល់េ័ត្៌មា ម្ត្ររម្ត្ូវអំេីជំនញរបស់មួ ល - ម្ត្ូវមា ជំនញទក់ទង រងម្បធា បទណដលបា ពផ្្ីរកទសសនវដតី - ពធវកា ី រម្ត្ួត្េិ ិត្យអត្ាបទម្ាវម្ជាវណដលបញ្ាូ រកពៅតារពេលពវលាណដលបា កំែត្់។ ជាទូពៅម្ត្ូវពផ្្រ ី ត្ពិ ោបល់ម្ត្ឡប់រកឱ្យ េ ិ ធនយកណដលទទួលប ុ ាកកនុងរយៈពេល រិ ឱ្យ ពលីសេីរួយណមបនាប់េីបា យល់ម្េរទទួលម្ត្ួត្េិ ិត្យអត្ាបទម្ាវម្ជាវ - ពចៀសវាងមា ទំនក់ទំ ងផ្ទាល់ជារួយអនក ិេ ធ។ ពបីមា អវីម្ត្ូវបញ្ញាក់បណ ារ អនកម្ត្ួត្ េិ ត្ ិ យអាចាកសួរពៅកា ់ទសសនវដដីផ្ទាល់ណត្រតង។ - រិ ម្ត្ូវពផ្្ីអត្ាបទណដលមលួ ម្ត្ូវម្ត្ួត្េិ ិត្យឱ្យអនកម្ត្ួត្េិ ិត្យដនទពដ្ឋយរិ មា ការយល់ម្េរ េីទសសនវដតីពឡយ ី ។ - រកាការសមាៃត្់រាល់ឯការ ក់េ័ ធ ង រ អត្ាបទណដលមលួ ពធវកា ី រម្ត្ួត្េិ ត្ ិ យ។ - រិ ម្ត្ូវពម្បីម្បាស់េ័ត្៌មា ណដលទទួលបា េីដំពែីរការម្ត្ួត្េិ ិត្យពដ្ឋយអនកជំនញពទេះកនុង ពគលបំែងណ្តក៏ពដ្ឋយ។ - ម្បកាសេជ ី ពមាលេះផ្លម្បពោជ ៍ ឬផ្លម្បពោជ ៍ណដលអាចពធវីឱ្យមា ការម្បកួត្ម្បណជង។ - ម្ត្ួត្េិ ិត្យអត្ាបទម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតម្បកបពដ្ឋយជំនញពដ្ឋយផ្តល់ជារត្ពិ ោបល់ណក លរអ។ - ជូ ដំែរងដល់ទសសនវដដីកុ ងករែ ន ី មា ការម្េួយបាររមែ៍អំេីម្ករសីលធរ៌ន ការម្ាវម្ជាវ ទក់ទង ង រ អត្ាបទម្ាវម្ជាវ ដូចជាការលួចចរលងជាពដីរ។ 20 - អនកម្ត្ួត្េិ ត្ និ ា ជារួរពម្កាយេបា េិ ិត្យអត្ាបទដូ ចជា បដិពសធរិ ឱ្យពបាេះេុរព ិ យម្ត្ូវស ដ្ឋ ី អ ុញ្ញាត្ឱ្យពបាេះេុរពពដ្ឋយត្ម្រូវឱ្យណកសម្រួលពម្ចី ឬអ ុញ្ញាត្ឱ្ ិ យពបាេះេុរពពដ្ឋយត្ម្រូវឱ្យណក សម្រួលត្ិចត្ួច។ សូរេិ ត្ ិ យពរល ី ចំែុចណដលអនកម្ត្ួត្េិ ត្ ិ យ្ួរ ង ធ ី៦ ិ រិ ្ួរម្បត្ិបត្តក ិ ុ នងឧបសរព័ ទ ិងទម្រង់ ម្ត្ួត្េិ ិត្យអត្ាបទពដ្ឋយអនកជំនញពៅកនុងឧបសរព័ ធទី៧។ ៣.៤.៣. ទព្ម្ង់ននការព្តួតរិនិតយអតាបទព្សាវព្ជាវវិទាសាស្រសត ការម្ត្ួត្េិ ិត្យអត្ាបទម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតសម្មាប់ពបាេះេុរពអាចពធវីពឡង ី តាររូបភាេរួយចំ ួ ដូចខាងពម្ការ៖ Single Blind Review៖ អនក ិេ ធរិ ាាល់អត្តសញ្ញាែអនកម្ត្ួត្េិ ិត្យជំនញ ប៉ាុណ ត អនកម្ត្ួត្ េិ ិត្យជំនញាាល់អត្តសញ្ញាែអនក ិេ ធ។ Double Blind Review៖ អនកម្ត្ួត្េិ ត្ ធ ិ ាាល់អត្តសញ្ញាែគន។ ិ យជំនញ ិងអនក េ ិ រ ពៅកនុងទម្រង់ន ការម្ត្ួត្េិ ិត្យណបបព េះ ាាប័ ម្ាវម្ជាវ ឬម្្េះរ ាា ឧត្តរសិកាម្ត្ូវណែនំឱ្យអនក ិេ ធពរៀបចំអត្ាបទណដលម្ត្ូវបញ្ាូ រកពដ្ឋយធានថ្ន េ័ត្៌មា ពៅអនកម្ត្ួត្េិ ិ ត្យជំនញ ក់េ័ ធ រងអនក ិេ ធ រិ ម្ត្ូវ បា ពផ្្ី ិ ងរិ ម្ត្ូវ មា េ័ ត្៌មា ណដលរ ំពលចអត្តស ញ្ញាែអនក ិ េ ធ ពៅកនុ ងណផ្ន ក ពផ្សងៗ ដូចជារូបភាេ តារាង ពសចកតណី លលងអំែរ្ុែ ង ិ ្ ា ពិ ទាស ពឡយ ី ។ Triple Blind Review៖ ទំង ិេ ធនយក អនកម្ត្ួត្េិ ិត្យជំនញ ិងអនក ិេ ធរិ ាាល់ អត្តសញ្ញាែគន។ Open Review៖ អនកម្ត្ួត្េិ ត្ ិ យជំនញ ង ិ អនក ិេ ធាាល់អត្តសញ្ញាែគនពៅវ ិញពៅរកកនុង អំឡុងពេល ឬពម្កាយពេលដំពែីរការម្ត្ួត្េិ ិត្យ។ Transparent Review៖ ការម្ត្ួត្េិ ិត្យមា ត្មាលភាេ។ ពៅកនុងទម្រង់ន ការម្ត្ួត្េិ ិត្យ ណបបព េះ របាយការែ៍ម្ត្ួត្េិ ត្ ិ យពដ្ឋយអនកជំនញម្ត្ូវបា បង្ហាញជារួយអត្ាបទណដលបា ពបាេះេុរព។ អនកម្ត្ួត្េិ ត្ ា ញ ឬរិ បង្ហាញអត្តសញ្ញាែរបស់មួ ល ។ ិ យជំនញអាចពម្ជីសពរសបង្ហ ី ពដីរបធា ី ន្ុ ែភាេអត្ាបទម្ាវម្ជាវ ិងទំ ុកចិត្តរបស់អនកអា ទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត ់ន ការម្ត្ួត្េិ ិ ត្យណដលអន ក ិ េ ធ ្ួរ ពម្ជីសពរសយកទម្រង ី ិ ងអនកម្ត្ួ ត្េិ ិ ត្យជំនញរិ ាាល់ អត្ត សញ្ញាែគន (Double Blind Review)។ ៣.៤.៤. ដ្ំសែើរការព្តួតរិនិតយអតាបទព្សាវព្ជាវតាម្ណបប Double Blind Review អត្ាបទម្ាវម្ជាវណដលបញ្ាូ រកម្ត្ូវវាយត្នរល ដំបូងពដ្ឋយ ិេ ធនយកទសសនវដតី ពដីរបវា ី យ 21 ត្នរលថ្ន ពត្ីអត្ាបទព េះសរម្សបអាចេចា ិ រណ្តឱ្យប តពដីរបឱ្ ី យអនកជំនញម្ត្ួត្េិ ិត្យ ឬបដិពសធរិ ឱ្យ ពបាេះេុរពណត្រតង។ កនុងករែីអត្ាបទណដលបញ្ាូ រកព្លីយត្ប រងលកខមែឌរបស់ទសសនវដតី ិេ ធនយក រងពផ្្ី ពៅកា ់អនកម្ត្ួត្េិ ិត្យឯករាជយចំ ួ េរី នក់ោ៉ាងត្ិច ពដីរបវា ី យត្នរលលកខែៈវ ិទាាស្រ្សតរបស់អត្ាបទ។ េ ិ ធនយកជាអនកទទួលមុ សម្ត្ូវចុងពម្កាយទក់ទង រងការទទួល ឬបដិពសធពបាេះេុរពអត្ាបទ ម្ាវម្ជាវពនេះ។ ិេ ធនយក រងរិ ម្ត្ូវបា អ ុញ្ញាត្ឱ្យចូលរួរសពម្រចចិត្តពលីអត្ាបទណដលមលួ ម្កុរម្្ួារ ឬអនកណដលពធវកា ី រជារួយ ឬអត្ាបទណដលមា ការទក់ទង ង រ ផ្លម្បពោជ ៍របស់ េ ិ ធនយកពឡយ ី ។ រាល់ការបញ្ាូ អត្ាបទម្ាវម្ជាវទំងអស់ ្ឺអាម្ស័យពៅតារ ត្ ី ិវ ិធីជាម្បម្កត្ីរបស់ទសសនវដដី ម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត ពដ្ឋយមា ការម្ត្ួត្េិ ិត្យពដ្ឋយអនកជំនញ ិងមា ការម្្ប់ម្្ងពដ្ឋយ ិេ ធ នយក ក់េ័ ធ។ ដំពែីរម្ត្ួត្េិ ិត្យអត្ាបទម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតមា បង្ហាញជូ កនុងរូបភាេ១ ខាង ពម្ការ។ អនក េ ិ ធពផ្្ីអត្ាបទ ិេ ធនយកបដិពសធ អត្ាបទណដលម្ត្ូវណកសម្រួលបញ្ាូ ពៅកា ់អនក េ ិ ធ អនក េ ិ ធណកសម្រួល ិងបញ្ាូ អត្ាបទណដលបា ណកសម្រួល ត្ម្រូវឱ្យណកសម្រួលបណ ារ ិេ ធនយកវាយត្នរលដំបូង ិេ ធនយកសពម្រចបដិពសធ ឬយល់ម្េរឱ្យណកសម្រួល េ ិ ធនយកយល់ម្សប រួចបញ្ាូ ពៅអនកម្ត្ួត្េិ ិត្យជំនញ អនកម្ត្ួត្េិ ិត្យពធវីការេិ ិត្យ ិង បញ្ចូ របាយការែ៍ពៅ ិេ ធនយក ិេ ធនយកសពម្រចចិត្ត បដិពសធ យល់ម្េរ ពបាេះេុរព 22 រូបភាព្1៖ ដ្ាស្រកាម្បង្ហាញព្ីដ្ង្ំ ណីរការស្រតួតព្ិនិតយអតាបទស្រសាវស្រាវ សស្រមាប់ ទសសនាវដ្ដីស្រសាវស្រាវវ ិទាសាស្រសត ៣.៤.៥. ការសេើរទឹរចិតតអែរព្តួតរិនិតយជំនាញ ម្្រេះាា ្ួរពលីកទរកចិត្តដល់អនកម្ត្ួត្េិ ិត្យជំនញ តាររយៈការផ្តល់ជាប័ែណសរពសីរ ការ ទទួល បា អត្ាបទណដលទសសនវដតីបា ពបាេះេុ រព គំម្ទណផ្ន កេិរ ញ្ាវ ត្ាុដល់ ការចូ ល រួរ សិ កាខាលា/ ស នស ិ ទ ី វ ិទាាស្រ្សតនន ង ិ លវ ិកាគំម្ទសម្មាប់ការង្ហរម្ត្ួត្េិ ត្ ិ យអត្ាបទរតងៗ។ ៣.៥. ការព្តួតរិនិតយការេួចចំេងឯរសារ ការលួចចំលង្ឺជាការយកភាា ្ំ ិត្ ជាាននដពដីររបស់មួ ល ។ ពដីរបម្ី ត្ួត្េិ ិត្យ ិងការបង្ហាញពចញរបស់អនក ិេ ធពផ្សងៗរកពធវី ង ិ ធានកុំឱ្យមា ការលួចចំលងព េះ ាាប័ ម្ាវម្ជាវ ឬម្្រេះាា ឧត្តរសិកាអាចពម្បីម្បាស់ករមវ ិធីដូចជា Ithenticate (http://www.ithenticate.com/) Turnitin (http://turnitin.com/) ករមវ ិធី Grammarly (https://www.grammarly.com/) ឬករមវ ិធី ពផ្សងៗពទៀត្ពដីរបម្ី ត្ួត្េិ ិត្យអត្ាបទម្ាវម្ជាវជាភាាអង់ព្លស ម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតពដីរបពី បាេះេុរពផ្ាយ។ ចំព ណដលបា ពផ្្ីរកកា ់ ទសសនវដតី េះករមវ ិធី Grammarly ម្្េះរ ាា អាចជាវអាជា្បែណ ម្បចាំ្នក ំ ុ ងត្នរល ន ម្បណេលជា ១៥០ ដុលាលអាពររក។ ចំព ិ េះអត្ាបទ ជាភាា ណមមរការម្ត្ួត្េិ ិត្យការ លួចចំលងអាចពធវីពឡង ី តាររយៈអនកម្ត្ួត្េិ ិត្យជំនញ ិង ិេ ធនយក ទសសនវដតីម្ាវម្ជាវ។ ៣.៦. ការសនេរអតាបទព្សាវព្ជាវវិទាសាស្រសត (Article ransfer services) ាាប័ ម្ាវម្ជាវ ឬម្្រេះាា ឧត្ត រសិ កាអាច រ ងមា កិចចស េការជារួ យគនទក់ ទង រ ង ការង្ហរពបាេះេុ រព ឬពចញផ្ាយអត្ាបទម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត ព េះ។ ដូ ពចនេះ ទសសនវដតីវ ិទាាស្រ្សតអាច សេការគនកនុងការពផ្ារអត្ាបទម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត ណដលបា បញ្ាូ រកេទ ី សសនវដតីរួយពៅទសសនវដតី រួយពទៀត្ពដ្ឋយមា ការយល់ម្េរេីអនក ិេ ធ។ នយក្ិត្ថ្ន របស់មួ ល ការពផ្ារព េះជាទូពៅពកីត្មា ពឡង ី ពៅពេលណដល ិេ ធ អត្ាបទម្ាវម្ជាវណដលបញ្ាូ រករិ សរម្សបពៅ រងម្បធា បទពៅកនុងទសសនវដតី ឬពដ្ឋយពេត្ុផ្លពផ្សងៗពទៀត្។ ការពផ្ារព េះពកត្ ី ពឡង ី បនាប់េី េ ិ ធនយកបា ម្ត្ួត្េិ ិត្យ ពរល ី រួច ឬបនាប់េទ ី ទួលបា រត្ពិ ោបល់េីអនកម្ត្ួត្េិ ត្ ិ យបពចចកពទស។ ពៅកនុងការពផ្ារព េះ ិេ ធនយក រងជូ ដំែរងដល់អនក ិេ ធពដ្ឋយផ្តល់ពេត្ុ ផ្ល អត្ាបទព េះរិ អាចពបាេះេុរពពៅកនុងទសសនវដដីរបស់មួ ល ទសសនវដតរ ី ួយពទៀត្។ 23 ណដល ពដ្ឋយភាាប់រកជារួយ ូវត្ំែភាាប់ពៅកា ់ ការពផ្ារអត្ាបទម្ាវម្ជាវព េះ អាចមា ករែីបីដូចខាងពម្ការ៖ (១) អត្ាបទព េះម្ត្ូវណកសម្រួលពៅតារទម្រង់ ិងការណែនំរបស់ទសសនវដតីលមី ិង្លង កាត្់ដំពែីរការម្ត្ួត្េិ ិត្យពឡង ី វ ិញ (២) អត្ាបទព េះទទួលឱ្យពបាេះេុរពពៅទសសនវដតីលមីពដ្ឋយត្ម្រូវឱ្យណកសម្រួលតារទម្រង់ អត្ាបទរបស់ទសសនវដតពី នេះ (៣) អត្ាបទព េះទទួលឱ្យពបាេះេុរពពៅទសសនវដតីលមីពដ្ឋយម្គ ់ណត្ណកសម្រួលតាររត្ិ ពោបល់របស់ ិេ ធនយក ិងអនកម្ត្ួត្េិ ិត្យជំនញរបស់ទសសនវដតីរុ ។ ៣.