ANG EKO-PANITIKAN SA EKOKRITISISMO
_________________________________________________________
Aralin 6
PANIMULA
Alinmang tekstong pampanitikan na tumatalakay tungkol sa kalikasan at
kapaligiran ay tinatawag na eko-panitikan. Bagamat hindi man lantad ang talakayan o
diskusyon hinggil sa isang partikular na akda, subalit, ang talinghaga o metapora ay
taglay naman nito para sa kalikasan at kapaligiran.
Ang ideyang ito ay pinalawig ni Dobie (2012) nang kanyang ipinahayag na ang
ekokritisismo ay eko-panitikang naglalahad ng pagkakaugnay ng akda sa kamalayan ng
mga mambabasa sa mundo ng hindi mga tao (non-human world) at ang kanyang
tungkulin at responsibilidad dito. Ito ay hindi lamang malilikhaing pagpapahayag, kundi,
bukod sa malikhain, ito ay nagtataglay din mga mapanuring katangian na tungkulin ng
isang indibidwal at iba pang nilalang sa kapaligiran at kalikasan.
Samakatuwid, sa araling ito, ay matatalakay ang iba’t ibang eko-panitikan sa
ekokritisismo. At masusuri ang ipinahihiwatig na mensahe ng bawat akdang
pampanitikan na pinaniniwalaang makatutulong sa pagtamo ng kamalayan ng bawat
mambabasa hinggil sa pangangalaga ng kanyang kapaligiran at maging ng kalikasan.
MGA LAYUNIN
Pagkatapos ng pagtatalakay, ang mga mag-aaral ay inaasahang ;
1. Natutukoy ang iba’t ibang eko-panitikan sa ekokritisismo.
2. Natatalakay nang may pag-unawa ang bawat eko-panitikan sa ekokritisismo.
3. Nasusuri ang mensahe at implikasyong ipinahihiwatig ng bawat akdang pampanitikan.
4. Naisasapuso ang pagpapahalaga sa mensaheng ipinahihiwatig sa bawat akdang
pampanitikan.
5. Nakalilikha ng sariling akdang pampanitikan na may kaugnayan sa pangangalaga sa
kapaligiran at kalikasan.
_______________________________________________________
BALANGKAS NG PAKSA
ARALIN 2 – ANG EKO-PANITIKAN SA EKOKRITISISMO
2.1. Eko-Alamat
a.)
b.)
c.)
d.)
e.)
f.)
Alamat ng Kamya
Alamat ng Corona Virus
Alamat ng Lamok
Alamat ng Ilog
Ang Alamat ng Kagubatan
Ang Alamat ng Sta. Maria
2.2. Eko-Pabula
a.)
b.)
c.)
d.)
e.)
Si Mang Ambo at ang Gintong Isda
Si kalabaw Bakulaw at si Petrang Kabayo
Si Don, ang Asong Lakwatsero
Ang Lobo at ang Magkaibigang Pusa at Maya
Ang Leon at ang Aso
SUBUKIN NATIN !
A. PANUTO : Magbigay ng halimbawa ng mga sumusunod na akdang pampanitikan na
tumatalakay tungkol sa kalikasan at kapaligiran ;
A.
TULA
B.
C.
D.
1. _____________________________________
2. _____________________________________
3. _____________________________________
4. _____________________________________
5. _____________________________________
ALAMAT
1. _____________________________________
2. _____________________________________
3. _____________________________________
4. _____________________________________
5. _____________________________________
KUWENTO /PABULA
1. _____________________________________
2. _____________________________________
3. _____________________________________
4. _____________________________________
5. _____________________________________
SANAYSAY
1. _____________________________________
2. _____________________________________
3. _____________________________________
4. _____________________________________
5. _____________________________________
PAG-ISIPAN MO !
Mag-isip ng mga patunay kung bakit ang mga akdang pampanitikan ay mahalaga sa
ekokritisismo.
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
RUBRIKS
Pamantayan sa pagbibigay ng puntos sa pagsulat ng komposisyon, talata at sanaysay .
Pamantayan
Kaukulang Puntos
1.Sistematiko at malinaw na pagkalahad
ng detalye
5
2.Kaangkupan sa nilalaman ng paksa
4
3. Pagsunod sa tuntuning panggramatika
4
4.Kalinisan at kaayusan sa pagsulat
2
KABUUAN
15
Marka
Pamantayan sa pagbibigay ng puntos sa pagsagot ng mga pagsasanay .
Pamantayan
Kaukulang Puntos
1.Malinaw ang pagkalahad ng detalye.
5
3. Nasunod nang wasto ang panuto
3
4.Kalinisan at kaayusan sa pagsulat
KABUUAN
2
10
Marka
MAGBASA AT MAGNILAY-NILAY
ARALIN 2- ANG EKO-PANITIKAN SA EKOKRITISISMO
2.1 . ANG EKO-ALAMAT
Ang alamat ay nagpapahayag ng kasaysayan ng mga tao. Ang mga daigdig na
ginagalawan ng mga tao sa kasalukuyan ay ang tagpuan ng mga alamat. Ito ay nagaganap
sa isang tiyak na lugar at nakapag-uugnay sa nakaraan at sa kasalukuyan (Semorlan et al.
2014). Ito ay maaaring nagpapasalin-salin sa iba’t ibang bibig mula sa isang henerasyon
tungo sa susunod pang henerasyon.
Ang alamat ay maituturing ding mga salaysay ng mga pangyayaring kahangahanga na nagpasalin-salin lamang mula sa mga naunang henerasyon at pinaniniwalaang sa
kadahilanang may pinagbabatayang kasaysayan (Webster, 1969). Ang diwa nito ay
itinuturing na makasaysayan sapagkat ito ay nauukol sa isang bagay, pook at mga
pangyayaring nagtataglay ng kabuluhang historikal. Ang pinakalayunin naman nito ayon
kay Lydia Fer Gonzales (1982), ay upang magunita ang mga pangyayaring may kinalaman
sa mga panahong lumipas. Ang alamat ay nagaganap sa isang tiyak na lugar at pinaguugnay nito ang nakaraan at kasalukuyan.
2.2 . ANG EKO-PABULA
Ang pabula ay pawang kathang-isip lamang na mahirap mangyari o
sadyang hindi mangyayari . Subalit, ito’y nagsasaad ng magagandang aral na
nagsisilbing patunay o simulain sa buhay ng bawat nilalang. Ang salawikaing
“hampas sa kalabaw, sa kabayo ang latay” ay ang ipinahihiwatig nito, dahil
bagamat ang mga tauhan ay mga hayop, ito ay naman ay nagsasaad ng aral para sa
mga ta (Semorlan, et al. 2014).
Ang pabula ay maituturing na isang salaysay o kuwento na ang mga
pangunahing tauhan ay mga hayop. Ito ay bahagi ng kuwentong-bayan na
kadalasan ay sa mga bata ibinabahagi upang sila’y aliwin at makapagdulot ng aral.
Ang mga pangunahing tauhan na ginaganap ng mga hayop dito ay sumisimbulo sa
mga katangian at pag-uugali ng tao. Ayon kina Arrogante, Dizon, Maglagui at
Fregil (1991), ang halimbawa sa mga katangian ng hayop na kumakatawan sap aguugali ng mga tao ay ang ahas sa pagiging taksil; unggoy na naglalarawan sa isang
taong tuso; pagong na naglalarawan sa pagiging mabagal o makupad; ang kalabaw
sa mga masisipag; palaka para sa mga taong mayayabang at iba pa.
Sinasabing, ang pagbibigay-aral ng pabula sa pamamagitan ng paggamit ng
mga hayop bilang metapora ng katangian ng tao ay paraan para maiwasan ang
makasakit ng damdamin. Paraan ito upang lumabas na ito ay isang pangaral
lamang. Sa ganitong pananaw, ang pabula bilang anyo ng eko-panitikan ay
mapakikinabangan din bilang lunsaran ng representasyon ng kapaligiran. Ang mga
gumaganap na hayop dito bilang tauhan ay magsisilbing katangian ng kalikasan na
nagsasalita at naghahayag ng mga pangyayari kaugnay sa kalagayan ng kalikasan,
kapaligiran at maging ng ating mundo.
GAWIN NATIN !
EKO-ALAMAT 1
PANUTO : Basahin ang teksto tungkol sa Alamat ng Kamya.
ANG ALAMAT NG KAMYA
(Mula sa Hiyas sa Pagbasa 4)
Noong unang panahon, sa isang liblib na nayon, may isang napakagandang
babaeng nakatira. Kamila ang kanyang pangalan. Maliban sa siya’y maganda, siya ay
napakamasunurin at napakabait ding anak ng mag-asawang magsasaka.
Bilang isang anak na masunurin, ang isa sa kanyang ginagawa sa tuwing umaga ay
ang pagsasalok ng tubig sa ilog. Ang kanyang tubig na naiigib ay isinasalin niya sa isang
banga na buhat-buhat niya tuwing siya ay tumutungo sa ilog. Napakalinaw ng ilog kung
kaya, siya’y nasisiyahan sap ag-iigib dito.
Isang araw, nang si Kamila ay muling magtungo sa ilog upang magsalok ng tubig,
gayon na lamang ang kanyang pagkabigla nang may dumating na isang lalaking may
katawang matipuno. Hindi niya nalamayan ang lalakeng dumating. Ni hindi niya rin alam
kung saan ito nagmula.
“Sino ka?” ang tanong ni Kamila sa lalaki. “Ako si Jose. Huwag kang matakot sa
akin. Ako’y hindi masamang tao”, ang tugon ni Jose. “Sa aming daigdig, ako ay tinatawag
nilang Agos. Narinig ko lamang ang ngalang Jose sa isang tagalupang gaya mong
nagdadaraan dito sa ilog”, ang pahayag ni Agos.
“Hindi kita mauunawaan. Anong daigdig ang iyong tinutukoy?” tanong ni Kamila.
“Ang karagatan. Ako’y anak ng isang diwata at isang hari ng karagatan. Ako’y hindi tao,
Kamila. Subalit, ikaw ang tanging makatutulong sa akin upang ako’y maging isang
tagalupang gaya mo. Ito ang dahilan kung bakit ako ay nagpakilala sa iyo upang hindi mo
ako katatakutan. Hindi mo naitanong, matagal na kitang sinusubaybayan. Nakikita kita
tuwing umaga na sumasalok ng tubig sa ilog. Ngayon lamang ako nagkalakas ng loob na
lumapit sa iyo at ika’y kausapin. Sapagkat…mahal kita. Sa simula pa lamang nang kita’y
makita, ay naisip kong ikaw ang babaeng nais kong mapangasawa upang ako ay maging
isang ganap na tagalupa”, ang isinagot ni Agos sa tanong ni Kamila.
