Praymer Hinggil sa APEC ELM 2015 CL People UNITE!
2
Praymer Hinggil sa APEC ELM 2015 CL People UNITE!
1. Ano ang kasalukuyang pandaigdigang sitwasyon na nagtutulak sa APEC
Economic Leaders’ Meeting (APEC ELM) sa darating na Nobyembre 2015?
Walang-kapantay ang kasalukuyang pandaigdigang krisis na nagdudulot ng
napakatinding kahirapang pinapansan ng mamamayan ng buong daigdig. Sa
gitna ng kahirapang ito, ang yaman ng 85 pinakamayayamang indibidwal sa
buong mundo ay tinatayang 1.6 trilyong dolyar, na matutumbasan lamang sa
pamamagitan ng pagsasama-sama ng lahat ng kita ng 3.5 bilyong naghihirap
na mamamayan ng daigdig.
Subalit hindi ang kahirapang pasan ng malawak na mamamayan ng daigdig
ang nagtutulak sa mga pinakamakapangyarihang bansa sa pagdaraos ng
APEC ELM 2015. Ang totoo, ang pagpalo ng walang kaparis na krisis ng labis
na produksyon at akumulasyon sa kasaysayan ng mundo ang siyang nagtulak
sa United States (US) na pangunahan ang APEC ELM 2015.
Sa
pangmatagalang balangkas, ito rin ang magtitiyak sa patuloy na
pagkakamal ng limpak-limpak na tubo para sa uhaw ng mga dambuhalang
monopolyo kapitalista sa mga makapangyarihang bansa.
Buhat pa noong huling bahagi ng ika-19 na siglo, inabot na ng sistemang
kapitalismo ang monopolyong yugto nito. Sa panahong ito unang natunghayan
ang panganib na bitbit ng monopolyo kapitalismo – ito ay ang krisis ng labis
na produksyon na nagbunsod ng Una at Ikalawang Digmaang Pandaigdig.
Itinulak ng krisis na ito ang mga bansang kapitalista na maglunsad ng
digmaan sa layuning isalba ang sarili sa napakatinding krisis ng sobrang
produksyon. Inilunsad ng mga bayang ito ang marahas na pakikidigma at
panananakop sa mga atrasadong bayan upang gawing huthutan ng likas na
yaman, murang lakas paggawa at murang hilaw na materyales, gawing
pamilihan para sa kanilang labis-labis na yaring produkto, at gawing istasyon
mismo ng pamumuhunan, pakikipagkalakalan at pakikidigma. Ito ang panahon
ng pagwawakas ng malayang kumpetisyon at ng paghahari ng monopolyo
kapitalismo na tinatawag na Imperyalismo.
Sa kasalukuyan, monopolyo kapitalismo pa rin ang naghaharing sistema sa
buong daigdig kung kaya’t mapapansing paulit-ulit ang pandaigdigang krisis
ng labis na produksyon. Paulit-ulit ring ipinapasa sa mamamayan ang bigat ng
krisis na nagbubunga ng malawakang kawalan ng hanapbuhay, pagliit ng
sahod, pagtataas ng presyo ng mga pangunahing bilihin at iba pang
pangangailangan, malawakang kawalan ng tirahan, at labis-labis na
pagkabusabos at kahirapan. Higit sa lahat, paulit-ulit rin ang banta ng
susunod na digmaang pandaigdig.
3
Praymer Hinggil sa APEC ELM 2015 CL People UNITE!
Sa kasalukuyan, ang bansang US pa rin ang nananatiling
pinakamakapangyarihang bayang imperyalista sa buong mundo simula pa
nang matapos ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig. At sa mga nakalipas na
dekada, desperadong nangunyapit ito sa poder habang patuloy na
bumubulusok sa sariling krisis pang-ekonomiya at pampulitika. Hindi na ito
nakabangon sa krisis buhat nang pumalo ang matinding stagflation, labis-labis
na paggasta sa giyera, at pagkatalo sa digmaan sa Indotsina noong1970’s.
Buhat din noon ay walang humpay itong naglunsad ng digmaan, nang-upat ng
giyera sa mga bansang pinag-interesan nitong kontrolin, at nagwasiwas sa
mga bansang kaalyado, kolonya at malakolonya nito ng mga patakaran ng
neoliberal na globalisasyon sa layuning mapanatili ang paghahari nito sa
buong daigdig.
Samantala, ang pagkakahiwalay ng Union of Soviet Socialist Republics (USSR)
at ang pagtalikod ng Tsina sa sosyalismo ay nagbigay-daan sa kapitalistang
panunumbalik sa mga bansang ito at sa kasalukuyan, ang mga ito ay naging
ganap nang mga imperyalistang bayan. Bunga nito mas tumindi pa ang
kumpetisyon sa pagitan ng mga imperyalistang bayan. Bumuo ng bloke ang
China kasama ang Brazil, Russia, India, at South Africa o BRICS bilang mayor
na katunggali at kaagaw ng US sa paghahari sa buong daigdig. Katunayan,
nagawa nang tapatan ng Tsina at ng bloke nito ang mga mga institusyong
pampinansya at kaayusang pampulitika na itinatag ng US. Itinatag na nila
ang BRICS Development Bank at Asian Infrastructure Investment Bank (AIIB),
gayundin ang Shanghai Cooperation Organization (SCO) na pawang mga
kasalukuyang katapat ng International Monetary Fund-World Bank (IMF-WB) at
US-North Atlantic Treaty Organization (US-NATO).
Dahil sa kumpetisyon na ibinunga ng pagsilang ng Tsina at ng BRICS, ubostalinong nagdidisenyo ngayon ang US ng mga taktika para sa
“neokonserbatibong” linya ng “solong” paghahari at pagkokonsolida sa
neoliberal na globalisasyon. Ipinagpapatuloy nito ang paglulunsad ng mga
digmaan at pang-uupat ng giyera sa Gitnang Silangan, Silangang Europa at
Aprika. Pinagsusumikapan nito na mapalawak at mapatatag ang US-NATO,
patuloy na ginagagamit ang mga kasunduang Bretton Woods Agreement at
Washington Consensus para sa pananaig ng dolyar sa pamumuhunan at
kalakalan habang tuluy-tuloy na itinutulak ang mga patakarang neoliberal sa
buong daigdig, at ginagamit ang modernong teknolohiya para sa
pandaigdigang makaimperyalistang propaganda at surbeylans “laban” sa
“terorismo” at mga digmaan.