៧. ការររាសិទធិនិរនធ និងការស ះរុម្ពនាយអតាបទ ពៅពេលអត្ាបទម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតទទួលបា ការអ ុ ញ្ញាត្ឱ្យពបាេះេុរព ិេ ធនយករបស់ ទសសនវដតី រងពសនឱ្ ី យអនក ិេ ធបំពេញកិចចម្េរពម្េៀងពបាេះេុរពពៅកនុងទសសនវដតី។ ម្្រេះាា ឧត្តរសិកា អាចេិ ិត្យពរល ី មលរ រ ារកិចចម្េរពម្េៀងព េះណដលមា ជូ ពៅកនុងឧបសរព័ ធទី៨។ បនាប់េីទទួលយល់ម្េរចុងពម្កាយពដ្ឋយ ិេ ធនយកឱ្យពបាេះេុរពអត្ាបទម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត រួចរក អត្ាបទពនេះម្ត្ូវបញ្ាូ ពៅឱ្យម្កុរការង្ហរទទួលប ុ ាកពបាេះេុរព ឬពចញផ្ាយ។ ម្កុរការង្ហរ រង ពរៀបចំអត្ាបទកនុងទម្រង់ណដលម្ត្ូវពបាេះេុរព រួចបញ្ាូ ពៅកា ់អនក េ រកកំេុស ិ ធរតងពទៀត្ ពដីរបអា ី (Proofreading) ជាពលក ី ចុងពម្កាយ។ ការណកពលក ី ព េះរិ អ ុញ្ញាត្ិឱ្យណកណម្ប ឬពដ្ឋេះដូរពម្ចី ពឡយ ី ។ អនក ិេ ធម្ត្ូវបញ្ាូ ការណកពលីកចុ ងពម្កាយព េះជូ ម្កុរការង្ហរទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត វ ិញកនុងរយៈពេលកំែត្់ណ្តរួយ ណដលយកលអរិ ្ួរឱ្យពលីសេី ១សបាតេ៍។ ជារួរ ចាប់េីទទួលបា អត្ាបទរេូ ត្ដល់ការពបាេះេុ រពផ្ាយពលីកដំបូងអាចចំណ្តយពេល ម្បណេលជា ១៣សបាតេ៍។ ៣.៨. តព្ម្ូវការ និងព្បភរថវិកា ៣.៨.១. ការ ន់ព្បមាែការចំណាយសេើការបសងកើត និងដ្ំសែើរការព្បព្រឹតតិសៅ ដូ ចណដលបា បង្ហាញជូ ខាងពលី ម្ត្ររម្ត្ូវចាស់លាស់ ន ល ត្ណ្តរួយ ិងមា ការទក់ទញណដលម្ត្ូវការឱ្យមា ការណលទំជាម្បចាំកុ ង្មា អាម្ស័យពៅតារធ ធា របស់ម្្រេះាា ម្បជាម្បិយភាេ េិ ត្ ី ិ យពរល ី រុមចំណ្តយសម្មាប់ការបពងកត្ ពម្ការ៖ ការបពងកី ត្ទសសនវដតី ម្ាវម្ជាវត្ម្រូវ ឱ្យមា ព្េទំេ័រ ិងដំពែីរការន ការពបាេះេុរពផ្ាយ។ សូរ ង ិ ណលទំទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត កនុងតារាង ខាង 24 តារាង2៖ ម្ុខ្ចំណាយសំខាន់ៗង្ដ្ីម្បីដ្ង្ំ ណីរការទសសនាវដ្តីស្រសាវស្រាវ មាង់ចំណ្តយ ល.រ ១ ការរចន ិងពរៀបចំព្េទំេ័រ ២ ការពសនស ី ុំពលម ISSN សម្មាប់ទសសនវដតី ៣ ចំណ្តយពលី ិេ ធនយក ៤ ចំណ្តយពលី េ ិ ធនយករង ៥ ចំណ្តយពលីជំ ួយការរដាបាល ៦ ចំណ្តយពលកា ី រណកសម្រួលភាា ៧ ចំណ្តយពលីការអា ពផ្ាៀងផ្ទាត្់ (Proofreading) ៨ ចំណ្តយពលីអនកម្្ប់ម្្ងការពបាេះេុរព (Copy editing, layout) ៩ ចំណ្តយពលកា ី រទញ ិ Domain ង ិ រកាទុកទិ ន ័យ ១០ ការណលទំព្េទំេ័រម្បចាំ្ន ំ ១១ សុំ DOI សម្មាប់អត្ាបទ (សមាជិកភាេ CrossRef) ៣.៨.២. ព្បភរថវិកា និងការសធវើទីនារ ព្បភរថវិកា ាាប័ ម្្ប់ម្្ងទសសនវដតីម្ាវម្ជាវម្ត្ូវពរៀបចំណផ្ ការណលទំព្េទំេ័រ ពដីរបធា ី នដំពែីរការទសសនវដតី ិងការង្ហរពផ្សងៗពទៀត្ ពដ្ឋយណសវងរកលវ ិកាសម្មាប់រុមចំណ្តយដូចបា បង្ហាញខាងពល។ ី លវ ិកាទំងព េះអាចទទួលបា េីម្បភេពផ្សងៗដូចខាងពម្ការ៖ - លវ ិកាម្បចាំ្នរំ បស់ម្្រេះាា ឧត្តរសិកា - កនម្របា រកេីការជាវអត្ាបទវ ិទាាស្រ្សតណដលបា ពបាេះេុរព - កនម្របា រកេពី សវាន ការបញ្ាូ - កនម្របា រកេីសមាជិកភាេ - អំពណ្តយ ឬការឧបត្ារាពផ្សងៗ - ភាេជានដ្ូ - រូល ិធិាាប័ - ការផ្ាយ ែិជាករម 25 ិងពបាេះេុរពផ្ាយអត្ាបទ - ម្បភេពផ្សងៗពទៀត្ ការសធវើទីនារ ការពធវទ ី ផ្ ី ារ (Marketing ាាល់កា ់ណត្ពម្ចី ណដលអាចទក់ទញ ្ុ ែភាេរកកា ់ទសសនវដតី your journal) មា ារៈសំខា ់ណ្តស់ពដីរបឱ្ ី យព្ ិងរកាពអាយមា ការបញ្ាូ អត្ាបទម្ាវម្ជាវម្បកបពដ្ឋយ ម្េរទំងជួយពអាយមា អនកអា កា ់ណត្ពម្ចី ។ ម្្រេះាា ណដល ម្្ប់ម្្ងទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតអាចពម្ជីសពរសយកវ ិធីាស្រ្សតខាងពម្ការ ី ពដីរបផ្ ី សេវផ្ាយ ទសសនវដតីរបស់មួ ល ៖ - បពងកីត្ព្េទំេ័រទសសនវដតីណដលទក់ទញ - បពងកីត្ម្បេ័ ធទំនក់ទំ ងសងារ (Social media) ពដីរបផ្ ី សេវផ្ាយ - បពងកីត្ជាបលុក ឬព្េទំេ័រណដលអាចផ្សេវផ្ាយពសចកតីម្បកាសពផ្សងៗរបស់ទសសនវដតី - បពងកត្ ី បញ្ា ី អុណី រលពដីរបពី ផ្្ីបចចុបប នភាេទសសនវដតពី ៅកា ់អនក េ ិ ធ ង ិ អនកអា - ចូលរួរពរៀបចំពវទិកាម្ាវម្ជាវ ឬស និសីទម្ាវម្ជាវពលីម្បធា បទណដល ក់េ័ ធ រង ទសសនវដតីរបស់មួ ល ពដីរបផ្ ី សេវផ្ាយអំេទ ី សសនវដតី - ទំនក់ទំ ងជារួយបណ្តណល័យធំៗ ជាេពិ សសបណ្តណល័យជាត្ិ - ពរៀបចំការអពងកត្សម្មាប់រត្ិពោបល់របស់អនកអា តារអ ឡាញ - ការពអាយរង្ហវ ់ដល់អនក ិេ ធណដលមា ាននដណដលអត្ាបទរបស់គត្់មា អនកដកម្សង់សំអាង ពម្ចី ជាពដីរ។ ៣.៩. ការព្រប់ព្រងទសសនាវដ្តីព្សាវព្ជាវ ព្បរបសោយនិរនតរភារ ៣.៩.១. និរនតរភារថវិកា ការណដលមា លវ ិកាសម្មាប់ដំពែីរការទសសនវដតីម្ាវម្ជាវឱ្យមា សំខា ់បំផ្ុត្ ពម្ រិ តរភាេ ជាកិចចការរួយ េះថ្នព េះជាបញ្ញាម្បវរណដលទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតកុ ងម្សុ ន កណដលបពងកត្ ី រួចក លងរករិ ដំពែីរការ ឬដំពែីរការរិ បា លអ។ នយកដ្ឋា ម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត ន ម្កសួងអប់រ ំ យុវជ បពងកត្ ី រូល ិធម្ិ គប់េូជ (Seed funding) ិងកីឡា រងេិ ិត្យពលីលទធភាេ សម្មាប់គម្ំ ទកនុងដំណ្តក់កាលដំបូងដល់ទសសនវដតី ម្ាវម្ជាវណដលបា បពងកីត្ពឡង ី ។ ម្្រេះាា ម្ត្ូវពរៀបចំណផ្ ការម្បរូលលវ ិកាពអាយបា ចាស់លាស់សម្មាប់ដំពែីរការទសសនវដតី 26 កនុងរយៈពេលណវង។ ម្្រេះាា ណដលមា ដំពែីរការទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតម្ត្ូវណត្ពរៀបចំវ ិភាជ ៍លវ ិកាម្បចាំ ្ន ំ ោ៉ាងពហាចណ្តស់ឱ្យបា ៥% ពដីរបធា ី នចីរភាេន ដំពែីរការទសសនវដតីម្ាវម្ជាវរបស់មួ ល ។ កនុងដំណ្តក់កាលដំបូងអាច ង រ មា ការលំបាកពលកា ី រចំណ្តយ ាស្រ្ាតចារយ ឬអនកម្ាវម្ជាវពៅកនុងម្្េះរ ាា របស់មួ ល ណត្ម្្រេះាា អាចពម្បម្ី បាស់ ពដីរបដ ី ំពែីរការការង្ហរព េះ ម្េរទំងអាចពម្បី ម្បាស់លវ ិកាេីរូល ិធិម្កសួងអប់រ ំ ិងនដ្ូ អភិវឌ្ឍ ជា ៍ ពដីរ។ បនាប់េីទសសនវដតីបា ដំពែីរការម្ត្ររម្ត្ូវ ិងមា អនកអា ទទួលាាល់ពម្ចី រួចពេយ ី ម្្េះរ ាា អាចរកចំែូលេីការបង់កនម្រេីអនក ិេ ធ ិងការផ្សេវផ្ាយ ែិជាករមនន។ ៣.៩.២ ធនធានម្នុសស ការដំពែីរការទសសនវដតីម្ាវម្ជាវម្ត្ូវការធ ធា រ ុ សសម្្ប់ម្គ ់ មា សរត្ាភាេណដល ម្ត្ូវបែុ ត េះបណ្ត ត លជាម្បចាំ ិងម្ត្ូវការពលក ី ទរកចត្ ិ តពអាយបា ដិត្ដល់េីាាប័ ពដីរបរី កាេួកព្ឱ្យប ត បពម្រីការណផ្នកព េះ។ ជាេិពសសពនេះ ទសសនវដតីម្ត្ូវមា ិេ ធនយកណដលសករម ិងមា អនកម្ត្ួត្េិ ិត្យ ជំនញមា សរត្ាភាេលអ។ ការបតូរពវ គន ឬការណចករ ំណលកធ ធា រ ុសសកនុងការម្្ប់ម្្ងទសសនវដតី ម្ាវម្ជាវពៅតារម្្េះរ ាា ក៏ជា្ំរូរួយលអសម្មាប់ធានដំពែីរការ ង ិ ្ុ ែភាេទសសនវដដី។ ៣.៩.៣ ការទទួេសាាេ់រីព្រសួងអប់រ ំ យុវជន និងរីឡា ទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត្ួរមា ការទទួលាាល់េីម្កសួងអប់រ ំ យុវជ ង្ហយម្សួលម្្ប់ម្្ង ធាន្ុែភាេ ាាល់េីម្កសួងអប់រ ំ យុវជ ិងកីឡា ពដីរបី ង ិ មា សតង់ដ្ឋរួរសម្មាប់ជាត្ិ។ ពដីរបទ ី ទួលបា ការទទួល ិងកីឡា ម្្រេះាា ណដលម្្ប់ម្្ងទសសនវដតីម្ត្ូវបំពេញលកខមែឌ ណបប បទ ិង ត្ ី ិវ ិធីដូចមា បង្ហាញជូ ខាងពម្ការ។ ៣.៩.៣.១ េរេខ្ែឌ ម្្េះរ ាា ឧត្តរសក ិ ា ង ិ អងាភាេនន ណដលមា បំែងទទួលបា ការទទួលាាល់ ូវទសសនវដដី ម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតពៅតារម្្រេះាា ឧត្តរសិកា ឬអងាភាេរបស់មួ ល េីម្កសួងអប់រ ំ យុវជ ម្ត្ូវបំពេញលកខមែឌដូចខាងពម្ការ៖ 27 ិងកីឡា តារាង3៖ លកេខ្ណឌនានាង្ដ្ីម្បីទទួល នការទទួលសាាល់ព្ីស្រកសួងអប់រ ំ យុវជន និងកីឡា លកខមែឌ សមាាល់ មា សមាសភាេអនកជំនញបរពទសពៅកនុងម្កុរម្បរកា ពោបល់ (ករែីទសសនវដតីពបាេះេុរពផ្ាយជាភាា  អង់ព្លស) មា េ ិ ធនយក ង ិ ម្កុរការង្ហរទទួលមុសម្ត្ូវ ចាស់លាស់ មា ព្េទំេ័រម្ត្ររម្ត្ូវ ិងដំពែីរការ    មា ការបញ្ាូ អត្ាបទតារម្បេ័ ធអ ឡាញ មា ពគល ពោបាយន ការណចកចាយអត្ាបទ ចាស់លាស់ មា ពសចកតណី ែនំចាស់លាស់សម្មាប់អនក េ ិ ធ ិងអនក ម្ត្ួត្េិ ិត្យជំនញ ដំពែីរការម្ត្ួត្េិ ិត្យេអ ី នកជំនញចាស់លាស់ មា ណចងម្ករសល ី ធរ៌ន ការពបាេះេុរពចាស់លាស់ បា ពបាេះេុរពោ៉ាងត្ិច ២ពលម/្ន ំ (រួយពលមម្ត្ូវមា អត្ាបទចាប់េី ៥ពឡង ី ពៅ) មា ការពបាេះេុរពោ៉ាងត្ិច ២្នពំ ឡង ី ជាទសសនវដតីណដលបា រងកំេុងដំពែីរការ  ិងពបាេះេុរព ជាពទៀងទត្់ មា ណផ្ ការសម្មាប់ម្្ប់ម្្ងទសសនវដតីចាស់លាស់ មា រូល ័យសពងខបជាភាាណមមរ ង ិ អង់ព្លស ឯការពោងម្ត្ូវមា សងាត្ិភាេ មា ពលម ISSN 28            មា DOI សម្មាប់អត្ាបទ ៣.៩.៣.២ ណបបបទ ពដីរបីអាចទទួ លបា ការទទួ ល ាាល់ ូ វ ទសសនវដដីម្ាវម្ជាវរបស់ មួ ល ម្្េះរ ាា ឧត្ត រសិកា ឬអងាភាេ ណដលពសនីសុំ ម្ត្ូវបំពេញ ិងដ្ឋក់សំែុំឯការ ដូចខាងពម្ការ៖ - កយពសនីសុំការទទួលាាល់ទសសនវដដីម្ាវម្ជាវ - ម្បកាសសដេ ដ លជំនញថ្ននក់ពម្កាយបរញ្ញ ី កា ី រអ ុញ្ញាត្ឱ្យបែុ ដ េះបណ្ត ិ ា បម្ត្ ណដល ក់េ័ ធ រងវ ិាលភាេន ទសសនវដដីម្ាវម្ជាវ ឬម្បកាសសដីេីការពរៀបចំ ិងការម្បម្េរត្តពៅន អងាភាេ - ពគលការែ៍ ឬពគលការែ៍ណែនំសេ ដី ម្ី ករសល ី ធរ៌សម្មាប់ការម្ាវម្ជាវ - ពគលការែ៍ ឬពគលការែ៍ណែនំសេ ដី ម្ី ករសល ី ធរ៌សម្មាប់ការពចញផ្ាយ/ការ ពបាេះេុរពផ្ាយអត្ាបទម្ាវម្ជាវ ឬទសសនវដដីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត - ពគលការែ៍/ពគលការែ៍ណែនំសដីេីការម្្ប់ម្្ង ម្បត្ិបត្តិការ ធានឱ្យការដរកនំ ិងការម្្ប់ម្្ង ម្បត្ិបត្តកា ិ រ ិងការអភិវឌ្ឍ ពដីរបី ិងការប ដអភវិ ឌ្ឍ ម្បកបពដ្ឋយ្ុែភាេ ម្បសិទធភាេ ម្ករសីលធរ៌ រ សិការវ ិជាាជីវៈ ការរកចពម្រ ី ី ជាលំដ្ឋប់ ិងចីរភាេ - ណផ្ ការយុទធាស្រ្សតរយៈពេលណវង (០៥្ន) ំ ឬរយៈពេលរធយរ (០៣្ន)ំ ឬណផ្ ការ ម្បត្ប ិ ត្តម្ិ បចាំ្ន ំ សម្មាប់ការម្្ប់ម្្ង ម្បត្ប ិ ត្តកា ិ រ ង ិ ការអភវិ ឌ្ឍទសសនវដដីម្ាវម្ជាវ - របាយការែ៍សតេ ី វី ឌ្ឍ ភាេ បញ្ញាម្បវរ វ ិធា ការពដ្ឋេះម្ាយ ង ិ ទស ិ ពៅការង្ហរប ត សម្មាប់ការពសនីសុំការទទួលាាល់ទសសនវដដីម្ាវម្ជាវ េីម្កសួងអប់រ ំ យុវជ ិងកីឡា - រចនសរព័ ធអភបា ិ លកិចច ម្្ប់ម្្ង ង ិ សម្របសម្រួលទសសនវដដីម្ាវម្ជាវ - ម្បវត្តរិ ូបរបស់សមាសភាេ្ែៈកមាមការ ង ិ ម្កុរការង្ហរនន ន ទសសនវដដម្ី ាវម្ជាវ ពដ្ឋយបញ្ញាក់អំេីកម្រិត្សញ្ញាបម្ត្ រុមជំនញ បទេិពាធការង្ហរ ក់េ័ ធ ិងភាាប់រក ជារួយ ូវសញ្ញាបម្ត្លត្ចរលងម្ត្ររម្ត្ូវតារចាប់ពដីរ - របាយការែ៍សដេ ំ រូលដ្ឋា សមាារៈ ព្េទំេ័រ/ពវបាយ ម្បភេរូល ិធ/ិ លវ ិកា ង ី ទ ី តា ី ង ិ ម្បេ័ ធ សម្មាប់ដំពែីរការ ិងគំម្ទទសសនវដដីម្ាវម្ជាវ ពដ្ឋយមា ឯការភសដុតាងភាាប់ រកជារួយ - របាយការែ៍សដេ ី កា ី របំពេញបា តារពគលការែ៍ ង ិ សដង់ដ្ឋអបបបរមា ន ទសសនវដដី 29 ម្ាវម្ជាវ ដូចបា ណចង ិងកំែត្់ កនុងពគលការែ៍ណែនំសេ តី ី ការបពងកីត្ ម្្ប់ម្្ង ិង អភិវឌ្ឍ ទសសនវដដីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត ពៅតារម្្រេះាា ឧត្តរសិកា ិងអងាភាេកនុង វ ិស័យអប់រ ំព េះ។ ៣.