“Ako’y iyong binigla, at hindi ko alam ang aking sasabihin. Ni hindi ako
makapagpasya”, ang tugon ni Kamila.
“Bibigyan kita ng ilang araw upang ika’y makapag-isip. Sa susunod na linggo, sa
ganito ring oras ako’y maghihintay sa iyo rito. Kailangang kong malaman ang iyong
maging pasya”, ang sinabi ni Agos.
Nang dumating ang araw ng kanilang pagtatagpo, si Kamila ay nakapagpasya
na. Ipagtatapat na niya sa binate ang kaniyang tunay na nararamdaman. Naunang
dumating sa ilog si Agos. Nang sila’y magkita ni Kamila, agad na tinanong ni Agos kung
ano ang kanyang pasya. “Mahal din kita”, ang sagot ni Kamila.
Tuwang-tuwa si Agos sa kanyang narinig. Subalit, nang hahawakan at yayakapin
niya si Kamila, ang tubig sa ilog ay biglang tumaas. Tila, may kung anong buhawing
umiikot hanggang sa unti-unting lumapit ito sa katawan ni Agos. Maya-maya pa’y, untiunting nahigop ang buong katawan ng binata patungo sa ilalim ng ilog. At nang dahil
dito, naiwang nag-iisa si Kamila at umiiyak. Nanatili siyang nakaupo sa gilid ng ilog at
hinihintay ang pag-ahon ni Agos. Subalit, umabot ng hapon at magdamag, ay hindi pa rin
bumabalik ang binata.
Simula noon, ay hindi na rin nakita si Kamila ng kanyang mga magulang. Halos
araw-araw ay nagtutungo ang kanyang mga magulang sa ilog at nagbabakasakaling
matatagpuan pa nila si Kamila. Hanggang isang umaga, nang sila’y muling bumalik sa
ilog, ay may nakita silang isang halamang tumubo. Ito ay namulaklak na kulay puti.
“Napakabangong bulaklak nito!” ang sabi ng ina ni Kamila. “Hindi kaya ito ang
ating anak?”
“Malakas ang aking kutob na iyan na nga an gating anak na si Kamila,” ang tugon
naman ng ama ng dalaga.
Mula noon, tumubong puting bulaklak sa gilid ng ilog ay tinawag nilang kamya.
Ito ay nagsisilbing ala-ala sa kanilang anak na si Kamila na bukod sa ito’y masipag at
masunurin, siya ay ubod pa ng ganda.
GAWAIN 1.1 - Pagpapayaman ng bokabularyo
Basahin ang sumusunod na mga salita. Piliin ang kasaingkahulugan nito sa loob ng panaklong.
1.
2.
3.
4.
5.
Lisanin
( iwan, yapusin, panatilihin, puntahan )
Patnubayan ( pag-aaralan, gagabayan, pahintulutan, susuriin)
Kalingain ( samahan, bantayan , amuhin, alagaan)
Paalipin
( palaguin, paunlarin, alilain, pagbuklurin )
Paratangan ( pangaralanan, pagbibintangan, paalalahanan, papayuhan)
GAWAIN 1.2 - Itala sa mga espasyo ng story map ang impormasyon sa binasang alamat.
Kasukdulan
Tagpuan
_________________
_______________________
_________________
_______________________
_________________
_______________________
Mga
_________________
_______________________
Tauhan
_________________
_______________________
________________
_______________________
------------------_______________________
------------------_______________________
------------------_______________________
------------------Mensahe /Aral
_______________________
------------------_______________________
------------------________________________
_______________________
________________________
Kakalasan
_______________________
________________________
_______________________
________________________
___________________________
_______________________
________________________
___________________________
_______________________
________________________
___________________________
_______________________
________________________
___________________________
_______________________
________________________
___________________________
_______________________
________________________
___________________________
_______________________
________________________
___________________________
_______________________
________________________
___________________________
_______________________
________________________
___________________________
_______________________
________________________
___________________________
_______________________
________________________
___________________________
_______________________
________________________
___________________________
_______________________
________________________
___________________________
_______________________
________________________
Kaugnayan sa Ekokritisismo
___________________________
_______________________
________________________
________________________________________________________________________________
___________________________
_______________________
________________________
________________________________________________________________________________
___________________________
_______________________
________________________
________________________________________________________________________________
___________________________
_______________________
________________________
________________________________________________________________________________
___________________________
_______________________
________________________
________________________________________________________________________________
___________________________
_______________________
________________________
_______________________________________________________________________________
___________________________
____________-
GAWAIN 2
Alamat 2
EKO-ALAMAT 2
Ang Alamat ng Kagubatan
Ni: Ariane B. Dulay
Noong unang panahon, wala ni isang puno o damo sa lupa. Wala pang
sangkatauhan at tanging mga diwata lamang ang nilikha ni Bathala at sila ay naninirahan sa
paraiso. Masaya at matiwasay ang kanilang pamumuhay roon. Isang araw nagpasyang
lumabas ng paraiso ang isang diwata, si Diwata Agubat, upang magliwaliw at pagmasdan
ang iba pang nilikha ni Bathala. Manghang mangha si Diwata Agubat sa kanyang nakikita.
Di nagtagal at nakaramdam sya ng pagkapagod at naghanap ng
mapagpapahingahan. Napadpad sya sa isa sa mga planeta na nilikha ni Bathala at sya ay
umidlip. Nang sya ay magising, nakaramdam sya ng panghihina at hindi na sya makaalis sa
lugar na iyon dahil tila hinihila sya nito pababa. Labis syang nanghina na naging sanhi ng
kanyang pagkamatay.
Samantala, hindi mapakali sa paraiso ang isa sa mga kapatid ni diwata Agubat na
si Diwatang Maria, kaya't sinundan nya si Agubat at hinanap, nang makita nya ang wala
nang malay na diwata sa isa sa mga planeta ni Bathala ay labis ang kanyang paghihinagpis.
Inilibing nya si Agubat at araw gabi syang lumuha at nagluksa. Di nagtagal, ang lupang
nadiligan ng luha ni Maria ay tinubuan ng munting luntiang damo, hanggang sa dumami
ito at kalaunan at nagkaroon ng mga puno at bulaklak, maging ng mga ilog.
Ang dating walang buhay na planeta ni Bathala ay nagsibol ng buhay at dahil
dito ay napanatag si Maria dahil alam nya na nasa mabuting kalagayan na ang kanyang
kapatid na Diwata. Bumalik sya sa paraiso nang masaya at ang lugar kung saan inilibing si
Agubat na ngayon ay napapaligiran ng masaganang kapiligiran ay tinawag nyang Agubat,
na di kalaunan sa pagdating ng mga unang tao ay tinawag na kagubatan.
GAWAIN 2.1. – Pag-unawa sa Pagbasa.
Punan ang graphic organizer ng mga sagot sa nakalaang espasyo nito.
Mahalagang pangyayari na pinagmulan ng Kagubatan
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
Pakinabang ng kagubatan
sa mga Tao
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
Paano mo maipakita ang
pagpapahalaga
sa
ating
kagubatan?
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
Kakintalan /mensahe
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
Kaugnayan ng alamat sa konsepto ng Ekokritisismo?
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
GAWAIN 2.2
Bilang kabataan ng kasalukuyang henerasyon, ano-ano ang mga hakbang na iyong gagawin upang
mapangalagaan ang kagubatan . Ibibigay ang iyong tugon sa pamamagitan ng pagsulat ng talata tungkol
dito.
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
EKO-ALAMAT 3
Ang Alamat ng Lamok
ni : Rodney G. Ebrole
Isa rin kaya kayo sa naaalibadbarang ingay gawa ng lamok na lilipad-lipad sa inyong
mga tenga? Ito rin kasi ang madalas na pinagsusungitan ng mga bata’t matatanda. Alam niyo ba
sabi ng mga matatanda, noong unang panahon hindi alam ng mga sinaunang tao ang tungkol sa
lamok, marahil wala silang nakikitang insekto na tulad nito. Katulad din ng pinagmulan ng wika
kung bakit dumami ang mga wika sa daigidig.
Hayaan ninyong dalhin ko kayo sa panahon kung kalian nagsimula ang alamat ng lamok,
kung bakit sumisipsip ng dugo at lilipad-lipad ang mga ito sa ating mga tenga na tila may nais
na ipinapahiwatig. Ganito ang simula ng kuwento.
Matagal nang panahon ang nakalipas, mula nang pinarusahan ng Diyos ang mga tao
dahil sa pagtatayo nila ng Torre. Inakala nila na kayang abutin ang langit at makita ang kanilang
kinikilalang Panginoon. Dahil sa iisa pa lamang ang wika mabilis na naihahatid ang mga
kaalamang nais iparating sa mga nasasakupan. Mapayapa at nagkakaisa ang mga tao kaya
madali lamang maisagawa ang anumang mithiin na nais nilang gawin. Ngunit, maaaring
malagay lamang sa kapahamakan ang lahi ng sangkatauhan kaya marahil ito ang dahilan kung
bakit ipinagkaloob ng Diyos ang iba’t ibang wika.
Nagkagulo ang mga tao, sila’y hindi nagkakaintindihan, iba-iba ang mga salitang
lumalabas sa kanilang bibig. Sanhi nito, hindi na naipagpatuloy ang pagtatayo ng torre.
Tuluyang nagkawatak-watak ang mga tao at humiwalay sa kani-kanilang mga landas. Ang
karanasang iyon ang nagsilbing babala sa mga salinlahi upang sundin nang buong
pagpapakumbaba at pagmamahal sa Diyos. Lumipas ang maraming taon, dahil sa kanilang
matapat at walang pag-iimbot na pananampalataya sa Diyos at pagganap sa tungkuling makatao
muling nanumbalik ang kasaganahan ng pamumuhay ng mga tao. Sila ay biniyayaan ng
masagang ani, binigyan ng magandang kalagayan ng panahon at matibay na kalusugan.
