Muhammad Ali
Kamoliddinov
Kompyuter tarmoqlari fanidan 1-mustaqil ish
Komputer tarmoqlarining
rivojlanish evolutsiyasi
Kompyuter tarmoqlarining rivojlanishi
So'nggi uch asrning har biri dominant texnologiyaning ustunligi bilan
ajralib turadi:
• XVIII asr - sanoat inqilobi va mexanizatsiyalash;
• 19-asr - bug‘ dvigatellari davri;
• XX asr - axborot to'plash, qayta ishlash va tarqatish texnologiyalari.
21-asrda ma'lumotlarni yig'ish, tashish, saqlash va qayta ishlash
o'rtasidagi farqlar tezda yo'q bo'lib ketmoqda..
Kompyuter tarmoqlarining rivojlanishi
• Axborot hisoblash tarmog'i (kompyuter tarmog'i, kompyuter
tarmog'i) – ma'lumotlar va / yoki resurslarni almashishni ta'minlash
uchun telekommunikatsiya vositalari yordamida birlashtirilgan bir
nechta kompyuterlar (hisoblagichlar) to'plami.
• Tarqatilgan tizim – foydalanuvchini yagona yagona tizim interfeysi
bilan ta'minlaydigan, maxsus dasturiy ta'minot orqali o'zaro
bog'langan mustaqil kompyuterlar to'plami.
Kompyuter tarmoqlarining rivojlanishi
• Axborot hisoblash tarmog'i (kompyuter tarmog'i, kompyuter
tarmog'i) – ma'lumotlar va / yoki resurslarni almashishni ta'minlash
uchun telekommunikatsiya vositalari yordamida birlashtirilgan bir
nechta kompyuterlar (hisoblagichlar) to'plami.
• Axborot-hisoblash tarmoqlarining (ICN) asosiy maqsadi ushbu
tarmoqda tarqatiladigan resurslarga qulay va ishonchli kirishni tashkil
etish orqali tarmoq foydalanuvchilariga turli xil axborot va hisoblash
xizmatlarini samarali taqdim etishni ta'minlashdir.
Kompyuter tarmoqlarining rivojlanishi
• Kompyuter tarmog'I – bu bitta texnologiya bilan bog'langan avtonom kompyuterlar to'plami.
Ikki kompyuter, agar ular ma'lumot almashish imkoniyatiga ega bo'lsa, bog'langan deb
nomlanadi.
• Tarqatilgan tizimda ko'plab avtonom kompyuterlarning mavjudligi foydalanuvchiga
ko'rinmaydi - u uchun bu operatsion tizim ustidagi vositachilik tufayli bitta o'zaro bog'liq
tizim.
• Tarqatilgan tizimning misoli – foydalanuvchi uchun hamma narsa hujjat (veb-sahifa) kabi
ko'rinadigan World Wide Web.
• Tarqatilgan tizim bu yuqori darajada ulanish va elementlarning shaffofligini ta'minlaydigan
tarmoqqa asoslangan dasturiy ta'minot tizimi.
• Shunday qilib, kompyuter tarmog'i va tarqatilgan tizim o'rtasidagi farq apparatda emas, balki
dasturiy ta'minotda (ayniqsa, operatsion tizimda) yotadi.
Kompyuter tarmoqlarining kelib chiqishi
• Kompyuter tarmoqlari - zamonaviy sivilizatsiyaning ikkita ilmiy va
texnologik yo'nalishlari kommunikatsiya va kompyuter texnologiyalari
rivojlanishining mantiqiy natijasidir.
Kompyuterlarning rivojlanishi iqtisodiyotning "lokomotivi" ga aylandi
50-yillar. Meinfreymlar davri
Ommaviy ishlov berish tizimlari - mainframe + ish navbati.
Barcha kiritish / chiqarish funktsiyalari markazlashtirilgan.
60-yillar. Ko'p terminalli tizimlar
60-yillar. Ko'p terminalli tizimlar

Ko’p terminalli tizimlar, vaqtni taqsimlash rejimida ishlash - mahalliy tarmoqlarni
(meynframe + terminallar) yaratish uchun birinchi qadam

Hisoblash quvvati to'liq markazlashtirilgan.

Kirish va chiqish funktsiyalari taqsimlanadi.