៩.៣.៣ នីតិវិធី 1. ម្្រេះាា ឧត្តរសិកា ឬអងាភាេពសនីសុំ ម្ត្ូវដ្ឋក់ កយពសនីសុំ ពដ្ឋយភាាប់រកជារួយ ូវម្្ប់ សំែុំឯការត្ម្រូវណដលបា កំែត្់ ជូ ម្កសួងអប់រ ំ យុវជ ពដីរបេ ិងកឡា ី ី ិ ត្ ិ យ ង ិ សពម្រច 2. បនាប់េីទទួល កយពសនស ី ុំ ង ិ សំែុំឯការត្ម្រូវរួច ម្កសួងអប់រ ំ យុវជ ិងកីឡា រងេិ ិត្យ េិចារណ្ត ិងសិកាពលីសំែុំឯការទំងពនេះពដ្ឋយណផ្អកពលីលកខមែឌ ិង ពគលការែ៍ ណដលបា កំែត្់ 3. ពរៀបចំចុេះេិ ិត្យទីតាង ំ ការង្ហរបពចចកពទស ិងឯការ ក់េ័ ធនន របស់ម្្រេះាា សិកា ឬអងាភាេ ណដលបា ពសនីសុំ ិងពរៀបចំរបាយការែ៍សដីេីលទធផ្លន ការចុេះេិ ិត្យ ទតា ំ ការង្ហរបពចចកពទស ង ី ង ិ ឯការ ក់េ័ ធនន របស់ម្្េះរ ាា សក ិ ា ឬអងាភាេ ណដលបា ពសនីសុំ 4. ម្កុរការង្ហរបពចចកពទសពរៀបចំកច ិ ចម្បជុំេិ ត្ ិ យ ិងវាយត្នរល 5. ពរៀបចំកំែត្់បង្ហាញពរឿង ង ិ ដ្ឋក់ជូ ថ្ននក់ដរកនំេិ ិត្យ ង ិ សពម្រច ពលកា ី រអ ុ ញ្ញាត្ ឬ ការទទួលាាល់ 6. ម្បសិ ពបទ ី ទួលបា ការអ ុញ្ញាត្ ឬការទទួលាាល់ នយកដ្ឋា ម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត រងពរៀបចំម្បកាស ជូ រដារស្រ្ តីម្កសួងអប់រ ំ យុវជ 7. ិងកីឡា ចុេះេត្ាពលខា ម្បសិ ពបរ ី ិ ទទួលបា ការអ ុញ្ញាត្ ឬការទទួលាាល់ តារសំពែីសុំ ម្កសួងអប់រ ំ យុវជ ិងកីឡា រងព្លីយត្បជាលាយលកខែ៍អកសរ ពៅម្្រេះាា ឧត្តរសិកា ឬអងាភាេ ណដលបា ពសនីសុំ 8. ពៅពេលណដលម្បកាស ការទទួលាាល់ទសសនវដដីម្ាវម្ជាវ ណដលម្ត្ូវបា ចុេះេត្ាពលខា រួចពេយ ី នយកដ្ឋា ម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត រងពធវីទំនក់ទំ ង ិងពរៀបចំផ្ដល់ជូ 30 ម្្េះរ ាា ឧត្តរសក ិ ា ឬអងាភាេ ណដលបា ដ្ឋក់ កយពសនស ី ុំ ការទទួលាាល់ជាផ្លូវការ ូវ ទសសនវដដីម្ាវម្ជាវ ពដ្ឋយម្កសួងអប់រ ំ យុវជ ិងកីឡា ៣.៩.៤ តមាលភារ ទសសនវដតីម្ាវម្ជាវម្ត្ូវបង្ហាញត្មាលភាេពលម្ី បពភទអត្ាបទម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត ដំពែីរការ បញ្ាូ អត្ាបទ ការេិ ត្ ិ យពរល ី ាា ភាេអត្ាបទណដលបា បញ្ាូ ពេលពវលាចំណ្តយចាប់េីការបញ្ចូ អត្ាបទរេូត្ដល់ការយល់ម្េរពអាយពបាេះេុ រពពៅកនុងទសសនវដតីវ ិទាាស្រ្សតពដ្ឋយ ិេ ធនយក។ ពម្ៅ េីព េះ ្ួរមា ត្មាលភាេេ័ត្៌មា ពលីព្េទំេ័រ ព្មេះទសសនវដតី រចនសរព័ ធម្្ប់ម្្ង ដំពែីរការ កំែត្់ ង ិ ពដ្ឋេះម្ាយការពចាទម្បកា ់នន។ ៣.៩.៥ ការសោះព្សាយទំនាស់ ទសសនវដតីម្ាវម្ជាវ្ួរបពងកីត្យ តការនផ្ាកុ នងចាស់លាស់រួយសម្មាប់ពដ្ឋេះម្ាយទំនស់ នន ណដលអាចពកត្ ី មា ទក់ទង ង រ ការពបាេះេុ រពកុ នងទសសនវដតីរបស់មួ ល ។ ៣.៩.៦. ការបសងកើតព្បរ័នធព្រប់ព្រងទសសនាវដ្តីវិទាសាស្រសត កម្រិត្ម្្រេះាា ៖ ទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត ីរួយៗអាចពម្បីម្បាស់ករមវ ិធីសម្មាប់ ម្្ប់ម្្ងដំពែីរការទសសនវដតី ណដលម្ត្ួត្េិ ិត្យអត្ាបទពដ្ឋយអនកជំនញ ពដីរបង្ហ ី យម្សួលម្្ប់ម្្ង ដំពែីរការទំងរូលចាប់េីការបញ្ាូ អត្ាបទរេូត្ដល់ការពបាេះេុរពផ្ាយ។ ពដ្ឋយរិ បង់នលលមា ករមវ ិធណី ដលអាចពម្បបា ី Open Journal Systems។ ពម្ៅេីព េះមា ករមវ ិធីមលេះពទៀត្ណដលអាចពម្បីម្បាស់ បា ណត្ម្ត្ូវបង់នលល។ កម្រិត្ម្កសួង៖ រូលទិ ន ័យថ្ននក់ជាត្ិរួយ រងម្ត្ូវបពងកីត្ពឡង ី ទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតពៅកនុងម្បពទសករពុជា។ 31 ពដីរបង្ហ ី យម្សួលម្្ប់ម្្ង ណនែរទី៤៖ ការអភិវឌ្ឍទសសនាវដ្តព្ី សាវព្ជាវ ៤.១. ការោរ់ពារយសសែស ើ សំ ុ េខ្សសរ ីសតង់ោអនតរជាតិ (ISSN) ISSN ជាពលមពសរ៨មា ី ង់កំែត្់អត្តសញ្ញាែសតង់ដ្ឋអ តរជាត្ស ិ ម្មាប់ការពបាេះេុ រពជាពសរ។ី ពៅម្បពទសករពុជាមា ណត្ពលម ISBN ណដលជាពលមសម្មាប់ពសៀវពៅណដលផ្តល់ជូ ពដ្ឋយ បណ្តណល័យជាត្ិ។ ពដ្ឋយាររិ ទ ់មា ាាប័ ណដលសម្របសម្រួលជារួយភានក់ង្ហរផ្តល់ពលម ISSN ដល់ទសសនវដតីវ ិទាាស្រ្សតពៅម្បពទសករពុជាពៅពឡយ នយកដ្ឋា ម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត ន ម្កសួង ី អប់រ ំ យុវជ ង ិ កឡា ី រងសម្របសម្រួល កយពសនស ី ុំពៅកា ់រជឈរែឌល ISSN អ តរជាត្ិ ពដីរបី អាចពដីរត្ួនទីសម្របសម្រួលផ្តល់ពលម ISSN ព េះ ជូ ដល់ទសសនវដតីពៅកនុងម្បពទសករពុជា ណដលរិ ទ ់មា ពលម ISSN។ ម្្េះរ ាា នន អាចដ្ឋក់ កយពសនស ី ុំពៅកា ់រជឈរែឌល ISSN អ តរជាត្ណិ ត្រតង កនុងដំណ្តក់ កាលណដលនយកដ្ឋា ម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតពៅរិ ទ ់ទទួលបា ការអ ុញ្ញាត្េីរជឈ-រែឌល ISSN អ តរជាត្។ ិ ការដ្ឋក់ កយព េះ្ួរពធវីពឡង ី ោ៉ាងត្ិច ៣ណមរុ ពេលពបាេះេុរពពលមទី១។ ខាងពម្ការព េះ ជា ី ត្ិវ ិធីកុ នងការដ្ឋក់ កយពសនីផ្ទាល់ពៅកា ់ រជឈរែឌល ISSN អ តរជាត្ិ៖ បពងកីត្្ែ ី របស់ាាប័ ពបាេះេុរព៖ ម្ត្ូវបំពេញ កយចុេះព្មេះ ពេយ ី ម្ត្ូវចុចសញ្ញា  ពៅកនុងម្បអប់ ពដីរបប ី ញ្ញាក់ថ្នអនកបា អា ិងឯកភាេលកខមែឌពម្បីម្បាស់ទូពៅ។ បនាប់រកចុច សញ្ញាបញ្ាូ ។ 32 ពផ្ាៀងផ្ទាត្់្ែ ី របស់ម្្រេះាា ពបាេះេុរព៖ េិ ិត្យពរីលអុីណរលរបស់អនកណដលពផ្្ីរកេីអុីណរល no-reply@issn.org។ ចុចត្ំែភាាប់ណដលព្ផ្តល់ជូ ណដល រងភាាប់អនកពៅកា ់ព្េទំេ័ររួយ។ ចុច “log-in” ពដីរបច ី ូលពៅកា ់ព្េទំេ័រ្ែ រី បស់អនកណដលព្ ង រ ពសនឱ្ ី យអនកបពងកីត្ជាពលមសមាៃត្់។ ពៅពេលអនកដ្ឋក់ពលមសង្ហៃត្់រច ួ អនក រងចូលពៅកា ់ព្េទំេ័រណដលអាចបង់ម្បាក់ចុេះព្មេះបា ។ អនកអាចបង់តារ PayPal ឬ Paysafe។ ម្ត្ូវ log-out ង ិ log-in រតងពៅកនុង https://portal.issn.org/ បនាប់រកចុច “Temple” ពៅម្ជុងខាងពលណី ផ្នកខាងាត ំ ពដីរបប ី ំពេញ username ង ិ password ពដីរបច ី ូលពៅពម្បម្ី បាស់។ ទទួលបា ពសវា ISSN េីត្ំប ់របស់ម្្រេះាា ពបាេះេុរព៖ ពៅពេលអនក log-in អនក រងចូលពៅ កា ់ត្ំប ់របស់ម្្រេះាា ពបាេះេុ រពផ្ទាល់មួ ល ។ កនុងនរជាម្្រេះាា ពបាេះេុ រពអនកអាចបញ្ាូ សំពែីសុំ ឱ្យដ្ឋក់ពលម ISSN របស់អនក ពដ្ឋយចុចពលប ៊ា ុង “Request a new ISSN” ពៅណផ្នកខាងព្វង។ ី ូត្ ម្ត្ូវធានថ្នអនកមា ឥែទ ម្្ប់ម្គ ់ពៅកនុង្ែ ីរបស់អនក។ ពបីសិ សរត្ុលយអនកសូ យម្ត្ូវទិញ ឥែទ បណ ារ។ សូរបំពេញទម្រង់ព្េទំេ័រ ណដលកណ លងមា សញ្ញាផ្ទកយ (*) ម្ត្ូវណត្បំពេញ។ ព្ ង រ ពសនី អនកឱ្យបង្ហាញ ភ័សុ តាងន ត ការពបាេះេុរព (ណសា ឯការពបាេះេុរព ឬអាសយដ្ឋា 33 URL)។ សូរផ្តល់ េ័ត្៌មា ណដលម្ត្រ រ ម្ត្ូវ ង ិ អាចពជឿទុកចិត្តបា ពដីរបេ ី ព លឿ ពេលពវលាពសនស ី ុពំ លមព េះ។ សូរអា ត្ំែភាាប់ https://portal.issn.org/faq8 ពដីរបពី វវងយល់េីសំែួរណដលព្សួរ ញរកញាប់ ិងចពរលីយ។ ម្្េះរ ាា ឧត្ារសក ិ ា ឬអងាភាេពសនស ី ុំ ម្ត្ូវពរៀបចំេ័ត្៌មា រួយចំ ួ ដូចខាងពម្ការ ពដីរបី ពម្បម្ី បាស់កុ ងការដ្ឋក់ ន កយពសនស ី ុំព េះ៖ សម្មាប់ការពបាេះេុរពពលីម្កដ្ឋស៖ ម្្រេះាា ឧត្តរសិកា ឬអងាភាេពសនីសុំ ម្ត្ូវលត្ចំលង្ម្រប ទំេ័រចំែងពជីង ិងទំេ័រម្កុរម្បរកា ិេ ធ។ ទំេ័រម្កុរម្បរកា ិេ ធព េះម្ត្ូវបង្ហាញព្មេះ ិងអាសយ- ដ្ឋា ម្្េះរ ាា ពបាេះេុរព។ សម្មាប់ការពបាេះេុ រពពអឡច ិ ម្ត្ូ ិក៖ ម្ត្ូវបង្ហាញេីអាសយដ្ឋា ពអឡិចម្ត្ូ ិករបស់ម្្រេះាា ពបាេះេុ រព។ ព្មេះ ំ ណដលសរ ិងអាសយដ្ឋា ម្្រេះាា ពបាេះេុ រព្ួរដ្ឋក់ពៅពលីព្េទំេ័រ ឬពៅទីតាង ម្សបពផ្សងៗពទៀត្។ ៤.២. ការសសែស ើ អ ំ ុ តតសញ្ញ ា ែឌ្ីជីថេ (DOI) សព្មាប់អតាបទព្សាវព្ជាវ ឌ្ី.អូ.អាយ (DOI) ជាឧបករែ៍កំែត្់អត្តសញ្ញាែមា លកខែៈជាប់រេូត្ ណដលពម្បីម្បាស់ ពដីរបក ី ំែត្់អត្តសញ្ញាែវត្ាុឱ្យមា លកខែៈេពិ សសដ្ឋច់ពដ្ឋយណឡក។ ការពម្បម្ី បាស់ពលមព េះសម្មាប់ អត្ាបទម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត ្ពឺ ដីរបធា ំ អត្ាបទ ី នពអាយបា សតង់ដ្ឋអ តរជាត្ិ ង្ហយម្សួលរក ទតា ី ង ិងង្ហយម្សួលកំែត្់អត្តសញ្ញាែអត្ាបទ ពទេះបីជា URL ទិ ន ័យពរ (metadata URL) ផ្ទលស់បូ រត ក៏ពដ្ឋយ។ ពដីរបទ ី ទួលបា DOI ព េះ ាាប័ ឬម្្រេះាា ឧត្តរសិកាអាចពសនីសុំេភា ី ន ក់ង្ហរចុេះបញ្ា ី DOI ដូចជា Crossref ជាពដីរតាររយៈព្េទំេ័រ https://www.crossref.org/។ ការចុេះព្មេះជា សមាជិកភាេ អាចម្ត្ូវចំណ្តយម្បមាែជា ២៧៥ ដុលាលរអាពររកកន ំ ិ ុ ងរួយ្ន។ 34 ៤.