Nanatili ang ganitong katiwasayan ng buhay hanggang sa dumating ang panahong
unti-unti ng nagsasawa ang mga kabataan sa mga paulit-ulit na gawi. Ang mga dating tradisyon
at mga pamahiin ay hindi na pinaniniwalaan. Ang pagsasamba sa mga dating tradisyon at mga
pamahiin ay hindi na pinaniniwalaan. Ang pagsasamba sa panginoon ay ginagawa na lamang ng
mga nakatatanda. Naging pabaya ang mga kabataan sa kanilang mga tungkulin sa pamayanan at
pamilya. Kahit lagi na silang kinukurot at pinagsasabihan tungkol sa maaaing kaparusahang
ibibigay ng Diyos, hindi pa rin nila ito pinaniniwalaan. “Hindi na muling mangyayari ang mga
nakasulat sa kanilang bibliya”, tugon ng mga kabataan. Para sa kanila isang alamat na lamang
iyon at hango sa malikhaing isipan ng kanilang mga ninuno.
Lalong naging suwail ang mga kabataan, sila ay naging mausisa, anuman ang maisip ay
agad nilang gagawin nang hindi man lamang inaabala ang kapamahakang maidudulot nito.
Masyadong naging dikit sa mala mundong gawain ang mga kabataan. Ang nais lamang nila ay
magsaya buong araw, pagbabarkada, paglalaro at paglalakbay kahit ilang araw silang mawawala.
Kapag tinatawag ng kanilang magulang ay nagtatago o kaya nagbibingi-bingihan. Ang mga
pangaral ay hindi na pinakikinggan, hindi tumutulong sa mga gawaing bahay. Ang mga tungkulin
sa pamayanan ay kanilang sinusuway.
Bagamat malaki ang ipinagbago ng mga kabataan, ang kanilang mga magulang ay hindi
humihinto sa pananalangin at pagsasagawa ng mga alay upang ipadama sa Panginoon ang tauspusong pasasalamat sa mga biyayang pinagkaloob sa kanila at gayun din matanto ng mga kabataan
ang kamaliang kanilang ginagawa.
Muling namuo ang pangamba ng Diyos sa mga kabataang salat sa bait at diwa. Siya’y
nagsalita sa harap ng kanyang mga diwata. “Ang pagbigay ko ng iba’t ibang wika sa mga tao ay
sapat nang parusa upang sila’y hindi maging hangal. Ngunit may panibagong banta na naman sa
katapatan ng mga tao. Kung hindi ito susupilin higit pa ang maaaring mangyari.” Inutusan ng
Diyos ang Diwata ng mga hayop na bumaba sa lupa at bigyan ng karampatang parusa ang mga
kabataang hindi marunong gumalang sa mga magulang at kumilala ng Panginon. Agad-agad
bumaba ang Diwata at nag-isip ng kaparusahan. ”Aba! gagawa ako ng bagong uri ng insekto na
sasalamin sa kanilang pagkatao.
Biglang napansin ng mga taong nangulimlim ang kalangitan at biglang umulan ng
napakalakas hanggang magdamagan. Nagulat ang mga tao sa biglaang pagsungit ng panahon, isang
hindi pangkaraniwang pangyayari sa kanilang buhay. Sa halip na makiisa ang mga kabataan sa
pagdarasal, sila’y nagsipaglabasan at nagsipagligo sa ulan ang saya’t habulan nila ay di
matatawaran.
Kinagabihan, maagang natulog ang mga kabataan, marahil sa pagod na kanilang nadarama.
Biglang nagpakita ang Diwata ng mga hayop sa kanilang panaginip at siya ay nagsalita, ang
kanyang tinig ay kasing lakas ng dagundong ng kulog “Kayong mga suwail! Paglalaro lamang ang
inyong inaatupag, nagbibingi-bingihan! Mga walang galang! Kayo ay parurusahan sa utos ng
panginoong Diyos na maging insekto!”. “Huwag!” Sigaw ng kabataan.
Sumapit ang bukang liwayway, lumiwanag ang mapupulang kulay ng kalangitan na may
kalat-kalat na maliliit na mga ulap. Humahagulhol sa iyak at naghihinagpis ang lahat ng mga
magulang nang datnan nilang wala sa kani-kanilang silid ang mga bata. Sabay silang nagsilaho.
Buong araw nilang hinanap ang mga bata sa gubat ngunit wala silang nakita ni isa.
Nang sumapit ang dapit hapon, may napansin silang kakaibang insekto, maitim, lilipadlipad sa tenga, nanunusok at naninipsip ng dugo. Hindi lubos mawari ng mga magulang ang
bagong insekto na sa kanila’y lumalapit.
Ito na pala ang mga batang nagsipaglaho na naging lamok. Kailangan nilang tumawag ng
pansin at lumipad sa tainga upang ibulong ang nangyari sa kanila. Hanggat walang taong
makaiintindi sa kanilang mga sinasabi mananatili silang mga lamok hanggang sa mga susunod na
saling lahi. Iyan ang huling habilin sa kanilang ng Diwata.
Peste ang turing ng mga tao sa insektong ito na umaali-aligid sa kanila. TInawag nila itong
Lamok! Hango sa pinagtambal na dalawang salitang “layas” at “pok!”. Ang “pok” ay tunog na
nalilikha kapag hinahampas ang dalawang palad na may insekto sa gitna. “Layas kung hindi…
pok!” madalas na sabi ng mga tao. Di-naglaon naging “Lamok” ang tawag sa makulit na insektong
pinakaaayawan ng lahat.
Dahil sa kagustuhang maging tao muli, lagi nilang tinutusok ang mga tao na tulad ng
pangungurot na ginagawa sa kanilang noon at ang dugo na kanilang nalalasahan ay nagsilbing
pagkain upang sila ay mabuhay. Sa kasalukuyan hindi lamang sa gabi lumalabas ang mga lamok,
katunayan buong araw na silang nasa labas at nangangagat o di kaya’y nasa tenga upang ibulong
ang kanilang pagsusumamo ng kapatawaran. Ganyan ka tindi ang pagsisisi at pagnanais nilang
maging tao muli balang araw.
GAWAIN 3.1. – Isulat sa nakalaang espasyo ang buod ng Alamat ng Lamok.
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
GAWAIN 3.3. – Gumuhit ng larawan sa story board hinggil sa mahalagang pangyayari na inilahad sa
Alamat ng Lamok. 5 mahalagang pangyayari lamang ang iguhit at lapatan ito ng caption tungkol sa
kaganapan sa larawan.
Story board 1
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
Story board 3
________________________
________________________
________________________
________________________
________________________
Story board 2
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
Story board 4
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
_________________________
_________________________
_________________________
______________________
_________________________
Story board 5
EKO-ALAMAT 4
ANG ALAMAT NG CORONA VIRUS"
Sa malayong kaharian ay may maunlad at masaganang lupain na pinamumunuan ni Haring
Noelle, siya ay isang hari na kilala sa kanyang kakaibang koleksyon ng mga korona na may iba't
ibang palamuti na makikita sa kaniyang silid taguan. Ang kaharian ni Haring Noelle ay kilala
dahil sa payapang pamamalakad niya sa kaniyang sinasakupan, dahil dito ay bihira ang kagutuman
at mga krimen sa kanilang lugar. May moderno at kapaki-pakinabang rin silang mga teknolohiya
at maayos at magandang kalakalan sa ibang dako ng mundo. Dahil sa maayos at magandang
pamumuno ng hari ay naging sobra ang tiwala ng mga nasasakupan nito na walang panganib at
unos ang darating na hindi nila kayang lampasan. Ngunit lingid sa kanilang kaalaman ay malapit
nang dumating ang unos na hindi nila inaasahan.
Sa pagsapit ng tag-init ay nagsipagdatingan ang mga barko ng mga mangangalakal sa
kanilang kaharian mula sa iba't-ibang lugar at tanaw na tanaw ito ng hari mula sa kaniyang
kaharian na malapit sa daungan ng mga barkong pangkalakalan sa dagat pasipiko. Sa kalayuan ay
natanaw rin niya ang isang barkong papalapit sa kanyang sinasakupan. Dapit hapon ng dumaong
ang nasabing barko sa kaharian, ngunit di tulad ng mga naunang barkong pangkalakalan, ito'y
naglalayag kasama ang isang taong nagngangalang Virru na nagmula sa kahariang hindi pa
naririnig at nababalitaan ng hari, at ito ay ang kahariang Chen'wa. Si Virru ay isang matipuno,
mabuti at may katangkaran ginoo at siyang namumuno dito. May mga dala itong magaganda at
kahali-halinang mga kagamitan, mga pampalasa, palamuti at higit sa lahat ay isang korona na
napapagitnaan ng isang malaki at mamahaling bato at napapalibutan ng mga ginto at pilak at
nakapaloob sa isang lalagyang salamin. Kitang-kita ang paglabas ng mga ito ng kanilang mga
paninda sa pantalan.
Napaisip si haring Noelle kung Ito ba'y sugo ng kalabang kaharian o naparito lamang upang
makipagkalakalan. Itinipon niya ang mga sundalo at tumungo sa daungan, lumabas at nagpakilala
naman si Virru at nagbigay galang sa hari. Inilahad niyang siya ay inutusan ng Hari ng Chen'wa
upang makipagkalakalan sa kaharian ni Haring Noelle, dahil sa kabutihang taglay ni Haring Noelle
ay tinanggap nya ang mga ito ng buong puso sa kaniyang kaharian. Gabi ng araw na iyon ay
naghanda ng piging ang Hari upang pagbibigay galang at pagtanggap sa mga bisita. Malaki at
enggrandeng pagsasalo ang naganap, may letchon, iba't-ibang uri ng karne, prutas, alak, baboy
damo na nahuli mula sa kagubatan at mga sariwang at samo't saring isda na matatagpuan sa dagat
pasipiko na kaniyang hinaharian na nakahanda para sa grupo nila Virru mula sa kaharian.
Nagsasaya at nagbubunyi ang lahat ng nasa loob ng kaharian ni Haring Noelle.
"Kain aking mga bisita kayo'y magpakabusog" wika ni Haring Noelle
"Maraming salamat Haring Noelle at tinanggap niyo kami sa inyong kaharian" wika ni Virru
"Diba ang sadya ninyo ay makipagkalakalan sa amin? Pwede bang malaman Kung ano ang inyong
mga dalahin" - Haring Noelle
pagkasabik nitong masulyap ang koronang dala ng estranghero. Nang makita ng Hari ang korona
ay hindi mawari ang tuwa at galak nito, dumapo ang kanyang paningin sa itim na batong nasa
gitnang bahagi ng korona.
"Maraming kaming dala lalo na ang mga pampalasa katulad ng asin, paprika, mga toyo at
marami pang iba" - Virru
"At tsaka Haring Noelle ay narinig naming mahilig kayo sa mga korona kayo ay nangongolekata
ng iba't ibang klaseng korona pero ibahin ninyo itong dala namin" pahabol ni Virru
Inutusan ni Virru ang kanyang tauhan na ilabas ang korona at batid sa mukha ng Hari ang
pagkasabik nitong masulyap ang koronang dala ng estranghero. Nang makita ng Hari ang korona
ay hindi mawari ang tuwa at galak nito, dumapo ang kanyang paningin sa itim na batong nasa
gitnang bahagi ng korona.