4
Praymer Hinggil sa APEC ELM 2015 CL People UNITE!
Ang pagtutulak ng APEC ELM 2015 ay bahagi ng walang-lubay na
pagsusumikap ng US na mapanatili ang “solong” paghahari nito sa daigdig sa
larangan ng pulitika at ekonomiya. Ngunit isa lamang ang pagtutulak ng APEC
ELM 2015 sa mga hakbangin ng US upang makapaglunsad ng arena ng
tunggalian at mesa para sa pakikipag-alyansa sa Tsina at sa bloke nito. Ang
mga bansang kaalyado ng US at mga gubyerno ng mga malakolonya nito
ang pangunahin nitong katuwang upang tapatan ang Tsina at bloke nito at
mapaigting ang neokolonyalismo at neoliberal na globalisasyon sa sarswelang
APEC ELM 2015.
2. Ano ang laman ng neoliberal na globalisasyong bitbit ng APEC? Totoo bang
sosolusyunan nito ang kasalukuyang pandaigdigang krisis?
Ang US ang pasimuno sa pagtutulak ng neoliberal na globalisasyon at ang
APEC ay sadyang ibinuo upang sistematikong maisakatuparan ito.
Ang neoliberal na globalisasyon ay ang bungkos ng mga pandaigdigang
patakarang pang-ekonomiya at pampulitika na naglalalaman ng mga
sumusunod:
 Patakaran ng Pagpapababa sa Sahod
 Patakaran ng Liberalisasyon
 Patakaran ng Pribatisasyon
 Patakaran ng Deregulasyon
 Patakaran ng Denasyunalisasyon
Ang ultimong layunin ng mga patakarang ito ay ang pataasin ang tubo ng
mga dambuhalang negosyo ng mga pinakamakapangyarihang bansa upang
“makasalba” sa krisis ng labis na produksyon. Laman nito ang mga sumusunod:
 Pagtatanggal sa lahat ng restriksyon at pagsasagawa ng mga
pagbabagong istruktural upang ibukas ang ekonomiya ng mga bansang
atrasado para sa mas maluwag at higit na dayuhang pamumuhunan at
kolonyal na kalakalan
 Higit pang pagpapababa sa sahod at pagpapatupad ng
pleksibilisasyon sa paggawa.
 Pagbibigay sa dayuhan ng unlimited access sa likas na yaman sa mga
atrasadong bansa
 Pagtitiyak sa karapatan sa pag-aari ng dayuhan sa mga atrasadong
bansa
 Pagtutulungan sa usaping pampulitika at militar
5
Praymer Hinggil sa APEC ELM 2015 CL People UNITE!
 Pagtatagusan ng mga programa sa kultura at edukasyon para sa
produksyon ng mura at maamong lakas paggawa
 Patakaran ng pagtitipid ng mga gubyerno at pagbabawas ng gastos
para sa mga serbisyong panlipunan
Sinimulang iwasiwas ng US ang mga patakaran sa neoliberal na globalisasyon
sa buong daigdig noong 1980’s bunsod ng napakatinding krisis sa pinansya
na pumutok noong 1970’s. Naisakatuparan ito sa pamamagitan ng pagbubuo
at pagtataguyod ng mga alyansa, pormasyon, at organisasyon ng mga bansa
na siyang naging daluyan at tagusan ng mga patakaran sa anyo ng mga
kasunduan, batas, at pinagkaisahang programa. Pinangunahan mismo ng US
ang pagbubuo ng Asia-Pacific Economic Cooperation (APEC) noong 1989 kung
saan kasapi ang 21 bansa na pinananahanan ng 3 bilyong mamamayan at
sumasaklaw sa 60% ng kabuuang ekonomiya ng daigdig.
Sa unang isinagawang APEC ELM noong 1993, idinisenyo kaagad ang
koordinasyon ng mga kasaping bansa upang pasimulan ang World Trade
Organization – Uruguay Round at ang sistematikong paggapi sa mga kilusang
mapagpalaya sa mga atrasadong bayan, maging sa mga bansang naggigiit
ng kasarinlan. Noong 1994, sa ikalawang ELM, tinarget ng APEC sa
tinaguriang “Bogor Goals” ang ganap na liberalisasyon sa kalakalan at
pamumuhunan sa taong 2010 para sa mga mauunlad na bayan at taong
2020 naman para sa mga atrasadong bayan.
Sa loob lamang ng mahigit tatlong dekada, napakatinding kahirapan na ang
ibinunga nito sa mga mamamayan ng buong daigdig. Sa kasalukuyan,
tinatayang 2.7 bilyong mamamayan ang naghihirap sa buong daigdig na
kumikita ng halagang hindi lalampas sa 2.5 dolyar bilang panustos sa
pangangailangan ng buong pamilya sa loob ng isang araw. Aabot sa 202
milyon naman ang walang hanapbuhay, 840 milyon ang bagamat
nagtatrabaho ay sadlak pa rin sa kahirapan, at 1.5 bilyon ang maaaring
mawalan ng hanapbuhay anumang oras. Dahil dito, hindi nakapagtatakang
umaabot sa 804 milyon ang nakararanas ng gutom sa buong mundo.
Malinaw na hindi sinolusyunan ng neoliberal na globalisasyon ang
pandaigdigang krisis, lalo lamang nitong pinabulusok ang pandaigdigang
ekonomiya. Ang neoliberal na globalisasyon ay ang pagpapasa sa
nakararaming mamamayan ng bigat ng krisis ng labis na produksyon sa
pamamagitan ng lalo pang pagpiga ng labis-labis na tubo mula sa mga
mamamayan at pandarambong sa likas na yaman sa pandaigdigang saklaw.
6
Praymer Hinggil sa APEC ELM 2015 CL People UNITE!
Sa darating na APEC ELM 2015, pag-uusapan ng mga lider ng mga kasaping
bansa kung papaano paiigtingin at ikokonsolida ang mga patakaran ng
neoliberal na globalisasyon. Nangangahulugan ito ng pagpapatupad ng mga
karagdagag patakarang pang-ekonomiya na lalong magpapahirap sa
mamamayan, sasaid sa likas na yaman, at wawasak sa kalikasan ng daigdig.