Grosch qonuni Herb Grosch tomonidan 1965 yilda kompyuterning ishlashi to'g'risida
quyidagi kuzatuvlarga ishora qiladi: «Men Grosh qonunini kamtarlik bilan chaqiradigan
asosiy qoida bor: qo'shimcha tejash bu tezlikni o'sishining asosiy ildizidir, ya'ni hisobkitoblarni 10 baravar arzonlashtirish uchun siz buni 100 barobar tezroq bajarishingiz
kerak.»

Grosch qonuni : kompyuterning ishlashi uning narxining kvadratiga mutanosibdir. Ikkita
kuchsizroq bo'lganidan ko'ra bitta juda kuchli mashinani sotib olish foydaliroq.

Ko'p terminalli tizimlar kompyuter tarmog'i emas; mainframe faqat bitta.

Rivojlanishning navbatdagi turtki - masofaviy terminallarning asosiy tarmoq manbalariga
kirishidir
60-yillarning oxiri, 70-yillarning boshlari.
Birinchi global tarmoqlarning tug'ilishi

Global tarmoqlarning paydo bo'lishi (Wide Area Network) – "terminal-kompyuter" yoki
"kompyuter-kompyuter" tugunlari o'rtasida avtomatik rejimda ma'lumotlarni almashish
qobiliyati.

Magnit lenta g'altaklarini tashish qiyin - ma'lumotlar tashish paytida buziladi. Telefon
tarmog'i orqali ma'lumotlarni asta-sekin, ammo ishonchli tarzda boshqarish osonroq va
arzonroq.

Global kompyuter tarmoqlari global telefon tarmoqlarining avlodlari hisoblanadi.

O'chirish kommutatsiyasi o'rniga paketlarni almashtirish texnologiyasi paydo bo'ladi (X.25
paketli tarmoq).

WAN sifatsiz telefon tarmoqlaridan foydalangan (fayl uzatish va pochta yaxshi ishlagan):

Sifatni nazorat qilish va ma'lumotlarni tiklashning murakkab protseduralari

Kam tezlik

Birinchi tarmoq operatsion tizimlari (bir xil aloqa protokollarini amalga oshiradigan turli
xil operatsion tizimlardagi qo'shimcha modullar) tug'ildi.

Terminal tizimlaridan farqi – nafaqat tarqatilgan foydalanuvchi ishi, balki tarqatilgan
axborotni saqlash ham.
60-yillarning oxiri, 70-yillarning boshlari.
Birinchi global tarmoqlarning tug'ilishi

1969 yil - AQSh Mudofaa vazirligi mudofaa superkompyuterlarining
superkompyuterlari va turli xil operatsion tizimlar ostida
ishlaydigan tadqiqot markazlarini birlashtirgan ARPANET (Advanced
Research Project Agency) ni yaratishni boshladi.

Rivojlanishni boshlash uchun turtki SSSRning kosmik tadqiqotlardagi
muvaffaqiyati edi:


Amerikaning sa'y-harakatlari Apollon dasturini ishlab chiqishga
yo'naltirildi, ta'lim byudjeti to'plandi va birinchi tarmoqni
rivojlantirish o'n yildan ortiq vaqt davomida jadal sur'atlarda
amalga oshirildi.

1957 yilda birinchi tarmoq g'oyasi 1957 yil 4 oktyabrda SSSRda
birinchi sun'iy Yer sun'iy yo'ldoshining uchirilishiga javoban paydo
bo'ldi.
Rivojlanishning maqsadi - Sovuq urush sharoitida uzoq masofada
joylashgan harbiy-sanoat kompleksini barqaror boshqarish.
70-yillarning boshlari. LSIning paydo bo'lishi.
Birinchi mahalliy tarmoqlar(LAN)

LSIlarning paydo bo'lishi (keng ko'lamli integral mikrosxemalar)
taraqqiyotga turtki berdi. Shu jumladan buzilgan "minikomputerlar" paydo
bo'ldi. "Grosh qonuni"

Telefon tarmoqlarida raqamli ovozli uzatish. Yuqori tezlikdagi raqamli
kanallar PBXlarni bog'laydigan ko'rinadi

Mahalliy tarmoq(Local area nework) - bu kichik maydonda (R = 1-2 km)
bir tashkilotning aloqa tizimiga jamlangan kompyuterlarning birikmasi.