" Magkano mo ipagbibili ang koronang iyan?" Ani ng Hari na nagpangisi kay Viruu ng hilim.
Batid niyang gugustuhin ng Haring bilhin ito sa kahit na magkanong halaga. Mayaman ang
kahariang nito kung kayat kahit gaano pa Ito kamahal at nanaisin nitong mapasakanya ang
nakakahumaling na korona. Lingid sa kaalaman ng Hari, ang koronang Ito ay pagmamay-ari ng
dating Reyna ng kahariang Chen'wa na namayapa na. Ang hari ang pumatay rito dahil sa labis na
selos na nadama, ngunit bago mamatay ang Reyna ay isinumpa niya ang koronang ito, "Kung
sino man ang magmamay-ari ng koronang ito ay dadapuan ng isang malubhang sakit na walang
lunas, pati ang mga nasasakupan nito."
Sa takot ng Hari ng Chen'wa ay inilagay nya ito sa isang makapal na lalagyan na gawa sa
salamin. Ilang taon ang nagdaan at nagpatuloy sa pagyabong ang kaharian at inisip niyang hindi
nagkatotoo ang sumpa ng Reyna, ngunit makalipas ang 8 taon ay may kumalat na sakit na untiunting umubos ng lahat ng kayamanan, kaginhawaan at populasyon ng kaniyang kaharian
hanggang sa naisipan niyang ipagbili ito kasama ng iba pang maipagbibili sa kalapit kaharian sa
pamumuno ni Viruu.
Kinabukasan, matapos ipagbili ni Viruu kay Haring Noelle ang mga kalakal lalong-lalo na
ang korona sa mataas na halaga ay malaki ang ngiting nagpaalam at naglayag na ito pabalik sa
kanilang kaharian nang may saya at ngisi say mukha. Samantalang si Haring Noelle ay walang
kaalam-alam. Makikitang suot ng Hari ang korona paminsan-minsan at minsan naman ay hindi.
Isang araw ay nagkasakit ang Hari at lahat ng pinakamagaling na manggagamot ay
dumating at binigyan ito ng mga gamot para sa ubo sapagkat iyon ang paniniwala ng mga
manggagamot. Lumala ng lumala ang sakit ng Hari hanggang sa namatay makalipas ang ilang
araw. Nagluksa ang lahat at ang iba ay sinadya pang makiramay sa burol ng Mahal nilang Hari.
Matapos ang libing ni Haring Noelle ay nagsimula na ang paglaganap ng hindi mawaring sakit sa
buomg kaharian.
Sa loob ng tatlong buwan ay maraming namatay at masagana at mayamang kaharian ay
naglaho, naging mahirap ang kahariang, wala ng sapat na pagkain at ang populasyon ay mabilis
na bumaba. Halong kalahati ng populasyon ang nawala at namatay.
Lumipas ang tatlong taon, ang dating maganda, tahimik, masaya, masagana at matayog na
kaharian ni Haring Noelle ay nagbago, naghirap, nagutom, gumulo, at ang mga tao ay nawalan
ng pag-asa. Walang mga mangangalakal ang gustong makipag-kalakalan sa kanilang kaharian.
Napagtanto ng mga mamamayan na ang sakit na Ito ay nagsimula noong dumating ang mga
tao galing sa Chen'wa at sa koronang ibinenta sa kanilang Hari. Hinanap nila ang nasabing
korona at pinagdesisyonang itapon ito sa pinakamalalim na parte ng dagat pasipiko upang
matapos na ang hindi maipaliwanag na sakuna na kumakalat sa kaharian.
Ang sakit ay pinangalan nila sa Hari at sa taong nagbenta nito na si Viruu, ito ay tinawag na
"Noelle Korona Virru" at nagpasali-salin sa ilang henerasyon ng kaharian. Nang lumaon ay
GAWAIN 4.1.
Palawakin ang semantic web sa pamamagitan ng paglapat ng mga impormasyong hinihingi
rito. ( Maaaring gumawa ng mas Malaki upang magkasya ang ilalagay na sagot sa bawat sanga
ng semantic web. )
Pinagmulan
ng Corona
Virus
GAWAIN 4.2. – Pag-unawa sa binasa.
Isulat sa nakalaang espasyo ang buod ng binasang alamat.
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
EKO-ALAMAT 5
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
ANG ALAMAT NG ILOG
Ni: Borhan Taraji
Noong unang panahon, may isang pook na puno ng kasaganahan ng kalikasan
magmula sa kabundukan, kapatagan at ilog. Doon ay nakatira and dalawang magkaibigan
na si Pedro at Lucas na may ‘di magandang kaugalian. Mahili sila magtapon ng basura at
dumihan ang ilog. Ang hindi nila alam ang ilog na ito’y mahiwaga, siya ang diwata na
tagapangalaga at tagabantay ng ilog.
Isang araw, ang magkaibigan na si Pedro at Lucas ay nagtungo muli sa ilog at
nagtapon ng basurang ubod ng dami. Dahil sa kasamaan ng kanilang ugali at pagsira sa ilog,
pinarusahan sila ng diwata. Pinalitan ang kanilang mga anyo. Si Pedro ay naging palaka at
si Lucas naman ay naging isda. Pinaranas sa kanila ng mahiwagang diwata ang dulot ng
kanilang mga ginawa, nakita at naranasan nila kung ano ang masamamng dulot ng pagtapon
nila basura at pagsira sa ilog. Maraming isda ang namamatay dahil sa rumi ng dagat.
Marami namang palaka ang namamatay sa tuwing may baha. Unti-unti nilang napagtanto na
mali ang kanilang ginawang pagsira sa ilog.
Makalipas ang ilang araw, ibinalik na ng diwata ang dalawa sa kanilang mga totoong
anyo, labis ang tuwa ng magkaibigan dahil dito at sila’y nangako sa diwata na aalagaan at
poprotektahan nila ang kalikasan at sisiguraduhin nila ang kaayusan ng ilog. Malugod
namang tinanggap ng diwata ang kanilang mga pangako.
Umuwi ang magkaibigan na sina Pedro at Lucas sa kanilang mga pamilya na dala-dala
ang leksiyon na kanilang natutuhan sa maikling panahon na sila’y pinarusahan. Dapat
nating alagaan at protektahan ang Inang kalikasan sapagkat dito tayo kumukuha ng ating
pangangailangan sa pang araw-araw na pamumuhay at dapat nating pasaganahin. Ating
turuan ang susunod na henerasyon na ang kalikasan ay alagaan sapagkat ito ang ating
kayamanan. Magmula noon ay nanatiling malinis, maayos at masagana ang ilog dahil sa
pangangalaga ng mga tao roon, sa pangunguna ng dalawang magkaibigan na si Pedro at
Lucas.
GAWAIN 5.1. – Pagkakasunod-sunod ng pangyayari.
Ayusin ang mga sumusunod na pangyayari ayon sa tamang pagkakasunod-sunod nito at
ilapat ito sa story ladder.
Mga pangyayari :
Umuwi ang magkaibigan na si Pedro at Lucas sa kanilang mga pamilya na daladala ang leksyon na kanilang natutunan sa maikling panahon na sila’y pinarusahan.
Isang araw, ang magkaibigan na si Pedro at Lucas ay nagtungo muli sa ilog at
nagtapon ng basurang ubod ng dami. Dahil sa kasamaan ng kanilang ugali at pagsira
sa ilog, pinarusahan sila ng diwata.
Makalipas ang ilang araw, ibinalik na ng diwata ang dalawa sa kanilang mga
totoong anyo, labis ang tuwa ng magkaibigan dahil dito at sila’y nangako sa diwata
na aalagaan at poprotektahan nila ang kalikasan at sisiguraduhin nila ang kaayusan
ng ilog.
Noong unang panahon, may isang pook na puno ng kasaganahan ng
kalikasan magmula sa kabundukan, kapatagan at ilog. Doon ay nakatira and
dalawang magkaibigan na si Pedro at Lucas na may ‘di magandang kaugalian.
Mahili sila magtapon ng basura at dumihan ang ilog. Ang hindi nila alam ang ilog
na ito’y mahiwaga, siya ang diwata na tagapangalaga at tagabantay ng ilog.
Pinaranas sa kanila ng mahiwagang diwata ang dulot ng kanilang mga
ginawa, nakita at naranasan nila kung ano ang masamamng dulot ng pagtapon nila
basura at pagsira sa ilog. Maraming isda ang namamatay dahil sa rumi ng dagat.
Marami namang palaka ang namamatay sa tuwing may baha. Unti-unti nilang
napagtanto na mali ang kanilang ginawang pagsira sa ilog.
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
______
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
GAWAIN 5.2. – Pag-unawa sa binasa
Sagutin ang mga sumusunod na tanong na nasa discussion web.
Ano ang gustong
___________________
ipadama
ng diwata
sa
___________________
magkaibigan?
___________________
___________________
___________________
___________________
___________________
___________________
___________________
___________________
___________________
___________________
___________________
___________________
___________________
___________________
___________________
___________________
___________________
___________________
___________________
___________________
___________________
___________________
___________________
___________________
___________________
___________________
___________________
___________________
___________________
___________________
___________________
___________________
___________________
___________________
___________________
___________________
___________________
___________________
___________________
___________________
___________________
____________________
Paano napagtanto ng
____________________
magkaibigan na mali ang
____________________
kanilang ginawa?
____________________
____________________
____________________
____________________
____________________
____________________
____________________
____________________
____________________
____________________
____________________
____________________
____________________
____________________
____________________
____________________
____________________
____________________
____________________
____________________
____________________
____________________
____________________
____________________
____________________
____________________
____________________
____________________
____________________
____________________
____________________
____________________
____________________
____________________
____________________
____________________
____________________
____________________
____________________
____________________
_______
Sa aling bahagi ng
_____________________
alamat
ang maiuugnay sa
_____________________
ekokritisismo? Pangtwiranan.
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
____________________
GAWAIN 5.3. – Pagbubuod
Isulat ang buod ng alamat ayon sa sariling pag-unawa.
_______________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
GAWAIN 6
EKO-ALAMAT 6
PANUTO : Basahin at unawain ang tungkol sa Alamat ng Sta.Maria.