3. Ano ang mga partikular na laman ng mga agenda ng APEC ELM 2015?
Ang APEC ELM 2015 ay may temang “Building Inclusive Economies, Building a
Better World” na katono rin ng tema ng 2008 na “Reform Agenda for Inclusive
Growth”. Sa balangkas ng neoliberal na globalisasyon, itutulak ng APEC ang
“Regional Economic Integration” (REI) na nangangahulugan ng mahigpit na
pagkakaisa at pagtatagusan ng mga programa at patakaran sa ekonomiya
at pulitika ng mga kasaping bansa. Sa integrasyong ito, bitbit ng APEC ang
mga sumusunod na islogan:
 Democratizing Fruits of Economic Growth
 Fostering Economic Participation of Small and Medium Enterprises (SMEs) in
the Regional and Global Markets
 Investing on Human Capital
 Building Sustainable and Resilient Communities
Para sa pagsasakatuparan ng mga nabanggit, itutulak ng APEC ang mga
sumusunod:
 Free Trade Area of the Asia Pacific (FTAAP) (Comprehensive and Binding
Agreement on the “Next” Generation Trade and Investment Issues for the
Support of World Trade Organization and the Advancement of REI)
 Strategic Blueprint for Promoting Global Value Chains (Core of Economic
Integration)
 Accord on Innovative Development, Economic Reform and Growth (Set of
Structural Reforms and Innovations)
 Connectivity Blueprint for 2015-2025 (Ensuring Seamless Flow of People,
Information and Trade)
Ang pagtutulak ng FTAAP ang tiyak na magiging atay ng mga usapin sa APEC
ELM 2015 na isinakonsepto na noon pang 2006. Tatlo ang maaaring
patunguhan nito sang-ayon sa plano ng US. Una, maaaring itulak nito ang
Trans Pacific Partnership (TPP) na magpapatibay ng pagkakaisa ng lahat ng
alyado at malakolonya ng US at maghihiwalay at magbubukod sa Tsina sa
mga kasunduan at usapin. Ikalawa, maaaring itulak nito ang Regional
Comprehensive Economic Partnership (RCEP) na magbubuo ng pakikipagkaisa
7
Praymer Hinggil sa APEC ELM 2015 CL People UNITE!
ng US sa Tsina sa pang-ekonomiya at pampulitukang larangan. At ikatlo,
maaaring itulak ang pinagsanib na TPP at RCEP na tatawaging “hybrid
FTAAP”. Malinaw na ang pangunahing adyenda ng APEC ELM 2015 ay ang
paglulunsad ng arena at mesa para maplantsa ang mga gitgitan ng mga
imperyalistang kapangyarihan sa daigdig sa pangunguna ng US at Tsina at
magsalubong ang mga usapin habang tinitiyak ng parehong panig ang kanikanilang interes at bloke.
Isa pa sa mga pangunahing adyenda ng APEC ELM 2015 ay ang pagtutulak
daw sa mga Small and Medium Enterprises (SMEs) na “lumahok” sa panrehiyon
at pandaigdigang kalakalan sa ilalim ng islogang “fostering SMEs’
participation in regional and global markets”. Subalit sa aktwal, ibubuslo
lamang ang mga maliliit na negosyante at produser sa makaimperyalistang
integrasyon sa ilalim ng REI at iba’t ibang iskema ng free trade agreements.
Ang mga naging relatibong matagumpay na maliit na negosyo ay gagawing
mga “export-oriented and import-dependent sweatshops” o ahente at
subcontractor na lamang sa ilalim ng kontrol ng mga monopolyo kapitalista.
Nangangahulugan ito ng paglumpo at tuluyang pagkitil sa mga pambansang
burgesya at maliliit na produser at pag-iwas sa mga kundisyong maaaring
makapagluwal ng pambansang industriya sa mga atrasadong bansa sa
layuning panatilihin ang kontrol at paghahari ng mga monopolyo kapitalista.
Samantala, ang islogang “building sustainable and resilient communities” ay
naglalaman ng mga polisiyang magtitiyak ng kontrol ng mga transnational
companies sa mga kadena ng produksyon at suplay sa buong daigdig,
pagsasanegosyo ng imprastraktura, at iba pang mga panrehiyong iskema ng
“kooperasyon”. Sa ilalim din ng islogang ito, mabibigyang-daan at
maisasaligal ang pagkontrol ng mga monopolyo kapitalista sa mga karagatan
ng Asya-Pasipiko sa tabing ng “Green Economy” at “Blue Economy” bilang
“pagtugon” daw sa mga problema ng kakulangan sa pagkain at climate
change.
Ang islogang “investing on human capital” ay ang pagtutulak sa pagsasanib sa
sistemang pang-edukasyon at pang-kasanayan ng mga kasaping bansa na
kinatatampukan ng ispesyalisasyon sa science and technology, gayundin ng
papel ng information and communications technology sa pulitika, ekonomiya at
kultura pabor sa mga imperyalista. Direkta rin itong nagsisilbi sa
pandaigdigang labor export policy. Siyempre, kalakip din ang pagpapaigting
sa komersyalisasyon at pagpapatampok sa katangian ng sistemang pangedukasyon bilang isang negosyo. Ang katumbas nito ay ang pagpapatibay ng
mga institusyon sa edukasyon at kultura na ginagamit bilang sistematikong
8
Praymer Hinggil sa APEC ELM 2015 CL People UNITE!
makinarya para sa paghuhubog ng mga indibidwalistang mamamayan na
hindi nakikialam sa lipunan, pagsasanay ng maamo at mahusay na lakas
paggawa, at pagluluwal ng mapagtangkilik at mapagsambang konsyumer.
Kaya kung susumahin, ang mga adyenda ng APEC ELM 2015 ay ang
pagplantsa sa gitgitan ng US at Tsina, pagkitil sa mga maliit na negosyo,
patuloy na pagtitiyak ng “karapatang” mangamkam ng mga yamang pinipiga
mula sa mamamayan at likas na yaman, at ang pagtutok sa edukasyon at
kultura upang magluwal ng maamo at murang lakas paggawa. Dinadamitan
lamang ito ng samu’t saring magagandang taguri subalit sa esensya, ito ay
ang pagpupulong ng mga lider ng mga bansang kasapi ng APEC upang
idisenyo ang konsolidasyon ng neoliberal na globalisasyon na lalong
magpapahirap sa mamamayan, matiyak ang kanilang monopolyong interes,
patuloy na bansutin ang ekonomiya ng mga atrasadong bansa upang
barahan ang pambansang industriyalisasyon, at sairin ang likas na yaman na
wawasak sa kalikasan ng buong daigdig.