៣. េិបិព្រម្ ការពធវីលិបិម្ករទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត ្ជា ឺ ការភាាប់ទសសនវដតីជារួយរូលទិ ន ័យ វ ិទាាស្រ្សត (Scientific Database) ដូចជា Directory of Open Access Journals លិបិម្ករវ ិទាាស្រ្សតអាា៊ា (ASEAN Citation Index-ACI) រូលទិ ន យ ័ សកូបុស រ (Scopus Database) លប ិ ម្ិ ករ វ ិទាាស្រ្សតសងារ (Social Science Citation Index-SSCI) រជឈរែឌលកសក ិ រម ង ិ វ ិទាាស្រ្សត ជីវអ តរជាត្ិ (Center for Agriculture and Bioscience International-CABI) មា៉ាសុី ណសវងរករូល ័យ សពងខប ឬអត្ាបទម្ាវម្ជាវណផ្នកវ ិទាាស្រ្សតជីវ ិត្ ួ ិងជីវៈឱ្សល (PubMed) លិបិម្ករវ ិទាាស្រ្សតររ (Science Citation Index Expanded-SCIE) លប ិ ម្ិ ករវ ិទាាស្រ្សត (Science citation index-SCI) ិងរូ លទិ ន ័យរួយចំ ួ ពទៀត្ដូ ចជារូ ល ័យសពងខបបពចចកវ ិទា Science and Technology Abstracts-FSTA), សំខា ់ណ្តស់ ពម្ ិងវ ិទាាស្រ្សតអាហារ (Food ិង EMBiology។ ការទទួលបា លិបិម្ករ មា ារៈ េះវា្លុេះបញ្ញចង ំ េី្ុែភាេទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតទង ំ ពនេះ។ ដូ ពចនេះ ពដីរបី អាចទទួលបា លិបិម្ករពៅកនុងរូ លទិ ន ័យវ ិទាាស្រ្សតទង ំ ព េះ ទរទរឱ្យាាប័ ម្ាវម្ជាវ ម្្រេះាា ឧត្តរសិកាម្្ប់ម្្ងទសសនវដតីម្បកបពដ្ឋយ្ុែភាេ ិងព្លីយត្បពៅ រងលកខមែឌត្ម្រូវ របស់រូលទិ ន ័យវ ិទាាស្រ្សតទង ំ ព េះ។ 35 ឬ លិបក្ិ រមវទ្យាសាស្រ ្ត ិ ជាតិ លិបក្ិ រមគេហទ្យំពរ័ លិបិក្រមវទ្យាសាស្រ ្ត ិ លិបិក្រម្កូប៉ឹ្ អាសា៊ាន វទ្យាសាស្រ ្ត ិ (SCIE, SCI, SSCI, AHCI, ESCI...) ្នទ ំ ១ ី -៣ ្នទ ំ ៧ ី -១០ ្នទ ំ ៤ ី -៦ ្នទ ំ ១ ី ១- រូបភាព្2៖ ដ្ាស្រកាម្បង្ហាញព្ីលិបិស្រកម្តាម្កស្រម្ិតលំដាប់ និងង្ព្លង្វលារួរដាក់ភាជប់ទសសនាវដ្តី ង្ៅនឹងលិបិស្រកម្ទ្ទំងង្នោះ ចំណ្ត៖ ំ ពេលពវលាព េះអាចបត្់ណប អាម្ស័យពលីការមិត្មំម្បរងណម្បងរបស់ម្្រេះាា ឧត្តរសិកា ម្កុរម្បរកា ិ េ ធ ិ ង្ុែភាេទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត។ ៤.៣.១. េិបិព្រម្ជាតិរម្ពជា (Cambodian Citation Index) ុ ពៅកនុងម្បពទសករពុជា ពយង ី ពៅរិ ទ ់មា លិបិម្ករជាត្ិពៅពឡយ ី ។ ដូពចនេះនយកដ្ឋា ម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត រងបពងកីត្ឱ្យមា លប ិ ម្ិ ករជាត្ិករពុជា (Cambodian Citation Index) ណដលជា រូលទិ ន ័យទក់ទង ង រ ាាប័ ម្ាវម្ជាវ ទិ ន ័យរូល ធ ិ ម្ិ ាវម្ជាវ ទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត អត្ាបទម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត េ័ត្៌មា ន ការដកម្សង់សំអាងជាពដីរ។ ពដីរបទ ី ទួលបា ការបញ្ចូ លកនុង រូលទិ ន ័យ ឬលិបិម្ករជាត្ិករពុជាព េះ ទសសនវដតីម្ត្ូវបំពេញ លកខមែឌដូចមា កនុងតារាង៣ ម្ត្ង់ ចំែុច ៣.៩.៣។ ៤.៣.២. េរេខ្ែឌ និងការោរ់ពារយសសែស ើ េ ំុ ប ិ ិព្រម្វិទាសាស្រសតអាសា៊ាន ពដីរបទ ី ទួលបា លិបិម្ករវ ិទាាស្រ្សតអាា៊ា ទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតម្ត្ូវបំពេញពៅ តារលកខមែឌដូចខាងពម្ការ៖ - ទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតម្ត្ូវដំពែីរការបា ោ៉ាងត្ិច ៣្ន ំ (ឬបនាប់េីពបាេះ េុរពបា ៦ពលម) 36 - ការម្សង់សំអាង (Citation) ពៅកនុងរូលទិ ន ័យជាត្ិ អ តរជាត្ិ - មា ភាេចម្រុេះកនុងចំពណ្តរអនក ិេ ធ (Diversity in authorship) - មា ភាេចម្រុេះកនុងចំណ្តរសមាជិកម្កុរម្បរកា ិេ ធ - មា ទសសនទ - ទម្រង់អត្ាបទម្ាវម្ជាវមា ឯកសណ្ត ា ភាេ (ឯការពោង តារាង ព្មេះអនក ិងពគល ពោបាយទសសនវដតីចាស់លាស់ ិេ ធ ាាប័ របស់អនក ិេ ធ រូល ័យសពងខប កយ្ លរេះ) - ព្េទំេ័រទសសនវដតីជាភាាណមមរ ឬភាាអង់ព្លស - ការបញ្ាូ អត្ាបទម្ាវម្ជាវ ពដីរបពី បាេះេុរពផ្ាយតាររយៈម្បេ័ ធអ ឡាញ - ្ុែភាេរបស់រូល ័យសពងខប (ភាាអង់ព្លស) សូរពរីលេ័ត្៌មា លរអិត្ទក់ទង រងលំេូការង្ហរពដីរបទ ី ទួលបា លិបិម្ករអាា៊ា ពៅ ព្េទំេ័រ https://asean-cites.org/។ ៤.៣.៣. េរេខ្ែឌ និងការោរ់ពារយសសែស ើ េ ំុ ប ិ ិព្រម្រី Directory of Open Access Journals (DOAJ) DOAJ ជារូ លទិ ន ័យរួយណដលបចចុបប នមា ទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតទទួលបា អត្ាបទពដ្ឋយពបក ី ចំេ ណដលម្្បដែតប់ណផ្នកវ ិទាាស្រ្សត បពចចកវ ិទា ឱ្សល វ ិទាាស្រ្សតសងារ សល ិ បៈ ិងរ ុសសាស្រ្សតជាពដីរ។ លកខមែឌពម្ជីសពរសៈ ី - ទសសនវដតីម្ត្ូវពបាេះេុរពអត្ាបទម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត ោ៉ាងពហាចណ្តស់ក៏បា ៥ អត្ាបទកនុងរួយ្ន ំ - ទសសនវដតីម្ត្ូវបង្ហាញេីម្បវត្តិន ការពបាេះេុរពពលីសេី១្ន ំ ឬពបាេះេុ រពអត្ាបទោ៉ាង ពហាចណ្តស់បា ១០ណដរ។ - អត្ាបទណដលបា ពបាេះេុរពអាចទញយកបា ពដ្ឋយពសរ ី - មា ព្េទំេ័រទសសនវដតី - មា ពលមពសរសត ី ង់ដ្ឋអ តរជាត្ិ ISSN - មា ដំពែីរការម្្ប់ម្្ង្ុ ែភាេចាស់លាស់ ង ិ ម្ត្ូវមា ម្បរកា ិេ ធ។ អត្ាបទម្ត្ូវណត្ម្ត្ួត្េិ ិត្យពដ្ឋយអនកជំនញ។ 37 េ ិ ធនយក ង ិ ម្កុរ - សូរេិ ត្ ិ យពរល ី លកខមែឌរួយចំ ួ ពទៀត្ពៅតារត្ំែភាាប់៖ https://www.doaj.org/apply/guide/ ពដីរបទ ី ទួលបា លិបិម្ករ ម្្រេះាា ម្ត្ូវបពងកីត្្ែ ីរួយជារុ សិ ្ែ ពី នេះ ពដីរបប ី ំពេញ បនាប់រកចូ លពៅកា ់ កយពសនស ី ុំ។ ៤.៣.៤. រសបៀបោរ់ពារយសសែស ើ េ ំុ ប ិ ព្ិ រម្សៅរែងម្ូ េទិនែន័យសកបុ ឹ ុ ូ ស ពដីរបទ ី ទួលបា លិបិម្កររូលទិ ន ័យសកូបុរស ទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតម្ត្ូវបំពេញពៅ តារលកខមែឌ ិង ីត្ិវ ិធីដូចខាងពម្ការ៖ - ពបាេះេុរពផ្ាយមលររារណដលមា ការម្ត្ួត្េិ ិត្យេអ ី នកជំនញ - មា ពគល ពោបាយសតីេីដំពែីរការពបាេះេុរព ណដលម្ត្ូវបង្ហាញជាាធារែៈពៅពលី ព្េទំេ័ររបស់មួ ល - មលរ រ ារន អត្ាបទម្ត្ូវទក់ទង ង រ ម្កុរអនកអា ជាអ តរជាត្ិ (International readership) - មា ចំែងពជីង ិងរូល ័យសពងខបជាភាាអង់ព្លស - មា ឯការពោង (References) ជាអកសរឡាតាំង - ពបាេះេុរពជាពសរ ី ង ិ ពទៀត្ទត្់ (ឧទេរែ៍៖ ពបាេះេុ រពចំ ួ េរី ដងកនុងរួយ្ន)ំ - មា ពលមសតង់ដ្ឋពសរអ ី តរជាត្ិ (ISSN) ណដលចុេះបញ្ា ីពៅរជឈរែឌល ISSN អ តរជាត្ិ - មា ម្ករសីលធរ៌ពបាេះេុរពណដលអាចរកបា ជាាធារែៈ ិងពសចកតីណលលងការែ៍ការ អ ុវត្តមុស (Malpractice statement) - ជាទូពៅរូលទិ ន ័យសកូបុរសក៏ទរទរឱ្យទសសនវដតីម្ត្ូវមា ម្បវត្តិពបាេះេុ រពេីរ្នពំ ឡង ី ។ ដំពែីរការដ្ឋក់ - កយពសនីសុ៖ ំ ម្ត្ូវមា អត្ាបទម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតណដលពបាេះេុរពលមីបំផ្ុត្ពៅកនុងទសសនវដតីរបស់ មលួ ចំ ួ ៣ពលម មា ័យថ្នអត្ាបទម្ាវម្ជាវចំ ួ ៩ អរជារួយមាត្កា ិ កនុងទម្រង់ PDF រួចដ្ឋក់បញ្ចូ លពៅកនុងសកូបុរសសម្មាប់ជា្ំរូ - ចូលពៅកា ់ព្េទំេ័រ https://www.readyforscopus.com/ ពដីរបប ី ំពេញទម្រង់ រុ ពធវកា ី រវាយត្នរល (Pre-evaluation form) 38 - ពបស ី ិ ទសសនវដតីរបស់អនកបា បំពេញលកខមែឌកនុងទម្រង់ខាងពលទ ី សសនវដតីរបស់ អនកអាច រងមា ឱ្កាសទទួលបា ការយល់ម្េរ - ពៅពេល កយសុំព េះពម្ត្ៀររួចរាល់អាចបញ្ាូ ិងពធវីការវាយត្នរលពដ្ឋយម្កុរម្បរកា ពម្ជីសពរសមល ី រ រ ារ (Content Selection and Advisory Board) ជំហា ចុង ពម្កាយម្ត្ូវបញ្ាូ ទម្រង់ពសនីសុំចំែងពជីងពេញពលញរួយ (A completed title suggestion form) - ទសសនវដតីណដលដ្ឋក់ កយពសនីសុំលិបិម្ករព េះអាចេិ ិត្យពរីលាា ភាេន កយសុំ ព េះតាររយៈព្េទំេ័រ https://suggestor.step.scopus.com/progressTracker/ សូរអា បណ ារ ទក់ទង រងរូលទិ ន ័យសកូបុរសពៅព្េទំេ័រ https://elsevier.widen.net/s/xlfmm2b5nx/cp-scopus-faqs-extrnl។ ៤.៣.៥. រសបៀបោរ់ពារយសដ្ើម្ប ីទទួេ នេិបិព្រម្សៅម្ជឈម្ែឌេរសិរម្ម និងវិទាសាស្រសតជីវអនតរជាតិ (CABI) រជឈរែឌលព េះពលីកទរកចិត្តដល់ម្្រេះាា ពបាេះេុ រពបញ្ាូ ទសសនវដតីម្ាវម្ជាវ ទំងពបាេះេុ រពពលីម្កដ្ឋស ង លប ិ ពអឡច ិ ម្ត្ូ ិកទក់ទង រងវ ិទាាស្រ្សតជីវ ិត្ពដីរបបា ី ិ ម្ិ ករ។ ពដីរបអា ី ចឱ្យរជឈរែឌលេិចារណ្តផ្តល់លិបិម្ករជូ ទសសនវដតីម្ាវម្ជាវម្ត្ូវបំពេញ លកខមែឌរួយចំ ួ ដូចខាងពម្ការ៖ - ទិ នផ្លសកាត ុេល (Potential yield) - ត្នរលវ ិទាាស្រ្សត (Scientific value) - ម្បភេទីតាង ំ ភូរិាស្រ្សត (Geographic origin) - មលរ រ ារលមី ង ិ មា ារៈសំខា ់ណដលអាចលប ិ ម្ិ ករកនុងរូលទិ ន ័យ CABI ពដីរបប ី ញ្ាូ ទសសនវដតីឱ្យរជឈរែឌល CABI េចា ិ រណ្ត ាាប័ ម្ាវម្ជាវ ឬម្្េះរ ាា ឧត្តរ សិកាម្ត្ូវពផ្្ីទសសនវដតីណដលបា ពបាេះេុរពពលីម្កដ្ឋសចំ ួ ២ពលម ឬ URL របស់ទសសនវដតី អរជារួយ េ័ត្៌មា ទំនក់ទំ ងលរអិត្របស់ម្្រេះាា ពបាេះេុរព រួចពផ្្ីពៅកា ់អាសយដ្ឋា ៖ Journal Review Accessions Unit, CABI Head Office, P.O. Box 100, Wallingford, Oxfordshire, OX10 8DF, 39 United Kingdom ឬពផ្្ីពៅកា អ ់ ុីណរល journalreview@cabi.org។ ៤.៣.៦. រសបៀបោរ់ពារយសដ្ើម្ប ីទទួេ នេិបិព្រម្សៅសរហទំរ័រវិទាសាស្រសត (Web of Science) ព្េទំេ័រវ ិទាាស្រ្សតជាេេុរូលទិ ន ័យវ ិទាាស្រ្សតណដលត្ម្រូវឱ្យទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតម្ត្ូវបំពេញលកខមែឌពដីរបអា ី ចទទួលបា លិបិម្ករព េះ។ សូរអា លកខមែឌលរអិត្ពៅកនុងត្ំែ ភាាប់ https://clarivate.com/webofsciencegroup/wp-content/uploads/sites/2/2019/08 /Journal-Evaluation.pdf ពដីរបពី វវងយល់េល ី កខមែឌត្ម្រូវ ន ដំពែីរការដ្ឋក់ កយ ដំពែីរការ ពម្ជីសពរស ី ិងរង្ហវយត្នរលពដីរបឱ្ ី យទសសនវដតីអាចទទួលបា លិបិម្ករព្េទំេ័រវ ិទាាស្រ្សតព េះ។ ៤.