Alamat ng Sta.Maria
(Isinalin sa Filipino ni Von Matthew Aguire at Ella Jade Buencamino)
Ang Sta. Maria ay isa sa mga kauna-unahang pamayanan na itinatag ng mga
Espanyol sa Lungsod ng Zamboanga . Ito ay itinatag noong Pebrero 2, 1857. Noong
unang panahon, ang Sta. Maria ay walang pangalan. Kahit ang mga taong nakatira dito
ay walang maibigay na pangalan para sa nasabing lugar at walang sinoman ang nagatubiling magbigay ng pangalan para dito.
Isang araw, may isang albularyong bumisita sa lugar na ito at nabighani sa isang
bulaklak na dilaw na tinatawag na “Yerba Santa Maria” ayon sa mga naninirahan sa sa
nasabing lugar. Alam na mismo ng albularyo na ito ay isang bulaklak na ginagamit sa
paggamot. May balak siyang ipunin ang mga ito, subalit, nang dahil sa kakulangan nito,
siya ay nagtanong sa isang drayber kung anong kalye ang kanyang dinadaanan upang
ito ay kanyang tatandaan. Subalit, ang drayber mismo ay hindi makapagbigay ng sagot
dahil walang pangalan ang nasabing lugar.
Pagkaraan ng ilang araw, muling bumalik ang albularyo upang mangolekta ng
yerba, hindi nagdalawang isip ang doctor na lapitan ang mga taong nakatira sa lugar na
ito at sabihin na “Bakit hindi niyo nalang pangalanan ang lugar na ito na Sta.Maria?
Kahalintulad nito ang bulaklak na Yerba Santa Maria”. Ang mga tao ay nag-isip at agad
naman silang sumang-ayon sa ideya ng doctor
Noong panahon ng mga Espanyol, kahit na medyo limitado ang edukasyon ng
mga tao , ito ay hindi binalewala . Ang “Escuela Catolica”ay pinapatakbo ng mga sikat
na tagapagturo na sina Maestra Vicenta Bernardo at Maestra Ejipciaca Bernardo.
Sumunod naman dito ang Eskwelahang Parochial. Habang lumalago ang baryo ng
Sta.Maria, dumarami din ang populasyon ng tao na nakatira dito. Sa bilis ng panahon,
naging mahalaga rin para sa mga guro ang magpalawak ng mga eskwelahan.
Pagkatapos ng Pangalawang Digmaang Pandaigdig, ang Sta. Maria ay naging
progresibo, maraming negosyo ang nagbukas para sa mga tao dito at mga
negosyosyanteng tumungo para mamuhunan sa Barangay Sta,Maria. Ang Roman
catholic ay isa sa mga nangingibabaw na relihiyon sa barangay, kasunod nito ang
Protestant at ang Islam.
Gayonpaman, ang relihiyon ay hindi naging isyu ng pagkakaroon ng dibisyon sa
barangay. Ang mga mamamayan ng barangay Sta.Maria ay may paggalang sa iba’t
ibang paniniwala at pinagmulan ng mga tao na naninirahan dito.
GAWAIN 6.1. – Pagbubuod
Isulat ang buod ng alamat ng Sta.Maria sa nakalaang espasyo.
_________________________________________
___________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
GAWAIN 6.2. – Pag-unawa sa binasa
Sagutin ang mga sumusunod na tanong na nasa T-chart.
TANONG
1.Paano nagkaroon ng pangalan ang
lugar Sta. Maria?
2. Bakit ipinangalan ang lugar ng
Sta.Maria sa isang bulaklak?
3. Paano ito maiuugnay sa konsepto
ng Ekokritisismo?
4. Ayon sa alamat, sino ang
nagbigay ng pangalang Sta.Maria sa
Lugar?
5.Bakit maituturing na alamat ang
akda?
SAGOT
GAWAIN 6.3.
Ilarawan ang lugar ng Sta. Maria noon at ngayon ayon sa nabanggit sa alamat. Isulat ang
iyong tugon sa nakalaang espasyo ng graphic organizer.
Noon
Ngayon
Magsaliksik ng 3 Eko-Alamat at gawin ang mga sumusunod ;
A. Buod ng Alamat
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
B. Kaugnayan nito sa konsepto ng ekokritisismo
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
__
C. Kakilntalan
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
EKO-PABULA
Sa isang liblib na lugar ay may mag-asawang masayang namumuhay . Si Mang Ambo ay isang
mangingisda at si Aling Ester naman ay isang simpleng maybahay lamang na nag-aasikaso sa mga
pangangailangan ni Mang Ambo. Hindi sila pinalad na nabiyayaan ng anak, kung kaya, minabuti na
lamang ni Aling Ester na ilaan ang kanyang oras at panahon sa kanyang asawa.
Si Mang Ambo ay isang manangingisda. Bukod sa siya’y mabait, siya ay isa ring masigasig sa mga
mapakikinabangang mga gawain. Kung kaya, lagi silang pinagpala sa kanilang pamumuhay. Hindi siya
umuuwi ng bahay hanggat wala siyang mga huling isda . Ang mga isdang ito ay madalas na ginagawang
tuyo at kanilang itinitinda sa talipapa . Bagamat hindi man sila nakaaangat sa buhay, hindi naman sila
nagugutom, na kahit papaano’y may mga alternatibo silang paraan upang kumita at may perang
magagamit bilang panustos sa kanilang mga pangunahing pangangailangan.
Minsan, hindi naiiwasan ang inggitan sa tuwing sila’y nangingisda ng kanyang mga kasamahan.
May mga kasamahan siyang matindi ang pagkainggit sa kanya na tila’y, naghahangad ding papalarin sa
kanilang pangingisda. Kaya, upang mapantayan nila ang dami ng huling isda ni Mang Ambo, gumagamit
sila ng dinamita. Dahil naniniwala sila na ito ang tanging solusyon upang mas marami pa ang kanilang
mahuhuling isda. Nang dahil dito, maraming mga maliliit na isda ang namatay at nasalanta rin ang mga
korales at iba pang mga nilalang na nabubuhay sa ilalim ng karagatan.
Boom! Ang malakas na pagsabog ng dinamita. “ Naku! Hayan naman ang mga mapangahas na
mga tao. Kailangan nating lisanin ang lugar na ito. Baka mauubos tayo dito”, wika ng malaking isdang
lapulapu. “ Oo nga, hindi man lang nila iniisip na kapag mauubos tayo, ay wala na silang mabibingwit
sa karagatang ito,” ang tugon naman ni kugita. “kung palagi nalang nilang gawin ang ganitong
pamamaraan sa pangingisda, hindi lang tayo mauubos…pati mga yamang dagat ay masisira rin”,
pahayag naman ng isang kabibe na tila natatakot at nag-aalala.
Ang lahat ng mga yamang dagat ay nagsialisan sa kani-kanilang lungga. Karamihan sa mga
natamaan ng dinamita ay ang mga isdang maliit na namamahay sa mga korales. Ang ibang malalaking
isda ay mabilis na nakailag kung kaya, sila’y nakaligtas sa panganib. “Hay…salamat at kami ay
nakaligtas” ang hinihingal na wika nina dikya at pating.
At nang dahil sa ginawa ng mga kasamahang mangingisda ni Mang Ambo, nagalit ang karagatan at
ilang araw din siyang walang naiuwing isda dahil naubos ito sa walang pakundangang paggamit ng
dinamita ng kanyang mga kasamahan. Napaisip si Mang Ambo na baka pinarusahan na nga sila ng
karagatan. “tsk...tsk…Ilang araw at gabi na akong namamalagi dito, pero, wala pa rin akong nahuli ni
isang isda man lang,” wika ni Mang Ambo sa sarili. Subalit, napagtanto naman niya sa kanyang sarili na
hindi naman siya ang may gawa ng karahasan dito. Siya ay nangingisda lang naman at hindi
namiminsala. Ganoon paman, maging siya ay labis ding nalungkot sa ginawa ng kanyang mga kapwa
mangingisda.
Ang hindi niya alam, habang kinakausap niya ang kanyang sarili sa laot, ay pinakikinggan pala siya
ng isang gintong isda, na siyang diwata ng karagatan. “Kawawa naman siya. Kahit wala siyang kasalanan
sa nangyari ay nadamay pa rin siya,” wika ng gintong isda.
Makalipas ang ilang buwan, ni anino ng isda ay wala pa rin siyang nakita. Napakatahimik ng karagatan
na tanging liwanag lamang ng buwan ang kanyang nasisilayan. At ito ang naging sanhi ng kanyang
kapanglawan sa tuwing siya ay umuuwi sa kanilang tahanan.
Noong isang gabing yaon, nasa laot pa rin si Mang Ambo. Hinihintay ang kanyang suwerte at
umaasang may mahuhuli pa siyang isda. Ngunit, lumalalim na ang gabi ay wala pa rin siyang nahuhuling
isda. Ni minsan, ay hindi sumagi sa kanyang isipan ang paggamit ng dinamita. Pinagpasensiyahan niya ang
paghihintay na baka may mahuhuli pa siyang mga isda sa mas malalim na bahagi ng dagat.
Nang siya’y pauwi na sana sa kanila , ay may nakita siyang kumikinang na buntot ng isda na
gumagalaw-galaw sa tubig. Agad niyang nilapitan ito upang masilayan kung ano itong kumikinang na
bagay sa dagat. Nang malapit na siya sa kinaroroonan nito, biglang tumambad sa kanya ang isang malaking
gintong isda, at biglang nagsalita. “Ikaw ba si Mang Ambo?” tanong ng gintong isda. Halos hindi
makapagsalita si Mang Ambo at nanlaki ang kanyang mga mata na tila, natakot at nabigla sa nakita. Hindi
siya makapaniwala na baka ito’y isang guniguni lamang o kaya’y namalik mata lang siya dahil sa sobrang
pagod nito sa kaiikot sa buong karagatan.
Muling nagsalita ang gintong isda, “ Huwag kang matakot Mang Ambo. Hindi kita kakainin. Ako ang
diwata ng karagatang ito at lagi kitang minamanmanan. Dahil sa busilak mong puso at pagmamalasakit sa
dagat, ikaw ay makatatanggap ng gantimpala mula sa akin .” Wika ng gintong isda kay Mang Ambo.
Tumango si Mang Ambo na wala nang takot sa isda. “ Hihiling ka ng kahit ano at iyon ay ibibigay ko sa
iyo. “ Dagdag pa ng gintong isda. “ Gusto ko ng maraming mahuhuling isda ngayong gabi! ” Ang tugon
naman ni Mang Ambo. “Msusunod po”, ang sagot naman ng isda.