Ang APEC ELM 2015 kasama ang mga nauna na at mga susunod pa ang
simbolo ng paghahari ng imperyalismo sa kasalukuyan sa ilalim ng bandera
ng neoliberal na globalisasyon.
4. Bakit kasapi ang ating bansa sa APEC at ano ang saysay ng pagdalo ng
Rehimeng US-Aquino sa APEC ELM 2015?
Buhat pa nang itatag ang APEC noong 1989, sumusunod na sa mga
patakarang bitbit nito ang gubyerno ng Pilipinas sa pangunguna ni Corazon
Aquino. Ipinagpatuloy ito ng lahat ng sumunod na pangulo hanggang sa
panahon ni Noynoy Aquino sa kasalukuyan. Ang paglahok ng gubyerno ng
Pilipinas sa APEC ay maiuugat sa kasaysayan ng bansa.
Inagaw ng US ang tagumpay ng sambayanang Pilipino sa Rebolusyong 1896
laban sa Kolonyalismong Espanyol. Nagawa ito sa pamamagitan ng Treaty of
Paris kung saan ibinenta ng Espanya sa US ang ating bansa sa halagang 20
milyong dolyar, kaakibat ng walang-kasing lupit na Filipino-American War.
Pumostura noon ang US na “aayuda” sa “unti-unting pagsasarili” ng Pilipinas.
Subalit sa aktwal, inilatag lamang ng US ang lahat ng kundisyon upang
maging ganap na kolonya nito ang Pilipinas.
Binansot ang ekonomiya sa pamamagitan ng pagpapanatili sa atrasado at
hiwa-hiwalay na pagsasaka, pagbara sa pag-unlad ng pambansang
industriya, at pagtali sa bansa sa ekonomiyang nakadepende sa pag-iimport
ng mga yaring produkto at pag-eeksport ng murang hilaw na materyales.
Kasabay ng mga ito, itinayo ng US ang mga negosyo nito sa Pilipinas at
9
Praymer Hinggil sa APEC ELM 2015 CL People UNITE!
nagpasasa sa mga likas na yaman at murang lakas paggawa ng bansa.
Naging malapyudal ang ekonomiya ng bansa dahil rito. Pinakinabangan rin
ito ng mga lokal na panginoong maylupa at nailuwal din mula rito ang uring
“malaking burgesya kumprador” na naging mga pangunahing katuwang ng
US sa pagpapanatili ng kaayusang iwinasiwas ng US sa Pilipinas. Bago pa
man ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig, naplantsa na ng US ang mga
batas, patakaran at kasunduan na magpapanatili sa ganitong kaayusan ng
bansa. Naihanda na rin ang mga makinarya at mga sinanay na lider-pulitiko
upang maging ganap na papet nito ang noo’y itatayo pa lamang na
pamahalaan ng Pilipinas.
Pagkatapos ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig, iginawad sa Pilipinas ang
“kasarinlan” noong Hulyo 4, 1946 na naging hudyat ng makabagong porma
ng pagsakop at pagkontrol ng US sa Pilipinas – ang neokolonyalismo na
nagbigay-silang sa burakta-kapitalismong gubyerno sa bansa. Sa yugtong
ito, naging isang ganap na malapyudal at malakolonyal ang Pilipinas. Sa
pagpapatuloy ng kolonyal na relasyon sa bagong mukha ng neokolonyalismo,
ibinaon ng US ang Pilipinas sa utang na naging isa rin sa mga mayor na
pamamaraan ng pagpiga ng US ng yaman mula sa sambayanang Pilipino,
kasabay ng pagpapanatili ng malapyudal at malakolonyal na katangian nito.
Buhat din noon, naging matapat at masugid nang tagasunod ng US ang
gubyerno ng Pilipinas sinuman ang maging pangulo nito. Katunayan, sa
panahon pa lamang ng mga halalan sa pagkapangulo, nagkakandarapa na
ang mga burukrata-kapitalistang panginoong maylupa at kumprador
burgesya sa panliligaw sa US upang tayaan sila nito at nagsisipagpaligsahan
sa pagdebuho ng mga patakarang pang-ekonomiya at bungkos ng mga
batas na pabor sa interes ng huli. Ang palagiang biktima ay ang malawak na
sambayanang Pilipino na ibinubugaw ng gubyerno sa ganap na pagkaalipin
sa loob at labas ng bansa at sumasalo sa mga epekto ng pagkasaid ng likas
na yaman at pagkawasak ng kalikasan.
Ito ang mga dahilan kung bakit sa mga nagdaang dekada, ang ating
gubyerno ay mistulang papet na sumusunod sa lahat ng dikta ng US sa lahat
ng larangan – ekonomiya, pulitika, kultura, usaping militar at ugnayang
panlabas. Hindi makakalimutan ang maagap na pagtugon at kahandaan ng
mga naging papet na rehimen na isugal ang seguridad ng buong bansa at
ipahamak ang mga sundalo at pulis na Pilipino sa mga makaimperyalistang
giyerang inilunsad ng US gaya ng Vietnam War (1960’s), pananalakay sa
Afghanistan (2001) at Iraq War (2003), pati na sa mga giyerang
pinakialaman ng US gaya ng Korean War (1950’s) at mga kaguluhan sa
10
Praymer Hinggil sa APEC ELM 2015 CL People UNITE!
Gitnang Silangan at Kampuchea (1990). At sa panahon ni Noynoy Aquino,
ang hindi pagbasura sa Visiting Forces Agreement (VFA), panunumbalik ng mga
base militar ng US sa bansa, at ang pagkamartir ng SAF 44 (2010 –
kasalukuyan). Ang paglahok ng gubyerno ng Pilipinas sa APEC ay isa lamang
sa mga kongkretong patunay ng katapatan sa US ng pamahalaan ng Pilipinas
na hawak ng mga panginoong maylupa, malaking burgesya kumprador at
burakrata kapitalista.