៤. រនលងសឆ្ពះសៅរររុែភារននអតាបទព្សាវព្ជាវវិទាសាស្រសត ម្្េះរ ាា ណដលមា ទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត្ួរបពងកីត្ណផ្ ការពបាេះេុ រពផ្ាយ ជាេពិ សស ្ម្ឺ ត្ូវបញ្ចូ លលកខមែឌពបាេះេុ រពអត្ា បទម្ាវម្ជាវជាណផ្នករួយ ពដី របីបញ្ច ប់ ការសិកាសម្មាប់ ិសសិត្ ថ្ននក់ពម្កាយបរញ្ញ ិ ា បម្ត្ ិងម្ត្ូវពរៀបចំយ តការេម្ងរង្ុែភាេន ទិ ន ័យសិកាម្ាវម្ជាវរបស់ ិសសត្ ិ ពដីរបឱ្ ី យអត្ាបទណដលពបាេះេុរពមា ្ុ ែភាេ។ អត្ាបទមា ្ុែភាេវាអាម្ស័យពល្ ី ុែភាេន ទិ ន ័យ េកា ី រម្ាវម្ជាវ ការវ ិភា្បកម្ាយ ិងការសរពសររបាយការែ៍ណបបវ ិទាាស្រ្សត។ ការពរៀបចំមួ ល តាំង េីដំណ្តក់កាលដំបូងព េះ រងជួយឱ្យទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត ទទួលបា លិបិម្ករខាងពលីណដល អាចចាប់ពផ្តីរេីលិបិម្ករកនុងម្បពទស ពៅលិបិម្ករវ ិទាាស្រ្សតអាា៊ា ិងលិបិម្ករពផ្សងៗពទៀត្ ដូច មា បង្ហាញពៅកនុងដាម្ការខាងពលី ពដ្ឋយមា ការជួយសម្របសម្រួលេីនយកដ្ឋា ម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត ន ម្កសួងអប់រ ំ យុវជ ិងកីឡា។ ៤.៥. ការអភិវឌ្ឍសម្តាភារអែរព្តួតរិនិតយជំនាញ ពដីរបក ី ាងធ ធា រ ុសសទក់ទង រងការម្ត្ួត្េិ ត្ ិ យអត្ាបទម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតព េះ ម្្េះរ ាា រ ី ួយៗម្ត្ូវ៖ - កំែត្់លកខមែឌ ិងពម្ជីសពរសបុ ី ្ាលិកអប់រ ំណដលមា ្ុែវុឌ្ឍជា ិ អនកម្ត្ួត្េិ ិត្យ ជំនញ 40 - នយកដ្ឋា ម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត ង ត ល រ ពរៀបចំសម្របសម្រួលពបក ី វ្ាបែុ ត េះបណ្ត សម្មាប់េម្ងរងសរាភាេអនកណដលមា សកាត ុេលកនុងការចូលរួរកនុងដំពែីរការម្ត្ួត្ េិ ិត្យអត្ាបទម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតេីអនកជំនញឱ្យបា ទូលំទូលាយ។ ការបែុ ត េះបណ្ត ត លព េះម្ត្ូវពផ្ទតត្ពៅពលច ី ំែុចរួយចំ ួ ដូចខាងពម្ការ៖ (១) ការពវវងយល់េដ ី ំពែីរការម្ត្ួត្េិ ត្ ិ យអត្ាបទម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតេអ ី នកជំនញជាត្ិ ិងអ តរជាត្ិ (២) ការណែនំេី្ លរេះកនុងការសរពសររបាយការែ៍ម្ត្ួត្េិ ិត្យអត្ាបទវ ិទាាស្រ្សត (៣) ការណែនំេម្ី ករសល ី ធរ៌ទក់ទង ង រ ការម្ត្ួត្េិ ត្ ិ យអត្ាបទវ ិទាាស្រ្សតពដ្ឋយអនក ជំនញ ៤.៦. រិចចសហព្បតិបតតិការ កច ិ ចសេម្បត្ប ិ ត្តកា ិ រពធវពី ឡង ី ជា ៣ កម្រត្ ិ ដូចខាងពម្ការ៖ កម្រិត្ជាត្ិ៖ អាចសេការជារួយទសសនវដតម្ី ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត ាាប័ ម្ាវម្ជាវ ម្្រេះាា ឧត្តរសិកា សេ្រសិកា អនកម្ាវម្ជាវ បណ្តណល័យជាត្ិ បណ្ត ត ញអនកម្ាវម្ជាវជាត្ិ សមា្រ ស ិ សត្ ិ អត្ត្ ី ស ិ សត្ ិ កនុងកម្រិត្ជាត្។ ិ កម្រិត្ត្ំប ់៖ ង ិ ឧសាេករម។ល។ ពដីរបផ្ទ ី ល ស់បូ តរបទេពិ ាធ ៍ ួ គន ិងអាចពរៀបចំករមវ ិធីររ សេការជារួយទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត ជាេិពសសទសសនវដតីណដលមា ពៅកនុងរូ លទិ ន ័យវ ិទាាស្រ្សតអាា៊ា ណដលមា ពៅកនុងត្ំប ់ ម្្រេះាា ឧត្តរសិកា ិង ាាប័ ម្ាវម្ជាវណដលសករមកុ ងការពបាេះេុ ន រពពៅកនុងត្ំប ់។ កម្រិត្អ តរជាត្ិ៖ សេការជារួយទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត រូលទិ ន ័យសកូបុរស ាាប័ ម្ាវម្ជាវពបាេះេុរព ណដលមា ពៅកនុង ិងសមា្រវ ិជាាជីវៈអ តរជាត្ិនន ពដីរបផ្ ី ារភាាប់ ទសសនវដតី អនក ិេ ធ ង ិ មលររារពបាេះេុរពពអាយមា លកខែៈទទួលាាល់ជាអ តរជាត្។ ិ 41 ណនែរទី ៥៖ យនតការរិនិតយតាម្ោន វាយតនម្ល និងរ យការែ៍ ៥.១. យនតការរិនិតយតាម្ោន និងវាយតនម្ល ៥.១.១. សូចនាររវាស់ណវង ពដីរបធា ី នឱ្យទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតដំពែីរការបា ជាម្បម្កត្ី ម្្រេះាា ឧត្តរសក ិ ា ឬាាប័ ម្ាវម្ជាវម្ត្ូវេិ ិត្យ ពេយ ី ម្កសួងម្ត្ូវតារដ្ឋ ជាម្បចាំ ពដីរបធា ី នដំពែីរការ ិង វឌ្ឍ ភាេ របស់ទសសនវដតី។ ការវាស់ណវងេីវឌ្ឍ ភាេរបស់ទសសនវដតីវ ិទាាស្រ្សតអាចពធវីពឡង ី តាររយៈសូចនករ រួយចំ ួ ដូចខាងពម្ការ៖ - ទសសនវដតីណដលបា បពងកីត្ពឡង ី ម្ត្ូវម្សបតារសតង់ដ្ឋជាត្ិណដលបា កំែត្់ - ទសានវដតីណដលបា បពងកីត្ពឡង ី កំេុងមា ដំពែីរការ - ចំ ួ អត្ាបទណដលបា ពបាេះេុរពផ្ាយរួចពេយ ី - ចំ ួ ទញយកអត្ាបទម្ាវម្ជាវពដ្ឋយអនកអា - ចំ ួ ដកម្សង់សំអាងអត្ាបទម្ាវម្ជាវ - ការទទួលបា លិបិម្ករជាត្ិករពុជា (បនាប់េីលិបិម្ករព េះបពងកីត្រួច) - ការម្្បដែតប់របស់ទសសនវដតីវ ិទាាស្រ្សតកុ ងល ន ប ិ ម្ិ ករវ ិទាាស្រ្សតពផ្សងៗ - េិ ុ ាន ការដកម្សង់សំអាង (CiteScore)៖ ជាណរ៉ាម្ត្វាស់ទសសនវដតីវ ិទាាស្រ្សតរួយណដល បពងកីត្ពឡង ី ពដ្ឋយម្កុរេ៊ាុ ពបាេះេុរព Elsevier។ វាជាចំ ួ រធយរម្បចាំ្ននំ ការដកម្សង់ សំអាងណដលទសសនវដតីវ ិទាាស្រ្សតទទួលបា ពដ្ឋយ្ែនការដកម្សង់សំអាងន ឯការទំងអស់ណដលមា ពៅកនុងរូលទិ ន ័យសកូបុរសពធៀបជារួយឯការទំងអស់ណដល បា ពបាេះេុរពកុ ងរយៈពេលប ន ំ ុ ី្នរ - កម្រត្ ិ ផ្លជេះរបស់ទសសនវដតីវ ិទាាស្រ្សត (Journal impact factor)៖ ផ្លជេះពៅ កនុងទសសនវដតវី ិទាាស្រ្សតជាលប ិ ម្ិ ករវាស់ណវងវ ិទាាស្រ្សតរួយ្ែនពដ្ឋយម្កុរេ៊ាុ Clarivate ណដល្លុេះបញ្ញចង ំ េីចំ ួ រធយរន ការដកម្សង់សំអាងអត្ាបទម្ាវម្ជាវម្បចាំ្ន ំ ណដលបា ពបាេះេុរពកុ ងរយៈពេលេ ន ំ ុងពម្កាយពៅកនុងទសសនវដតីណដលបា លិបិម្ករ ីរ្នច ពដ្ឋយព្េទំេ័រវ ិទាាស្រ្សតរបស់ម្កុរេ៊ាុ Clarivate (Clarivate’s Web of Science)។ 42 វាក៏ជាឧបករែ៍រួយពម្បស ី ម្មាប់វាយត្នរលេភា ី េពជា្ជ័យន ការសក ិ សម្ាវម្ជាវ ង ិ អនក ម្្ប់ម្្ងទសសនវដតី ពដីរបស ី ពម្រចចិត្តពលីដំពែីរការន ទសសនវដតីនពេលអន្ត្។ ៥.១.២. ការរិនិតយតាម្ោន ដំពែីរការន ការេិ ត្ ិ យតារដ្ឋ ណចកជាេរី ដំណ្តក់កាល។ ដំណ្តក់កាលទ១ ី ម្្េះរ ាា មា ត្ួនទេ ី ិ ត្ ិ យតារដ្ឋ ពលីការអ ុវត្តសករមភាេការង្ហរទសសនវដតម្ី ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត។ ម្្េះរ ាា ម្ត្ូវ ពរៀបចំណផ្ ការសករមភាេឱ្យបា ជាក់លាក់។ បនាប់រក ម្ត្ូវម្បរូលេ័ត្៌មា ិងវ ិភា្ទិ ន ័យទក់ទង រងសូចនករខាងពលជា ី ម្បចាំ ពដីរបប ី ង្ហាញេីវឌ្ឍ ភាេ បញ្ញាម្បវរ ិងដំពណ្តេះម្ាយ ណដល ទសសនវដតម្ី ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតម្ត្ូវពដ្ឋេះម្ាយ។ ម្កសួងអប់រ ំ យុវជ ិងកីឡា រងពធវីការេិ ិត្យតារដ្ឋ ិងវាយត្នរលពលីលទធផ្លណដល ម្្រេះាា សពម្រចបា ទក់ទង រងទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតព េះ។ ម្្េះរ ាា ពធវពី ឡង ី ជាម្បចាំម្ត្មា ី ស។ ពេយ ី ការេិ ិត្យតារដ្ឋ ការគំម្ទបពចចកពទសដល់ ង ិ វាយត្នរលលទធផ្លន ការអ ុវត្ត ង រ ពធវពី ឡង ី ម្បចាំ្នពំ ដ្ឋយម្កុរបពចចកពទសរបស់នយកដ្ឋា ម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត។ ៥.២. រ យការែ៍ ខាងពម្ការព េះ ជាលំេូររបាយការែ៍វឌ្ឍ ភាេ ង ិ ម្ត្ួត្េិ ិត្យតារដ្ឋ - ង ិ វាយត្នរល៖ របាយការែ៍វឌ្ឍ ភាេេី ិេ ធនយកម្្ប់ម្្ងទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតពៅកា ់ ម្្រេះាា ឧត្តរសិកា្ួរពធវីពឡង ី ម្បចាំណម។ - របាយការែ៍វឌ្ឍ ភាេេីម្្រេះាា ម្្ប់ម្្ងទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតពៅកា ់ នយកដ្ឋា ម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត្ួរពធវពី ឡង ំ ី ម្បចាំ្មាស ង ិ ម្បចាំ្ន។ - របាយការែ៍ម្ត្ួត្េិ ិត្យតារដ្ឋ ិងវាយត្នរលពដ្ឋយនយកដ្ឋា ម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត ពដ្ឋយមា ការចូលរួរេីម្្រេះាា ឧត្តរសិកា្ួរពធវីពឡង ំ របាយការែ៍ម្ត្ូវមា ី ម្បចាំ្ន។ ជាអ ុាស ៍ ង ិ វ ិធា ការែ៍ចាំបាច់នន ពដីរបពី អាយសពម្រចពគលបំែងន ពសចកតី ណែនំព េះ ិងចូលរួរចំណែកកនុងការសពម្រចសូចនករណផ្ ការយុទធាស្រ្សតរបស់ អ ុវ ិស័យឧត្តរសិកា។ 43 ិេ ធនយកទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត របាយការែ៍ម្បចាំណម ម្្េះរ ាា ឧត្តរសក ិ ា របាយការែ៍ម្បចាំ្មាស ង ិ ្ន ំ នយកដ្ឋា ម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត របាយការែ៍វាយត្នរលម្បចាំ្ន ំ រូបភាព្3៖ លំហូរ និងស្របង្ភទរ យការណ៍ននទសសនាវដ្តីស្រសាវស្រាវវ ិទាសាស្រសត 44 ឧបសម្ព័នធ ឧបសម្ព័នធ១៖ បញ្ជ ទ ី សសនាវដ្ដីព្សាវព្ជាវវិទាសាស្រសតណដ្េ ល.