At maya-maya’y...biglang nagsilabasan ang pulutong ng mga isda at kusang tumungo palapit sa
kanya upang hindi na siya mahihirapang hulihin pa ang mga ito. At siya’y napahiyaw sa tuwa, “ O, Diyos
Ko! Salamat Po! Kay raming isda nito! Pihadong matutuwa nito si Ester kapag ito’y kanyang makita.”
Ang masayang wika niya sa sarili at agad din siyang nagpasalamat sa gintong isda. “ Maraming salamat
kaibigan, at ako’y iyong pinagkalooban ng biyayang ito. Ngayon ko lang naramdaman ang ganitong
kasayang pangyayari sa aking buhay. Hindi ko ito malilimutan. Ipinapangako kong gumawa ng hakbang na
hindi na kailanman maulit ang ginawang karahasan ng aking mga kasamahan.” Ang masayang winika ni
Mang Ambo.
Samakatuwid, nakauwi siya nang maayos at ligtas sa kanila na umaapaw sa kagalakan dahil punongpuno ng mga sariwang isda ang kanyang sisidlan. Kinaumagahan, ibinahagi niya ang mga huling isda sa
kanyang mga kasamahan at ikinuwento niya rin sa mga ito ang kanyang naging magandang karanasan sa
pangingisda. At simula noon, hindi na naulit pa ang paggamit ng dinamita sa pangingisda. Dahil lagi na
silang nabibiyayaan ng karagatan ng maraming isda sa tuwing sila’y pumapalaot upang mangisda. Ang
karanasang ito ay nagdulot ng kakintalan na ang sinumang gumagawa ng kabutihan ay maging mapalad at
laging ipinagpala sa buhay.
GAWAIN 7.1. – Story board
Isalaysay ang mahalagang pangyayari sa binasang pabula gamit ang storyboard.
1
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
_____________
6
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
________
3
2
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
__________
5
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
_____________
________________________
________________________
________________________
________________________
________________________
_
4
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
_____________
GAWAIN 7.2. Pag-unawa sa Pagbasa
Sagutin ang mga sumusunod na tanong. At ilapat ang iyong sagot sa nakalaang espasyo ng
T-chart.
Mga Tanong
Sagot
1.Sino si Mang Ambo sa kuwento?
2. Paano mo mailalarawan ang
katangian
at
estado
ng
pamaumuhay ni Mang Ambo?
3. Bakit hindi ginawa ni Mang
Ambo ang paggamit ng dinamita sa
pangingisda noong mga araw na
wala siyang nahuling mga isda?
4.Ano ang inirerepresenta
gintong isda sa kuwento?
ng
5.Anong kakintalan ang naidulot
ng kuwento sa mambabasa?
6.Ipaliwanag ang koneksyon nito
sa konsepto ng ekokritisimo.
GAWAIN 7.3. Pagsasanay sa Pagsulat
Sumulat ng isang refleksiyon tungkol sa mensahe ng binasang pabula.
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
EKO-PABULA 2
Ang Leon at ang Aso
Ni Vilma L. Pahulaya
Sa isang gubat ay mayroong nakatirang malaking Leon at isang Aso. Ang Leon ay
napakayabang at iniisip niya na siya ang pinakamalakas, mabilis, at maliksi sa gubat na
iyon. Sa kabilang banda naman ay ang Aso na maliit ngunit hindi umuurong sa kahit
anong hamon.
Sa paglalakad ng Leon sa kagubatan ay nakita niya ang aso at hinamon niya ito.
“Hoy Aso! Baka gusto mong subukin kung sino sa ating dalawa ang mas mabilis?”
buong kayabangang sinabi ng Leon. Hindi naman ito inurungan ng Aso.
“Sige! Tinatanggap ko ang hamon mo, kailan mo gustong magsimula?” sagot naman
ng Aso.
Natuwa ang Leon at napatawa, hindi niya akalain na tatanggapin ng aso ang hamon
niya.
“Ngayon na!” sagot ng Leon.
Mas kabisado ng Aso ang kagubatang iyon kaysa sa Leon kaya pumayag siya
kaagad.
“Sige, magisismnula tayo sa ilog na iyon at iikot tayo sa buong gubat, ang unang
makakabalik sa atin sa ilog ay siyang mananalo.” Matapang na sagot ng Aso.
“Talagang hindi ka natatakot sa bilis at liksi ko ano?” sagot ng Leon. “sigi! Simulan
na natin.”
At nagsimula na nga silang mangarera. Sa gitna ng kanilang pagtakbo ay biglang
huminto ang Leon dahil natusukan ang paa nito ng isang matulis na bagay.
“Aray!” sigaw ng Leon. Agad namang huminto ang Aso at noong nakita niyang
duguan ang paa ng Leon ay tinulungan niya ito. Isinantabi niya ang kayabangang pinakita
sa kaniya ng Leon at ginamot niya ang sugat nito.
Simula noon ay nawala na ang kayabangan ng Leon at naging matalik niyang
kaibigan ang Aso. Malaki ang utang na loob ng Leon sa aso dahil tinulungan siya nito.
Gawain 8.1
Sagutin ang mga sumusunod na tanong at ilapat ito sa nakalaang espasyo ng flow chart.
Ano ang gustong patunayan
ng Leon sa aso?
Bakit mabilis na tinanggap ng
aso ang hamon ng leon?
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
Ano ang naging kasukdulan sa
pabula?
Ano ang kaugnayan nito sa
konsepto ng ekokritisismo?
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
_____________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
Paano natalo ng aso ang leon
sa kanilang paligsahan?
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
Anong aral ang mapupulot
sa binasang pabula?
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
Gawain 8.2
Iguhit sa loob ng kahon ang mga pangunahing tauhan sa pabula at ilarawan ang katangian
ng bawat isa.
EKO-PABULA 3
Ang Lobo at ang Magkaibigang Maya at Pusa
Isang umaga ng tag-init, ay may magkaibigang namamasyal sa gubat na sina Maya at Pusa.
Masayang-masaya nilang pinagmamasdan ang mga puno't halaman, maging ang magandang
tanawin ng kalangitan. Nagpatuloy sila sa pamamasyal hanggang sa mapadpad sila sa ilog na may
mala-kristal sa linaw ng tubig na dumadaloy dito.
"Kaibigang Pusa tingnan mo! Napakaganda ng ilog na ito." - wika ni Maya sa kaibigan.
"Tama ka kaibigang Maya, ngayon lamang natin ito nakita sa tinagal-tagal nating napaparito sa
gubat." - tugon ng kaibigang Pusa sa kaibigang Maya.
"Sa palagay ko ay mayroon itong masasarap na isda na maaari nating makain. Kanina pa rin
tayo namamasyal, mabuti pa siguro'y magpapahinga muna tayo saglit." - ani ni Pusa sa kaibigan.
"Sang-ayon ako sa iyo kaibigang Pusa, ako rin ay pagod na pagod na sa paglipad. Mabuti na
sigurong magpapahinga tayo rito." -sagot ni Maya
Tumalon si Pusa sa ilog at nanghuli ng isda upang may makain, samantalang si Maya naman ay
bumaba sa lupa upang maghintay at suportahan ang kaibigan sa paghuli.
"Ito pa!, Iyan pa!" - masayang sambit ni Pusa habang nanghuhuli ng isda at nagtatampisaw sa tubig
sa ilog.
Rinig na rinig ang malakas na ingay ng nagkakasayahang magkaibigang Pusa at Maya sa loob
ng tahimik na gubat, kung kaya't narinig sila ng isang mabangis na lobo na apat na araw nang hindi
kumakain. Hinanap ng mabangis na Lobo ang ingay at sinundan ito hanggang sa mapadpad sa
kinaroroonan ng magkaibigan na ngayon ay nagpapahinga na sa tabing ilog.
"Hmmmm. Mukhang makakakain na rin ako ngayon." -ani ng mabangis na Lobo habang
pinagmamasdan ang walang kamalay-malay na magkaibigan.
Dahan-dahang lumapit ang mabangis na Lobo sa ilog nang makaapak ito ng isang matulis,
matalim at nakakasugat na basag na bote na naging dahilan upang masaktan ito at mapasigaw sa
sakit na naramdaman. Nagulat naman ang magkaibigan at napatingin sa direksyon ng mabangis na
Lobo.
"Isang Lobo kaibigang Pusa! Umalis na tayo rito bago tayo makain!" -tarantang turan ni Maya
sa kaibigan.
Tumingin naman si Pusa sa kinaroroonan ng mabangis na Lobo na ngayon ay namimilipit sa
sakit na nadarama.
"Nakakaawa siya Maya, mukhang hindi naman niya tayo kakainin." -tugon ni Pusa at lumapit sa
nasaktang Lobo.
Hindi ako masamang Lobo gaya ng ibang kauri ko." -paliwanag nito.
"Sige! Tutulungan ka namin, basta ipangako mong hinding-hindi mo kame sasaktan." -tugon ni
Pusa sa Lobo.
"Tulong! Tulungan ninyo ako!" -nagmamakaawang sambit ng Lobo.
"Huwag kang masyadong lumapit Pusa at baka kainin ka niya." -bulaslas ni Maya habang
may distansyang lumilipad sa kinaroroonan ng dalawa na hindi pinakinggan ni Pusa.
"Anong nangyari sa iyo? Bakit ka sugatan?" - tanong ni Pusa sa Lobo.
"Ako ay naglalakad-lakad sa gubat nang may maapakan akong matalim at nakakasugat na
bagay." -pagsisinungaling nito.
"Tulungan ninyo ako, parang awa na ninyo." -dagdag nito.
"Huwag Pusa! Umalis na tayo! Wag kang maniniwala at magtitiwala sa kaniya at baka tayo ay
nililinlang lamang ng Lobong iyan." - paalala nito.
"Hindi! Hindi ko kayo sasaktan. Ako ay mabait na Lobo na namamasyal lamang sa gubat.
Hindi ako masamang Lobo gaya ng ibang kauri ko." -paliwanag nito.
"Sige! Tutulungan ka namin, basta ipangako mong hinding-hindi mo kame sasaktan." -tugon
ni Pusa sa Lobo.
"Huwag Pusa! Maniwala ka sa akin. Hindi dapat tayo agad-agad naniniwala sa kaniya." depensa ni Maya.
"Mukha naman siyang mabait kaibigang Maya, tulungan na natin siya." -wika ni Pusa sa
kaibigan.
Tinulungan ni Pusa ang mabangis na Lobo. Tinanggal niya ang nakabaong maliit na matulis
na piraso ng bubog sa talampakan nito. Sumigaw ang mabangis na Lobo sa sakit.