5. Paano pinahirapan ng mga patakarang neoliberal ang sambayanang Pilipino?
Nagresulta ang pagpapatupad ng mga patakarang neoliberal sa bansa ng
pagbagsak ng lokal na ekonomiya. Ang pagtaas ng Gross Domestic Product
(GDP) tungong 7.1% noong 2013 ay hindi masasabing palatandaan ng pagangat ng ekonomiya sapagkat ang tunay na salalayan nito ay ang paglaki ng
tubo ng mga dayuhang monopolyo kapitalista at ang malaking remittances ng
mga Overseas Filipino Workers (OFWs). Una, ang paglaki ng tubo ng mga
dayuhang monopolyo kapitalista ay nangangahulugan ng pagpapaliit ng
sahod ng mga manggagawa. Ikalawa, mas malaki ang pakinabang ng mga
dayuhang bansa sa ating mga OFWs kaysa sa pakinabang nila sa kanilang
mga trabaho sa mga bansang banyaga.
Lumiit ang bahagi ng manupaktura sa kabuuang GDP mula 24.8% tungong
23%, habang bumaba ang empleyo mula 10.3% tungong 8.4% noong 1994
hanggang 2010. Kung mayroon mang mga natitira pang manupaktura sa
bansa sa kasalukuyan, karaniwang mga elektroniks na pang-eksport na puro
mga imported na piyesa ang gamit. Sa mga pinakaimportanteng serbisyo,
ang modernong kagamitan at teknolohiya ay imported din, maging ang
kalakhan ng manufactured goods sa merkado. Ito ang nagpapakitang
nakasalalay sa import ang pagtakbo ng ating ekonomiya.
Sa agrikultura, bumaba mula 15% tungong 10% ang bahagi nito sa kabuuang
GDP sa nakalipas na 20 taon, habang bumaba naman mula 45% tungong
30% ang empleyo. Tumaas ang importasyon ng bigas at iba pang produktong
agrikultural na nagpapatunay sa kakulangan ng pagkain. Ibinunga ito ng
pinaigting na liberalisasyon sa produktong agrikultural, mas pinatinding
kapabayaan ng estado sa maliit na produser, at paglaganap ng dayuhan at
lokal na agribusiness na karaniwang export-oriented din. Nangyari ang mga ito
sa gitna ng matinding kahirapang bunga ng malawakang kawalan ng lupang
sakahan ng magsasaka at urong-atrasadong produksyon sa agrikultura.
Samantala, nasa 11.8 milyon ang walang trabaho at kulang ang kinikita, at
aabot na sa 30 – 50% ang kakulangan ng trabaho sa bansa. Dahil sa
11
Praymer Hinggil sa APEC ELM 2015 CL People UNITE!
mababang pasahod at kakulangan ng trabaho, 5, 201 Pilipino ang lumilisan
araw-araw para magtrabaho sa ibang bansa at sa kasalukuyan, umaabot na
sa 12 milyon ang OFWs na nakakalat sa buong mundo. Sa loob naman ng
bansa, mayroong 1.2 milyon ang nasa mga special economic zones at may 1
milyon ang mga nasa business process outsourcing o BPO. Ang minimum na
sahod sa bansa ay hindi lalampas sa P481/araw at mayorya na ng mga
manggagawa ay mga kontraktwal. Kinitil din ng patakarang neoliberal ang
karapatan sa pag-uunyon.
Napakalaki na rin ng ikinasira ng kalikasan bunga ng mga batas gaya ng
Mining Act of 1995, Electric Power Industry Reform Act, Indigenous People’s
Rights Act at iba pang batas na nagbasbas sa mga dayuhan na dambungin
ang ating mga likas na yaman kapalit ng kawalan ng tahanan at kabuhayan
ng maraming katutubo at nakakarami pang mamamayan.
Ang lahat ng ito ay lalong nagpalaki ng agwat ng mayaman at mahirap sa
bansa at katunayan, ang kabuuang yaman ng 25 pinakamayayamang
indibidwal na nagkakahalaga ng 4.1 bilyong dolyar ay katumbas ng lahat ng
kita ng 76 milyong mahihirap na Pilipino.
Sa kabila ng napakatinding kahirapang ito ay may nakinabang at
nakapagpalaki ng yaman. Sa kasalukuyan, aabot na sa 205 bilyong dolyar
ang kinamal ng dayuhan mula sa pagpiga ng supertubo sa mga negosyong
itinayo nila sa bansa, kasama ang pag-eksport ng mga yamang mineral at
tubo mula sa pagbabayad-utang ng bansa buhat noong 1980’s.
Sa buod, walang naging pakinabang ang sambayanang Pilipino sa mga
patakarang neoliberal. Kung mayroon mang nakinabang, ito ay ang mga
dayuhang monopolyo kapitalista at malalaking burgesya kumprador
kasama ang mga panginoong maylupa. At tiyak na mas matinding
kahirapan pa ang naghihintay sa lalong pagpapaigting ng mga patakarang
neoliberal na tiyak na baon ng rehimeng US-Aquino sa pagdalo sa APEC ELM
2015.
6. Ano ang mga komitment na bitbit ng Rehimeng US-Aquino sa APEC ELM 2015
at ano ang epekto nito sa sambayanang Pilipino at sa patrimonya ng ating bansa?
Ang patakarang pang-ekonomiya sa ngalan ng Philippine Development Plan
2010-2016 (PDP) ng Rehimeng US-Aquino sa nakalipas na limang taon ay
pagpapatuloy lang din ng programang pang-ekonomya at pampulitika ng
mga nagdaang rehimen. Wala itong ipinag-iba at parehong-pareho sa mga
naging adyenda at islogan ng APEC at iba pang makaimperyalistang
pandaigdigang pormasyong pang-ekonomiya at pampulitika. Kagaya ng sa
12
Praymer Hinggil sa APEC ELM 2015 CL People UNITE!
APEC, ang pagpapatupad ng mga patakaran ng neoliberal na globalisasyon
ang translasyon ng mga laman nito.
“Kinilala” ng administrasyon ni Noynoy Aquino na hindi daw natikman ng
nakararaming Pilipino ang “paglago ng ekonomiya” kung kaya’t itinulak nito
ang PDP para sa “inclusive growth” na hindi maihihiwalay sa konstekto ng
“building inclusive economies” na mangilan-taon nang tema ng APEC. Alinsunod
sa “pagsusuri” ng mga bayang imperyalista, ang kongklusyong ito ay
ibinatay ng rehimen sa modelo ng “free market development”. Kung kaya’t ang
naging salalayan ng PDP ay ang “kakulangan” ng mga sumusunod: una,
“pamumuhunan bunga ng kakulangan ng imprastraktura”, ikalawa, “human
capital” dahil daw sa “bumababang kalidad ng edukasyon at serbisyong
pangkalusugan”, at panghuli, ng “social safety nets”.