LANni yaratish uchun turli xil tarmoq texnologiyalari qo'llaniladi.

Tarmoq texnologiyasi - kompyuter tarmog'ini yaratish uchun etarli bo'lgan
dasturiy ta'minot va qurilmalarning (haydovchilar, tarmoq adapterlari,
kabellar, ulagichlar) va aloqa liniyalari orqali ma'lumotlarni uzatish
mexanizmlarining izchil to'plami.
70-yillarning boshlari. LSIning paydo
bo'lishi. Birinchi mahalliy tarmoqlar(LAN)
80-yillar. Tarmoq texnologiyasini
standartlashtirish

1974 yil - X.25 texnologiyasini standartlashtirish.

80-yillarning boshlari. Shaxsiy kompyuterlarning paydo bo'lishi, Internetni
zamonaviy shaklda yaratish, TCP / IP stekini keng joriy etish.

80-yillarning o'rtalari. Standart LAN texnologiyalarining paydo bo'lishi.
Ethernet - 1980, Token Ring, FDDI - 1985 yil.

80-yillarning
boshlanadi.
oxiri.
Internetdan
tijorat
maqsadlarida
foydalanish
90-yillar. Boom Ethernet. WWW paydo bo'lishi

Mahalliy tarmoqlarning texnologiyalari orasida aniq
etakchi - Ethernet paydo bo'ldi.

100 Mbit / s va 1000 Mbit / s Ethernet standartlarini
yanada rivojlantirildi.

Optik tolali boom.

Tim Berners-Li HTTP, URI / URL va HTML
texnologiyalarining muallifi.

1989 yil - CERN uchun ichki loyiha tuzildi.

1991 - 1993 standartlarni qayta ko'rib chiqish va ularni
nashr etildi.

1994 yil - W3C (World Wide Web Consortium)
konsortsiumi ishining boshlanishi.
Bizning davrimiz. Tarmoqlarning yaqinlashishi
Global va mahalliy tarmoqlarning yaqinlashuvi
Asta-sekin, farqlar yumshata boshlandi:

Optik tolali aloqa liniyalari orqali ma'lumotlarni uzatishning
umumiy usullari (optik tolali boom)

DHW alohida LANlarni ulash uchun ishlatildi

LAN va WAN-da har qanday texnologiya ustida ishlaydigan IP-ning
ustunligi

LAN va WAN texnologiyalari paydo bo'ldi - Ethernet, ATM

Ethernet 10G

WAN protokollarining o'zgarishi - ishonchlilik ustuvorligidan,
kafolatlangan o'rtacha tezlikni ta'minlashga o'tish.

Mahalliy tarmoqlarning paydo bo'lishi - metropoliten tarmoqlari
(MAN)

Ma'lumot uzatish tezligi to'siq bo'lishni to'xtatadi
Bizning davrimiz. Tarmoqlarning yaqinlashishi
Global va mahalliy tarmoqlarning yaqinlashuvi
Ham kompyuter, ham axborot tarmog'i
xizmatlarini ko'rsatishga qodir bo'lgan universal
multiservis tarmog'ini yaratish tendentsiyasi o'sib
bormoqda.
Birinchi kompyuter tarmoqlari paydo
bo'lishining asosiy bosqichlari
Bosqichlar
Davr
Birinchi global kompyuter aloqalari, paketli tarmoqlar bilan
birinchi tajribalar
60-yillar oxiri
Telefon tarmoqlari orqali raqamli ovozli uzatish boshlandi
60-yillar oxiri
Keng miqyosli integral mikrosxemalar, birinchi minikompyuterlar, birinchi nostandart lokal tarmoqlarning paydo
bo'ldi
70-yillar boshi
IBM SNA tarmoq arxitekturasini yaratdi
1974
X.25 texnologiyasini standartlashtirildi
1974
Shaxsiy kompyuterlarning paydo bo'lishi, Internetni zamonaviy
shaklda yaratish, TCP / IP stekining barcha tugunlariga o'rnatildi
Standart LAN texnologiyalari paydo bo'ldi (Ethernet - 1980,
Token Ring, FDDI - 1985)
Internetdan tijorat maqsadlarida foydalanish boshlandi
WWW ixtiro qilindi
80-yillar boshi
80-yillar o’rtalari
80-yillar oxiri
1991