"Aaaaaaaaahhhhhhhh!" -sigaw ng Lobo.
"Ayan! Naalis na ang piraso ng matulis na bagay na bumaon sa iyong talampakan, kaibigang
Lobo." -ani ni Pusa.
"Salamat kaibigang Pusa." -pasasalamat ng Lobo
"Maaari bang samahan ninyo ako ngayong gabi? Magdidilim na rin naman ngayon at ako'y
sugatan. Maaari bang ako'y inyong tulungan muli hanggang sa pagsapit ng umaga?" -pakiusap ng
mabangis na Lobo sa magkaibigang Pusa at Maya.
"Oo sige! Ngunit sa pagsapit ng umaga ay aalis din kami kaagad." -agad na sagot ng Pusa,
samantalang si Maya naman ay lihim na hindi sumasang-ayon.
Lingid sa kaalaman ng magkaibigan ay may masamang balak ang mabangis na Lobo sa kanila
sa pagsapit ng dilim at mahimbing silang natutulog.
Hindi gaya ng nakasanayan, si Maya ay natulog sa itaas ng puno at si Pusa naman ay nasa
tabing ilog kasama ang Lobo. Mula sa itaas ay kitang-kita ni Maya ang buong paligid sa ilalim,
and buong ilog at ang kinaroroonan ng natutulog na kaibigan at Lobo. Ang Maya ay hindi
makatulog sa buong magdamag, samantalang ang kaibigang Pusa ay himbing na himbing na
natutulog.
Mula sa itaas, napansin ni Maya na nagising ang Lobo. Tinignan nito ang natutulog niyang
kaibigan na si Pusa, matapos nitong makumpirma na tulog na tulog ang Pusa ay tumingin ito kanya
sa itaas ng puno.
Nagkunwari naman si Maya na natutulog. Kitang-kita ni Maya kung papaanong ikutan ng
mabangis na Lobo ang kaibigan habang naglalaway. Nakakatakot ito at nakapabangis na naging
dahilan sa panginginig ni Maya.
"Hindi dapat ako matakot! Kailangan ako ni Kaibigang Pusa!" -pagpapalakas ng loob niyang
sambit.
Buong tapang na lumipad at sumigaw si Maya.
"Gising Pusa! Gising!" -sigaw nito ngunit tulog na tulog parin ang kaibigang Pusa.
"Ang Lobo! Mabangis! Gising Pusa!" -Maya
Huli na nang magising si Pusa, akma na siyang kakagatin ng mabangis na Lobo.
"Aaarrraaaaaaayyyy!" -sigaw ng kaibigang Pusa.
Duguan na si Pusa sa kagat ng mabangis na Lobo, samantalang si Maya ay hindi
makapaniwala sa nakita. Takot na takot itong lumipad papalayo sa ilog upang humingi ng tulong.
Lumipad nang lumipad habang humihingi ng saklolo.
Sa pagbabalik ni Maya ay isang duguang damo na lamang ang kaniyang nadatnan. Wala na
ang kaniyang kaibigang Pusa at ang mabangis na Lobo.
Gawain 9.1
Isulat ang mga hinihinging impormasyon sa nakalaang espasyo ng story map.
Tagpuan
_________
_________
_
Kakalasan
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
____________________
____________________
Mga Tauhan
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
Kasukdulan
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
Tagpuan
_________
_________
____
Mensahe / Aral
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
____________________
Kaugnayan nito sa ekokritisismo
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
____________________________________________________________
Karagdagang paliwanag :
______________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
Gawain 9.2
Sumulat ng isang refleksiyon tungkol sa mensahe ng binasang pabula at iugnay ito sa
sariling karanasan.
__________________________________________
______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
EKO-PABULA 4
PANUTO : Basahin at unawain ang tungkol sa pabulang, “Si Kalabaw Bakulaw At si Petrang Kabayo.
SI KALABAW BAKULAW AT SI PETRANG KABAYO
Ni Cheryl P. Barredo
May isang magsasaka na nagngangalang Mang Felix. Siya ay may mga alagang
kalabaw at kabayo. Si kalabaw ang lagi niyang katuwang sa pagsasaka sa kanilang bukirin.
Malaki ang naging pakinabang niya sa kanyang mga alagang hayop, kung kaya, kahit gaano
man siya kapagod sa pagsasaka, siya ay laging naglalaan ng kanyang panahon sa dalawa
niyang paboritong mga alaga.
Isang araw, tumungo si Mang Felix sa kwadra upang pakainin ang kanyang kabayo na
si Petra. Panay himas nito ang malambot at makintab nitong buhok na kulay kahel, na tila’y
alagang-alaga kung ito’y maituturing. Nakita sila ni kalabaw na hinahagkan ng amo ang
pisngi ni petrang kabayo. “Buti pa si petrang kabayo, laging pinapansin at alagang-alaga,
samantalang ako, heto, panay trabaho lang sa bukid at laging napapagod. Siguro hindi niya
ako mahal...kailangan niya lang ako sa kanyang pagsasaka sa bukid…hmp!” Ang painis na
wika ni kalabaw.
Maya-maya’y nilapitan ni Mang Felix si kalabaw. Ang akala ni kalabaw ay gagawin
din ng kanyang amo ang ginawa niya sa kabayo. “Tara na kalabaw, tayo ay tutungo na sa
ating bukirin habang maaga pa. Para hindi tayo aabutin ng gabi sa pagsasaka”, wika ni
Mang Felix sa alagang kalabaw. “Haaay naku! Ito nalang ba talaga ang papel ko sa buhay?
Hanggang bukid nalang?” pabulong na wika ni kalabaw na tila, nagrereklamo.
Sa pagkakataong ito, maagang natapos sina Mang Felix at kalabaw sa kanilang
pagsasaka sa bukid. Pansamantalang iniwan ni Mang Felix ang kanyang kalabaw sa kwadra
na kinaroroonan ni Petrang Kabayo. “Haaay..naku! Nakakapagod talaga sa bukid. Buti ka pa
Petra, dito ka lang palagi sa iyong lungga. Panay beauty rest ka lang...kaya ikaw na talaga
ang paborito ng ating amo… eh, wala ka naman talagang silbi,” ang naiinggit na pahayag ni
kalabaw. “Aba! Dapat lang no! kaya nga alagang-alaga ko ang aking makintab at malambot
na buhok dahil ito ang gusto ng ating amo… samantalang ikaw, bagay ka nga talaga sa
bukid…dahil ikaw ay isang bakulaw!...hahaha!” ang pangungutyang wika ni Petra kay
kalabaw. At dahil sa pangungutyang ito, nalumbay at nanlumo si kalabaw na halos walang
imik dahil sa labis na pagdadamdam nito sa pangungutya ng kabayo sa kanya. Samantalang si
Petrang kabayo ay panay pacute lang sabay kindat kay kalabaw na tila’y nangyayamot. “May
araw ka rin Petrang kabayo... kailangan kong sisipagan ang aking trabaho para mabaling sa
akin ang atensiyon ng ating amo. ” pabulong na wika ni kalabaw na nanlilisik ang mga mata
sa inis.
Pagkaraan ng ilang araw, naging matamlay si kalabaw. Alalang-alala si Mang Felix
dahil wala siyang makakatuwang sa bukid. Kailangan niyang ipagpahinga muna si kalabaw.
“Paano na ako ngayon? Siya pa naman ang aking pag-asa sa pagsasaka. Baka hindi ko
makayanan ang trabaho sa bukid nang nag-iisa?” wika ni Mang Felix sa kanyang sarili na
alalang-alala.
Karugtong…..
Walang nagawa si Mang Felix, kundi, ang magtrabaho sa bukid nang nag-iisa, sapagkat
sa pagsasaka lamang nabubuhay ang kaniyang pamilya. Dito sila nakakukuha ng kanilang bigas
na isasaing at mga iba’t ibang pananim na gulay na kanilang hinahain. Talagang mahalaga para
kay Mang Felix ang pagsasaka para may makakain sila sa araw-araw. Kaya, kailangan niyang
kumayod at magsipag sa kanyang trabaho kahit hindi man niya makakatuwang ang kanyang
kalabaw.
Isang araw, dumating sa kanyang pandinig ang isang balitang tungkol sa gaganaping
karera ng mga kabayo sa kanilang nayon. Ito na ang kanyang pagkakataon na makakakuha ng
malaking premyo kung siya ay papalarin man. Di nagdalawang isip si Mang Felix na isalang ang
kanyang alagang kabayo sa karera. Dahil ang maiuwi niyang premyo ay kanyang gagamitin sa
pangangailangan ng kanyang pamilya at gayundin, upang mapagawan din niya ng bahay na
masisilungan ang alaga niyang kalabaw. Ganito niya pinahahalagahan ang kanyang mga alagang
hayop.
Dumating din ang araw na kanyang pinakahihintay..ito ay ang araw ng paligsahan. Taimtim
na nanalangin si Mang Felix bago niya isinalang si Petra sa karera. Buong puso siyang
nangangamba na sana’y maiuwi niya ang tumataginting na premyo. Ilang Segundo nalang at
magsisimula na ang paligsahan.. “Petra, pagbubutihan mo ha..sana maipanalo natin ang ating
laban..” pabulong na winika ni Mang Felix sa kabayo. “ Ready… get set …go!” ang hudyat ng
anawnser sa pagsisimula ng karera. Maingay ang buong paligid sa tilian at hiyawan ng mga tao.
“Bilis pa Petra,,kaunti nalang at mararating na natin ang finish line!” Hindi nagtagal at
naipanalo rin ni Mang Felix ang kanilang laban. “Salamat sa Diyos! Sa wakas, at nasungkit ko
rin ang tumataginting na premyo!” Umuwing umaapaw sa tuwa si Mang Felix sabay halik sa
kanyang alagang kabayo bilang pasasalamat sa naipamalas nitong galing sa naganap na
paligsahan.
Nang sila’y dumating sa bahay, nakita ni kalabaw na masayang-masaya sina Mang Felix at
Petra. Dito niya napagtanto sa kanyang sarili na ang bawat isa sa kanila ay may silbi sa kanilang
amo. “ Petrang kabayo, gusto ko sanang humingi ng paumanhin sa iyo. Mali ang aking iniisip
tungkol sa iyo. Namayani ang inggit sa aking isipan. Hindi ko akalaing, malaki rin pala ang
iyong naitulong sa ating amo. Kaya pala ganon kawagas ang pag-aalaga niya sa iyo dahil,
naniniwala siyang, balang araw ay mapakikinabangan ka rin ng ating amo.” ang mahinahon at
mapagpakumbabang pahayag ni kalabaw sa kabayo. “ikaw naman…Ok lang iyon ibig ko ring
humingi ng paumanhin sa pangungutya ko sa iyo…alam kong nasaktan din kita..kaya kita
laging iniinis dahil masyado ka kasing seryoso eh… Alam ko namang dalawa talaga tayo ang
mahal ng ating amo..dahil nakatutulong tayo at malaki rin ang ating pakinabang sa kanyang
pamilya.”