Kung kaya’t nilaman ng PDP ang mga sumusnod:
 massive investments in physical infrastructures
 fostering business confidence
 giving short-term cash outlays
 ensuring transparent and responsive governance
 deeper and broader privatization through Private-Public Partnerships (PPPs)
 social protection programs (Conditional Cash Transfer)
Sang-ayon sa mga itinakdang pamantayan ng mga bayang imperyalista,
sinikap ng rehimen na pataasin ang “international ranking” ng bansa. Kung
kaya’t naging susing layunin ang pag-akit pa sa mga dayuhang namumuhunan
sa pamamagitan ng
pagpapatupad ng mga patakaran para sa
pagpapababa sa sahod at pleksibilisasyon sa paggawa, paggarantiya sa
pag-aari ng mga mamumuhunan, at pagtitiyak ng mababang buwis at iba
pang bayarin para sa mga dayuhang negosyo. Ang mga micro, small, and
medium enterprises (MSMEs) ay patuloy ding binansot at ginawang mga maliliit
na supllier at subcontractor ng mga multinational at transnational companies.
Kasabay nito ang higit pang pagtitipid ng gubyerno kaya pinaigting din ang
pribatisasyon sa ilalim ng Private-Public Partnership (PPP). Bukod sa
imprastraktura bilang pangunahing target, kabilang din sa mga isinailalim sa
PPP ang agrikultura at mga serbisyong panlipunan gaya ng insurance,
edukasyon, ospital at mga serbisyong pang-kalusugan, pabahay, tubig, at
maging disaster risk reduction. Ipinatupad ito sa pareho ring iskema ng BuildOperate-Transfer (BOT). Nagresulta ito ng ibayong kahirapan dahil sa mas
pinatinding pagkakait ng serbisyong panlipunan at pagtaas ng halaga ng
mga bayarin bunga ng pagkatransporma ng oryentasyon ng mga ito mula
13
Praymer Hinggil sa APEC ELM 2015 CL People UNITE!
serbisyo tungong negosyong naglalayong magkamal ng tubo. Ang
pagpapatupad naman ng safety nets na CCT at Pantawid Pamilyang Pilipino
Program (4Ps) ay ipinatupad para sa “user pay’s culture” sa pamamagitan ng
pagbibigay sa masa ng kahit papaano’y kakayanang bumili at magbayad ng
mga serbisyong dapat ay libre, kung kaya’t hindi rin naging mabisang
solusyon sa matinding kahirapan.
Bukod sa pribatisasyon ng mga pampublikong serbisyo, itinaas ang buwis na
ipinapasan sa mga mamamayan habang samu’t saring insentibo at exemptions
ang ginarantiyahan ng rehimen para sa mga dayuhang negosyo. Kasabay
nito, idinisenyo noong 2012 ang Two-Tierred Wage System (2TWS) na
magpapako sa sahod ng manggagawa ng higit na mababa sa mga
itinakdang minimum. Ang 2TWS na unti-unti nang ipinapatupad ngayon ay
gatong lamang sa dati nang mga patakarang nagpababa sa sahod,
nagtanggal ng karapatan sa tiyak na trabaho, at kumitil sa karapatang magunyon ng mga manggagawa.
Alinsunod sa “investing on human capital”, isinabatas ang RA 10533 o Enhanced
Basic Education Act na naglaman ng Kto12 noong 2013. Ipinatupad ito
kaalinsabay ng Roadmap to Public Higher Education Reform (RPHER – 2011).
Ito ang nagsilbing tugon ng Rehimeng US-Aquino para sa pagsasanibing
programa sa edukasyon at kultura sa layuning makapagluwal at
makapagsanay ng maamo at mahusay na lakas paggawa. Ang Kto12 at
RPHER ay magbubunga ng tanggalan sa humigit - kumulang 100, 000 guro at
kawani at lalong magkakait ng edukasyon sa mas nakararaming mamamayan.
Nitong 2014, makaisang-panig na pinasok ni Noynoy Aquino ang Enhanced
Defense Cooperation Agreement (EDCA) para sa pagsasanib ng mga programa
at patakaran sa usaping militar at ugnayang panlabas.
Sa kasalukuyan, handang-handang magwaldas ang rehimeng US-Aquino
ng P4.6 bilyon para sa APEC ELM na idaraos sa bansa sa darating na
Nobyembre 2015, hindi malayo sa P4.8 bilyon na winaldas na noong
nakaraang taon sa idinaos na mga pulong-paghahanda ng APEC sa bansa. At
pinakamalala, paniguradong ilalakip ng rehimeng US-Aquino sa APEC ELM
2015 ang higit pang pagpapasahol sa mga patakarang naipatupad na.
Nakaumang ngayon ang mga panukalang “economic chacha” o ang
pagrerebisa ng konstitusyon kung saan todo-todo nang tatanggalin ang iilan
pang nalalabing probisyon sa konstitusyon na nagpoprotekta pa kahit
papaano sa soberanya ng bansa at magbibigay ng lahat ng karapatan sa
pag-aari, operasyon at pakinabang ng dayuhan sa ating bansa. Hinihintay na
14
Praymer Hinggil sa APEC ELM 2015 CL People UNITE!
lamang din ng rehimen ang hudyat ng US para sa pagpasok sa Trans Pacific
Partnership.
Bukod sa mga ito, ganap na isasabatas ang mga iskema ng PPP kung saan
magkakaroon ng tiyak na alokasyon sa pambansang badyet ang mga PPP
projects, tatanggalan ng karapatan ang mamamayan na magreklamo sa
pamamagitan ng
pagbabawal sa korte ng pag-iissue ng temporary
restraining order, preliminary mandatory injunction at preliminary injunction,
maglalaan ng pondo sa regulatory risk guarantee kung saan sasagutin ng
gubyerno ang anumang ipapaluwal ng private sector sa mga proyekto, at
magtatanggal sa limit ng halagang babalikatin ng gubyerno para sa mga
proyektong ito.
Kung kaya’t ang komitment ng rehimeng US-Aquino sa paparating na APEC
ELM 2015 ay ang pagpapatuloy at pagpapatindi pa sa mga patakaran ng
neliberal na globalisasyon sa bansa na lalong magpapahirap sa
sambayanang Pilipino at magsusuko ng patrimonya ng Inang bayan sa
kamay ng dayuhan. Ito ay aktwal na pagpapasa ng kinabukasan ng bansa sa
kamay ng mapagsamantalang dayuhan.
