Model va modellashtirish.
Reja:
1. Ma`lumotlarni modellashtirish turlari
2. Ma`lumotlar modellari
1. Ma`lumotlarni modellashtirish turlari
Relyatsion (lotin tilidagi relatio-munosabat so`zidan olingan)
modelda ma`lumotlarni saqlash uni tashkil etuvchi qismlari orasidagi
munosabatlarga asoslangan. Eng sodda holda u ikki o`lchovli massiv
yoki jadvaldan iborat bo`ladi. Murakkab axborot modellari ana shunday
jadvallarning o`zaro bog`langan to`plamidan iborat.
MOning iyerarxik modeli pastki pog`onadagi yuqori pog`onadagiga
bo`ysinish tartibida joylashgan elementlar to`plamidan iborat bo`ladi va
ag`darilgan daraxt(graf)ni tashkil etadi.
Ushbu model sath, tugun,
bog`lanish kabi parametrlar bilan tavsiflanadi. Uning ishlash tamoyili
shundayki, quyi sathdagi bir necha tugunlar bog`lanish yordamida
yuqoriroq sathdagi bitta tugun bilan bog`langan bo`ladi. Tugun - bu
iyerarxiyaning berilgan sathida joylashgan elementning axborot
modelidir.
MOning semantik tarmoq modeli iyerarxik modelga o`xshashdir. U
xam tugun, sath, bog`lanish kabi asosiy parametrlarga ega.
Lekin
semantiq tarmoq modelida turli sathdagi elementlar orqali «erkin», ya`ni
«har biri xamma bilan» ma`noli bog`lanish qabul qilingan.
Ko`pchilik MOlar jadval tuzilmasiga ega. Unda ma`lumotlar adresi
satr va ustunlar kesishmasi bilan aniqlanadi. MOda ustunlar-maydonlar,
satrlar esa yozuvlar deb ataladi.
Maydonlar MOning tuzilmasini,
yozuvlar esa, unda joylashgan ma`lumotlarni tashkil etadi.
Maydonlar-MO tuzilmasining asosiy elementlaridir. Ular ma`lum
xususiyatlarga ega bo`ladilar.
Har qanday maydonning asosiy
xususiyati uning o`zunligidir. Maydon o`zunligi undagi belgilar soni
bilan ifodalanadi.
Maydonning yana bir xususiyati, uning nomidir. Maydonda uning
nomidan tashqari yana imzo xususiyati ham mavjud. Imzo-ustunning
sarlavhasida aks ettiriladigan axborotdir.
aralashtirib yubormaslik lozim.
Uni maydon nomi bilan
Agar imzo berilmagan bo`lsa
sarlavhada maydon nomi yozib quyiladi. turli tipdagi maydonlar turli
maqsadlarda ishlatiladi va turli xossalarga ega bo`ladi.
2. Ma`lumotlar modellari
MBBT istalgan foydalanuvchiga ma`lumotlarga kirishga ruxsat
etadi. Bu foydalanuvchilar amaliy jihatdan hech qanday quyidagi
tasavvURLarga ega emas:
ma`lumotlarning xotirada fizik joylashishi va ular ko`rinishi;
so`raladigan ma`lumotlarni izlash mexanizmi;
bir
xil
ma`lumotlarga
bir
vaqtning
o`zida
ko`pchilik
foydalanuvchilar tamonidan bo`ladigan so`rovlar muammolari (amaliy
dasturlar bilan);
mumkin bo`lmagan va (yoki) ruxsat etilmagan o`zgarishlarni
kiritishdan ma`lumotlarni himoyalashni tahminlash usullari;
ma`lumotlar bazasini va boshqa ko`pgina MBBT funksiyalarini
aktual holatini tahminlash.
MBBTning bu asosiy funksiyalarining bajarilishida har xil turdagi
ma`lumotlar tavsiflanadi.
Albatta, mahlumootlar bazasini loyihalashni predmet sohasini tahlil
qilishdan boshlash va alohida foydalanuvchilar talablarini aniqlash
(ma`lumotlar bazasini tuzish uchun, korxona xodimlari) kerak.
MB ning foydalanuvchilardan so`rab olingan xususiy «ko`rinish»lar
va ma`lumotlar to`g`risidagi o`z «kurinish»lari, keyingi «kurinish»larda
kerak
bulib
qolishi
mumkin,
birlashtirib
foydalanuvchi
avval
yaratilayotgan MB umumiy noformal tavsivini yaratadi. Insonlarga
tushinarli bo`lgan tahbiiy til, matematik formulalar, jadvallar, grafiklar
va boshqalar yordamida bajarilgan bu tavsiv ma`lumotlarning infologik
modeli deb ataladi.
Insonlar
uchun
yo`naltirilgan
bunday
model
to`laligicha
ma`lumotlarni saqlash muhitining fizik parametrlariga bog`liq emas. Bu
muhit, oxir oqibatda, EHM xotriasi bo`lmasdan, balki inson xotirasi
bo`lishi mumkin. Shuning uchun, infologik model birorta predmet
sohasini akslantirishi uchun, real olamdagi o`zgarishlar qandaydir
tahrifni o`zgartirishni talab qilmagancha, o`zgarmasligi kerak.
Rasmda
ko`rsatilgan
boshqa
modellar
kompyuter
uchun
yo`naltirilgan xisoblanadi. Ular yordamida MBBT dasturlar va
foydalanuvchilarga saqlanayotgan ma`lumotlardan foydalanish uchun
imkoniyat yaratadi. Bu imkoniyat ma`lumotlarni fizik joylashishini
hisobga olmasdan, balki dasturlar va foydalanuvchilar nomlari bo`yicha
amalga oshirriladi. MBBT kerakli ma`lumotlarni tashqi eslab qolish
qurilmasidan ma`lumotlarning fizik modeli bo`yicha izlaydi.
Demak, kerakli ma`lumotlardan foydalanishga ruxsat konkret
MBBT yordamida bajariladi. Shuning uchun, ma`lumotlar modeli ushbu
MBBT ma`lumotlarni tavsivlash tilida tavsivlvnishi kerak bo`ladi.
Ma`lumotlarning infologik model bo`yicha yaratiladigan bunday
tavsiviga ma`lumotlarning data mantiqiy modeli deyiladi.
Uch darajadagi arxitektura (infomantiqiy, datamantiqiy va fizik
daraja)
ishlatiladigan
bog`lamaslikni
dasturdan
tahminlaydi.
ma`lumotlarning
Kerak
bo`lganda
saqlanishini
saqlanayotgan
ma`lumotlarni boshqa ma`lumot tashuvchilarga yozib qo`yish va (yoki)
ma`lumotlarni fizik modelini o`zgartish bilan uning fizik struturasini
qayta
tashkil
foydalanuvchilarni
etish
(yangi
mumkin.
ilovalar)
Tizimda
qo`shish
datamantiqiy model kerak bo`lsa uni qo`shish mumkin.
istalgan
yangi
mumkin.
Agar
Adabiyotlar:
1. Karimov A “Microsoft Access bilan dastlabki tanishuv”TDYUI
2005
2. Anatoliy Xomokenno “Microsoft Access 2002” Ekspress kurs
Peterburg 2005.
3. “Uchebnik po Access” Sostavitel. Djalilov M.L. TATU FF-2006
4. A. Xomokenno i dr. “Baza dannix” Uchebnik Sank-Peterburg
2004
5. www.ziyonet.uz