Simula noon, hindi na nakadama ng inggit si kalabaw kay kabayo. Dahil damang-dama
nila na sila’y mahal ng kanilang amo. At gayundin si Petrang kabayo ay hindi na rin niya
kinukutya si kalabaw bakulaw. Nilapitan sila ni Mang Felix at parehong niyakap at hinagkan sa
noo. Masaya silang naglalaro sa loob ng bakuran sa tuwing oras ng kanilang pahinga.
GAWAIN 10.1. Pagsasanay sa Pagsulat
Sumulat ng isang refleksiyon tungkol sa mensahe ng binasang pabulang pinamagatang, “ Si
Kalabaw Bakulaw at si Petrang Kabayo”.
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
GAWAIN 10.2. Pag-unawa sa binasa
Pumili ng eksena mula sa binasang pabula. Iguhit ito ayon sa sariling pag-unawa o
interpretasyon.
GAWAIN 10.3.
A. Ilapat sa nakalaang espasyo ng graphic organizer ang hinihinging impormasyon
tungkol sa pabula.
Kasukdulan
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
______________________
Uri ng Kuwento
Mga Tauhan
________________
________________
________________
________________
________________
____________
Si Kalabaw
Bakulaw at Si
Petrang Kabayo
________________________
________________________
________________________
________________________
________________________
___________Tagpuan
_________________
_________________
_________________
_________________
_________________
_________
________________________
________________________
________________________
________________________
________________________
Kakintalan
EKO-PABULA 5
SI DON, ANG ASONG LAKWATSERO
Si Don ay isang masiyahin at lakwatserong aso. Ibang-iba rin siya sa ibang aso at sa
kaniyang mga kamag-anak na walang pangarap. Sa katunayan ay napakatayog ng kaniyang
pangarap at ito ay ang magkaroon ng sariling amo.
Sawa na kasi siyang maghirap at lumaboy-laboy sa kalye. Mahirap ang buhay ng isang
aspin, kung hindi ka matapang sa buhay ay magugutom ka at mamamatay. Isama mo pa ang
kalupitan ng mga tao na kung hindi ka papaluin ay ihahagis naman sa iyo ang timba na may
mainit na tubig.
Bumuntong hininga siya. "Oy, Don! Sasama ka ba sa amin? Pupunta kaming dump site
ngayon, marami doong pagkain! " wika ni Bantay; isang asong maitim na puno ng galis ang
katawan.
Umiling-iling si Don. "Oo, alam kong mahirap lang tayo na aso. Pero bakit doon? Hindi
mo ba alam na maaari tayong mamatay doon? Naalala mo ba si Spot na namatay pagkatapos
makakain ng kung ano roon?" sagot ni Don at sumimangot naman si Bantay.
"Edi bahala ka! Ang arte mo, edi ikaw ang magugutom! " tahol sa kaniya ni Bantay at
tumakbo ito palayo.
Napayuko siya. Karamihan kasi sa katulad niya ay kakainin ang pupwedeng makain kahit
na nakakadiri ito at maaari nilang ikamatay. May mga asong kayang kaininin ang mga suka ng
tao at kahit suka ng kapwa aso, may mga aso ring kayang sikmurain ang kumain ng basura
gaya ng diaper at dumi ng bata o kahit ng sa matatanda. Nakakaawa sila pero may katuwiran
din kung bakit nagagawa ito ng iilan, 'di ba nga't lahat daw ng gawa ng Diyos ay nararapat
protektahan at mahalin ng mga tao? Ngunit, bakit ang iilan gaya niya ay iniiwan-iwan lamang
ng mga tao. Hinahayaang lumaboy at mamatay?
"Kapag kami ay aapihin nila tapos nakagat namin sila, kasalanan pa namin... Hays! May
matinong tao pa ba rito na maaaring maging amo? " hindi mapigilang naibulalas niya habang
palakad-lakad siya.
Narinig niyang tumunog ang kaniyang tiyan sa gutom at siya'y napaungol. Siguro oras na
para mag-abang sa basura at tira sa restaurant sa may kanto. ' aniya sa kaniyang isip.
Mahina siyang lumakad upang pigilan ang hikbing makawala ang bibig dahil sa gutom.
Hindi niya mapigilang mapatingin sa paligid. Napakaraming building sa paligid, hindi
mabilang at ang iba ay napakataas na para bang abot na nito ang langit. Napakaingay din ng
paligid, napakaraming tao ang nag-uusap na tila nagsisigawan na at para bang isdang
pumapalag ang mga ito sa tuwing gumagalaw. Kaya hindi rin maiwasang masagi at masipa
siya ng mga tao kapag sa tingin ng mga ito ay paharang-harang siya sa daan.
Hindi niya rin kasi masisi ang mga tao. Hindi siya isang makinis at gwapong aso—ay
hindi, gwapo siya pero hindi lang nila kayang makita ito. Hindi kasi mukhang espesyal ang kulay
ng kaniyang balahibo—kayumanggi na may konting kaputian. Kayumanggi na kakulay ng mga
Pilipino na pilit nilang winawaksi dahil sa epekto ng ibang kultura. Hindi siya tulad ng ibang
yayamaning aso na may kani-kaniyang amo na mapuputi ang balahibo at may bangs at tila VIP na
laging pinapadala sa doktor. Isa lang siyang simpleng gwapong aso na hindi nila kayang iappreciate.
Ganoon naman ang mga tao eh. Hindi marunong mag-appreciate sa mga bagay-bagay pati
nga ang kalikasan ay hindi marunong pahalagahan. Sa dinami-rami ba naman ng mga gusali sa
paligid at dumadami pa nawawala na ang mga puno at halaman sa paligid kaya nama'y parang
impyerno na sa init ang lugar. Idagdag mo pa ang nababalitang chismis ng ibang hayop dito na
ang iilan ay hinuhuli o pinapatay upang ibenta.
Kaya choosy siya sa amo. Dati kasi may kumupkop sa kaniya—si Mang Karding sa
pangalan pa nga lang nito tumutumpak na ang salitang 'lasing'. Lasenggo kasi ito at adik pa, kaya
imbes alagaan at pakainin siya ay inuuna pa nito ang bisyo at madalas pa siyang nagugulpi. Kaya
aba! Nilayasan niya ito, nakakaurat na ang mga pinangagawa nito!
Natatawa pa nga siya sa mukha nito noong nilayasan niya ito. Mukhang kambing—Ay!
mas pogi pa pala ang kambing sa mukha nito. Napangisi siya, kahit papaano napapawi ang
kaniyang gutom.
"Hoy, Don! Nababaliw ka na ba? Pangisi-ngisi ka riyan marahil gutom ka na, arat na kasi
samahan mo kami magnakaw ng pagkain sa bahay ni Aling Puring. Balita ko may selebrasyon
doon, " bungad sa kaniya ni Thugs; isang kulay itim na pusa na notorious sa pagnanakaw ng ulam
sa mga tao.
Umiling siya. "Kayo na lang. Ayaw kong magnakaw, isa pa baka mabuhusan nanaman
kayo ng mainit na tubig. Tingnan mo iyang balat mo, lapnos pa rin hanggang ngayon." Itinaas niya
ang kaniyang kamay at itinuro ang sugat ni Thugs.
Tumaas ang kilay ni Thugs at lumuhod. "Magbigay pugay po tayo kay San Don! Isang
santong aso! Walang bahid ng kasalanan! Meow meow meow! " hindi niya pinansin si Thugs at
naglakad muli papunta sa restaurant na kaniyang pakay.
Sa kaniyang paglalakad, hindi niya maiwasang mapaubo noong maamoy niya ang makapal
na usok mula sa mga dyip at transportasyon at mga pabrika. Minsan nga hindi na niya alam kung
hangin pa ba ang mayroon o wala na.
Nakarinig siya ng bulong-bulungan mula sa mga tao at parang unti-unting natataranta ang
mga ito habang nakatutok sa isang malaking screen sa may building na may mga tao sa loob.
Lumapit siya at nakiusyoso. "Covid-19, nakapasok na sa Pilipinas, pinapayuhan ng
mga awtoridad na kayo ay manatili sa mga bahay upang maiwasan ang pagkalat ng sakit, " dinig
niyang sambit ng tao na nasa loob ng malaking screen.
Nagsimulang magbigay ng reaksyon ng mga tao sa paligid niya habang ang iba ay
hawak-hawak ang kani-kanilang cellphone at nagsimulang mag-post sa kani-kanilang
social media apps.
"Ano ang nangyayari? May sakit? " sigaw niya at nakatanggap siya ng sipa mula sa
isang taong nagtratrabaho sa isang firm. Siya'y napadaing.
"Napaka-malas ng asong ito! Nag-iingay kita na ngang may masamang balita, Jane.
Tara uwi na tayo, kay Berting mo na lng isuyo ang ating groceries, " wika nito sa kasama
nitong babae na sopistikada rin kung manamit.
Nagsimulang maubos ang kumpulan ng tao na para bang nagmamadali ang mga itong
umuwi. Hindi na lamang ito pinansin ni Don at pumunta sa may pinto ng restaurant na
gusto niyang puntahan ngunit sa kasamaang palad ay sirado na ito.
'Marahil ay natakot din sa balita. ' aniya kaniyang isip.
Ngunit hindi niya mapigilang matakam ng makita ang mga tirang burger at mga
pagkain na natapon na ng mga tao sa takot sa sahig. Madami-dami ang mga ito at hindi na
siya magugutom.
GAWAIN 10.
4. Pag-unawa sa binasa
Sagutin ang mga sumusunod na tanong ;
1. Ilarawan ang katangian ni Don.
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
_
2. Paano naiiba si Don sa kanyang kapwa aso?
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
3. Kung ikaw ay isang aso, ano sa palagay mo ang iyong maging pakinabang sa
kapaligiran at maging sa iyong amo?
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
4. Ano ang kakintalan na dulot ng pabula?
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
5. Paano mo wawakasan ang takbo ng pangyayari sa pabula?
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
6. Ano ang kaugnayan ng pabula sa konsepto ng ekokritisismo?
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________