7. Bukod sa APEC ELM 2015, mayroon pa bang pinapasok na mga kasunduan at
alyansang makadayuhan ang ating gubyerno?
Ang rehimeng US-Aquino, kagaya ng mga nagdaang rehimen, ay masugid na
tagasunod ng US, kaya bahagi na ng ating kasaysayan na maging sunudsunuran sa lahat ng mga patakaran, kasunduan at alyansang pinapangunahan
ng amo nito.
Matapos ibigay ng US ang huwad na kalayaan ng bansa noong 1946 sa
pangunguna ni Manuel Roxas, tiniyak na ng US ang kanyang kontrol sa ating
bansa. Mula noon, sinuportahan ng lahat ng papet na rehimen ang mga
pakana ng imperyalismong US sa buong mundo. Mga halimbawa ang
pagtatayo sa estadong Israel, kampanyang anti-Tsina, mga digmang
mapanalakay sa Korea, Indotsina, at Iraq, kampanya para gawing lehitimo
ang “Malaysia,” muling pagbuhay sa militarismong Hapones, at pagsuporta sa
lahat ng giyerang inilunsad at sinawsawan ng US.
Bumuntot ang papet na gubyerno sa pusisyon ng imperyalismong US sa
kampanya sa ratipikasyon ng General Agreement on Tarriffs and Trade-World
Trade Organization (GATT-WTO), pagbubuo ng Association of South East Asian
Nations (ASEAN) at South East Asian Treaty Organization (SEATO). Ang GATTWTO ang pangkalahatang kasunduang nilahukan ng gobyerno ng Pilipinas
para sa liberalisasyon sa kalakalan, habang ang ASEAN ang alyansang
15
Praymer Hinggil sa APEC ELM 2015 CL People UNITE!
pang-ekonomiya at ang SEATO ang alyansa-militar ng mga bayan sa TimogSilangang Asya na pawang itinatag din ng US. Nakatali tayo sa mga
kasunduan at pormasyong ito hanggang sa kasalukuyan.
Ngayong Disyembre 2015, sangkot ang ating bansa sa paggayak ng ASEAN
Integration at ASEAN Economic Community. Layunin ng ASEAN Integration na
buksan ang ekonomiya ng mga bansa sa Southeast Asia para sa
pagpapapasok ng higit pang dayuhang mamumuhunan at pagbibigay ng
mga insentibo sa kanila, pagtatagusan ng mga programa sa usaping militar
lalo at pahigpit ng pahigpit ang gitgitan ng US at China sa West Philippine
Sea, at pagtatagusan ng mga programa sa edukasyon at kultura. Ang
ultimong layunin nito ay ang mahigpit na pagkakaisa ng mga miyembro ng
ASEAN para sa pagpapatupad ng mga patakarang neoliberal sa kaniyakaniyang bayan sa larangan ng ekonomiya at usaping militar, at siyempre sa
pagsasanay ng mga manggagawang mahusay at maamo na ipapasok sa
mga negosyo ng mga mauunlad na bansa.
Hangga’t nagpapatuloy ang malakolonyal at malapyudal na sistema sa
bansa, paulit-ulit lamang tayong isusubo ng mga papet na republika sa mga
kasunduan, patakaran at mga alyansang pandaigdig na hindi natin
pakikinabangan at ikapapahamak pa ng ating bayan. Hamon ito sa
sambayanang Pilipino na maging mapagmatyag sa lahat ng hakbang ng
gubyernong makadayuhan at makaimperyalista at tumindig at lumaban para
sa paglaya mula sa kontrol ng anumang bayang imperyalista.
8. Ano ang tanging solusyon sa kronikong krisis sa pambansa at pandaigdigang
saklaw?
Ang tanging solusyon sa krisis pambansa at pandaigdigan ay ang pagtatayo
ng isang lipunan na pinapatakbo ng pamahalaang nagtataguyod ng
pambansang demokrasya – ibig sabihin ipinapanguna ang kasarinlan at
kalayaan ng bansa at nagtitiyak ng kapakanan ng mas maraming mahihirap.
Magagawa ito kung ang ating ekonomiya ay nakakapagsarili dahil may
matibay itong pundasyon ng patakarang pang-ekonomiya na planado,
nagtataguyod ng pambansang industriyalisasyon, at tunay na reporma sa
lupa.
Nabubulok na ang sistemang kapitalista at pilit na inilalapat ng mga bayang
imperyalista ang prinsipyo at pormula na nakabatay pa sa “malayang
kalakalan”. Isa itong malaking kalokohan dahil dulo pa lang ng ika-19 siglo
ay wala nang malayang kalakalan, at namamayani na ang monopolyong
kapitalismo na nagresulta na nga sa Una at Ikalawang Digmaang Pandaigdig.
16
Praymer Hinggil sa APEC ELM 2015 CL People UNITE!
Sa monopolyong yugto ng kapitalismo o imperyalismo, paulit-ulit at walang
katapusan ang krisis ng labis na produksyon. Ang puno’t dulo ng lahat ay
ang pribadong pag-aari sa kapital at mga kagamitan sa produksyon. Ito
ang sistema kung saan ang lumilikha ay pinagkakaitan ng bunga ng
kanyang pinagtrabahuhan, habang ang may-ari ng kapital na walangambag sa paggawa ay nagkakamal ng yamang pinagpaguran ng iba. Ito
ay pagsasamantalang kahawig din ng mga pagsasamantalang ginawa ng
mga panginoon noong panahon ng alipin at panginoong maylupa noong
naghahari pa ang pyudalismo.
Kaya ang tanging solusyon sa kronikong krisis na ito ay ang pagwawakas ng
paghahari ng imperyalismo at pagbibigay-daan sa isang bagong lipunan na
mas makatao at may katarungan. Ito ang lipunan kung saan ang gamit sa
produksyon ay naksentralisa sa isang gubyernong itinatag ng mamamayan at
nakalaan para sa paglilingkod sa sambayanan. Magagawa lamang ito sa
pamamagitan ng paggigiit ng lahat ng bayan ng kasarinlan at pagbubuklodbuklod ng mamamayan ng buong daigdig laban sa imperyalismo at para sa
pagluluwal ng bagong daigdig na malaya.
9. Ano ang mga tungkulin ng buong sambayanang Pilipino sa pagharap sa APEC
ELM 2015?
Labis na ang paghihirap ng sambayanang Pilipino dahil sa mga kagagawan
ng burukrata kapitalistang gubyerno at ng imperyalistang dayuhan. Hindi na
dapat magsawalang-kibo ang mamamayan at dapat nating labanan ang
mga patakaran ng neoliberal na globalisasyon. Dapat ay sama-sama tayong
tumindig at buong-giting na lumaban para sa ating kagalingan alang-alang
sa susunod na henerasyon.
Tungkulin nating ipagtanggol ang soberenya ng Inang-bayan. Labanan natin
ang pangangamkam ng US at ng Tsina sa ating mga likas na yaman at
iwasiwas natin ang ating kasarinlan. Iguhit natin sa buong daigdig ang ating
tindig na walang sinumang dayuhan ang maaring kumontrol at magpasasa sa
ating bayan.
Tungkulin nating ipaglaban ang karapatan ng mga magsasaka sa lupang
kanilang binubungkal. Dapat nating ipaglaban ang tunay na reporma sa lupa
na tanging magbibigay-hustisya sa kaapihang paulit-ulit nang minana ng
sambayanan dahil sa katutubong pyudalismong nakatanim ng malalim sa
bayan.
Tungkulin nating ipaglaban ang disenteng trabaho, nakabubuhay na sahod, at
mga demokratikong karapatan ng mga manggagawa. Ang paglaban para sa
17
Praymer Hinggil sa APEC ELM 2015 CL People UNITE!
nakabubuhay na sahod, tiyak na trabaho, at demokratikong karapatan ay
katumbas ng paglaban sa mga patakarang neoliberal sa paggawa. Ito ang
mga hakbang upang wakasan ang pinakamodernong anyo ng pang-aalipin
sa mangagawa.
Tungkulin nating ipaglaban ang karapatan ng lahat ng mamamayan sa mga
serbisyong panlipunan. Pinagpipigaan ng buwis ang malawak na
sambayanang naghihirap na siya namang pinagkakaitan ng mga serbisyo.
Dapat na labanan ang pribatisasyon ng mga serbisyo sa kalusugan,
edukasyon, pabahay at iba pa. Dapat na itulak ang gubyerno na tumugon sa
obligasyon nitong magsilbi sa mamamayan.
Dapat na ipagtanggol natin ang ating kalikasan at mga likas na yaman.
Dapat na patigilin na ang mga dayuhan sa walang kabusugang pagmimina,
pagtotroso, at paghahakot ng mga yaman ng ating karagatan. Dapat na
panagutin natin ang mga dayuhang ito sa pagsaid sa likas na yaman,
pagwasak sa mga kabundukan, pagkalbo sa mga kagubatan, pagsalaula sa
mga dagat, ilog, at iba pang katubigan, at pagtatambak ng kanilang mga
dumi at basura sa ating bansa.
Panghuli, dapat nating itulak ang mga reporma sa pamahalaan na tunay na
magtutuwid sa mga kabulukan at wawakas sa makadayuhang katangian nito.
Batikusin natin ang pamahalaan sa mga katiwalian at kurupsyon. Dapat
nating tutulan ang pagpapasimuno ng gobyerno sa pagtutulak ng mga batas,
patakaran at programang walang ibang pinagsisilbihan kundi ang interes ng
dayuhan at iilang naghaharing uri sa lipunan. Dapat na maitransporma natin
ang pamahalaan tungo sa isang gobyernong tunay na nagsisilbi sa interes ng
taumbayan.
Hanggat ang gobyerno ay nadodomina ng mga panginoong maylupa,
malaking burgesya kumprador at mga burukrata kapitalista, walang
mapapakinabangan ang mga mamamayan sa gubyernong para lamang sa
mayaman. Kung kaya’t dapat na
itaguyod ang kapangyarihan ng
sambayanan sa pamahalaan sa pamamagitan ng pagtutulak ng mga tunay na
reporma sa lipunan na pabor sa malawak na naghihirap na mamamayan. Sa
pamamagitan nito lamang tunay na magkakaboses ang mamamayan,
matitiyak ang kagalingan ng sambayanan, at mapoprotektahan ang
patrimonya ng Inang-bayan.#
18
Praymer Hinggil sa APEC ELM 2015 CL People UNITE!
Ang Mga Kagyat Nating Tungkulin:
1. Dapat na ipalaganap ang pagsusuri sa kasalukuyang pandaigdigan
at pambansang kalagayan. Magsagawa ng maramihang talakayan,
forum, at iba pang aktibidad sa iba’t ibang porma at venue.
2. Dapat na isulong ang pakikibaka ng lahat ng sektor para sa
karapatan, kagalingan at kabuhayan ng mamamayan, para sa
pambansang patrimonya at kasarinlan. Gamitin ang lahat ng
inisyatiba at pagkamalikhain sa pagsusulong ng mga pakikibakang
ito.
3. Dapat na katukin at hamigin ang mga makabayang upisyal ng
pamahalaan, taong simbahan, makabayang negosyante, at iba pang
institusyon at palahukin sila sa mga pakikibakang ating ilulunsad.
4. Dapat na ikasa natin ang iba’t ibang porma ng pagkilos, mula sa
petisyon hanggang sa mga aksyong masa sa lansangan upang
maiparating sa nakararaming mamamayan ang ating pagsusuri at
mga panawagan. Simulan natin ito sa pamamagitan ng pagkakasa
ng isang higanteng mobilisasyong masa sa paparating na APEC
ELM 2015 na gaganapin sa Nobyembre 18-19. Napakainam na
okasyon nito para sa pagsisimula ng kampanya laban sa mga
patakaran ng neoliberal na globalisasyon at laban sa imperyalismo,
pyudalismo at burukrata-kapitalismo.
5. Dapat na makipagkaisa tayo sa lahat ng mamamayan sa buong
daigdig laban sa imperyalismo. Magagawa lamang natin ito kapag
naibuo natin ang pagkakaisa sa ating hanay at sa buong
sambayanang Pilipino upang ipagwagi ang ating bayan mula sa
kamay ng mga dayuhan. Hindi magwawakas ang paghahari ng
imperyalismo hangga’t hindi nagkakaisa ang buong daigdig laban
dito at hindi mapagpasyang nailuwal ang bagong sistemang
panlipunan na malaya at masagana para sa lahat ng saray ng
lipunan.
19
Praymer Hinggil sa APEC ELM 2015 CL People UNITE!
20