6-labarotoriya ishi. Sintsilyatsion schetchik bilan
gamma radiatsiyani aniqlash.
Tajribaning maqsadi: Aralash preparatlar (Cs-137, Am-241, Sr-90) bilan
gamma spektri o’lchanadi va energiya kalibrlash ma’lum bo’lgan chiziqlar bo’yicha
bajariladi.
Savol: Nima uchun nuklon gamma kvant yutmaydi va chiqarmaydi ?
Savol: Gamma nurlarning paydo bo’lishidagi nuklonlarning yadro elektromagnit
maydoni bilan ta’sirlashish jarayoni qanday ?
Savol: Nima uchun fotonlar uchun multipol tushuncahsidan foydalaniladi?
Savol: Nimaga ma’lum elektr va magnit dipol ma’lum shartlarga asosan toq
juftlikka ega deyilmoqda ? U shartlar qanaqa ?
Gamma nur alfa, beta yemirilishlardan so’ng yadro reaksiyalarida vujudga keladi,
yemirilishdan keyin energiyasi 10 keV-5Mev gacha, reaksiyalardan keyin ~ 20 MeV
gacha yetishi mumkin.
Gamma (Foton) kvantning holatini belgilashda multipol tushunchasidan
foydalaniladi. Bu holat, Elektromagnit maydonning multipoli Lh va juftligi 𝜋
holatdir.
Elektromagnit nurlanishlar nazariyasidan elektr 𝐸 multipol nurlanishlari
nurlanish to’lqin uzunligiga bog’liq bo’lib, nurlanish ehtimoliyati:
𝑅 2𝑙
𝑃𝑙 ≈ ( )
ℷ
Magnit nurlanishlar uchun:
𝑅 2(𝑙+1)
𝑃𝑙 ≈ ( )
ℷ
Nuklonlarning yadro bilan o’zaro ta’siri natijasida zaryadning qayta
taqsimlanishidan E tipidagi, spin va orbital momentlarning qayta taqsimlanishidan
M tpidagi nurlanishlar vujudga keladi. Yadrodan chiquvchi gamma kvantlarning
energiyasi keV dan bir necha MeV largacha bo’ladi.