រ ព្មេះជាភាាណមមរ ព្មេះជាភាា នបសងកើតស ង ើ សៅព្បសទសរម្ពជា ុ ភាា ISSN/DOI លិបិម្ករ ាាប័ ្នប ំ ពងកីត្ ាា ភាេ ទសសនវដដី ភាាណមមរ គម គម ម្កសួងអប់រ ំ ២០១១ រិ ដំពែីរការ ម្ាវម្ជាវ អង់ព្លស វ ិទាាស្រ្សត ឬបារា ំង ២០១៧ ចំ ួ អត្ាបទសរុប៖ ៣០ អង់ព្លស ១ យុវជ ង ិ កឡា ី ករពុជា ២ ៣ កាលិកបម្ត្ Cambodia Education ភាាណមមរ ម្ាវម្ជាវ អប់រ ំករពុជា Review (CER) ឬអង់ព្លស Techno-Science អង់ព្លស គម គម យុវជ គម គម Research Journal NUM Research អង់ព្លស គម គម Series ៥ Asian Journal of Agricultural and ដំពែីរការ ង ិ កីឡា វ ិទាាា ២០១៣ ដំពែីរការ ២០១៤ ចំ ួ អត្ាបទសរុប៖ ៧៤ បពចចកវ ិទាករពុជា (Techno-SRJ) ៤ ម្កសួងអប់រ ំ ាកលវ ិទាល័យ ដំពែីរការ ជាត្ិម្្ប់ម្្ង អង់ព្លស ISSN: 2575423 45 គម ាកល វ ិទាល័យ ២០១៥ ចំ ួ អត្ាបទសរុប៖ ១៩ ដំពែីរការ ំ ង ជាត្ិបាត្់ដប Environmental Safety (AJEAS) ៦ The Cambodia អង់ព្លស គម គម ាកល Journal of Basic and វ ិទាល័យភូរិ ា Applied Research ភនំពេញ ២០១៨ ចំ ួ អត្ាបទសរុប៖ ៤០ ដំពែីរការ (CJBAR) ៧ International Journal អង់ព្លស Print ISSN: គម ាកល ២០១២ ចំ ួ អត្ាបទសរុប៖ ៥៤ of Business and 2227-0302 វ ិទាល័យ ពបាេះេុរច ព ុងពម្កាយ្ន ំ Development Online ពបៀលម្បាយ ២០១៨ Research (IJBDR) ISSN: 2227-3840 ៨ ទសសនវដដីម្ាវម្ជាវ ណមមរ គម គម ាកល ២០១៤ ពចញផ្ាយបា ១ពលម ២០១៦ ដំពែីរការ វ ិទាល័យ ឯកពទស ៩ The Cambodian Journal of អង់ព្លស ន ករពុជា ISSN 2663-1253 46 គម ាកល វ ិទាល័យ International Studies ១០ The UC Monograph អង់ព្លស ករពុជា គម គម Series ១១ ១២ Journal of ាកល ២០១៧ ផ្ាយបា ១ពលម ២០១៧ ចំ ួ អត្ាបទសរុប៖ ៧៨ វ ិទាល័យ អង់ព្លស ករពុជា ISSN: ACI ាកល Management, 2522-381X វ ិទាល័យ ពបាេះេុរច ព ុងពម្កាយ្ន ំ Economics, and (Print), អ តរជាត្ិ ២០២១ Industrial 2521-7054 បា៉ារា៉ា េា ដំពែីរការ Organization (Online) (JOMEINO) មា DOI AIB Research Series អង់ព្លស គម គម ២០២០ ដំពែីរការ អងាការ Fauna & ២០០៨ ដំពែីរការ វ ិទាាា ែិជាាស្រ្សត ពអសុីលីដ្ឋ ១៣ The Cambodian អង់ព្លស (ISSN ACI Journal of Natural 2226– Flora History 969X) International កនុងភាេជានដ្ូ 47 ជារួយ រង ាកល វ ិទាល័យ ភូ រិ ាភនំពេញ ១៤ ម្េត្ តិ ម្ត្ន រ ប ណមមរ សមា្រ្ីរីករពុជា ១៥ Cambodia Journal of អង់ព្ល Public Health ១៦ គម គម ទសសនវដតីករពុជ Siksacakr: The េិច័យ Journal of Cambodia ២០១០ ដំពែីរការ ២០២០ ពបាេះេុរច ព ុងពម្កាយ្ន ំ ករពុជា ISSN: គម 2788-7081 ណមមរ អង់ព្លស គម សក ិ ាចម្ក: សមា្រ្រ ី ី គម ឬបារា ំង វ ិទាាា ជាត្ិ សុ ម ភាេា ២០២២ ធារែៈ ដំពែីរការ រជឈរែឌល ២០០០ ពមររសក ិ ា ពបាេះេុរច ព ុងពម្កាយ្ន ំ ២០២១ Research ១៧ The Cambodia Law ភាាណមមរ ISSN and Policy Journal អង់ព្លស (Online): (CLPJ) ឬបារា ំង 2408-9567 & គម ISSN 48 រជឈរែឌល ឯការករពុជា ២០១៣ ពបាេះេុរច ព ុងពម្កាយ្ន ំ ២០១៤ (Print): 2408-9540 ិង ISSN (Print): 2408-9540 ១៨ Journal of Greater អង់ព្លស គម គម Mekong Studies វ ិទាាា ណមមរសំ ២០១៩ រាប់សេម្បត្ិបត្តិ ពបាេះេុរច ព ុងពម្កាយ្ន ំ ២០២១ ការ ិងស ដិភាេ ១៩ ទសសនវដដឧ ី ទ័យ Udaya Journal of អង់ព្លស Khmer Studies ISSN 1683- គម នយកដ្ឋា 7274 វបបធរ៌ ង ិ ២០០០ ពបាេះេុរច ព ុងពម្កាយ្ន ំ ២០២0 ររែីដ្ឋា ន អាជា្ធរអបសរា ២០ Cambobidan Journal អង់ព្លស គម គម of Humanities and វ ិទាាា រ ុសសាស្រ្សត Social Sciences ង ត ិ វ ិទាាស្រ្សស ងារ ន រាជបែិឌ ត្ សភាករពុជា 49 ២០២២ ចំ ួ អត្ាបទសរុប៖ ៤ កំពែីរការ ២១ Cambodian Journal ២០១៩ រិ ទ ់មា េ័ត្មា ៌ ២០២១ ដំពែីរការ ២០២១ ដំពែីរការ ២០២០ ដំពែីរការ ២០២០ ដំពែីរការ ២០២០ រិ មា េ័ត្៌មា of Agricultural Sciences (CJAS) ២២ Action Research អង់ព្លស គម គម Series វ ិទាាា ្រុ ពកាសលយរាជធា ី ភនំពេញ ២៣ Action Research អង់ព្លស គម គម សលយបាត្់ដំបង Series ២៤ Cambodian Journal វ ិទាាា ្រុពកា អង់ព្លស of Educational ISSN: គម 2758-1985 Hiroshima University Development ២៥ ២៦ Cambodian Journal អង់ព្លស គម គម Cambodian of Educational Education Research Forum Cambodian Review អង់ព្លស គម គម of EFL Research វ ិទាាា ភាា បរពទស 50 ឧបសម្ព័នធ២៖ ជំហានសំខាន់ៗ និងព្របខ្ែឌសរេសវលារែងការបសងក ើតទសសនាវដ្តី ុ ព្សាវព្ជាវវិទាសាស្រសត ជំហា សំខា ៗ ់ ម្កបមែឌ ពេលពវលា (សបាតេ៍ ) បពងកីត្ម្កុរការង្ហរទទួលមុសម្ត្ូវកនុងការបពងកីត្ទសសនវដតីវ ិទាាស្រ្សត ១ ឯកភាេពលីត្ួនទី ិងភារកិចចរបស់ម្កុរការង្ហរ ១ ការយល់ម្េរពលីការលវ ិកាសម្មាប់ពម្បីម្បាស់ ១ យល់ម្េរពលពី សចកតណី លលងពគលបំែង ម្បធា បទណដលម្្បដែតប់ ២ ិងវ ិាលភាេរបស់ទសសនវដតី បពងកីត្ពសចកតណី ែនំសម្មាប់អនក ិេ ធ ២ ការបពងកីត្ព្េទំេ័រ ៤ ការពរៀបចំឯការ ិងដ្ឋក់ កយពសនីសុំពលម ISSN ិង DOI ២ េិ ត្ ិ យ ិងសពម្រចពលកា ី រ្ំរូន ការម្ត្ួត្េិ ិត្យអត្ាបទវ ិទាាស្រ្សត ១ ពម្ជីសពរសម្កុ រម្បរកា ិេ ធ ិងបុ្ាលិកបំពេញការង្ហរទសសនវដតីព េះ ី ២ ពម្ជីសពរសអន ី កម្ត្ួត្េិ ត្ ិ យជំនញ ២ ណែនំម្កុរ ិេ ធនយក ិងអនកម្ត្ួត្េិ ិត្យជំនញអំេីត្ួនទី ១ ការទទួលមុសម្ត្ូវ ិងដំពែីរការទសសនវដតីវ ិទាាស្រ្សត ាកលបងដំពែីរការពបាេះេុរពអត្ាបទ ១ ម្បកាសណសវងរកអត្ាបទេីអនក ិេ ធអត្ាបទម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតពផ្សងៗពទៀត្ ២ សម្មាប់ពបាេះេុរពពលក ី ដំបូង 51 េិ ត្ ិ យពរល ី ពឡង ី វ ិញអំេីបញ្ញាម្បវរ ិងណផ្ ការប តពដីរបណី សវងរក អត្ាបទពបាេះេុរពប ត 52 ២ ឧបសម្ព័នធ៣៖ បញ្ជ ព្ី តួតរិនិតយ និងដ្ំសែើរការសនញើអតាបទម្រកាន់ទសសនាវដ្ដី ព្សាវព្ជាវវិទាសាស្រសត ពលមពរៀង ១ ចំែុចម្ត្ូវម្ត្ួត្េិ ត្ ិ យ អាសយដ្ឋា ទំនក់ទំ ងលរអត្ ិ របស់អនក េ ិ ធណដលទទួលប ុ ាក ាា ភាេ  ព្លីយ្លង រួរមា អុីណរល ិងអាសយដ្ឋា នម្បសែីយ៍ពេលពលញ។ ២ អត្ាបទណដលម្ត្ូវបញ្ាូ រកជារួយ លម ិ ត្ ិ បង្ហាញពរឿង (Cover  letter) ឃ្លលសំខា ់ៗចំ ួ ៣ពៅ៥ឃ្លល បង្ហាញេល ី ទធផ្ល ន ការម្ាវម្ជាវ ឬដាម្ការបង្ហាញេីវ ិធីាស្រ្សត ិងលទធផ្លម្ាវម្ជាវ រូល ័យសពងខប កយ្ លរេះ រូបភាេទំងអស់អរជារួយការេ យល់សពងខប តារាងអរជារួយចំែងពជីង ង លី បណ ារ ិ ការេ យល់មៗ ពៅខាងពម្ការតារាង ម្្ប់តារាង រូបភាេណដលដ្ឋក់ពៅកនុង អត្ាបទម្ត្ូវសុីគនជារួយឯការណដលផ្តល់ឱ្យ។ ៣ េ័ត្៌មា ឬទិ ន ័យបណ ារពបមា (Supplemental data) ី  ៤ អត្ាបទណដលម្ត្ូវបញ្ាូ រកម្ត្ូវេិ ត្ ិ យពរល ី អកខរាវ ិរុទធ  ិងពវយាករែ៍ឱ្យបា ម្ត្ររម្ត្ូវ។ ៥ រាល់ឯការពោងណដលម្សង់សំអាងពៅកនុងអត្ាបទម្ត្ូវមា ដ្ឋក់ ពៅកនុងបញ្ា ីឯការពោង។ ពេយ ពៅកនុងបញ្ា ីឯការ ី ពបមា ី 53  ពោង ម្ត្ូវមា ពៅកនុងអត្ាបទ។ ៦ លិមិត្អ ុញ្ញាត្ឱ្យពម្បីម្បាស់ណផ្នកពផ្សងៗន អត្ាបទណដល  រកាសិទធិអនក ិេ ធ ៧ ពសចកតណី លលងេីទំនស់ផ្លម្បពោជ ៍  ៨ អនក ិេ ធបា អា  ិងយល់េីពគល ពោបាយរបស់ ទសសនវដដីវ ិទាាស្រ្សត ៩ អនក េ ិ ធ្ួរផ្តល់ព្មេះអនកម្ត្ួត្េិ ិត្យអត្ាបទវ ិទាាស្រ្សត ឱ្យបា ោ៉ាងពោចណ្តស់បន ី ក់ ម្េរទំងបញ្ញាក់ព្មេះ ាាប័ ិងអាសយដ្ឋា លរអិត្។ 54  ឧបសម្ព័នធ៤៖ ទព្ម្ង់ទសសនាវដ្តីវទ ិ ាសាស្រសតណដ្េរួរសរៀបចំម្ុនបញ្ជូ នម្រកាន់ទសសនាវដ្តី Manuscript title: Use 12 pt Times New Roman in all texts. Dany Cheaa, Ratha Cheaa,b, Sinath Cheaa,* a Name of institution and address b Name of institution and address * Corresponding author Sinath Chea Name of institution and full address with contact details 55 រូល ័យសពងខប ពម្បីេុរពអកសរ Khmer OS Content ឬេុរពអកសរពផ្សងៗពទៀត្។ កយ្ រ េះល ៖ អាចដ្ឋក់ កយ្ រ េះល េី ៣-៥ កយ។ Abstract Approximately 300 words outlining the objective and key results. Manuscripts must be submitted as Microsoft Word using the prescribed format. Keywords: អាចដ្ឋក់ កយ្ េះលរ េី ៣-៥ កយ។ 1. Introduction ពម្បីម្កដ្ឋស A4 ពដ្ឋយដ្ឋក់ររទំ រ េ័រាត ំ ិងព្វងទំេំ ២ស.រ ចំណែកឯររខាងពល រ ី ិងពម្ការ ២ស.រណដរ។ សរពសរាវតារឱ្យបា ម្្ប់ម្គ ់ពដ្ឋយពចៀសវាងការដកម្សង់អត្ាបទ ឬលទធផ្លន ការសក ិ ា រុ ៗពម្ចី ពេក។ ម្ត្ូវបញ្ចូ លពគលបំែងអត្ាបទពៅកនុងណផ្នកព េះណដរ។ 2. Materials and methods ម្ត្ូវផ្តល់េ័ត្៌មា លរអត្ ិ ម្្ប់ម្គ ់ណដលអាចឱ្យអនកម្ាវម្ជាវឯករាជយពផ្សងៗពទៀត្អាចផ្លត្ ិ ិងពធវីការម្ាវម្ជាវារពឡង ី វ ិញ។ វ ិធីាស្រ្សតណដលពបាេះេុរពរច ួ េីរុ អាចសរពសរពដ្ឋយសពងខប ិង ដ្ឋក់ការដកម្សង់សំអាង។ ពបីដកម្សង់ពដ្ឋយផ្ទាល់េីវ ិធីាស្រ្សតណដលបា ពបាេះេុរពេីរុ រកម្ត្ូវពម្បីសញ្ញា “…“ ង ិ ដ្ឋក់ម្បភេដកម្សង់សំអាង។ ការណកសម្រួលវ ិធា ី ស្រ្សតេរ ី ុ ក៏ម្ត្ូវពរៀបរាប់ឱ្យបា លរអត្ ិ ផ្ងណដ រ។ សមាារៈ ិងឧបករែ៍ពម្បីម្បាស់ម្ត្ូវពរៀបរាប់កុ ងណផ្ន ន កព េះណដរ។ 3. Results and discussion ម្ត្ូវសរពសរលទធផ្ល ិងពធវីការេិភាកាពលល ី ទធផ្លពៅទពី េះ។ លទធផ្ល្ួរមលី ណត្មា ័យម្្ប់ ម្គ ់។ ការេភា ិ កាម្ត្ូវមា ពេត្ុផ្លម្ត្រ រ ម្ត្ូវតារលកខែៈវ ិទាាស្រ្សតពដ្ឋយមា ការដកម្សង់សំអាង ឱ្យបា ម្្ប់ម្គ ់។ ម្ត្ូវពចៀសវាងការដកម្សង់សំអាងអត្ាបទម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតពម្ចី េួសពេត្ុ។ លទធផ្លម្ត្ូវមា ភាាប់ជារួយតារាង ឬរូបភាេ។ 56 Table 1. Sample of table format Fraction Ripening Rhamnose Fucose Arabinose stage HSP Xylose Mannose Galactose Glucose (mol %) PG 2.5b 0.8d 51.3a 14.6d 1.9d 15.5d 13.4b RP 4.6a 1.0c 40.8b 19.8c 2.6c 22.5c 8.7d DP 4.5a 1.2a 31.8c 24.0b 4.3a 24.5b 9.7c DB 4.6a 1.1b 24.4d 25.0a 3.9b 25.8a 15.2a Means with different letters indicate significant difference among ripening stages by DMRT at P < 0.05. PG, pale green; RP, reddish purple; DP, dark purple; DB, dark blue; nd, not detected. 57 Fig.1. Provide a concise caption. 4. Conclusion ជាណផ្នករួយដ្ឋច់ពដ្ឋយណឡកណដលអាចសពងខបេីលទធផ្លសំខា ់ៗ ិងពលីកពឡង ី េីណផ្នកណដល មា សកាត ុេលសម្មាប់ការម្ាវម្ជាវពៅនលៃអន្ត្។ Acknowledgements សរពសរណត្ពសចកតីណលលងអំែរ្ុែសំខា ់ៗបា ពេយ ី ។ អាចសរពសរណលលងអំែរ្ុែដល់ អនកណដលបា ជួយកនុងកំឡុងពេលម្ាវម្ជាវដូចជាជួយណផ្នកភាា ជួយសរពសរ ឬអា រកកំេុសជា58 ពដីរ។ អនក េ ិ ធអាចណលលងអំែរ្ុែដល់រូលធិ ម្ិ ាវម្ជាវ ពដ្ឋយអាចសរពសរឃ្លលកនុងទម្រង់ខាង ពម្ការព េះ៖ This work was supported by the… [Grant numbers xxxx, yyyy]. Competing interests The authors declare no competing interests. References ពរៀបចំតារត្ួអកសរ ិងតារលំដ្ឋប់លំពដ្ឋយ។ ម្្ប់ឯការពោងណដលបា ម្សង់សំអាងពៅកនុងអត្ាបទម្ត្ូវណត្មា ដ្ឋក់ពៅកនុងបញ្ា ីឯការ ពោង ពេយ ី រាល់ឯការពោងកនុងបញ្ា ី ឯការពោងម្ត្ូវណត្មា ដ្ឋក់ជាការដកម្សង់សំអាងពៅកនុង អត្ាបទ។ ទិ ន ័យណដលរិ បា ពបាេះេុរព ិងការទំនក់ទំ ងផ្ទាល់មួ ល (personal communication) រិ ្ួរដ្ឋក់ពៅកនុងបញ្ា ី ្ ា ិពទាសពទ ណត្អាចដ្ឋក់ពៅកនុងអត្ាបទបា ។ ឯការពោងជាព្េទំេ័រ៖ ផ្តល់ជា URL ពេញពលញ ង ិ ផ្តល់កាលបរពចឆ ិ ទណដលអនក េ ិ ធ ទទួលបា អត្ាបទេីព្េទំេ័រព េះ។ អត្ាបទម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត៖ Chea S, Yu DJ, Park J, Oh HD, Chung SW, Lee HJ. 2019. Fruit softening correlates with enzymatic and compositional changes in fruit cell wall during ripening in 'Bluecrop' highbush blueberries. Sci Hortic 245:163-170. https://doi.org/10.1016/j.scienta.2018.10.019 59 ឧបសម្ព័នធ៥៖ ទព្ម្ង់ស្លើយតបរបស់អែរនិរនធសៅនឹងម្តិសោបេ់របស់អែរព្តួតរិនិតយជំនាញ Date: .................... Editor-in-Chief Name of the journal Dear Dr. Sopheak, Thank you for the excellent review and editing. Attached are the complete copy of our revised manuscript entitled “……” (Ref. Ms. No….)” with revisions and rebuttals. We have made almost all changes suggested by the reviewers, hoping that the changes address the comments of the reviewers. We deeply appreciate your excellent handling of the manuscript. We also thank the reviewers who made constructive suggestions. Best regards, Chea Sinath, Ph.D. Position Name of the department Name of the university Institutional address 60 Revisions and rebuttals I. General comments 1. … 2. … 3. … II. Specific comments 1. … 2. … 3. … 61 ឧបសម្ព័នធ៦៖ បញ្ជ ព្ី តួតរិនិតយសព្មាប់អែរព្តួតរិនិតយជំនាញ ចំែុចព្តូវសធវើ ចំែុចម្ិនព្តូវសធវើ - សពងខបអត្ាបទរួយកថ្នមែឌ - ពធវីការផ្តល់ពោបល់ណបបវាយ - ផ្តល់ជាចំណ្តប់អាររមែ៍ពលីអត្ាបទម្ាវម្ជាវណដលមលួ ម្បហារពលីអនក ិេ ធ ឬម្កុរអនក ផ្តល់ជាពោបល់សូរឱ្យមលី ិងបង្ហាញឱ្យចាស់េីកថ្ន - រិ ទទួលយកទសស ៈ ឬម្ទរសតី មែឌ ទំេ័រ ណផ្នកន អត្ាបទពដីរបង្ហ ី យម្សួលដល់ ិេ ណដលរិ ម្ត្ូវគនជារួយ្ំ ិត្ បា ទទួលម្ត្ួត្េិ ត្ ិ យ - ធនយក ង ិ អនក េ ិ ធ - - របស់មួ ល វាយត្នរលថ្នពត្ីអត្ាបទណដលមលួ កំេុងម្ត្ួត្េិ ត្ ិ យសរពសរ - ណចកចាយេ័ត្៌មា ន ការេិ ត្ ិ យ ពៅតារការណែនំរបស់ទសសនវដតីវ ិទាាស្រ្សតឬពទ អត្ាបទពៅកា ់អនកពផ្សងពដ្ឋយ ពបីមា អាររមែ៍ថ្នភាាណដលពម្បីម្បាស់រិ បា លអ ជូ រិ មា ការយល់ម្េរេី ិេ ធ ដំែរងដល់ ិេ ធនយកឱ្យអនក េ ិ ធយកឱ្យព្ ជួយណក នយក ិងអនក េ ិ ធ/ម្កុរអនក សម្រួលភាាកនុងអត្ាបទម្ាវម្ជាវរបស់មួ ល - េ ិ ធ ិេ ធ ផ្តល់ជារត្ិពោបល់ជាក់លាក់ ឬការពសនីពផ្សងៗដូចជា - ពសនឱ្ ី យអនក ិេ ធដកម្សង់សំអាង ចំែងពជីងម្បធា បទ រូ ល ័យសពងខបជាពដីរ ាននដរបស់មួ ល លុេះម្តាណត្មា េិ ិត្យពរីលរូល ័យសពងខប ឬឃ្លលសំខា ់ៗ ពេត្ុផ្លវ ិទាាស្រ្សតម្ត្ររម្ត្ូវ (Highlights) ពេយ ី រិ មា បំែងបពងកី - រការត្ពិ ោបល់របស់អនកពដ្ឋយពផ្ទតត្ពលកា ី រេត្ ិ ចំ ួ ដកម្សង់សំអាង ឬបពងកី - េិ ត្ ិ យពដ្ឋយម្បុងម្បយ័ត្នេវី ិធា ី ស្រ្សត កំេុសសាត្ ិ ិ លទធ- ការបង្ហាញាននដរបស់មួ ល ឱ្យព្ ផ្ល ពសចកតីស និដ្ឋា ព - - ិង្ ា ិពទាស។ េិចារណ្តពលីការបង្ហាញទិ ន ័យកនុងអត្ាបទវ ិទាាស្រ្សត ពដីរបក ី ំែត្់ថ្នពត្ីការស នដ្ឋ ិ ា ណផ្អកពលទ ី ិ ន ័យឬពទ - ជូ ដំែរងដល់ ិេ ធនយកកនុងករែីសងស ័យថ្នមា ការលួចចំលងាននដ។ 62 ញ ី ពឡយ ី ។ ឧបសម្ព័នធ៧៖ ទព្ម្ង់ម្តិសោបេ់របស់អែរព្តួតរិនិតយជំនាញ កាលបរពចឆ ិ ទ ព្មេះអនកម្ត្ួត្េិ ិត្យ ពោង ដ្ឋក់ពលមពោងន អត្ាបទណដល ិេ ធនយកបញ្ាូ រក។ ចំែងពជីងអត្ាបទវ ិទាាស្រ្សត សពងខប ួ ិងអ ុាស រ៍ រ សពងខបអត្ាបទទំងរូលោ៉ាងមលី ិងផ្តល់ជាចំណ្តប់អាររមែ៍របស់អនក ពលីអត្ាបទពនេះទក់ទង រងអវីណដលលមី ិងផ្លជេះរបស់អត្ាបទព េះ។ រត្ពិ ោបល់សំខា ់ៗ សរពសររត្ពិ ោបល់ទក់ទង ង រ ចំែុចធំៗណដលអត្ាបទ្ួរណកសម្រួល។ រត្ិពោបល់បនាប់ប សំ សរពសររត្ិពោបល់ទក់ទង រងចំែុចត្ូចៗណដល្ួរណកសម្រួល។ បដិពសធរិ ឱ្យពបាេះេុរព ពសចកតស និដ្ឋា រួរ ី យល់ម្េរឱ្យពបាេះេុរពព ដ្ឋយម្ត្ូវណកសម្រួលត្ច ិ ត្ួច យល់ម្េរឱ្យពបាេះេុរពពដ្ឋយម្ត្ូវណកសម្រួលពម្ចី 63 ឧបសម្ព័នធ៨៖ សិទធិអែរនិរនធ និងសាាប័ន សទ ិ រធិ បស់អនក េ ិ ធ៖ សទ ធិ នក េ ិ អ ិ ធ ទទួលបា អត្ាបទពដ្ឋយពបីក បង់ម្បាក់ពដីរបទ ី ចំេ ទួលបា អត្ាបទ រកាទុកសិទធិបា៉ាត្ង់ ិងមា៉ាកទំ ិញ ✓ ✓ រកាទុកសិទធិពម្បីម្បាស់ទិ ន ័យ ✓ ✓ ✓ ✓ ពម្បីម្បាស់ពឡង ី វ ិញ ូវណផ្នក របស់មួ ល ពៅកនុង ✓ ✓ ពដ្ឋយរិ ណរ ការរត្ត្ប ត្ ិ ិ ទទួលបា ការសពសីរចំព េះាននដពបាេះេុរព ការង្ហរលមី ពដ្ឋយរិ ចាំបាច់សុំការ អ ុញ្ញាត្ ឬបង់ម្បាក់ដូច ខាងពម្ការ៖ - េម្ងីកអត្ាបទម្ាវម្ជាវព េះឱ្យពៅ ជាពសៀវពៅ - បណ ារអត្ាបទព េះពៅកនុងការចង ម្កងាននដការង្ហរប តបនាប់របស់ មលួ - ពម្បម្ី បាស់ណផ្នកណ្តរួយ ឬរូបភាេ/ តារាងរបស់មួ ល ពៅកនុងការង្ហរ ពផ្សងពទៀត្ ពម្បីម្បាស់ ិងណចករ ំណលកកនុងពគលបំែង ✓ សិកាម្ាវម្ជាវ ពដ្ឋយមា ពសចកតីណលលង អំែរ្ុែដល់អត្ាបទពដីរ ការបពម្ងៀ កនុងថ្ននក់របស់មួ ល ពម្បពី ៅកនុង ពបអ ី នក ិេ ធ ពធវប ី ទបង្ហាញពៅកនុងស និសទ ី រួយ គត្់អាច បង្ហាញអត្ាបទព េះ ិងណចកជូ អនកចូលរួរ 64 ✓ ណចកចាយអត្ាបទព េះរួរទំងតាររយៈ អុណី រលពៅកា ់ ស ិ សត្ ិ ឬសេការម្ាវម្ជាវ ី ណចករ ំណលក ង ិ ពបាេះេុរពតាររយៈត្ំែ ណចករ ំណលក (Share Link) កនុងរយៈពេល កំែត្់ពដ្ឋយទសសនវដតី ីរួយៗ បញ្ចូ ល ពៅកនុង ិពកខបបទរបស់មួ ល កនុង លកខមែឌ រិ ពធវីអាជីវករម ណចករ ំណលកអត្ាបទណដលរិ ទ ់បា ម្ត្ួត្ ✓ ✓ ✓ ✓ េិ ិត្យពដ្ឋយអនកជំនញ (Preprint sharing) ណចកចាយអត្ាបទណដលពទីបទទួលបា ពដ្ឋយមា លកខ ការយល់ម្េរឱ្យពបាេះេុរពពៅតារទីតាង ំ មែឌកំែត្់។ ណដលរិ មា លកខែៈអាជីវករម ជាទូពៅណចករ ំណល (Accepted manuscript sharing) កបា បនាប់េីអ ត្ាបទពនេះ ម្ត្ូវបា ដ្ឋក់ឱ្យ ទញយក ពដ្ឋយឥត្្ិត្នលល (Open access) ណចករ ំណលកអត្ាបទណដលបា ពបាេះេុរពជាា ធារែៈ ✓ ម្សបពៅតារជពម្រស ី របស់អនក ិ X េ ទ ធ ក់ទង រងអាជា្ប័ែណអនក ពម្បីម្បាស់ចុងពម្កាយ រកាសិទធិអនក ិេ ធ (Retain copyright) ✓ 65 X សទ ធិ ា ប័ របស់អនក េ ិ ា ិ ធ៖ សទ ិ ធរិ បស់ាាប័ រួរមា អាចណចកចាយអត្ាបទព េះតាររយៈពអឡច ិ ម្ត្ូ ិក អត្ាបទទំងអស់ ✓ ឬណចកផ្ទាល់សម្មាប់ការបពម្ងៀ ឬការបែុ ត េះបណ្ត ត លនផ្ាកុ ង ន ណផ្នកន អត្ាបទព េះអាចបញ្ចូ លពៅកនុងរុមវ ិជាាបពម្ងៀ ពៅកនុងថ្ននក់សម្មាប់ ✓ ពម្បីម្បាស់ពៅកនុងាាប័ (ប៉ាុណ តរិ អ ុញ្ញាត្ិឱ្យដ្ឋក់កុ នងរុមវ ិជាា តារអ ឡាញពបីកចំេ) អត្ាបទព េះអាចពម្បស ី ម្មាប់ដ្ឋក់បញ្ចូ លពេលពសនស ី ុំលវ ិកាសម្មាប់្ពម្មាង ✓ ិពកខបបទណដលមា ដ្ឋក់បញ្ចូ លអត្ាបទម្ាវម្ជាវព េះណដលជាណផ្នករួយន ✓ ការបញ្ាូ ជាផ្លូវការអាចណចកចាយជាារធារែៈ ម្បភេៈ https://www.elsevier.com/about/policies/copyright 66 សទ្ទេនុព្រម្ បសចចរសរេ ម្ករសល ី ធរ៌ពបាេះេុរព (publication ethics) សសចរតីរនយេ់ សំពៅដល់បែុ ំត ន ម្ករសល ន រព ី ធរ៌ណដលម្ត្ូវម្បកា ់ខាាប់កុ ងការង្ហរពបាេះេុ អត្ាបទម្ាវម្ជាវ។ ជាទូពៅអនក ិេ ធម្ត្ូវម្េរពម្េៀងពលម្ី ករសល ី ធរ៌ព េះ ពៅពេលពបាេះេុរពអត្ាបទ។ ការបង់ម្បាក់ សំពៅដល់នលលចំណ្តយណដលទក់ទង រងការ ពបាេះេុរពអត្ាបទម្ាវម្ជាវ។ សម្មាប់ការ ផ្លត្ ិ អត្ាបទ ការ្ិត្នលលអាម្ស័យពលីទំេម្ំ កដ្ឋស ចំ ួ ទំេ័រ (Article processing ិងការពបាេះេុរពជាេែ៌ធរមជាត្ិ ជាពដីរ។ charge-APC) ការជាវអត្ាបទម្ាវម្ជាវ សំពៅដល់ការបង់កនម្រពដីរបទ ី ទួលបា អត្ាបទម្ាវម្ជាវទំងរូលណដលអនក (Subscription) អា ចង់បា ។ ម្កុរម្បក រ ា េ ិ ធ ជាម្កុររ ុសសណដលម្ត្ួត្េិ ត្ លរ ារវ ិចារែកថ្ន ិ យ ឬកំែត្់មរ (editorial board ) ពគល ពោបាយ ឬការត្ម្រង់ទស ិ សម្មាប់ទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត ការរកាសិទធិ សំពៅពលីសិទធិម្សបចាប់របស់មាចស់ពដីរន អត្ាបទម្ាវម្ជាវ អនក េ ិ ធ ដូចជាសទ ធិ រ ិ កា រការលត្ចរលង ិងណចកចាយាននដរបស់មួ ល ។ (copyright) ការពផ្ារអត្ាបទម្ាវម្ជាវ ជាដំពែីរការន ការពផ្ារអត្ាបទេីទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតរួយពៅ វ ិទាាស្រ្សត (Article កា ់ទសសនវដតីម្ាវម្ជាវរួយពទៀត្។ ការពផ្ារព េះជាទូពៅពកត្ ី មា ពឡង ី transfer services) ពៅពេលណដល េ ិ ធនយក្ត្ ិ ថ្នអត្ាបទម្ាវម្ជាវណដលបញ្ាូ រក រិ សរម្សបពៅ រងម្បធា បទពៅកនុងទសសនវដតីរបស់មួ ល ឬពដ្ឋយពេត្ុផ្លពផ្សងៗពទៀត្។ ការលួចចំលង សំពៅដល់ការយកភាា ្ំ ត្ ិ ិងការបង្ហាញពចញរបស់អនក េ ិ ធពផ្សងៗ (plagiarism) រកពធវជា ី ាននដពដីររបស់មួ ល ។ 67 ករមវ ិធម្ី បេ័ ធ ទសសនវដតី ជាករមវ ិធរ ី ួយពម្បម្ី បាស់សម្មាប់ម្្ប់ម្្ងទសសនវដដីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត ម្ត្ួត្េិ ិត្យពដ្ឋយអនកជំនញ។ ពបក ី ចំេ (Open Journal Systems) កម្រត្ ិ ផ្លជេះ (impact factor) សំពៅដល់សូចនករ្ុែភាេទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតរួយណដលវា ស់ណវងពដ្ឋយចំ ួ រធយរម្បចាំ្ននំ ការដកម្សង់សំអាងន អត្ាបទពបាេះេុរព កនុងរយៈពេល ២្នច ំ ុងពម្កាយ។ ឧទេរែ៍៖ កម្រិត្ផ្លជេះ្ន២ ំ ០១៧ ន ទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត (ក) = ចំ ួ ន ការដកម្សង់សំអាង្ន២ ំ ០១៧ ចំ ួ អត្ាបទពបាេះេុរព្ន២ ំ ០១៦ + ចំ ួ អត្ាបទពបាេះេុរព្ន២ ំ ០១៥ ការម្សង់សំអាង សំពៅដល់រពបៀបរួយណដលអនក េ ិ ធម្បាប់ដល់អនកអា េម្ី បភេឯការ (Citation) ពផ្សងៗណដលបា យករកពម្បម្ី បាស់កុ ងា ន ន នដរបស់មួ ល ។ ការទទួលបា សំពៅដល់ពគលការែ៍ ង ិ ការអ ុវត្តណដល អត្ាបទពដ្ឋយ អត្ាបទម្ាវម្ជាវម្ត្ូវបា ណចកចាយតារអ ឡាញពដ្ឋយរិ ្ិត្នលល ពបីកចំេ (Open ឬបពងកីត្ជាឧបស្ាសម្មាប់អនកពម្បីម្បាស់ប ត។ access) Double-blind peer ទម្រង់ន ការម្ត្ួត្េិ ិត្យណដលអនក ិេ ធ ិងអនកម្ត្ួត្េិ ិត្យជំនញ រិ ាាល់ review អត្តសញ្ញាែគន។ ឯការពោង បញ្ា ីព្មេះឯការពោងណដលអនក ិេ ធបា ពម្បីមលររារជាសម្រង់កថ្នផ្ទាល់ (References) ពលមពសរ ី សតង់ដ្ឋ ង ិ ម្បពោលសម្មាប់សរពសរពសៀវពៅ អត្ាបទម្ាវម្ជាវ អត្ាបទស នស ិ ទ ី របាយការែ៍ម្ាវម្ជាវ ិពកខបបទ ។ល។ សំពៅដល់ពលមចំ ួ ៨មាង់ ណដលព្ពម្បស ី ម្មាប់សមាាល់ទសសនវដតី ម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត។ អ តរជាត្( ិ ISSN) អត្តសញ្ញាែ សំពៅដល់ឧបករែ៍កំែត្់អត្តសញ្ញាែមា លកខែៈជាប់រេូត្ណដលពម្បី ម្បាស់ពដីរបក ី ំែត្់អត្តសញ្ញាែវត្ាុឱ្យមា លកខែៈ 68 អត្ាបទ (digital object េពិ សសដ្ឋច់ពដ្ឋយណឡក identifier) ឬឧបករែ៍កំែត្់អត្តសញ្ញាែតារអកខរម្ករពៅពលម លរ ារ ី រ ង ំ អត្ាបទតារម្បេ័ អ ធ ុី ធែ ិ ផ្តល់អនកពម្បម្ី បាស់ភាាប់ទតា ី ង ឺ ិ ត្។ កណ លងពបាេះេុរពបា ផ្តល់ឌ្ី.អូ.អាយ ពៅពេលអត្ាបទវ ិទាាស្រ្សត បា ពបាេះេុរព ិងមា វត្តមា តារម្បេ័ ធពអឡច ិ ម្ត្ូ ិក។ បញ្ាូ (Submit) សំពៅដល់ការបញ្ាូ អត្ាបទម្ាវម្ជាវ ិងឯការ ក់េ័ ធនន។ បញ្ាូ ារជាលមី ការបញ្ាូ ារជាលមី ឬបញ្ាូ រតងពទៀត្ ូវអត្ាបទម្ាវម្ជាវ ិងឯការ បដិពសធ (Reject) សំពៅដល់ការបដិពសធរិ ទទួលយកអត្ាបទម្ាវម្ជាវ (Resubmit) ក់េ័ ធនន។ ឬការពសនីសុំណ្តរួយ។ យល់ម្េរទទួលយក សំពៅដល់ទទួលយកអត្ាបទម្ាវម្ជាវ ឬការពសនីសុណ្ត ំ រួយ។ (Accept) ការម្បកាស ការម្បកាសពដីរបធា ំ អស់ន អត្ាបទម្ាវម្ជាវរួយបា ី នថ្នអនក ិេ ធទង ភាេជា ឯកភាេ ឬយល់ម្េរជារុ អនក ិេ ធ (Authorship ូវមលររារពៅកនុងអត្ាបទណដល រងម្ត្ូវពបាេះេុរព។ declaration) ពម្កាេះពរេវ (CrossRef) ភានក់ង្ហរចុេះបញ្ា ីអត្តសញ្ញាែវត្ាុឌ្ីជីលលន រូល ិធិ ឌ្ី.អូ.អាយ អ តរជាត្ិ។ ម្បកាសណសវងរក អត្ាបទ សំពៅដល់ការម្បកាសណសវងរកអត្ាបទម្ាវម្ជាវសម្មាប់ពផ្្ីរកកា ់ (Call for articles) ទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតពអាយពធវីការេិ ិត្យពដីរបពី បាេះេុរព។ អាយពអសអូបួ សំពៅដល់សតង់ដ្ឋអ តរជាត្ិរួយសម្មាប់ដ្ឋក់ (International កយអកសរកាត្់ ិងចំែងពជីងទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត។ organization for standardization 4) េេុវ ិស័យ សំពៅដល់ការបញ្ចូ លគន ឬការរួរគន ូវវ ិស័យជាពម្ចី ។ 69 (Multidiscipinary) ទសសនវដដី ម្ាវម្ជាវ វ ិទាាស្រ្សត (Scientific journal) សំពៅដល់ទសសនវដតម្ី ាវម្ជាវណដលមា លកខែៈដូចខាងពម្ការ៖ - វា ុវត្ត ៍ (innovation) េ ិ ធនយក មា ម្កុរម្បក រ ា ិេ ធចាស់លាស់ មា ពគល ពោបាយ ិងម្ករសីលធរ៌ពបាេះេុរពចាស់លាស់ មា ការម្ត្ួត្េិ ត្ ិ យេអ ី នកជំនញ ទទួលពបាេះេុរពជាពទៀងទត្់ ិងអត្ាបទមា លកខែៈវ ិទាាស្រ្សត មា ពវបាយជាភាាណមមរ ង ិ អង់ព្លស មា ពលម ISSN។ សំពៅដល់្ំ ត្ វី ួយ។ ិ នចនម្បឌ្ិត្ ការបពងកីត្លមី ូវឧបករែ៍ ឬវ ិធា ី ស្រ្សតអរ េ ិ ធនយកជាអនកទទួលមុ សម្ត្ូវចំព េះមលរ រ ារទំងម្សុងរបស់ទសសនវដដី (Editor-in-Chief ) ម្ាវ-ម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត។ រូលទិ ន ័យសកូបុស រ ជារូលទិ ន ័យន ការដកម្សង់សំអាង ង ិ រូល ័យសពងខបរបស់ម្កុរេ៊ាុ (Scopus Database) Elsevier ណដលបា ចាប់ពផ្តីរដំពែីរការតាំងេ្ ី ន ំ ២០០៤។ រូល ័យសពងខប សំពៅដល់ពសចកតស ី ពងខបន អត្ាបទម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សត។ (abstract) បរវត្ត ិ ករម (transformation) លិបិម្ករ (index) ់ ឬ រូបរាងន អវរ សំពៅដល់ការផ្ទលស់បូ រទម្រង ត ី ួយ។ សំពៅដល់ការភាាប់ទសសនវដតីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតពៅកនុងរូលទិ ន ័យ ននកនុងពគលបំែងពដីរបប ី ពងកី ្ុែភាេទសសនវដតី។ ្ន ំ ិងពលម(Volume ជាលំដ្ឋប់្នណំ ដលទសសនវដតីបា ពចញផ្ាយ។ and issue) ពលមជាចំ ួ ពលីកណដលទសសនវដតីពចញផ្ាយកនុង្នពំ នេះ។ សិទធិាាប័ (Institution សំពៅដល់សិទធិរបស់ាាប័ ណដលអនក ិេ ធអត្ាបទកំេុងបពម្រីការ rights) ឬពធវីការម្ាវម្ជាវ។ សិទធិអនក ិេ ធ (author សំពៅដល់សិទធិរបស់អនក ិេ ធណដលម្ត្ូវទទួលបា បនាប់េីអត្ាបទរបស់មួ ល 70 rights) បា ពបាេះេុរពកុ ងទសសនវដដ ន ីម្ាវម្ជាវវ ិទាាស្រ្សតណ្តរួយ។ សេអនក េ ិ ធ អនកទំងឡាយណ្តណដលបា រួរចំណែកសំខា ់ជារួយអនក េ ិ ធ (Co-author) សេ្រ ៍ សំពៅដល់សមា្រវ ិជាាជីវៈរិ រកម្បាក់ចំពែញ ម្ាវម្ជាវ (Research កនុងពគលបំែងសម្មាប់អភវិ ឌ្ឍការម្ាវម្ជាវ ង ិ ការពបាេះេុរពផ្ាយ ។ Community) ការអា ពផ្ាៀងផ្ទាត្់ (proofreading) សំពៅដល់ដំពែីរការន ការណសវងរក ង ិ ណកកំេុសពៅកនុងអត្ាបទ រុ ពេលវាម្ត្ូវបា ពបាេះេុរព ឬដ្ឋក់ពលអ ី ុី ធែ រ ិ ត្។ អត្ាបទ សំពៅដល់អត្ាបទសតេ ី ល ី ទធផ្លន ការម្ាវម្ជាវណដលរិ ធាលប់ ម្ាវម្ជាវ បា ពបាេះេុរពេីរុ រក។ អត្ាបទម្បពភទព េះជាទូពៅម្ត្ូវមា ពសចកតីពផ្តីរ វ ិទាាស្រ្សតពដីរ វ ិធីាស្រ្សត លទធផ្ល ការេិភាកា ិងពសចកតីស និដ្ឋា ។ (Original articles) អត្ាបទ ដកម្សង់ ឬសំពោ្េី ឯការ សំពៅដល់អត្ាបទម្្បដែតប់ពលីម្បធា បទ ណដលជាចំណ្តប់អាររមែ៍ នពេលបចចុបប នរបស់អនក ិេ ធ។ ជាទូពៅអត្ាបទម្បពភទព េះរិ ្ួរឱ្យពលីសេី ១០ ០០០ កយពឡយ ី ។ វ ិទាាស្រ្សត (Review articles) អាជា្បែណ សំពៅដល់សំែុំន លកខមែឌណដលបា អ ុវត្តចំព េះការង្ហរពដីរ (ឯការ ពបក ី ចំេ (Open ឬណផ្នកន ករមវ ិធី ណដលអាចម្ត្ូវបា ការ license)។ អ ុញ្ញាត្ឱ្យ រណ្តមានក់ពម្បីម្បាស់ឬអ ុវត្តតារលកខមែឌន អាជា្បែណ។ រការរកាសទ ិ ធិ) ផ្តល់ការ អាជា្បែណពបក ី ចំេផ្តល់ការអ ុញ្ញាត្ឱ្យអនកដ៏នទពម្បម្ី បាស់ពដ្ឋយរិ ្ត្ ិ នលល ពេយ ត្ ី ជាទូពៅអ ុញ្ញាត្ឱ្យណកណម្បការង្ហរពដ្ឋយមា ការរត្ត្ប រ ិ ត្ច ិ ត្ួចបំផ្ុត្ (ដូចជាការទទួលាាល់ាននដរបស់អនក េ ិ ធពដីរ)។ 71 ឯរសារសោង ១. ម្កុរម្បក រ ាជាត្ភា ិ ាណមមរ (២០១៤)។ សទា ុម្ករវ ិទាាស្រ្សត បារា ំង។ ិ ងបពចចកវ ិទា ណមមរ-អងព់ ្លស- ២. Committee on publication ethics។ Ethical guideline for peer-reviewers។ ទញយកេី https://publicationethics.org/resources/guidelines/cope-ethical-guidelines-peerreviewers ពៅនលៃទី១២ ណមកុរាៈ ្ន២ ំ ០២១។ ៣. Elservier។ Copyright។ ទញយកេី https://www.elsevier.com/about/policies/copyright ពៅនលៃទី០២ ណមត្ុលា ្ន២ ំ ០២១។ ៤. Elservier។ how to conduct a review។ ទញយកេី https://www.elsevier.com/enxs/reviewers 02 October 2021. ពៅនលៃទ១ ្ន២ ំ ០២១។ ី ០ ណមសហា ី ៥. ISSN international center។ Access to the LTWA។ ទញពចញេី https://www.issn.org/services/online-services/access-to-theltwa/?lettre=h&numpage=4&numpagemod=2 ពៅនលៃទ០ ំ ០២១។ ី ២ ណមត្ុ លា ្ន២ ៦. ISSN international center។ ទញយកេី https://portal.issn.org/faq8 ពៅនលៃទី០២ ណមត្ុលា ្ន២ ំ ០២១។ ៧. Sage Publishing។ Promote your journal។ ទញយកេី https://us.sagepub.com/enus/nam/promote-your-journal ពៅនលៃទី៩ ណមកុរាៈ ្ន២ ំ ០២២។ ៨. Springer។ Types of Journal articles។ ទញយកេី https://www.springer.com/gp/authors-editors/authorandreviewertutorials/writing-ajournal-manuscript/types-of-journal-articles/10285504. ពៅនលៃទ៩ ំ ០២២។ ី ណមកុរាៈ ្ន២ ៩. Springer។ Marketing your journal។ ទញយកេី https://www.springer.com/gp/authors-editors/authorandreviewertutorials/writing-ajournal-manuscript/types-of-journal-articles/10285504 ពៅនលៃទ៩ ំ ០២២។ ី ណមកុ រាៈ ្ន២ 72

ការបង្កើត គ្រប់គ្រង និងអភិវឌ្ឍទស្សនាវដ្តីស្រាវ (1)

Products

Support

ការបង្កើត គ្រប់គ្រង និងអភិវឌ្ឍទស្សនាវដ្តីស្រាវ (1)

Add this document to collection(s)

Add this document to saved

Suggest us how to improve StudyLib